INTERVISTA/ Flet këngëtarja e mirënjohur, “Mjeshtrja e Madhe e Punës”, Ema Qazimi/
*Në Festivalin e 8-të, kam kënduar së bashku me Vaçe Zelën/
*Kam marrë pjesë në rreth 4 000 shfaqje/
*Me vajzën time dikur kam eksperimentuar një duet tek “Kënga Magjike”/
*Studjova për aktore dhe pse ndoqa rrugën e këngës/
Nga Albert ZHOLI/
Ka vite të tëra pa u prononcuar në shtyp, njëkohësisht ishte hera e parë që këngëtaren e mirënjohur Ema Qazimi po e intervistoja. Kjo për vetë faktin se shumë kërkesave të gazetarëve ajo u përgjigjej me modesti “Tani skam asgjë për të thënë”. Ndërsa ditët e fundit, ajo për punën e bërë, për zërin e saj melodioz, për punën e saj të përkushtuar në Festivale, në një aktivitet të Institutit të Integrimit të Jetimëve Shqiptarë, ajo merr nga Presidenti i Republikës titullin e nderuar , “Mjeshtre e Madhe e Punës”. Ajo u ngjit në skenë për të marrë dekoratën e akorduar nga Presidenti Topi, me rastin e ditës së 20 Majit, plot emocion, duke u përkulur përpara qindra spektatorëve në TOB, ku ishte dhe trupi diplomatik i akredituar në Tiranë, personalitete të artit, shkencës, sportit, biznesit. Ndërsa intervista me të ishte plot mbresa. Edhe në bisedë, ajo fliste qartë, pastër, bukur, sikur
këndonte. Herë pas here gjatë bisedës, në sytë e saj shihje lotë, që ajo mundohej ti fshihte, por më kot. Jeta e saj e mbushur me ngjarje, zëri i saj i fuqishëm ëndrrat e saj, dekorimi i fundit e ngacmonin, saqë ajo ish e detyruar të përpinte lotët. Emocionet që ajo përcillte në skenat shqiptare, tashmë s’duan koment. Zëri i saj diskutohet me endje mes kolegësh, por më shummë mes fansave të saj, të cilët shprehen hapur se, Ema Qazimi do të mbetet një ndër zërat më të spikatur të muzikës shqiptare..
Znj, Ema, ju para disa ditësh u dekoruat me titullin e lartë “Mjeshtre e Madhe e Punës”. Si u ndjetë në atë moment para Presidentit dhe një auditori të zgjedhur?
Isha shumë e emocionuar, pasi u ndodha para një fakti që ndodh shumë rrallë në jetë. Evenimete të tilla, dhe raste të tilla, ndodhin rrallë, shumë rrallë, jo vetëm në jetën e artistit, por edhe të personaliteteve të ndryshme. Ishte më shummë do të thoja një surprizë, një surprizë nga më të bukurat e jetës sime, pasi thuajse s’isha fare në dijeni. Isha e emocionuar se po vlerësohej puna ime, zëri im dhe më dukej vetja paksa borxhlije para atyre duartrokitjeve, përpara atyre autoriteteve, përpara Presidentit Bamir Topi. Pra më dukej se po vlerësohesha maksimalisht, kur njeriu ka ende për të dhënë, për të arritur përsosmërinë, apo idealen që mendohet por kurrë nuk preket.
Kjo do të thotë që ju s’ishit e përgatitur për këtë dekoratë?
Jo. S’isha e përgatitur, pasi kërkesën për dekorim e bëri z. Ilir Cumani, Kryetar i Institutit të Integrimit të Jetimëve Shqiptarë. Ishte ideja e tij, për ndihmën modeste që kam dhënë unë për këtë shtresë të shoqërisë shqiptare, pasi një pjesë të jetës edhe unë e kam kaluar në shtëpinë e fëmijës “8 Nëntori”, në Tiranë. Unë e mora vesh momentin e fundit këtë dekorim. Jo për të qenë modeste, por është një vlerësim shumë i madh që më është dhënë, por nga ana tjetër, ky titull më vë para përgjegjësive të mëdha. Cdo gjë duhet justifikuar, për të parë para, për të dhënë më shumë për shoqërine, sidomos për fëmijët jetimë. Titulli i marrë më vë akoma përpara përgjegjësisë dhe e bëri akoma më komplekse këtë ditë për mua, pasi dekorata mu dha në prezencë të Presidentit, përpara një auditori shumë të zgjedhur, si trupi diplomatik i akredituar në Tiranë dhe shumë personalitete të artit, kulturës, shkencës, sportit, biznesit.
