gjuha shqipe – Dielli

GJUHA SHQIPE DHE PROBLEME TË SHKRIMIT NË MEDIA

June 15, 2021 by dgreca

Gjuhëtari Dr. Xhafer Beqiraj sjell para lexuesit përmbledhjen e tij studimore “Studime për shqipen I”, një botim që përmban punime shkencore të shkruara përgjatë një dekade për gjuhën shqipe dhe probleme të zbatimit të normës së saj në institucione dhe në media. Në një rrëfim për “Dielli”-n e “Vatrës” – New York, dhënë gazetarit Sokol Paja, gjuhëtari Dr. Xhafer Beqiraj deklaron se gjuha standard shqipe do një kujdes të veçantë e sistematik edhe në ditët e sotme, për sa i përket zbatimit të përpikëtë të normës standarde: normës drejtshkrimore, morfologjike, sintaksore etj., si në shkolla e në media elektronike e të shkruara, ashtu edhe në institucione shoqërore e shtetërore. Zbatimi i përpiktë i normës së shqipes standarde në shkolla dhe në të gjitha mediet do të kishte ndikim sistematik në të gjithë truallin e shqipes. Por për fat të keq, shqipja jonë e bukur ende ka probleme për sa i takon zbatmit të standardit në të gjitha sferat e jetës institucionale e shoqërore. Këto shkarje nga norma vijnë, sipas nesh, për shkak se mungon kujdesi i mjaftueshëm institucional, mungon kujdesi i mjaftueshëm i shqipfolësve, jo për ndonjë arsye tjetër. Pra, derisa ne shqiptarët jemi të aftë të zotërojmë gjuhë të huaja, si ështe e mundur të dalin probleme të zotërimit të shqipes standard në truallin e vet?!

STUDIME PËR SHQIPEN I

Përmbledhja studimore “Studime për shqipen I”, përmban artikuj shkencorë të shkruar përgjatë një dekade për gjuhën e sotme shqipe në rrafshe të ndryshme të strukturës së saj. Në këtë vëllim autori ka përmbledhur një numër artikujsh shkencorë, si dhe disa vëzhgime për gjendjen e zbatimit të shqipes standarde për diskutimet rreth saj si edhe recensione për veprat e kolegëve. Këta artikuj janë botuar nga autori në Shqipëri, Kosovë, Gjermani, Itali etj.

Kjo përmbledhje përfshin trajtesa për çështje të morfologjisë, si: “Formimi i mbiemrave në dritën e morfologjisë gjenerative, “Mbiemrat si klasë fjalësh me tipare emërore dhe foljore”, “Çështje të trajtimit semantik të mbiemrave në gramatikat e shqipes”, “Valenca e mbiemrit”, “Një vështrim i shkurtër për valencën dhe rolet tematike të foljes” etj.

Në shkrime të tjera të kësaj përmbledhjeje trajtohen edhe probleme të qëndrimeve mohuese ndaj gjuhës standarde, autori ngre problemin e përvetësimit të standardit në shkollë, flet për shkeljet e normës së gjuhës shqipe në mediet e shkruara dhe elektronike dhe në portalet informative që përbëjnë dritaren kryesore informative në ditët e sotme.

Siç thotë prof. Rami Memushaj në parathënien e këtij vëllimi, “… botimi i kësaj përmbledhjeje përbën një kontribut të dr. Xhafer Beqirajt në gjuhësinë shqiptare, sidomos në Kosovë, ku gramatikës po i kushtohet shumë pak vëmendje, ndërkohë që duhet të ishte sistemi më i studiuar, edhe për shkak të problemeve të shumta që po shfaqen në ligjërimin e folur e të shkruar në fushën e morfologjisë e të sintaksës si rrjedhim i ndikimeve të anglishtes dhe serbishtes dhe i punës së dobët të shkollës për zotërimin e gjuhës amtare.”

Në vijim po i japim disa fragmente të çështjeve të trajtuara nga gjuhëtari Dr. Xhafer Beqiraj.

DISA SHKARJE MORFOSINTAKSORE NË MEDIET E SHKRUARA

Mjetet e komunikimit masiv, veçanërisht mediet e shkruara, kanë një rol të gjerë shoqëror dhe një forcë të madhe ndikuese në komunikimin publik. Që nga Kongresi i Drejtshkrimit në mediet tona të shkruara, në të gjitha trojet shqiptare, përdoret gjuha standarde. Ndonëse mediet e shkruara dhe radiotelevizionet patën ndikim të rëndësishëm mbi dyzet vjet me radhë në dinamizmin e zhvillimit tonë gjuhësor, në to, edhe sot e kësaj dite hetohen shkarje në rrafshe të ndryshme gjuhësore. Në këtë kumtesë kemi trajtuar disa shkarje nga fusha e morfologjisë dhe e sintaksës. Kur rrihen probleme nga këto dy fusha gjuhësore, nuk mund të lihet anash as rrafshi semantik. Në gjuhën e shtypit, në radio dhe në televizione kemi veçuar këto probleme të normës morfologjike dhe sintaksore: 1) Po edhe sot, kur dygjinishmëria është pranuar si normë, ndeshim shpesh përshtatje të gabuara në gjini. Gjatë hulumtimit të kësaj dukurie nëpër gazeta (madje edhe në shkrime dhe tekste të ndryshme) përshtatja në gjini e emrave joambigjenë (dhe ambigjenë) me përcaktorë del si problem çdo ditë e më i shpeshtë për shkak të gabimeve në lidhjen e fjalës së përcaktuar me përcaktuesit, pra thyhet parimi i teorisë së lidhjes. Një dukuri tjetër në gjuhën e medieve të shkruara dhe në radiotelevizione është përdorimi i gabuar i parafjalës në disa struktura të fjalisë. Një problem tjetër që thyen rregullat e drejtshkrimit paraqesin edhe lidhëzat e paqena “pasi që”, “mbasi që”, të cilat, me sa kemi mundur t’i hulumtojmë, dalin të përdorura shpesh në shkrimet e shtypit ditor dhe në radiotelevizione. Lidhëzat e mirëfillta nënrenditëse kohore janë “pasi” dhe “mbasi” pa shoqërim të që-së, pra lidhëza pasi që është një lokucion lidhëzor i paqenë, por përdoret pandërgjegjshëm në shkrimet e shtypit të përditshëm, radioteleviozione, tekste dhe në ligjërime nga shqipfolës edhe me formim të lartë. 4) Në mjetet e komunikimit masiv ndeshim gabimisht të përdorur, sipas nesh, edhe mbiemrat “i dyfishtë”, “i trefishtë”, “i katërfishtë”, të cilët semantikisht nuk emërtojnë tiparin e një sendi a dukurie si sasi (numër), por emërtojnë tiparin si karakteristikë të një sendi të përbërë nga disa shtresa; një send a dukuri që ka dy lidhje; diçka që bëhet në dy-tri mënyra; diçka që shfaqet në dy-tri mënyra etj. Këto shkarje nga norma standarde paraqesin probleme në drejtshkrimin e shqipes. Kurse shqipfolësve e në veçanti atyre që merren me gjuhën e shkruar e të folur në mediet e ndryshme, u duhet një ndërgjegjësim më i madh për sa i përket zbatueshmërisë së normës standarde shqipe. Pra, në gjuhën e medieve është e nevojshme një kujdes më i shtuar në përdorimin e gjuhës standarde, sepse mediet kanë një ndikim jo të vogël në masën e gjerë popullore…

