• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

MITRUSH KUTELI SHKRIMTARI DHE EKONOMISTI ME DHUNTI ARTISTI

September 13, 2021 by s p

Description: Mitrush Kuteli.jpg

Nga Agim Xh. Dëshnica

Mitrush Kuteli, mjeshtër i prozës shqiptare njihet qysh nga vitet ‘20 me  rrëfimet e një tipi  të veçantë në letrat shqipe, për ritmin, rrjedhjen e shprehive dhe gjuhën e pasur,  i vlerësuar nga shkrimtarët  e studiuesit: Ernest Koliqi,  Karl Gurakuqi, Martin Camaj, Arshi Pipa, Ali Podrima, Petraq Kolevica, Aurel Plasari, Agim Vinca,  Agron Tufa e shumë të tjerë.  Ndër ta,  poeti Petraq Kolevica,  në kujtimet e veta, shkruante  me trishtim: “Te shkrimtari i madh Mitrush Kuteli vija shpesh sepse atje – siç thotë Lumo Skëndo për Naimin – “I varfër vinja, i pasur shkonja, i urët vinja, i nginjët shkonja; pa shpresë vinja, plot shpresë shkonja; me shpirt të sëmurë vinja, kur shkonja ndjenja veten të gjallë e me shpirt”  Kurse me emrin Dhimitër Pasko njihet nga ekonomistët  shqiptarë të financave e bankave për aftësitë e ndershmërinë  në punë, të vlerësuara                                               edhe nga akademikët e bankierët rumunë, italianë etj. Ndërkohë .në librin e mohimeve Historia e Letërsisë Shqiptare-1983, emri i Kutelit përmendet shkaras, prapa letrarëve thuajse pa vepra, siç ndodh edhe në Fjalorin Enciklopedik Shqiptar – 2008.

Në veprën-1, që përmban prozë dhe vargje të zgjedhura të Kutelit, botim i vitit 2001, A. Pasko shprehet: „Cilido që merr përsipër të shkruajë për jetën e shkrimtarit Mitrush Kuteli, do të jetë i detyruar të flasë edhe për ekonomistin Dhimitër Pasko, madje të alternojë fillin që do të endë ekonomisti, pastaj shkrimtari, pastaj sërish ekonomisti, etj. Por kur flet për shkrimtarin, duhet të përmendë edhe Kutelin – poet, publicist, kritik letrar, përralltar e folklorist, dhe të mos harrojë as Paskon përkëthenjës… Sepse Dhimitër Pasko, i njohur në letërsinë shqipe me pseudonimin Mitrush Kuteli, i zhvilloi këto veprimtari njëherazi, duke i ndërthurur dhe brenda 24 orëve të ditë-natës.“ 

Edhe pas shembjes së diktarurës, kur Mitrush Kuteli nuk ishte  më në jetë, ata që  morën përsipër të shkruanin  për Kutelin shumë  ndodhi nga jeta e vet, i kaluan në heshtje, ndërsa disa  nga vrastarët  e veprës së tij, u rrekën ta fyejnë, duke i kujtuar vitet e luftës,  kur ai shkruante e botonte  tregimet e dhimbëshme kushtuar nënës së dashur, të cilën nuk mundi ta shihte gjallë pas kthimit në atdhe, apo  për të atin e vrarë e shtëpinë e  djegur tok me librat e dorëshkrimet nga ushtria italiane. Ndoshta se shkroi rrëfimet e shkëlqyera  për kapedanët e luftës për pavarësi, apo përgatiti e botoi krijimet e  Lasgushit e Nolit dhe mbrojti me guxim ekonominë shqiptare nga grabitësit e huaj.  S‘është çudi, ndonjë instikt i egër i nxit të përsëriten ngjarjet e frikëshme në Kampin e Vloçishtit, ku shkrimtari i paharruar vuajti, pa asnjë faj në atë ferr, nga torturat  e paraardhësve të tyre, në baltrat e kanaleve,  i pamposhtur deri në vetmohim. 