Ju keni marë pjesë në shumë aktivitete të Instituti të Integrimit të Fëmijëve Jetimë, çfarë ju lidh me këtë Institut?
Më lidhin shumë gjëra. Jo vetëm meazhi dhe misioni i këtij Instituti që ndihmon fëmijët jetimë, por lidhet dhe me fëmijërinë time. Unë një pjesë të fëmijërisë, 4 vjet i kam kaluar në Shtëpinë e Fëmijëve 8 Nëntori, sot “Zyber Hallulli”. Kam bërë 4 vjetët e shkollës fillore aty, duke qenë se familja ime kishte probleme sociale dhe ekonomike. Në jetimore unë kam qenë bashkë me 3 motrat e mia. Në klasën e 5 u shkëputa pasi doli një ligj, që në Shtëpitë e Fëmijës do të rrinin ata fëmijë që s’kishin asnjë prind, ndërsa ata që kishin një prind dhe të afërm, si hallë, dajo, teze, do të largoheshin. Unë kisha babanë, kisha gjyshen, kisha halla, kështu u largova. Ruaj mbresat më emocionale dhe të dhimbshme njëkoësisht, në ato 4 vjet. Kam një nostalgji për atë kohë, për atë jetë, ndjej emocione kur e kujtoj, aq emocione, saqë nuk i kam ndjerë as në skenë.
-Kur keni pasur në jetë, emocione të kësaj natyre?
-Janë të pakta. Kur jam martuar, kur kam lindur vajzën, dhe kur jam ngjitur për herë të parë në skenë.Edhe vajzës i kam folur për këto vite të fënijërisë sime, që ajo të njihej me këtë pjesë jete. Biles e kemi çuar me bashkshortin edhe në Shtëpinë e Fëmijës, kur ajo ishte e vogël. Doja që dhe ajo të dinte se ku kam kaluar një pjesë të fëminisë, kushtet, ambientin, etj… Unë doja që vajza ime të bëhej e ndjeshme ndaj këtij fenomeni, ndaj kësaj pjese të shoqërisë.
-Po kënga si lindi tek Ema, kush ishte zbuluesi i zërit tuaj?
Ishte një ditë e veçantë. Isha në klasë të pestë. Kisha ditlindjen. Mësuesi im kujdestar (na jepte muzikë), në Kamëz organizoi ditlindjen time, pasi unë s’kisha mundësi ta bëja, s’kisha mundësi ekonomike. Të gjithë shoqet dhe shokët e klasës ishin munduar të më sillnin diçka, që unë të ndihesha mirë. Dikush një laps, dikush një gomë, dikush një penë, dikush një fletore, ishin munduar të më sillni çaste gëzimi, duke menduar se isha vetëm, pa njerëzit e familjes siç ishin ata. Mbaj mend, se unë kisha qëndruar në cep të klasës e shikoja një lule që po kacavirrej në murin e dhomës. Isha tejet e emocionuar që ata po përpiqeshin të gjithë të më gëzonin, të më kënaqnin, të më hiqnin vetminë. Në fakt dhe pse isha jetime, ndjeja një lloj krenarie dhe në këto momente mora krahë dhe e ndjeja veten të barabartë, paçka se s’kisha mundësinë t’ju jepja një karamele shokëve të klasës.