(Fragment nga punimi me titull “Disa shkarje morfosintaksore në mediet e shkruara”)

STANDARDI DHE DEBATET E SOTME RRETH TIJ

Debatet për gjuhën standarde shqipe janë të nevojshme dhe të mirëseardhura për zhvillimin e mëtutjeshëm të sistemit dhe të nënsistemeve të saj dhe do t’i shpien përpara kërkimet shkencore, ashtu si ndodh edhe me gjuhët e tjera europiane e më gjerë. Standardi nuk është një kod i mbyllur, sepse së bashku me zhvillimin e shoqërisë shtrohet nevoja edhe për zhvillimin e mëtejshëm të tij dhe ndryshimet duhet të vijnë natyrshëm, me tolerancë dhe pa politizime. Gjuha standarde është njësia më e shenjtë mbarëkombëtare me të cilën identifikohemi në botë. Mirëpo debatet e zhvilluara deri më sot për gjuhën standarde nxjerrin në pah qëndrime ndër më të ndryshme për të. Në debatet televizive dhe në mediet e tjera të shkruara kudo ndër ne, është vënë në dukje tendenca e disa prej debatuesve kundër standardit të shqipes. Kush më shumë e kush më pak i veshin standardit ngjyrime politike, duke thënë se është pjellë e periudhës komuniste, dikush fajëson standardin me pretekstin se kosovarët e kanë të vështirë të zotërojnë atë në praktikë, disa të tjerë marrin guximin të kërkojnë një standard për Kosovën dhe kështu të krijohet një identitet i ri, ka debatues, të cilët kërkojnë ngritjen e një standardi me bazë gegërishten. Po ashtu janë shprehur mendime, duke e fajësuar standardin e shqipes, se fëmijët të cilët flasin gegërishten në familje e kanë të vështirë ta zotërojnë shqipen e njësuar, kurse fëmijët, të cilët e flasin toskërishten në familje e kanë më të lehtë ta zotërojnë atë, sepse është më afër këtij dialekti të shqipes etj. Në këtë pikë, një dukuri e tillë është e vërtetë, por kjo ndodh edhe në gjuhë të tjera e megjithatë standardet e tyre vazhdojnë me hov të zhvillohen. Idetë e dala nga këto debate, na duken sa të habitshme, po aq edhe të papritura për gjuhën e njësuar shqipe, e cila qe ëndërr dhe dëshirë e shumë patriotëve dhe dijetarëve ndër shekuj, të cilët luftuan që kombi shqiptar ta ketë një gjuhë të njësuar. Qëndrimet e tilla për gjuhën standarde sot janë ogurzeza për mbarë kombin shqiptar dhe, nëse nisemi nga kjo logjikë, do të krijohet një hendek i thellë brendapërbrenda tij. Mirëpo shqipja e njësuar ka shuar shtat dekadat e fundit dhe qëllimet për ta zvetënuar atë do të jenë dështake, sepse mendjet e ndritura ndër shqiptarë, qenë çdoherë pararojë e gjuhës, e kulturës shqiptare dhe faktorë unifikues. Një gjë të tillë e bënë edhe kosovarët në vitin 1968 në Prishtinë, kur u mbajt Konsulta Gjuhësore e Prishtinës, të cilët në shenjë përkrahjeje të gjuhës së njësuar shqipe dolën me qëndrimin “një komb – një gjuhë” dhe kështu i paraprinë zhvillimit historik të Kongresit të Drejtshkrimit më 1972. Për t’i kontestuar të gjitha këto qëndrime destruktive dhe hipoteza të pabaza kundër gjuhës standarde shqipe, do të tërheqim një paralele në mes të shqipes dhe gjermanishtes. Gjermanishtja, siç dihet, është një gjuhë me shumë dialekte dhe dallimet në mes të dialekteve dhe nëndialekteve të saj, janë shumë më të mëdha, sesa dallimet që ekzistojnë në mes dy dialekteve të shqipes. Gjuhën gjermane e flasin mbi 100 milionë gjermanishtfolës në disa shtete. Nëse shikojmë historinë e zhvillimit të gjermanishtes ndër shekuj, do të vërejmë se gjatë formimit të standardit të saj ka pasur mjaft vështirësi, si edhe në shqipet, duke filluar që nga Martin Luteri, Bismarku e këndej. Natyrisht se pati mospajtime dhe pakënaqësi ndër gjermanishtfolës për krijimin e standardit, mirëpo të gjitha i tejkaluan dhe gjuha gjermane vazhdoi rrugëtimin e saj të zhvillimit. Ne mendojmë se nuk kemi kohë për të humbur, pra nuk mund të kthehemi në vitin 1972, sepse ashtu-ashtu qemë të fundit në Europë që bëmë standardizimin e gjuhës. Jemi një popull i vogël dhe nuk duhet të ndahemi furka-furka për shkak të tekave të dikujt që vjellin helm e vrer kundër gjuhës së përbashkët, të cilën e ngritëm me shumë mund dhe sakrificë. As nuk duhet veshur me ngjyrime politike standardin e sotëm, sepse të gjitha gjuhët e standardizuara janë krijuar (nga dijetarët) në epoka dhe rrethana të caktuara politike, sociale e administrative. Standardi nuk është i paprekshëm, ai mund të pësojë ndryshime në nënsisteme, por duke pasur kujdes gjithnjë e përherë në moslëndimin e tij.

