Nga MAURO MAGATTI/

     E përktheu nga “Corriere della Sera”, Eugjen Merlika/  

Nëse është World Economic Forum në Global Risc Report 2019, të nxjerrë në pah“Papërballueshmërinë njerëzore”, ndërmjet rreziqeve kryesore që i shfaqen shoqërive bashkëkohore, është me të vërtetë për të përsiatur e për t’u shqetësuar. Shënjat e “mundit për të jetuar” në rritje, tashmë janë të shumta e vijnë nga burime krejt  të ndryshme.Treguesi i përpunuar nga Pew Research Institute mbi natyrën pozitive ose negative të përvojave të përditëshme shënon një përkeqësim të vazhdueshëm në vitet e fundit. Në 2017, katër të pyetur ndër dhjetë (hulumtimi është ndërkombëtar) pranojnë se jetojnë me shumë shqetësime e stres; 3 në 10 se bashkëjetojnë me dhimbje fizike të shoqëruara nga sëmundje llojesh të ndryshme; 2 në 10 janë të zemëruar. Një prirje që gjen vërtetim në një raport të World Health Organization, simbas të cilit depresioni dhe çrregullimet e ankthit janë shtuar përkatësisht 54% dhe 42%, nga 1990 deri më 2015. Përgjithësisht, njerëzit me probleme të shëndetit mendor në nivel botëror, tashmë kanë kaluar shifrën rekord të 700 milionëve.

            Të tjera kërkime japin idenë se sa është e përhapur ndiesia e vetmisë në Vendet e përparuara. Të dhënat empirike thonë p.sh. se në Mbretërinë e Bashkuar 22% e popullsisë thotë se e vuan. Një e dhënë që shkaktoi aq shumë zhurmë sa që e shtyu qeverinë e Theresa May-t të krijonte një vend zv. Ministri me një mandat për atë problem.

            Nga ana tjetër, vetmia nuk është gjë tjetër veçse pasqyrim i shndërrimeve të thella strukturore të mënyrës sonë të jetesës: tek evropianët përqindja e familjeve të përbëra nga një njeri i vetëm është dyfishuar gjatë 50 viteve të fundit, me probleme veçanërisht të mprehta në qytetet e mëdha: në Milano arrijmë në 40% të banorëve, në Paris në 50%, në Stokholm deri në 60%. Edhe se e pa thyeshme mbetet qendra e Manhattan-it, ku 90% e familjeve përbëhen nga një njeri! Dijmë se përgjithësisht rrjetet sociale po dobësohen. Një hulumtim amerikan ka vënë në pah se numuri i shokëve për çdo njeri është zbritur mesatarisht nga 2,9 në 1985 në 2,1 në 2004, ndërsa është trefishuar numuri i atyre që thonë se nuk kanë asnjë shok. Dhe ka arsye të besohet se të tilla prirje janë shtuar në 15 vitet e fundit, me që përshpejtimi i jetëve tona e bën gjithënjë e më të vështirë ruajtjen e miqësive të qëndrueshme e të thella.

            Siç këndon Vasco Rossi ajo që duhet t’ arrijmë të bëjmë është të takohemi ndonjëherë për të kaluar së bashku ndonjë çast, mbasi ”secili është i humbur mbas punëve të veta”.

E gjithë kjo përputhet me ndryshimin e klimës shoqërore të shoqërive tona. Siç tregojnë të dhënat e një kërkimi në kah psikologjik, niveli i empatisë (aftësisë për “t’u vënë në rrobat e tjetrit”) është ulur me 48% ndërmjet 1979 dhe 2009. Është një temë e rimarrë ndonjë javë më parë nga Financial Times që ka lëshuar alarmin: duhet kërkuar këtu rrënja e vërtetë e asaj “keqësije” të cilën e shohim të mbijë nga të gjitha anët e kërcënon jetën tonë shoqërore. Në studimin e përmendur, rënia e empatisë i vishet tre faktorëve: shtimi i materializmit dhe konsumizmit që na mëson të kemi marrëdhënie mjetore duke humbur zakonin e tërësisë së pasur e të vështirë të marrëdhënieve njerëzore; thyeshmëria e familjes ku mësohet (jo pa mëdyshje e kundërshti) për të qëndruar me të tjerët, por një nyje problematike ku fuqizohet pasiguria qenësore  e ku shpërthen dhuna; është ajo që quhet “eko – dhoma dixhitale”, pra, prirja e rrjeteve sociale për të ndërtuar bashkësi të njëtrajtëshme e të mbyllura, me pasojën e shtimit të palejueshmërisë kundrejt kujtdo që është apo e mendon në tjetër mënyrë.

E vërteta është se ndodhemi përballë një ndryshimi strukturor të jetës sonë shoqërore që çon në pjekuri proçese të nisura që në vitet 60. Hamëndja thotë se e gjithë kjo prodhon shoqëri shumë të brishta, të vëna në rrezik të monopolizimeve të pushtetit nga ana e të paktëve. Veç asaj një shoqëri vetmitarësh e të zëmëruarish është një depozitë dhune të fjetur që mund të shkarkohet gjithmonë kundër ndonjerit. Simbas World Economic Forum, është ky rreziku për të mos u nënvlerësuar e që duhet luftuar, duke vënë në qendër të rendit të ditës rithemelimin e rrjeteve sociale e të trupave të ndërmjetëm.

Në një hulumtim të më shumë se gjysmë shekulli më parë sociologu i shquar Paul Felix Lazarsfeld, duke studjuar proçeset e ngjizjes e shpërndarjes së opinioneve, tregoi se si udhëheqjet vendore dhe organizatat e ndërmjetme përbënin një faktor të rëndësishëm mbojtjeje kundër depërtimit të mesazheve mediatikë. Ka një lidhje të tërthortë ndërmjet dëndësisë e gjallërisë së rrjeteve sociale dhe qëndralizimit të ndikimit e të pushtetit. Ka ardhur koha të vetëdijësohemi për papërshtatshmërinë e idesë tejet individualiste të lirisë, të lëvruar në dhjetëvjeçarët e fundit. Më parë se sa të shëmbet në të kundërtën e saj. Sado që mund të tingëllojë si paradoksale, liria vetiake është një projekt i përbashkët. Për të lulëzuar ai ka nevojë për shumë elementë, ndërmjet të cilëve mbrojtja dhe rimëkëmbja e rrjeteve të shoqërizimit. Një detyrë e ngutëshme për t’u zbatuar.

“Corriere della Sera”, 30 prill 2019     E përktheu nga “Corriere della Sera”, Eugjen Merlika