S’dija si ti shpërbleja…Ja një moment…I pashë me radhë të gjithë, dhe papritur thashë: Unë do këndoj. Të gjithë në klasë shtangën. Heshtje..S’e besonin. Mësuesi Paulin Mikeli më pa fort në sy. Sytë e tij xixëlluan. Ai ishte mësues muzike dhe gëzimi për të do ishte i shumfishtë. Do këndoj këngën e nënës thashë. Heshtja u bë më e madhe. Do këndoja për nënën. Do këndoja për atë që se kisha. Për atë që më mungonte më shumë. Fillva të këndoj. Të gjithë më shihnin të habitur. Mësuesi më shumë se nxënësit. Fillova të lëviz dhe duart. Të kombinoja lëvizjet me muzikën. Teksti ishte shumë i dhimbshëm. Pra, po intrpretoja. S’kisha më emocione. E gjithë klasa më dukej se ishte në zemrën time. Këndoja lirshëm. Më dukej se isha vetëm me imazhin e nënës sime. Unë dhe ajo. Më dukej se s’isha në klasë…Kur mbarova, gjithë klasa filloi të duartrokasë fuqishëm. Vetëm nga
duartrokitjet erdha në vete. Athere pashë se isha në klasë.Që atë moment, mësuesi më aktivizoi me grupin e shkollës, por edhe me estardën amatore të Kamzës.
-Cfarë kujton nga aktivitetet e shkollës?
Kujtoj atë që kurrë nuk kam kënduar këngë për fëmijë, por këngë për të rritur. Për mua pikë referimi në këngë ishte Vaçe Zela. Ajo ishte dhe është idhulli im. E adhuroj. Ajo mbetet ende busull për mua në mënyrën e të kënduarit. At’here kishte pak radio, ndërsa televizione ku e ku më pak dhe kur më jepej rasti të dëgjoja Vaçen duke kënduar, merrja lapsin dhe një fletore dhe mundohesha të shkruaja tekstin. Mundohesha të kapja fjallët të plota, që, pastaj ti vendosja në gojën time. Pra, kam qenë shumë shumë e apasionuar pas këngës, shumë e gjallë, shumë çapkëne, impulsive dhe aktivitetet me trupën amatore të Kamzës shkoja dhe në turrne ku këndoja këngë të Vaçes. Dhe në këto turrne, kënga e nënës nuk m’u nda.
-Flitet se Ema ka shkelur skenën e Festivalit në Radio Televizion kur ka qenë shumë e re, ndoshta ndër më të rejat e të gjitha kohërave?
Po. Kam qenë shumë e re kur mora pjesë në Festivalin e RTSH-së. Isha në klasë të 8-të., pra 14 vjeç, kur mora pjesë në Festivalin e 8-të në RTSH. Dhe kush është çudia? Unë kam qenë dublante me idhullin tim, Vaçe Zelën. Athere një këngë këndohej nga dy këngëtarë. Atë që unë adhuroja arrita ta kisha në krah dhe ta dubloja. E kupton çfarë emocioni? Kënduam këngën “Ylli Partizan” me kompozim të Agim të Krajkës me të cilën zumë vend të dytë. Këndova dhe një këngë të dytë “Letër nënës” një kompozim i Avni Mulës. Pra që në Festivalin e parë u paraqita me dy këngë. Ishte viti 1968
-Kështu vazhdoi maratona e gjatë e Festivaleve të RTSH-së, ku ju nga viti në vit bëheshit më e pëlqyer?
Emocionet e para kaluan. Festivali i 8-të ishte Festivali i provës për mua. Pas atij festivali u rritën kërkesat për të më dhënë këngë, siç u rrit dhe përgjegjësia ime. Pas atij Festivali kam mmarrë 3 çmime të para, ndërsa në të gjitha festivalet e tjerë kam marrë çmime të dyta dhe të treta. Pra këngët që kam marrë çmim të parë:
Çmimi të parë “Gjurmë të arta””, “Buka e duarve tona”, kompozuar nga Kujtim Laro, “Këputa një gjethe Dafine” . Pastaj dua të them se kam marë pjesë në të gjitha koncertet e Majit, anketat muzikore, koncertet e Pranverës. Në vitin 1982 fillova punë në Estradën e Tiranës, pasi që në klasë të tetë kam kënduar në Esradë si e jashtme.
-Ju këndonit ndërsa studimet e larta i kryet për aktrim…Paksa e çuditshme?
Është e vërtetë…Unë studimet e larta i kam kryer për aktore, pranë Institutit të Arteve (sot Akademia e Arteve) ku pas studimeve kam punaur dy vjet në Teatrin Kombëtar ku kam luajtur role të ndryshme të rinjsh. Pastaj kam punuar 4 vjet në Radio Tirana si redaktore e programeve muzikore. Kisha programet e muzikës popullore që fillonin nga ora 5 e ëfjesit dhe mbaronin në 22-00.