KUSH ËSHTË DR. XHAFER H. BEQIRAJ

Xhafer H. Beqiraj ka lindur në fshatin Kosavë të komunës së Sharrit më 28. 04. 1970. Shkollën fillore e kreu pjesërisht në vendlindje dhe pjesën tjetër në qytetin e Prizrenit. Shkollën e mesme dhe më pastaj Shkollën e Lartë Pedagogjike “Xhevdet Doda” e përfundoi në Prizren (1995) në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe. Në vitin 2002 përfundoi studimet 4-vjeçare në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe në Fakultetin Filologjik të Universitetit të Prishtinë. Me të përfunduar fakultetin, po në këtë vit dhe në këtë fakultet, regjistroi studimet e magjistraturës në Degën e Gjuhësisë. Përfundoi katër semestra të këtyre studimeve pasdiplomike, i dha provimet e parapara, por nuk mbrojti mikrotezën e magjistraturës. Në vitin 2007 shkoi në Vjenë për t’i vijuar studimet. Fillimisht regjistroi kursin universitar të gjuhës gjermane në Universitetin e Vjenës, të cilin e përfundoi në shkurt 2009, kurse në mars po të këtij viti regjistroi studimet e doktoraturës në fushën e gjuhësisë në Universitetin e Vjenës. Mirëpo për arsye financiare detyrohet të kthehet në Kosovë dhe t’i ndërpret studimet (tetor 2009). Në vitin 2010 i njihet niveli i studimeve të masterit (DNDI) në Ministrinë e Arsimit të Tiranës, që i hapi rrugë për studimet e mëtutjeshme. Në vitin 2011 regjistroi studimet e doktoraturës, të cilat i përfundoi në vitin 2016 në fushën e gjuhësisë në Fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë të Universitetit Shtetëror të Tiranës. Mbrojti tezën e doktoraturës me titull “Sintagma mbiemërore në gjuhën shqipe”, udhëheqës shkencor pati prof. dr. Rami Memushajn. Beqiraj ka një përvojë të gjatë në mësimdhënie. Që nga viti 1995 filloi të punojë arsimtar i gjuhës shqipe. Në vitin 1995 punoi vullnetarisht disa muaj arsimtar në shkollën fillore “Abdyl Frashëri” dhe “Lekë Dukagjini” në Prizren, duke i zëvendësuar kolegët e vet me qëllim që të fitojë përvojë në mësimdhënie. Kurse në vitin 1996 filloi punën me marrëdhënie të rregullt në shkollën fillore “Emin Duraku” në Prizren (arsimtar i gjuhës shqipe) dhe vijoi deri në vitin 2003. Në vitin 2003 merr thirrjen akademike “Asistent” i rregullt në Fakultetin e Edukimit të Universitetit të Prishtinës – Qendra në Prizren (në vitin 2004–2005 ligjëroi edhe në Fakultetin e Edukimit – Qendra në Gjakovë), ku punoi deri në vitin 2007. Nga viti 2009–2016 ishte profesor i gjuhës shqipe në gjimnazin “Loyola-Gymnasium” të Prizrenit dhe njëkohësisht ligjërues i angazhuar i disa lëndëve të gjuhësisë në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe të Fakultetit të Edukimit të Universitetit të Prishtinës – Qendra në Prizren. Në vitin 2017 merr thirrjen akademike “Profesor Asistent” në Fakultetin e Filologjisë të Universitetit “Ukshin Hoti” të Prizrenit ku vijon të ligjërojë disa lëndë nga fusha e gjuhësisë. Xhafer Beqiraj ka marrë pjesë në konferenca, kongrese e seminare kombëtare e ndërkombëtare. Që nga viti 2015 është anëtar i Shoqatës së Gjuhësisë Shqiptare “Lingua Albanica” me seli në Tiranë. Beqiraj deri më sot (2009–2021) ka botuar një tufë artikujsh shkencorë brenda e jashtë vendit. Ai ka botuar një monografi me titull “Funksionet semantiko-sintaksore të mbiemrit në gjuhën shqipe” (Tiranë, 2016, f. 344), kurse përmbledhja me punime me titull “Studime për shqipen I” (2021) është vepra e tij e dytë. Xhafer Beqiraj jeton dhe vepron në qytetin e Prizrenit.

GJUHA SHQIPE NË UNIVERSITETIN E KARLIT NË ÇEKI

May 19, 2021 by dgreca

Dr.Orkida Borshi profesore e gjuhës shqipe në Universitetin e Karlit në Pragë, Çeki, në një rrëfim dhënë gazetarit Sokol Paja për gazetën Dielli organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra në New York, rrëfen historinë e gjuhës shqipe në Universitetin e Karlit në Pragë si i vetmi universitet i cili ofron studime të gjuhës shqipe në të tërë Çekinë dhe Sllovakinë, dhe një nga arsyet që vendasit kanë fillluar të interesohen për shqipen 5-6 vitet e fundit që është në lidhje me turizmin në Shqipëri dhe Kosovë.

HISTORIKU I GJUHËS SHQIPE NË UNIVERSITETIN KARL NË PRAGË

Historia e mësimdhënies së gjuhës shqipe në Universitetin e Karlit në Pragë fillon me Jan Urban Jarnikun, një gjuhëtar të shquar, i cili fillimisht merrej me gjuhët latine, konkretisht me rumanishten. Gjatë hulumtimeve të tij gjuhësore Jarniku u ndesh dhe me një gjuhë intersante e cila kishte disa tipare të ngjashme jo vetëm me gjuhën rumune por edhe me gjuhët e tjera ballkanike. Gjuha në fjalë qe shqipja. Në kohën e tij, Jarniku mbante edhe një korrespondencë të pasur me Gustav Meyerin (njërin nga albanologët më të shquar në botë), me të cilin kishin planifikuar edhe një udhëtim nëpër Shqipëri, gjë, që për fat të keq nuk u realizua asnjëherë. Në shekullin e kaluar pastaj fati i shqipes në nivelin akademik është vendosur sipas regjimeve dhe ndikimeve politike. Në vitet “50 ekziston Seminari i gjuhës shqipe nën Katedrën e gjuhësisë së përgjithshme në Fakultetin Filozofik në universitetin që përmenda më lart. Studies si p.sh. gjuhëtari doc. Pavel Novák ose dr. Václav Polák diplomohen në këtë specializim, por meqenëse po në të njëjtat vite Shqipëria i ndërpreu marrëdhëniet me Rusinë staliniste dhe Çekosllovakia e atëhershme shikohej me prizmin e Bllokut të Lindjes, konceptohej si armik. Për këtë arsye ky specializim u anullua. Gjatë viteve “60 Nováku ka bërë disa tentativa ta rinovonte praninë e shqipes në fakultet, por pa efekt të qëndrueshëm. Në vitet ’90 pastaj shqipja rinovohet gjatë një periudhe të shkurtër. Arsyet e rinovimit janë prapë politike, sepse në atë periudhë datohet lufta e Kosovës.

GJUHA SHQIPE SI SPECIALIZIM MË VETE NË ÇEKI

Programi, akreditimin e të cilit e kam hartuar unë dhe jam garante njëkohësisht, është në fuqi nga viti akademik 2011-2012. Shqipja konsiderohet si specializim më vete dhe është e barabartë me gjuhët e tjera të Ballkanit si rumanishten, serbishten, kroatishten, sllovenishten, bullgarishten dhe greqishten. Të gjitha këto gjuhë janë pjesë e programit të titulluar: Studime Sllavo-jugore dhe Ballkanike nën Katedrën e Studimeve Sllavo-jugore dhe Ballkanike. Niveli i studimit është Bachelor dhe Master. Deri më sot tek ne janë diplomuar rreth 15 kuadro. Shumica e tyre janë të punësuar në NGO, turizëm, dipllomaci, financa, por edhe në qarqet akademike.

