Mimoza Hasanbelliu
Përgëzoj The Association of Albanian-American Dual Language & Culture e përfaqësusesit e kësaj organizate, znj. Drita Gjongecaj & Marjana Bulku, përkushtimin që kanë treguar në organizimin e disa simpoziumeve (që ato memodesti i quajnë seminare shkencore) në fushën e pedagogjisë e metodikes e mësimdhënies së gjuhës shqipe në Diasporën shqiptare. Jam e nderuar që sot qëndroj përrpara jush në këtë sallë të Vatrës sonë shekullore, që ndoshta fizikisht nga pamja është modeste dhe relativisht e vogël por që me misionin e saj të madh gjithmonë ka përcjellë historinë, madheshtinë e Trashëgimnisë kulturorore shqiptare në Diasporën shqiptaro-amerikane. Sot do desha të ndaja me ju disa mendime që shpesh i diskutojmë me familjarë e miq rreth rolit që luan familja në ruajtjen e trashëgimn e gjuhës traditës e kulturës shqiptare. Në ruajtjen e identitetit kombetar në diasporë (ose si une kam deshire të shprehem në vendin prites) ndikojne një sërë faktoresh ekonomiko-shoqërore që udhëheqin tranzicionin e familjes në vitet e para te emigrimit në vendin pritës: gjendja financiare e familjes, familjariteti me gjuhës e kulturës e vendit,qëllimet për të ardhmen, si dhe mendoj më e rendesishmja çfarë lidhjesh familjare-emocionale ke me vendin që ke lënë pas. Në këtë referim do mundohem të prek disa nga elementet e këtyre faktoreve duke i shpjeguar me shembuj nga jeta ime personale në familje, nga eksperianca profesionale 32 -vjeçare (në Shqiperi e NY)në arsim si dhe nga observimi prapa kameres së TV Albanian Culture I jetës dhe aktivitetit të komunitetit shqiptaro-amerikan në këto 24 -vjet jetë të këtij televizioni.E kuptoj që në këtë moment po ju shkon në mendje “O zot kush e di se sa të gjatë e ka referimin kjo zonjë”. Jo, ky është thjesht fillimi i një bashkë bisedhe në kuadrin e ruajtjes së gjuhës e kulturês në brezat e rinj shqiptaro amerikane. Mendimet e mia rreth kêsaj teme do ti vazhdoj në referime të ardhshme të kësaj organizate. Në këtë referim do mundohem të jem konçize në ato që dua të ndaj me degjuesit -audjencen. Ne jetojmë e praktikojmë profesionin në një qytet multikulturor që vlerësion dhe respekton përvojën dhe kulturën e çdo individi, por përsëri ne ngurojmë të komunikojmë me femijet tanë në gjuhen amtare. Unë jetën time profesionale e ndaj në dy etapa, para dhe pas emigrimit. Të dyja periudhat I vleresoj pasi me kanë brumosur me vlera dhe aftësi për të ndikuar pozitivisht në jetën e fëmijëve ..Shpesh kujtoj dy momente nga jeta ime si emigrante ne Greqi dhe në NY që lidhen shumë me faktorin ekonomik familjar të emigranteve të rinj. Në një ditë të bukur vere në vitin 93, më duhej të shkoja të bëja blerjet ushqimore të javës . Atë ditë do të më shoqeronte njëri nga nipërit që ishte mjaft fluent në greqisht. Në atë kohë jetonim në Athinë në një shtëpi me gjithe niperit e bashkeshortit tim, Ademit. Hypemnë autobuz dhe unë fillova të komunikoj me të në të vetmen gjuhë që kishim të perbashket; shqipen. Dhe ai në mënyrë kategorike me tha “Te lutem mos fol shqip.” Nipi në ato kohë ishte emigrant pa dokumenta në Athine dhe kishte frike se mos kapej dhe e kthenin në Shqipëri . Jo shume larg në distancë kohore, përsëritet e njejta histori por në rrethana e vendodhje të ndryshme. Tashmë në një supermarket në Nju Jork me të dy fëmijët , 9 & 2 vjeçarë. Djali në anglisht (kuptohet me anglishten e folur dhe të praktikuar në shkollë) më kërkoi diçka që unë nuk përballoja dot financjarisht në atë periudhë Kthehem nga të dy dhe u thashë shqipçe ; “ju ngordha”. Në atë kohë unë flisja “shqipnglisht “ (në një fjali mund të perdor ja edhe shqip edhe anglisht ashtu si të gjithë shqiptarët ). Dhe gjithashtu, nuk mendoja se duhej ta mbaja shqipen si patriote, edhe pse elementet e patriotizmit për herë të parë I pamë dhe mësuam në familjet shqiptare të Kosoves në Amerike. Tashmë e kisha mësuar që këtu nuk më ngacmonte njeri nëse flisja në gjuhën amtare , por e shikoja mbajtjen e shqipes si një mbrojtje nga kultura e vendit pritës që une nuk e njihja mirë akoma. Kultivimi I gjuhës shqipe I pati fillesat si një domosdoshmëri për mbijetese në vendin pritës . Kjo u përforcua më vonë , kur si familje pamë që gjuha na duhej për të mbajtur lidhjet familjare brenda dhe jashtë familjes së ngushte. Si familje na frikesonte ideja që prinderit mund të humbisni komunikimin e çështjeve themeltare të jetës apo të kishin një diskutim academiko-politik pasi nuk kishin një gjuhë fluente të perbashket (prinderit mund të mos dinin mire anglisht e fëmijët mund të mos dinin mirë shqip). Si rrjedhojë, kishim rënë në një marreveshje të heshtur që shqipja