                                                       *       *       *

Mitrush Kuteli apo Dhimitër Pasko, i lindur më 13 shtator 1907 në Pogradec, me rrëfimet e një niveli të lartë, la gjurmë të thella në letërsinë shqiptare, ndërsa me aftësinë prej dijetari, mbrojti në çdo kohë, ekonominë e financat shqiptare  të rrezikuara nga vjedhësit e korrupsioni. 

Qysh në fëmijëri në mjedisin e ngrohtë familjar, nga nëna mësoi gjuhën e ëmbël shqipe dhe dëgjoi përrallat e bukura të rrethinave të  Pogradecit, ndërsa nga i ati u njoh me librat e Naimit, Çajupit, Spiro Dines, Gramenos e Lumo Skëndos. Mësimet e para i mori në Pogradec, të mesmen – në Shkollën Tregtare Rumune në Selanik më 1921. Aso kohe u shqua për prirjet në letërsi. Më 1924 dërgoi shkrime në gazetat Shqipëri e Re e Kosova në Kostancë të Rumanisë për Naimin, Çajupin, Gramenon, Papa Kristo Negovanin, Asdrenin, Hilë Mosin,  për ngjarjet, si vrasja e Bajram Currit e  Luigj Gurakuqit,  analiza e kritika për ekonominë në Shqipëri, etj. Më 1928, në Rumani me punën e llogaritarit, studioi në Akademinë e Shkencave të Larta Ekonomike të Bukureshtit. Më 1931 mori diplomën e tre vjet më pas – doktoratën në shkencat bankare dhe monetare, “Diplomam Magnam cum Laude.” Mbi bazën e këtyre arritjeve u emërua në ministrinë e Financave dhe drejtoi Bankën Çërnëuci e Bankën Nacionale të Rumanisë. Ndërkohë ndoqi kurse letrare, përvehtësoi disa gjuhë, botoi tregime e përkthime nga poezia e Mihal Emineskut, drejtoi gazetën Shqipëria e Re të Kostancës me rubrikën Shënime letrare.  Mori përsipër botimin e dy librave me poezi të Lagush Poradecit, Vallja e Yjeve dhe Ylli i Zemrës. të pasuruar me vlerësime të nivelit shkencor. Po në ato vite botoi në shqip e rumanisht artikuj e 17 libra për problemet ekonomike në Shqipëri e Ballkan. Më fillim të Luftës së Dytë Botërore, u thirr nën armë në ushtri si shtetas rumun. Papritur u njoftua se nëna dergjej e sëmurë në Pogradec. Desh fati që me përkrahjen e disa miqve në Bukuresht, pas një mërgimi prej 21 vitesh, më 1942, u kthye në atdhe. Mjerisht nuk mbërriti në kohë, se nëna, të cilën e desh aq shumë, ishte larguar nga jeta. Në atë vit filloi punën e ekonomistit në shoqërinë SASTEB. Më 1943 vizitoi Kosovën. Udhës krijoi poemën Kosovë. Pas kthimit në Tiranë, dha dorëheqjen nga puna, për shkak se vuri re shpërdorime, të cilat nuk mundi t’i ndalonte, dhe u punësua në Bankën Kombëtare të Shqipërisë, si këshilltar në fushën e monedhës e drejtor. Në orët e lira pas punëve me shifra e probleme bankare, vijoi krijimtarinë letrare, botoi librat Ago Jakupi e rrëfime të tjera, Mall e Brengë, me disa nga  krijimet e Nolit, me një parathënie të përkryer, ku ndër të tjera shprehet “Vjersha e Nolit nuk ka ondulacionin e valëve në mezin e detit, po përplasjen e tyre anës, me zhurmë, gjithëmonë të përsëritur. Në botën e arkitekturës ajo nuk u përngjan pjesave të rrumbulla, por çipeve të mprehta. Sepse Noli nuk gdhend në mermer, po në krastë. Nuk limon me daltë, po pret me sëpatë dhe me çekan të rendë.”