INTERESIMI I ÇEKËVE PËR TË STUDIUAR SHQIP

Mund të themi se vendasit kanë fillluar të interesohen për shqipen 5-6 vitet e fundit në lidhje me turizmin në Shqipëri dhe Kosovë. Studentët tanë janë pjesërisht nga brezi i dytë i shqiptarëve që jetojnë në Çeki dhe pjesërisht vendas. Proporcioni është 50:50.

SI KA LINDUR INTERESI PËR SHQIPEN NË ÇEKI DHE SLLOVAKI

Universiteti i Karlit është i vetmi universitet, i cili ofron studime të gjuhës shqipe në të tërë Çekinë dhe Sllovakinë. Interesi për shqipen nuk ndodhi nga dita në ditë. Në Universitetin e Karlit ka mjaft shkencëtarë, historianë në përgjithësi (si p.sh. prof. Jan Pelikán), të cilët e kanë parë praninë e arealit shqiptar si një pjesë të pandarë nga historiografia ballkanike. Me fjalë të tjera interesi ka qenë gjithnjë. Afërsisht para dhjetë vjetësh shqipja u përfshi në programin e gjuhëve strategjike në fakultet, si p.sh. edhe kinezishtja, dhe kështu u mundësua edhe hapja e saj, qëndrimi i së cilës është historikisht më i gjati në këtë shtet.

KUSH ËSHTË ORKIDA BORSHI

Dr. Orkida Backus Borshi (1980) lindi në Vlorë, Shqipëri. Në moshë të vogël u transferua me familjen e saj në Çekosllovaki. Gjatë viteve 2001 – 2007 kreu studimet universitare në Fakultetin Filozofik të Universitetit Karl në Pragë me dy specializime: Anglistikë – amerikanistikë dhe filologji – letërsi frënge me shtojcë në gjuhën shqipe në nivelin Master. Po ashtu, studioi gjuhë dhe gjuhësi frënge në Sorbonne – Paris 4 dhe Sorbonne Nouvelle – Paris 3. Në 2016 mbrojti tezën e doktoraturës në Pragë të titulluar: Formal Expression of Definiteness in Albanian. A Description Based on Comparison with English. Në kohën e saj të lirë merret me përkthime beltristike nga shqipja. Ag Apolloni – výběr z románu: Vytí vlka, vlka vytí (Ulurima e ujkut), Vydalo Albatros media, s.r.o., 2019, 264 fq. ISBN: 978-80-7473-812-8. Ismail Kadare: Kdo přivezl Doruntinu? (Kush e solli Doruntinën?), 141 fq. ; vydalo nakladatelství dybbuk v Praze 2011 (ISBN 978-80-7438-0402). Bibliografi selektive: BACKUS BORSHI, Orkida: Gramaticko-stylistická cvičebnice albánských textů – vysokoškolská příručka doplňující teoretické lingvisticko-albanistické přednášky v Bc. stupni studia. E-publikace, Univerzita Karlova v Praze, Filozofická fakulta, 2014, ISBN/ISSN 978-80-7308-528-5 (36 str.) BORSHI, Orkida. Rilindja e studimeve albanologjike në Universitetin e Karlit në Pragë: Perspektivat. In: Studia Linguistica et Balkanica. ISBN: 978-5-02- 038341-8, Petrohrad, Rusko, 2013 (51-56). BORSHI, Orkida. Po stopách Dor[untin]y aneb nepřeložitelný princip albánského mýtu. In: Porta Balkanica 1/2013 (27-33). BORSHI, Orkida: Srovnání průběhových tvarů v angličtině a albánštině (A Comparison of Progressive Forms in English and Albanian) In: Linguistica Pragensia 2011/2 (70-87). BORSHI, Orkida: Skromný návrat albánštiny na evropskou scénu – albánské slovníky pro češtinu (A modest return of Albanian on the European scene – Albanian-Czech dictionaries) In: Časopis pro moderní filologii 2009/2 (115- 119). BORSHI, Orkida. Albánština: současnost a perspektivy. In: Výuka jihoslovanských jazyků v dnešní Evropě. ISBN: 978-80-904846-7-2, Brno, ČR, 2014 (289-292). BORSHI, Orkida. A Revival of Albanian Studies at Charles University in Prague. In: Mësimdhënia e gjuhës shqipe si gjuhë e huaj. ISBN: 978-86-6153- 226-9, Bělehrad, Srbsko, 2013 (143-149). BORSHI, Orkida. Rilindja e studimeve albanologjike në Universitetin e Karlit në Pragë.

SA (NUK) ËSHTË ZYRTARE GJUHA SHQIPE NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË SË VERIUT

April 10, 2021 by dgreca

Shkruan: Kasam Hasani-Ish kryeprokuror i Prokurorisë së Lartë në Shkup/

Se sa është e sa nuk është zyrtare gjuha shqipe në Republikën e Maqedonisë së Veriut, është folur, diskutuar dhe shkruar mjaft, sidomos pas pavarsimit të Maqedonisë, e veçanërisht pas ndryshimeve Kushtetuese të cilat janë bazuar në principet e Marrëveshjes së Ohrit të vitit 2001. Mirëpo, për fat të keq, edhe me këto amandamentime të Kushtetutës, gjuha shqipe në Republikën e Maqedonisë se Veriut nuk u bë kategori kushtetuese, por u emërtua si “gjuhë që e flasin më shumë se 20% e popullatës në Republikën e Maqedonisë se Veriut”. Përdorimi zyrtar i gjuhës shqipe ka qenë dhe ende është tepër i ngadalsëm. Fajtor për këtë nuk është vetëm pushteti, por edhe vetë popullata shqiptare në Maqedoni, e sidomos elita politike dhe intelektuale shqiptare në Maqedoni. Mospërdorimi zyrtar i gjuhës shqipe gjithnjë është arsyetuar duke thënë se për këtë çështje, sikurse edhe për shumë të tjera në Maqedoni, kinse nuk ka disponim politik, kuptohet, nga pala maqedonase. Është e çuditshme pse gjithmonë është pritur dhe ende pritet që të krijohet “disponim politik”, kur për këtë çështje egzistojnë zgjidhje kushtetuese dhe ligjore. Prandaj, në vend të disponimit politik, duhet të kërkohet krijimi dhe zbatimi i normave juridike, si dhe sanksionim për moszbatimin e këtyre normave.

Edhe unë kam shkruar mjaft për këto çështje, por çdoherë duke bërë vështrim dhe analiza nga aspekti i Kushtetutës dhe ligjeve në fuqi për përdorimin e gjuhës shqipe në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Megjithë, këtë herë do të paraqes dhe përshkruaj në mënyrë gazetareske një rast i cili ka të bëjë me përdorimin, respektivisht mospërdorimin e gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare në Maqedoni, ku mund te duket sa komik aq edhe tragjik.

