Shkruan: Faik KRASNIQI/

Në romanet filozofike të Voltaire duket sikur është kristalizuar shpirti i një shekulli të tërë, duke i hequr maskën idhujve të errësirës. Fakti që Voltaire “arsyeton”, ka si qëllim që të ”arsyetojnë të gjithë”, mbi tolerancën, edukatën, fanatizmin, pushtetet absolute. Kontradiktat e tij me Rosusseaun duket kur thotë, “gjëja në të cilën është folur shumë pak në veprën e Rousseaut për edukatën, është edukata vetë”.

Volteri qëndron në letërsi ashtu siç qëndron Wolfgang Amadeus Mozart në muzikë. Problemi i parë që dua të ngre është toleranca. Çfarë është toleranca??? Toleranca është mjegulla e njerëzimit. Jemi të gjithë të brymosur nga dobësitë dhe gabimet; t’ja falim reciprokisht budallallëqet tona, ky është ligji i parë i natyrës.

Toleranca është e nevojshme si në politikë ashtu edhe në fe, vetëm krenaria është e pa tolerueshme. Ajo të prish shpirtin, duke dashur t’i mbushësh mendjen tjetrit ta mendojë një problem si ty;është burimi sekret i të gjitha ndarjeve. Toleranca është për njerëz me zemër të madhe! Toleranca i ka të gjitha bashkë zemrën e madhe …mendjen e hollë, kulturën…njerëzillëk që e ndan njeriun nga kafsha!

Toleranca është fjalë me kuptim të gjerë dhe tregohet në varësi të situatës së krijuar apo rrethanave personale që kalon njeriu në jetë. Mund të jesh tolerant ndaj besimeve fetare, bindjeve politike, pasioneve njerëzore apo kulturave dhe racave që përbëjnë këtë botë. Në qoftëse do të flasim për çështje individuale apo gjëra që i ke bezdi dhe të shqetësojnë ato sigurisht varet shumë nga personi apo miku juaj. Varet sesi ky njeri ju bezdis, varet nga lidhja dhe vlerësimi që keni për të, varet sa ndjeni për të dhe dëshira juaj për te kuptuar këtë njeri. Duhet kuptuar që njerëzit nuk janë të gjithë njësoj dhe çfarë t’i mund të quash bezdi, për një individ tjetër quhet norma shoqërore. Ajo që ti mund ta cilësosh si inat mund të jenë anët negative apo pozitive të individit ashtu siç mund t’i ketë gjithkush. Thelbësore është të arrish t’i kapërcesh këto “inatet” dhe “bezditë” me mendje të hapur dhe i gatshëm për të kuptuar dhe arsyetuar. Si dihet mund të mësosh gjëra që si ke menduar kurrë që të përkasin ty. Sigurisht këto që shkruajta vlejnë për njerëzit që i ke dhe i vlerëson. Për miqtë të vjetër dhe të rinj që i ke vlerësuar dhe respektuar. Në këtë botë është shumë e vështirë të gjesh miqtë të vërtetë dhe ata që gjen duhet t’i vlerësosh dhe t’i ruash me fanatizëm, edhe pse mund të ndodhë që të inatos apo bezdis në disa raste. Mbetem i mendimit që një miqësi e vyer është një thesar i vërtetë që ja di vlerën vetëm kur e humbet. Bashkë me tolerancën ecën vendosmëria. Jam tolerant kur lejoj ndjenjën(që mund të jetë urrejtje, dashuri, besim, zhgënjim etj, etj…) të më komandojë, dhe jo unë ta komandoj atë. Në raste të tjera balancimi është rrugëdalja për çdo situatë…

(Autori është redaktor në gazetën e përditshme ”Lajm”)