do të ishte i vetmi mjet komunikimi në tavolinat familjare. Në ambjentin familjar fëmijët morën komunikimin standard të gjuhës ndërsa në shkollën shqipe “Naim Frasheri” në fund të viteve 1997-2004 mësuan shkrimin dhe leximin e gjuhës, që e praktikojnë edhe sot. Këto vitet e fundit rrethi ynë familjar është shtuar, dhe unë kam konstatuar që prinderit edhe pse nuk dinë anglisht ju flasin femijeve shqipnglisht duke I bërë konfuz në komunikim. Psh kam degjuar pyetje “Çfarë toy do te luash?”, “Do të hash cookies?”, Shpeshhere, më lind pyetja “Perse prinderit hezitojnë të komunikojnë në shqipe te plote me femijet?” Edhe pse këtu në shkollimin pas universitar si dhe në praktikën time të përditshme në arsim, unë jam trajnuar e kam mesuar që e rëndësishme nga ana pedagogjike êshtë që fëmija të komunikojë , pavarsisht se perdor fjale nga të dyja gjuhët për t’u shprehur, unë personalisht nuk jam dakort e një tezë si kjo e kam mbrojtur ne studimet e pasuniversitare. Mendoj se kjo gjuhë komunikimi nuk êshtë zgjedhja e femijes por modelimi I prindit. Prindi bashkangjit në fjalite e komunikimit fjalët që I vijnë më lehtë gjatë shprehjes gojore dhe harron që po flet një gjuhë mikse me fëmijën. Fëmija rrjedhimisht do të imitojë komunikim e prindit. Si rrjedhojë fëmijët nuk do të mund të flase shqipe të rrjedhëshme e të pastër . Këtu dua të përgëzoj iniciativën e Shoqates Shqiptaro-Amerikane e Dy Gjuheve & Kulturave Paralele, që organizon seminaret shkencore në mësimdhënie dhe që bën një punë të shkëlqyer me fëmijët në shkollën shqipe. Por nuk duhet të kënaqemi me kaq, mendoj se duhet lëvruar më tej puna me prinderit që janë baza kryesore e komunikimt gojor të gjuhës. Në shkollat publike të NY ka koordinator të prindërve që mban lidhje të drejtpërdrejta me familjet, I ndihmon me burime informative kur kanë nevoje ose organizon aktivitete të ndryshme edukative e professionale me prinderit. Mendoj se kjo duhet të praktikohet edhe në shkollat shqipe në rrethinat e të tre shteteve.Shkollat shqipe duhet të organizojnë seminare informative per prinderit në fushen e mësimdhënies së gjuhës së huaj në shkollat publike të NY, perdorimi I burimeve të para gjuhësore (që në këtë rast janë historitë familjare), pajisja me programe mesimore për aplikimin dy-gjuhesor në shkollat publike në NY. Një informim i mire I prinderve ne fushën metodike të mesimdhenjes (e rendesishme nuk është vetem shkrim e kendim, por edhe komunikimi gojor) do influenconte pozitivisht në zhvillimin e komunikimit gojor në shqip nga ana e nxënësve.. Si kryetare e bordit të TV Albanian Culture në këto 24 vjet, kam konstatuar që edhe pse fëmijët kendojnë , vallezojne, recitojne në shqip në aktivitetet e festivalet e shumta kulturore të organizuara nga shkollat shqipe në rrethet e të tre shteteve(NY< NJ< CT), kur vjen momenti të komunikojne me prindin para, gjatë apo pas shfaqjes ata preferojnë të perdorin gjuhën angleze. Kjo tregon që këtyre fëmijëve ju mungon elementi foles i gjuhës shqipe të cilën duhet ta praktikojnë me prinderit,pasi oret e mesimdhenjes në gjuhën shqipe nuk janë të mjaftueshme, duke patur parasysh që shkollat shqipe veprojne gjatë fundjaves për një kohë të limituar. Faktori i fundit që më ka ngelur të analizoj , është lidhja familjare-emocionale me ata që ke lënë mbrapa. Familja ime e ngushtë është ngacmuar gjatë gjithë kohës nga ky faktor . Ne kemi kaluar më shume vite në Amerikë se sa në Shqipëri në jetën tonë familjare, pro kishim lënë mbrapa motra e vellezër , nipër , mbesa e kusherinj.Kishim lënë rrenjet. E fëmijët tanë duhet të komunikonin me ato rrënjë . Kështu që detyra jone si prind ishte që fëmijët në mënyrë të rregullt do flisnin në telefon me familjaret në Shqipëri dhe kjo bëhej e mundur vetem në shqip, fëmijët të dy në mënyrë të rregullt jepnin video përshëndetje që dergoheshin te familjaret në Shqipëri . Dhe kur vajten per here te parë në Shqipëri pas 8 vjetesh në emigracion flisnim me të gjithe familjaret në gjuhën shqipe. Ky faktor vazhdon edhe sot qe kanë arritur moshen madhore – Gerti 33 vjecar e baba I dy djemve-Aleks & Lucasdhe Vera 26 vjeçare në mënyrë të rregullt mbajnë lidhje me familjaret ne tokën mëmë. Në të njejtën kohë ipo mundohemi ta kalojme në brezin e tretë – te Aleksi 2vjecar pasi Lucas eshte vetem 5 muajsh. Aleksi me qeleshen me shqiponje ne kokena therret “Nena, Baba, Halla, Mami & Babi” edhe pse mamin nuk e ka shqiptare. Duke dashur t’ju kursej kohë folësve të tjerë dua edhe nje here të falenderoj organizatoret, Znj. Gjongecaj & Bulku për nderin që më dhanë në këtë dite të shënuar e promovuese për këtë organizatë të re premtuese.