Një shoku im nga fshati Cërvicë, komuna e Kërçovës, për shkaqe objektive, para dy muajsh më autorizoi që në emër të tij të lidh një kontratë për qeranë, të banesës së tij në Prishtinë, me një përson tjetër po në Prishtinë. Miku im këtë autorizim e kishte përpiluar në Kërçovë – të noteri shqiptar (A.H.). Duke pasur parasysh që dhënësi i autroizimit, noteri, dhe une, si i autrorizuar, jemi të tre shqiptare, si dhe fakti që autorizimi do të përdoret në Republikën e Kosovës – Prishtinë, ku gjuhë zyrtare është gjuha shqipe, dhënësi i autorizimit ka kërkuar nga noteri që autorizimi të përpilohet në gjuhën shqipe. Mirëpo, noteri ka refuzuar duke i sqaruar se me Ligjin mbi noteritë, është paraparë që pranë noterëve në Maqedoni, procedurat zhvillohen dhe aktet përpilohen ekskluzivisht vetëm në gjuhën maqedone. Prandaj, shokut tim autorizimi i është lëshuar në gjuhën maqedone.

Pasi e pranova autorizimin e përpiluar, me të njëjtin lidha kontratën për dhënien e banesës me qera, të cilën ishte e nevojshme ta evidentoj edhe në organet tatimore në Prishtinë. Zyrtari i këtij organi i habitur më pyeti përse autorizimi është i shkruar në gjuhën maqedone, duke u bazuar në faktet dhe rrethanat e lartpërmendura. Siç e tha edhe ai, në bazë të njohurive të tij, sipas Kushtetutës së Maqedonisë, gjuha shqipe është gjuhë zyrtare në Maqedoni. Unë e njoftova se kjo çështje në fakt është e përcaktuar me Ligjin mbi noterinë. Ai edhe me tutje i habitur filloi të polemizojë me mua duke më thënë se si është e mundur që një e drejtë të parashihet me Kushtetutë, kurse të mohohet me ligj. Në fund, zyrtari më tha: “Zotëri, më falni, por autorizimin e shkruar në gjuhën maqedone duhet ta përktheni tek përkthyesi zyrtar në gjuhën shqipe”. E unë ashtu edhe veprova, me qëllim që ta kryeja obligimin ndaj shokut tim.

Me këtë rast, edhe një herë dëshiroj të jap disa mendime dhe sygjerime rreth përdorimit zyrtar të gjuhës shqipe:

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut duhet patjeter që gjuha shqipe në Kushtetutë të bëhet kategori kushtetuese (të emertohet si “gjuha shqipe”, e jo “gjuha e folur nga me shumë se 20% e popullatës”);
Me të madhe duhet të insistohet nga shqiptarët, e posaçërisht nga intelektualet, që kjo gjuhë të përdoret në fusheveprimin e të gjitha organeve dhe institucioneve të çdo shkalle, në Maqedoni;
Ligjet dhe aktet tjera të organeve dhe institucioneve shteterore të hartohen, shqyrtohen, aprovohen dhe shpallen edhe në gjuhën shqipe;
Sa më parë duhet të fillohet që procedurat gjyqësore, të zhvillohen në gjuhën shqipe.

Kusht për këtë është ndryshimi urgjent i ligjeve përkatëse procedurale, siç janë: Ligji i Procedurës Penale, Ligji i Procedurës Civile, Ligji i Procedurës Administrative, Ligji mbi Noterët, etj. Këto ligje tani në fuqi, pamundësojnë përdorimin e gjuhës shqipe në këto institucione ngase shprehimisht parashohin që këto procedura të zhvillohen vetëm në gjuhën maqedone. Përveç kësaj, duhet që në procedurat ankimore, te këto ligje, të parashihet që për cënimin e të drejtës së përdorimit të gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare, organi më i lartë të kujdeset sipas detyrës zyrtare (ex officio), pavarsisht nëse kjo çështje është ankimuar nga pala apo jo.

Arsyetimet që shpeshherë bëhen edhe nga pjestarët shqiptarë, se në Maqedoni ende nuk ka kushte për përdorimin e gjuhës shqipe në procedurat gjyqesore, administrative dhe të ngjashme, janë te pabaza nga disa shkaqe. Në Republikën e Maqedonisë se Veriut ka më shumë se 20 vite që mësimi në disa Universitete zhvillohet në gjuhën shqipe, e madje egziston edhe mundësia për të studiuar në Kosovë dhe Shqipëri. Për më tepër, janë zhvilluar kuadro qysh prej vitit 1970 kur u hap Universiteti i Prishtinës, në të cilin në mënyrë përmanente janë zhvilluar me qindra kuadro shqiptar nga Maqedonia.

Po te merret si shembull rasti i Kosovës, si krahinë në Jugosllavi, në vitin 1970 me Ligjin mbi Barazinë e Gjuhëve dhe Shkrimeve sanksionohej mospërdorimi, respektivisht cënimi i barazisë se gjuhëve dhe shkrimeve, si vepër penale. Kështu, filloi menjëhere përdorimi zyrtar i gjuhës shqipe si çështje e obligueshme në punën e të gjitha organeve dhe institucioneve shtetërore. Këtë perdorim te gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare e kanë bërë juristet, ekonomistët, inzhinierët, mjekët, administratorët e profesioneve të tjera, të cilët kanë qënë të shkolluar në Beograd, Zagreb, Sarajeve, Shkup, etj., kryesisht në gjuhën serbo-kroate ose maqedone. Poashtu, edhe në Prishtinë deri në vitin 1970 mësimi në Universitet është zhvilluar në gjuhën serbo-kroate, nga profesorë të ndryshëm të Beogradit, Sarajvës, Podgoricës, Shkupit, etj.

Jam i mendimit se përdorimi zyrtar i gjuhës shqipe nuk duhet të trajtohet dhe shikohet vetëm si e drejtë, por kjo çështje duhet të shihet e ndihet edhe si obligim, si për shqiptaret, ashtu edhe për maqedonasit. Njëherit, përdorimi i gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare, mendoj se duhet edhe të stimulohet materialisht për ata të cilët e përdorin edhe këtë gjuhë në institucionet përkatëse. Gjatë egzistimit të Jugosllavisë Socialiste, në Kosovë dhe Vojvodinë, ku në Kosovë ishin 2 gjuhë zyrtare, kurse në Vojvodinë 6 gjuhë, me dispozita të veçanta rregullohej mënyra dhe kushtet për dhënien e provimeve të gjuhëve zyrtare. Egzistonin tre shkallë të njohjes dhe përdorimit të gjuhëve zyrtare (ta flasish, ta kuptosh-përkthesh, ta shkruash). Varësisht nga shkalla e njohjes dhe përdorimit të gjuhës zyrtare, personit i takonte edhe kompenzim material i caktuar. Këtë provim të gjuhës e jepnin jo vetëm shqiptarët, por edhe pjestarë të komiuniteteve të tjera.