-Aktivietet tuaja janë të shumta. A keni pasur të takoni udhëheqsit e asaj kohe?
Enver Hoxhën se kam takuar asnjëherë. Por pas mbarimit të Liceut Artistik për teori muzike, donin të më çonin në Estradën e Tiranës, pa bërë shkollën e lartë. M’u desh të takoja Manush Myftiun. I thashë që dua të vazhdoj studimet e larta. Estrada kishte nevojë shuë dhe donte patjetër të më merrte. Ai më priti shumë mirë. Menjëherë dha urdhër që të vazhdoja shkollën. Më vonë, i bëra një kërkesë ish-Kryeministit Mehmet Shehu që të më jepte bursë studimi, pasi familja ime nuk e përballonte dot mbulimin tim me shpenzime për shkollën e lartë. Ai më akordoi një bursë speciale, ku unë paguhesha dhe pse isha në Tiranë.
-A ke pas moment të vëvshtirë në skenë?
Skena është e magjisdhme. Unë kam pas emocione, por jo momente të ëvshtira. Kur dilja në skenë e zaptoja të gjithë sallën nga cepi në cep. I shihja të gjithë nga rreshti i parë tek i fundit dhe humbisja në këngë. Spektatorët dhe kënga shkriheshin të gjitha në një. Për mua skena mbetet shumë e magjishme. Emocionet e mia kanë qenë vetëm pozitive dhe se kam ndjerë veten keq. Do të thosha se vetëm në periudhën e seleksionimit të Festivalit, nuk kisha atë entusiazëm sa ditën që dilja në skenë.
-Shumë Festivalee në periudhën postkomuniste janë bërë me CD, jo live. Mendimi juaj për këtë mënyrë të kënduari?
-Këngëtari kurrë nuk mund të formohet nqs nuk këndon live. Ai s’mund të krijoj indetitetin e tij, karierën e tij, mburojën e tij, fansat e tij duke kënduar me CD (superpozim, pleibek) në skenë. Ne, brezi im, se njohim këtë lloj të kënduari, ndaj nuk di çtë them. Ne jemi formuar duke kënduar drejt në skenë. Këngëtari i vërtetë i takon skenëës së vërtetë.
-Shpesh shihen huazime në drejtim të muzikës së lehtë, mendimi juaj për këtë?
Eshtë një krizë në këtë drejtim. Të rinjtë që krijojnë sot kanë shumë hapësira, kanë shumë pika referimi, kanë shumë lidhje me botën, dëgjojnë shumë rryma. Dixhitalizimi dhe në muzikë ka bërë që të shihet shumë nga e huaja, të kopjojnë dhe të largohen nga lapsi, nga krijimtaria e vërtetë, të largohen nga pentagrami dhe të hedhin notën aty. Kjo ka sjellë njëfarë shpërndarje tek krijuesit, të mos shohin më shumë tek vetvetja, por tek ato që shohin si gjysëm të gatshme. Kjor sjell një rutinë dhe anashkalon individualitetet e reja në muzikë.
-Afërsisht 35 vjet në skenë shumë çmime, a keni ndonjë peng në jetë?
Kam këtë peng, që shumë nga aktivitetet tona janë të padokumentuara. Pra flas për këngëtarët e brezit tim. E them këtë sepse shumë herë ku kam kënduar me Estradën e Tiranës apo nëpër rrethe, nuk janë filmuar, nuk janë incizuar. Pra skam një arkiv timin që të shoh ato që kam realizuar në skenë përveç, Festivaleve. Është tragjike…Sepse në koncertet e ndryshme në rrethe ka qenë kontakti direkt me spektatorin e thjeshtë, duartrokitjet e tyre më emocionin. Unë kam marrë pjesë në rreth 4000 shfaqje.
-Vajza juaj a do ndjekë rrugën e nënës, pra rrugën e bukur të këngë?