 Mitrush Kuteli së bashku me Ernest Koliqin themeluan prozën moderne shqiptare. 

Për larminë e gjuhës e cilësinë e shkrimeve, Kuteli renditej krahas Konicës e Koliqit.  Më 1944 botoi librat, Kapllan Aga i Shaban Shpatës, Sulme e lotë (Poemi Kosovar dhe Poemi i ShënNaumit) Këngë e britma nga qyteti i djegur, Shënime letrare-Kritikë, Netë Shqiptare, Dashuria e barbarit Artan e Havadan më Havadan. Në fillim të atij viti Mitrush Kuteli, Vedat Kokona, Sterjo Spasse e Nexhat Hakiu, botuan Revistën Letrare dyjavore, vetëm në gjashtë muaj për shkak të luftës.

Gjatë punëve si drejtues i Bankës Kombëtare, Dhimitër Pasko, u përball me zyrtarët e komandës gjermane për çështjen e kartmonedhës së re dhe për shpëtimin e thesarit shqiptar nga grabitja.  I rrezikuar nga zvarritjet e qëllimshme gjatë bisedimeve, në tetor iku maleve në zonat e lira. Pas luftës, me themelimin e Bankës Kombëtare, u emërua anëtar i këshillit të parë dhe drejtor i drejtorisë qëndrore. Dy vjet më vonë dha dorëheqjen, sepse nuk pranoi kursin e këmbimit të caktuar nga shteti shqiptar mes lekut dhe dinarit jugosllav. Më 1947, pa asnjë akuzë të qartë ligjore, u dënua si “armik i popullit” me pesë vite heqje lirie e u rropat si skllav në baltrat e Kampit të Vloçishtit. Kuteli kujton: “

 “Kur na shkarkuan nga kamioni atje, isha me ca rroba të vjetra e si mos më keq nga pluhuri i asaj rruge të gjatë. Në kokë, për t’u mbrojtur nga dielli, kisha lidhur një shami me nyje në të katër cepat, siç e lidhin armaxhinjtë. Një polic erdhi e më pyeti:

-Sa shkollë ke ti?

-Hiç. Katër klasë të fillores kam! – i thashë. 

-Mirë,  shko këtej, ti!

Për fatin tim të mirë e besoi se, siç isha katandisur unë, do të besonte edhe sikur t’i thoshja se isha pa shkollë.”

Në atë kamp mizor për mëngjes e drekë, të burgosurve u jepnin diçka si çaj e bukë si baltë e supë të zezë. Në punë i detyronin të shkonim duke vrapuar zbathur nëpër baltra. Punonin në kanale me ujrat mbi gjunjë. Ushujzat ndër këmbë, mushkonjat në qafë e krah, pinin gjak të munduarish.  Në kthim, aty nga mbrëmja, ecnin me këmbë e duar të këputur  nga puna. Kuteli kujton: “Kur më liruan, ndërsa po më hipnin në kamion, për të na sjellë në Tiranë, u ndodh përsëri ai polic…Duke shtrënguar dhëmbët, më foli gjithë inat:’Ti paske pasur shkollë të madhe, moré! “

Më së fundi Mitrush Kuteli, i liruar me falje, nga fajtorët tradhtarë, pas prishjes së marrëdhënieve me Jugosllavinë, hoqi dorë përgjithnjë nga punët në financë dhe iu kushtua tërësisht letërsisë, sidomos përkthimeve, duke punuar i sfilitur nga normat mizore të Shtëpisë Botuese “Naim Frashëri.” Iu botuan edhe disa nga librat si, Pylli i gështenjave, Xinxifillua, Tregime të moçme shqiptare, Baltë nga kjo tokë, etj. 

Askush nga studiuesit e veprave të ndrituara të Kutelit nuk ka mundur të mësojë as sot, përse ndëshkuesit e vet të panjohur e quajtën “armik të popullit.” 