Kështu që, përdorimi i gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare, jo vetëm qe duhet te respektohet si e drejte kushtetuese, por duhet te punohet edhe me tej qe gjuha shqipe te përcaktohet ne menyrë eksplicite si gjuhe zyrtare ne Maqedoni. Poashtu, te garantohet edhe me ligjet perkatese, si dhe te aplikohet shembulli i lartecekur, ku perdoruesit e gjuheve zyrtare ne institucione shteterore do te kompenzohen. Këto do të ndikonin në mënyrë më efikase dhe më të drejtë për zbatimin e përdorimit të gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare në Republikën e Maqedonisë së Veriut, përdorimi i së cilës ka qenë dhe vazhdon të jetë tepër i ngadalshëm.

SHKOLLA »FAIK KONICA »- GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË BELGJIKË

March 17, 2021 by dgreca

Arian Bajraktari drejtues i shkollës “Faik Konica” në Namur, Belgjikë, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Belgjikë nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Arian Bajraktarin bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË SHKOLLËN “FAIK KONICA” BELGJIKË

Së pari dua t’ju falenderoj për mundësinë që më dhatë të prezantohem dhe të shprehem për aktivitetet tona përpara lexuesit të Gazetës Dielli në New York, e nëpërmjet saj dhe bashkëatdhetarëve tanë në USA, të cilët i admiroj dhe i dua për atdhedashurinë, patriotizmin e potencialin që manifestojnë. Shkolla plotësuese shqipe ‟ Faik Konica ” është relativisht e re. Ajo sivjet feston 5 vjetorin e krijimit të saj. E strukturuar në Shoqatën ’’Nënë Tereza’’ Namur, Belgjikë, me President z. Adnan Rexhepi, ajo ushtron mësimdhënien e gjuhës shqipe, historisë, nocioneve të përgjithshme gjeografike si dhe artin e folklorin mbarë shqiptar. Mësimi zhvillohet në ambientet e shkollës shtetërore çdo të shtunë, me kohëzgjatje prej 4 orësh. Ajo sot siguron mësimdhënien nga mësues të diplomuar në mësuesi, sipas lëndëve përkatëse. Përmban tri nivele, në tre klasa të ndryshme, ku nxënësit i nënshtrohen sistemit të notës mbi bazën e njohurive të përfituara. Pa përjashtim të gjithë janë të amzuar në librin e Amzës, dhe të rregjistruar periodikisht sipas frekuentimit, dhe të gjithë çertifikohen sipas aftësisë në mënyrën më korrekte të mundshme.

BELGËT DUAN TË MËSOJNË SHQIP

Risia që ka shkolla jonë është se që nga viti i kaluar, është pionere në Belgjikë dhe ka të hapur edhe një kurs intensiv për të rriturit mbi 16 vjeç, ku 40% e tyre janë studentë Belg të origjinës. Pra mësimi i gjuhës shqipe ka hapur një interes të lartë dhe kur është për tu mësuar edhe nga jo shqiptarët, të cilët shquhen për evoluimin e tyre të shpejtë. Sot në vitin e dytë të mësimit, edhe pse në kushte jo komode të organizimit nga kriza sanitare Covid, arrijnë të shkruajnë e flasin mjaft mirë gjuhën tonë të dashur. Mësimi aktual i gjuhës shqipe në shkollën tonë, mund të themi me plot gojën, se është e vendosur mbi baza pedagogjike dhe profesionale. Më lejoni ju lutem që me këtë rast të falenderoj gjithë stafin e shkollës sonë, të palodhurit, të motivuarit Aida Kadare, Anila Celami, Gentiana Aziri, Muhamet Bektashi, Elsa Haskurti, sekretaren Syndyze Saraishta, Adnan Rexhepi, dhe unë Arian Bajraktari, ndjehem i previligjuar që drejtoj mbarëvajtjen e shkollës shqipe ‟Faik Konica ”.

QYTETET KU MËSOHET SHQIP, ORGANIZIMI DHE KURRIKULA MËSIMORE

Shkollës së parë shqipe, ja gjejmë gjurmët në qytetin Andenne në vitin 56, me arritjen e parë të kolonive masive shqiptare, larguar nga diktatura komuniste në Shqipëri, por nuk e përjashtoj faktin se ka ekzistuar spontanisht edhe më parë diku tjetër. Sot ato janë në disa qytete si Brukseli, Namuri, Genti, Anverpen, Ostende, Liege, Huy, Tongeren etj. Shumë nga ato shkolla shqipe funksionojnë mirë, por mendoj se duhet ende shumë punë për tu strukturuar dhe konsoliduar. Një shembull i mirë i funksionimit të shkollës shqipe është ajo e ‟Vatra” Bruksel, ku kontributi i z. Gjana, Dizdari, znj.Shkodra vlen për tu përshëndetur shumë. Shkolla jonë “Faik Konica” që prej krijimit të saj, funksionon me kurrikulë të njëhsuar me atë në Shqipëri dhe Kosovë, sigurisht e përshtatur me prioritetet tona dhe orët në dispozicion. Në një vizitë që vitin e kaluar Ministri i Diasporës z. Majko me një grup deputetësh e personalitetesh nga Shqipëria, i bëri shkollës sonë, përfituam nga rasti ti përcillnim sugjerimet tona për të arritur një marrëveshje me qeverinë Belge, për implementimin në të gjitha shkollat ku ka frekuentim me nxënës të origjinës shqiptare edhe gjuhën shqipe si gjuhë të dytë për gjithë ato që e dëshirojnë. Ekzistojnë marrëveshje për komunitetet turke, marokene, e spanjolle etj, përse jo me atë shqiptare. Mbase ky projekt kërkon shumë energji dhe këmbëngulje për tu realizuar, sepse nuk patëm vijim të asaj që propozuam, por mendoj se të gjithë së bashku duhet të vendosim presion mbi qeverinë e ardhshme pas zgjedhjeve të 25 Prillit në Shqipëri, që ta ketë si prioritet këtë marrëveshje jo vetëm për Belgjikën, por kudo ku ka nxënës shqiptarë në çdo shtet në botë. Mendoj se do ishte një shërbim mjaft i vlerësueshëm që do i bëhej mos asimilimit gjuhësor dhe ruajtjes së identitetit tonë kombëtar.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË BELGJIKË