Jo. Ajo ka ndjekur tjetër rrugë. Ka studiuar për piano, ka mbaruar masterin teori muzike, dhe tashmë punon në Zvicër. Dikur me të kam eksperimentuar. Ishte një ide e Ardit Gjebresë që ne të bënim një duet tek “Kënga Magjike”, Ishte një duet që u mirëprit, por vajza nuk donte të vazhdonte më tej se e ndjente që skishte atë që ajo kërkonte tek vetja. Të jesh fëmijë i një artisti është e vështirë të formosh shpejt personalitetin tënd të veçantë. Kjo sepse të ndjek hija e prindit dhe atë shohin si individ me vete dhe është e vështirë të formosh portretin tënd. Ndaj Eshela (majë mali në Dukagjin) zgjodhi rrugën e muzikës jo të këngës.
-Parë në këndvështrimin tuaj, femra shqiptare a e ka zënë pozicionin e duhur në jetë?
Femra shqiptare po bën shumë përpjekje. Eshtë shumë kurajoze, shumë vitale, me shumë përgjegjësira mbi vete, është shumë aktive, një femër që është për t’u patur zili. Ajo po fiton çdo ditë terren.
-Dmth që shoqëria shqiptare nuk është shoqëri maskiliste?
Femra tashmë po punon, studion, është në politikë, në administartë, kjo do të thotë që maskilizmi nuk ka më atë formën e tij standarte. Femra me punë po imponohet në jetë, shoqëri, familje.
-Po për politikën shqiptare postkomuniste, a ka ndonjë përkufizim apo mendim të veçantë Ema?
Nuk jam marrë dhe nuk mirrem me politikë. Ata që miren me këtë profesion të jenë po aq të përgjegjshëm sa këngëtarët për këngën.
-Sot në Shqipëri ka shumë këngëtarë dhe këngëtare. Eshtë në të mirë të këngës shqipatre ky numër?
Për mua po. Rritet konkurenca. Koha do bëj seleksionimet. Ata që do formojnë individualitetin e vet, do ti rezistojnë kohës dhe do veçohen. Skena e ndan shapin nga sheqeri.
-Megjithatë këngëtaret më të spiaktura dhe më të shumta janë të rreshtuara në këngën popullore. Pse?
Kënga popullore është më e kultivuar. Ka shumë eksperiencë. Kënga e muzikës së lehtë është kultivuar tashmë vonë. Festivali i parë i Këngës në RTSH është bërë në vitin 1961. Por dhe ajo po fiton terren. Bile shumë. Ka fansat e saj. Brezat do ta zhvillojnë më shumë në të ardhmen, duke ruajtur traditën që formoi Vaçe Zela dhe shumë këngëtarë të tjerë. Tashmë kjo këngë themelin e ka të fortë.
-Sot flitet shumë për bashkjetesën. A është Ema për një bashkjetesë para martese?
Vetë jam për një familje tradicionale. Më pëlqen martesa si nocion. Por brezi i ri ka shumë alternativa për jetën. Mund të them se bashkjetesa mund të quhet si fejesa që ka qenë traditë në familjet shqiptare.Eshte diçka e re për familjen shqiptare që dhe brezi im duhet ta pranojë. Por ajo që dua të them, nocioni martesë nuk ka për t’u zhdukur kurrë. Ajo formon familjen, qelizën bazë të shoqërisë në çdo sistem ekonomiko-shoqëror.
-Në kohën e lirë me se merret Ema, dëgjon muzikë, lexon gazeta apo libra?
Më shumë libra. Ndjek shumë dhe dokumentarët historic. Por lexoj dhe gazeta kur kanë artikuj intersant.
-Ushqimi i preferuar?
-Domatja (qesh).
-Si i kujtoni këngëtarët e brezit tuaj?
-Me shumë nostalgji. Kemi pas një shoqëri të shkëlqyer dhe i jepnim forcë njër-tjetrit. Kujtoj me mall dhe dashuri Vaçe Zelën, pastaj ata që kam kënduar vazhdimisht Luan Zhegun, Liljana Kondakçi, Irma Libohovën, Alida Hiskun, Kozma Dushin, Lindita Theodhorin, Myfarete Lazen dhe shumë të tjerë….Secili prej këtyre këngëtarëve kishte individualitetin e vet artistik, ngjyrat e veta të zërit, auditorin e vet, ne kemi dhënë shpirtin në çdo këngë.