Disa nga rrëfimet, herë  të dhimbëshëm, herë  gazmorë e shpotitës janë:

Xha Brahua i Shkumbanores, Më kot.  E madhe është gjëma e mëkatit, Fshati im e pi rakinë, ABC-ja e kreshnikëve, Natë Kolloxhegu,Vjeshta e Xheladin Beut, Lumi i madh, Pranvera në Transilvani, Natë marsi,  Natë prilli, Natë qershori, Një  natë tetori, Rinë Katerineza, etj.

Romanet:

Mërgim e kthim, Në një cep të Ilirisë së Poshtme, Dashuria e barbarit Artan

Vargje: 

Mëmës Shqipëri, Skënderbeu, Poemi Kosovar,  Poemë e ShëNaumit, Natë vere, Hëna e humbur, Një ndajnatë në Poradecin e vjetër, Rrjedhin Lumejtë, etj.

Përkthime:

Sipas gjetjeve të përafërta, Kuteli me emrin Dhimitër Pasko ka përkthyer mbi pesëdhjetë libra. Nga letërsa ruse: Tregimet e Petërburgut dhe Frymë të vdekura të Gogolit, Kujtimet e një gjahtari të Turgenjevit, Zotërinj Gollovliovë dhe Përralla të Salltikov – Shçedrinit. Vajza e kapitenit të Pushkinit, Fabula të Krillovit, Tregime dhe përralla të Italisë nga Gorki, trilogjinë Rruga e mundimeve të A. Tolstoit, Vërshimet e lumejve dhe Tregimi i pyjeve  të Paustovskit, vëllimet Klasikët rusë dhe Klasikët sovjetikë, Fati i njeriut të Shollohovit, Vetmi të N. Virtës etj. Nga letërsia rumune:  poezi nga Mihal Eminesku, Mitri Kokor dhe Korija e mrekullive në prozë të Sadovenaut, E drejta për të jetuar dhe Kapedan Gardani me shokë  nga autorë të ndryshëm rumunë. Përveç tyre, ai bëri përkthime nga letërsia franceze, polake, persiane, arabe, kineze, mongole,  etj.

Nga fusha e shkencës ekonomike:

Mendime mbi krizën bujqësore – 1931, me të cilin fitoi çmimin e parë në një konkurs. 

Tri probleme në lidhje me bankën Kombëtare të Shqipërisë – 1932.

Huara me forcë përqarkullimin monetar – 1933

Sistemet e Bankave të emisionit të vendeve të Ballkanit- 1934  (tezë për doktoratë.)

Kapitalet e huaja në bankat e mëdha të Bullgarisë – 1935

Bankat Bujqësore të vendeve të Ballkanit – 1935

Banka Kombëtare e Shqipërisë – 1936, etj.

Shumë nga dorëshkrimet  iu dogjën gjatë luftës, të tjerat i humbën gjatë kohës kur ishte në burg, bashkë me bibliotekën e pasur.