Absolutisht, mësimi i gjuhës shqipe është shtylla kurrizore e ruajtjes së identitetit kombëtar jo vetëm sot, por edhe në dekadat që do vijnë për brezat e ardhshëm. Është detyrë e gjithë intelektualëve në mërgim, mësuesve, shoqatave, gjithë patriotëve shqiptarë të sensibilizojnë opinionin shqiptar dhe prindërit, që ti ofrojnë fëmijët pranë shkollave shqipe, pranë dijes, pranë atdheut. Shoqata “NënëTereza’’ kontribuon dukshëm edhe me mbajtjen e Simpoziumeve, Konferencave Shkencore dhe Historike, aktiviteteve kulturore, për të mbajtur e ruajtur trashëgiminë tonë kulturore, historike dhe ndërgjegjësuar të rinjtë tanë të lindur në mërgim se kush janë dhe nga vijnë. Mund të përmendim këtu Simpoziumin “Skenderbeu”: Hero kombëtar, një mit Europian’’, mbajtur në Tetor 2018 , që për nga risia e disa dokumenteve të prezantuara për herë të parë në event, hulumtuar në arkivat e Vatikanit nga historiani që i mbijetoi ferrit komunist z. Lek Përvizi, me të drejtë u quajt shkencor. Kjo pati jehonë të madhe në opinionin shqiptar dhe të huaj edhe për faktin se kishte prezencë të madhe të Deputetëve europian, personaliteteve të larta Belge, historianë dhe hulumtues të ndryshëm. Në vitin 2019, u mbajt Konferenca ’’Nënë Tereza mes nesh’’, ku i treguam opinionit mbarë mbi Humanisten më të madhe, Shenjten tonë Anjezë Gonxhe Bojaxhi. Pra një komb i vogël që nxjerr dy figura diametralisht të kundërt por me famë botërore. Gjergj Kastriotin, luftëtar, kalorës i mbrojtës së vlerave të qytetërimit kontinental, dhe Nënë Terezën, simbol të paqes dhe humanizmit mbarë botëror. Albanologu Prof. Dok Ardian Marashi, Historiani Lek Përvizi, Humanistja Sandra Stillman, shkrimtari e hulumtuesi Prof. Dok Stefan Çapaliku, Pellazgologu Prof. Matieu Aref, Prof. Dok Nuri Bexheti, Historiani Safet Kryemadhi, kanë qenë konferencierët tanë që për nga profesionalizmi do i kishte zili Tirana dhe Prishtina, dhe që përmbushën më së miri pritshmërinë e kërkuar. Ndërsa viti 2021, është viti i Dardanisë. Me 28 Nëntor mbahet Konferenca “Adem Jashari : Simbol i qëndresës, frymëzues i lirisë’’ në Teatrin e Namurit, para më shumë se 1000 bashkëatdhetarësh dhe jo vetëm. Duke parë konteksin aktual, prezent në mediokriotetin europian ku po kërkojnë padrejtësisht të kthejnë viktimat në agresorë e anasjelltas, mendojmë se i bëjmë një shërbim të denjë çështjes tonë kombëtare në sensibilizimin e mbarë opinionit ndërkombëtar, për një nga faqet më të lavdishme të UÇK dhe historisë moderne të shtetit të Kosovës.

BELGJIKA, TOKA E MIKRPITJES

Belgjika quhet ndryshe “toka e mirëpritjes’’. Kjo ka inflencuar jo pak dyndjet e emigrantëve të shteteve të ndryshme nga e gjithë bota dhe sot kemi një shoqëri me prezencë multikulturore, multietnike (ndoshta modeli Amerikan në miniaturë), që përjashto disa incidente sporadike, jetojnë në harmoni me njëri-tjetrin. Ndaj dhe mësimi i gjuhës shqipe, ka shfaqur si e thashë edhe më lart interes edhe te belgët vetë, prandaj në dijeninë time është mirëpritur kudo, në çdo sferë të shoqërisë. Fakti që ne japim mësim në ambientet e shkollës shtetërore, tregon më së miri hapjen, dispozicionin dhe mirëkuptimin e shtetit belg, ndaj kulturës sonë që quhet një vlerë e shtuar kulturore. Gjithsesi në qarqet intelektuale të shoqërisë belge dhe në ato shoqërore, quhet një vlerë kulturore e shtuar dhe po provokon dhe kërshërinë dhe interesin e shumë studiusëve të gjuhëve indoeuropiane, historianëve, të cilët kanë filluar ta çmojnë dhe ti japin vendin e saj, si një nga gjuhët më të vjetra dhe unike në botë.

ROLI DHE PESHA E SHQIPTARËVE NË BELGJIKË

Nuk kemi një statistikë të saktë se sa është numri i komunitetit shqiptar në Belgjikë, të njohur deri më sot. Supozohet afërsisht 100 mijë, të shpërdarë kryesisht në qytetet e mëdha. Mirëintegrimi i tyre në shoqërinë belge, iniciativa dhe zelli i lartë në punë, i ka kthyer në një faktor në shumë degë të ekonomisë belge, duke e rregulluar mjaft imazhin e rremë të krijuar në fundvitet 90. Sot kemi me qindra e qindra të rinj shqiptar që kanë mbaruar studime prestigjioze në Universitetet e Belgjikës, dhe kanë filluar të inkuadrohen në sferat e larta ekonomike dhe jetën politike belge, dhe shumë nga ato janë zgjedhur në forumet ku kanë aderuar. Mund të them me plot besim se pas disa vitesh, shumë nga të rinjtë tanë do kthehen në faktor kyç në ekonomi, shkencë e politikë. Sfida jonë dhe gjeneratave të ardhshme mbetet, se si gjithë kësaj energjie dhe potenciali intelektual, t’ja kthejmë vëmendjen tek rrënjët e tyre në shërbim dhe të kombit shqiptar.

MESAZHI JUAJ PATRIOTIK PËR DIASPORËN NË USA

Ne krenohemi me Diasporën tonë në USA. Ajo është shumë aktive dhe paraqet një mentalitet të ndryshëm me atë në Evropë. Mbi të gjitha është shumë më patriotike dhe i ka rezistuar më së miri asimilimit duke ruajtur vlerat tona më të mira. Funksionon shumë më e bashkuar, më patriotike dhe ka solidaritet më të fortë. Mbi të gjitha kur fatet e Kombit kanë qenë të kërcënuara ose në rrezik, ka qenë kjo elitë e Diasporës tonë në USA, që ka ndikuar fuqishëm dhe drejtëpërsëdrejti te politika amerikane duke e sensibilizuar problemin shqiptar. Aleanca e krijuar me USA, është rezultat direkt i lobimeve të shumta të Diasporës shqiptare atje. Interesante është se shumë të rinj e të reja tashmë të lindur dhe arsimuar atje, ruajnë më së miri vlerat tona kulturore dhe janë të implikuar në një farë mënyre edhe në vendin amë. Dëshirojmë ta ruajë statusin e promotorit për gjithë Diasporën shqiptare në mbarë botën.

PATRIOTI ARIAN BAJRAKTARI, VEPRIMTARIA E TIJ NË DOBI TË KOMUNITETIT SHQIPTAR DHE VENDLINDJES SË TIJ

Quhem Arian Bajraktari vij nga një prej familjeve me emër patriotik në Malësinë e Madhe. Rrjedh nga trungu i Çun Mulës, Deli e Mul Bajraktarit, Bajraktarëve të Hotit, fakt ky që më ngarkon më së shumti me përgjegjësi mes bashkëmalësorëve të mi liridashës e kreshnikë. Familja jonë vuajti egërsinë e luftës së klasave në periudhën e diktaturës komuniste me burgje dhe internime politike, nga 1945 deri në vitin 1991. Me shumë peripeci që lidheshin me statusin e familjes, arrita të mbaroj shkollën e mesme dhe në vitin 1991 kur u lejua për herë të parë, fitova konkursin për pranim në shkollë të lartë. Jam diplomuar në fakultetin Gjuhë-Letërsi , fakultetin Juridik dhe nga 2006 kam marrë edhe liçensën si avokat, profesion të cilin nuk e ushtroj aktualisht. Përherë ngelem shumë i lidhur me Shqipërinë, dhe kemi arritur të vendosim ura bashkëpunimi mes Komunave në Belgjikë dhe atyre në Shqipëri me projekte konkrete. Një ndihmë serioze e gjitha falas, është konkluduar së bashku me z. Adnan Rexhepi, me dërgimin e mjeteve kundra zjarrit Bashkisë Malësi e Madhe, dy autopompa moderne zjarrëfikëse, ambulancë për spitalin e Koplikut dhe së shpejti një mjet zhbllokimi dhe ndihme të parë në rast aksidenti, duke e kthyer qendrën e MKZ, Malësi e Madhe, në më të mirën aktualisht në Shqipëri. Kemi ndërmjetësuar takime mes biznesit belg dhe pistave të mundëshme të investimeve në Shqipëri, me dëshirën e vetme, të krijojmë vende pune atje, të rikthejmë shpresën e vrarë, dhe të ndalojmë hemoragjinë njerëzore të boshatisjes së vendit. Projekte ambicioze janë në proces dhe presin finalizimin. Shpresojmë që burrokracia e administratës shqiptare dhe fragmentizmi i orientuar ekonomik të marrë fund, në mënyrë që ti hapet rrugë investimeve serioze e progresive. Ndihma të konsoliduara të ngjashme në mjete MKZ dhe hospilatore, janë dërguar në Prishtinë dhe Preshevë, duke ndikuar më së miri në sigurinë qytetare atje. E dua vendin tim dhe do i rri përherë biri i saj shëmbëllyes edhe pse në periudha të ndryshme, pinjoll të mbrapshtë të saj na shpifën, luftuan, plagosën, por kurrë s’na mundën. Rezistuam dhe besoj se patëm të drejtën e Zotit dhe si Hotjanë që jam, besoj edhe te Ora e çuet e saj. Faleminderit z. Sokol Paja për mundësinë që më dhatë para lexuesit në USA dhe më shumë, të prezantoj fragmente të jetës dhe punëve në favor të shqiptarisë kryer me dashuri dhe pasion për kombin tonë nga një segment i Diasporës shqiptare në Belgjikë ku unë aderoj.

E vërteta e Mitit të Dekretet të Sulltan Abdul Hamidi I (1725-1789 që ndalonte gjuhën shqipe

March 5, 2021 by dgreca

“Njëra historiografi greke zbulon mitet historike, një tjetër herë pas here pranon zbulimet e të parës, por krijon të reja edhe sot”. (Vasilis Kremidhas/

Arben LLALLA*/

Nuk mund të quhet histori shkencore një filmi artistik, as emisionet dokumentarë që pasqyrojnë një gjysmë të vërtetë të përzier me një gjysmë gënjeshtre. Nuk ka ekzistuar asnjë Dekret i Perandorisë Osmane i Sulltan Abdul Hamidi I (1725-1789), pasi mori një thes me flori nxori nxorri “Një ligj kundër gjuhës dhe kulturës shqipe. Ligji u lëshua nga sulltani i Perandorisë Osmane, më 31 Maj 1779, Abdul Hamid I (1725-1789). Në ligj përcaktohej saktë, marrja në mbrojtje nga ana e turqve, e kulturës dhe gjuhës greke dhe përkundër saj, lufta dhe shfarosja e gjuhës shqipe. Ky dokument është nxjerrë nga arkivat greke dhe është botuar në gazetën “Thessaloniki”, të vitit 1999. Dekretin e pasqyrojnë mediet greke më 1999-ën, bashkë dhe burimin e marrjes së floririt prej sulltanit Abdul Hamid I).

Kjo është një gënjeshtër, një Mit. Shkrimi për Dekretin e ndalimit të gjuhës shqipe ka dal nga sigurimi i Greqisë në bashkëpunim me sigurimin e serb gjatë luftës së Kosovës më 1999. Personi që ka botuar shkrimin sot është deputet i Kuvendit të Greqisë i grupit ekstremistë të djathtë. Historianët, gazetarët dhe studiuesit shqiptar ranë në kurthin e një shkrimi të botuar në një revistë greke, të përkthyer nga Arben Llalla dhe interpretuar si falsifikim, por që mediet shqiptare dhe historianët shqiptarë thonë gënjeshtrën greke dhe jo si është e vërteta. Përse asnjë historian apo studiues shqiptar nuk ka botuar kopje faksimile e këtij Dekreti? Përse studiuesit shqiptar s’kanë bërë kërkime ku gjendet ky dekret? Përse historiografia shqiptare deri në vitin 2000 nuk e dinte këtë Dekret të Sulltanit që ndalohej përdorimi i gjuhës shqipe? Përse Rilindasit tanë nga vëllezërit Frashëri asnjëherë nuk kanë shkruar se ekzistonte një Dekret që ndalonte gjuhën shqipe?

Për kohën që flitet se ka dal ky Dekret i Perandorisë Osmane shqiptarët ishin shtylla e kësaj Perandorie duke përmendur Ali Pash Tepelenën, dinastinë Bushatllinjve, në Pollog dinastinë e Koxha Rexhep Pashën i cili kishte autonomi qeverisëse nga Prizreni, Tetova etj. Për të vazhduar më tej me Mehmet Ali Pash Kavallën e Egjiptit. E si Sulltani në atë periudhë do nxirrte një dekret kundër gjuhës shqipe ku shumë institucione ushtarake e qeveritare drejtoheshin nga arnautët?

Pa folur që Janina si qendër e shqiptarëve dhe si kryeqytet i Shqipërisë së Poshtme e fitojë statusin gjatë periudhës osmane, duke spostuar Artën si qendër Despotiate.

Duhet të jemi të kujdesshëm kur japim deklarata në emër të historisë shkencore sepse kështu dëmtojmë vetveten, historinë tonë. Ftoj çdo historian dhe studiues të ofrojë të kundërtën e pretendimeve të mia, përndryshe mos ta zënë më në gojë gënjeshtrën e madhe se ka ekzistuar një Dekret Osman që ndalonte gjuhën shqipe.

*Historian