                                                    *         *         *         

E tërë kjo veprimtari e këtij mjeshtri e themeluesi të prozës moderne shqiptare, e një stili të veçantë, e këtij ekonomisti të rrallë, u ndërpre para kohe më 4 maj 1967. Pra, në atë vit të dhunshëm, i munduar dhe i fyer, Mitrush Kuteli, ky shkrimtar dhe ekonomist adhetar, u largua nga jeta. Po kush ishte Mitrushi, njeriu me tërë këto aftësi? Lexoni testamentin e tij, apo letrën e fundit për të shoqen: “Kam punuar pa interes vetiak. Nuk kam ndjekur kurrë pasurimin tim, sepse ky pasurim mund të bëhej vetëm me dy mjete, me vjedhje a me tradhëti, dhe unë s’kam përdorur asnjërën prej tyre.  Duke tradhëtuar, pra, duke u shërbyer të huajve, për të grabitur vendin dhe për të marrë prej saj shpërblim. Zgjodha rrugën e kundërt, luftën kundër atyre që grabisnin.  Por nuk i ndala dot të tërë, jo se s’desha, po se s’munda. Kaq munda, kaq bëra. Kundër grabitjeve italiane, kundër grabitjeve gjermane, kundër grabitjeve jugosllave. Nuk zgjodha kurrë udhën e rehatit vetjak, udhën e urtë e të butë me lugën plot. Kam punuar shumë, kam dashur shumë, kam gabuar shumë. Tani jeta shkoi, nuk kthehet dot, nuk ndreqet dot. Të kam treguar se gjermanët donin të më varnin përpara bashkisë, kur muarën vesh se kisha sabotuar nxjerrjen e monedhës së re që donin të bënin. Më shpëtoi fati. Nuk do të skuqem kurrë nga turpi, as me veprimin tim  në ditët e para të çlirimit. Punova si i marrë, luftova kundër grabitjeve jugosllave. Aq më fort nuk mund të skuqem nga turpi me veprimtarinë time praktike në fushën ekonomike në Rumani.”

Titulli Nderi i Kombit, tashmë i shpallur zyrtarisht për shkrimtarin Mitrush Kuteli, apo për ekonomistin e nderuar Dhimitër Pasko, nuk duhet të jetë gjysmak, por i plotë, ashtu si vepra e tij e ndritur në letërsi dhe në ekonmi, në shërbim të kombit shqiptar.

Çdo adhuruesi të Kutelit,  teksa rri buzë liqenit, ku zhurmojnë valët, i  bëhet sikur dëgjon zërin e tij:

 Jam Kosovar

                      Pra, jam shiptar:

                      Zot e krenar,

                      Zot e bujar,

                      Mbi këtë Dhé,

                      q’e kam si fe,

                      e përmbi fe:

                      E kam vatan!

                      E kam  Atdhe!

                      Që gjysh stërgjysh, 

                      që bres pas bres, 

                      që gjithëmonë!

   Ti shkja thërret   

                  ti shkja bërtet,-              

                  gjer lart në ret:                                                                                                   

                  se jam barbar. 

 Jo, s’jam 

                si  bërtet ti,

                si buçet ti, 

                ti, Mali  i  zi

  Un jam këtu nga moti,

                      kur vetë Zoti

                      e bëri fushën fushë

                      e malin mal.

Un jam këtu e do të jem

                      den baba den,

                      sa mali të bëhet hi                         

                      e hiri mal përsëri.

Nga vargu i krijimeve të Kutelit, japim një rrëfimin  mjaft me vlerë  për të gjitha kohët, një rrëfim ku biseda rrjedh e humori përzihet me hidhërimin, një rrëfim qortues kundër gjakmarjes, edhe hakmarrjes në kohët e reja, kinse sipas e kanunit,  të trashëguar brez pas brezi që nga vitet kur shteti  e ligjet mungonin:

Abc – ja e kreshnikëve 


– E njeh Zenelin?
– Jo, nuk e njoh!
– U bë për të vrarë. E do ta vras!
– Si e qysh?
– Dje më shkeli hijen!
– Hijen tënde?
– Timen! Ecja rrugës, në diell, kur më arriti Zeneli. Hija ime ishte aty poshtë. Ish e gjatë, sepse dielli perëndonte. E priste më dysh rrugën. Zeneli më dha tungjatjetën edhe ma shkeli hijen. Ç’të bëj?
– Vraje!
– E vrava.
– Aferim!
Pas pakëz, duke pirë duhan:
– Fëmijë ka Zeneli?
– Ka, po janë të vegjël.
– Vraji!
– T’i vras?
– Vraji, se do të rriten. Më mirë tani sesa më vonë!
– Mirë thua, ke të drejtë! Do t’i vras! Do t’i shuaj! I ati më shkeli hijen. Kjo s’është pak.

                                                +         +         +

– Dëgjove gjë?
– Jo.
– E vranë Todrin.
– Ku?
– Në mes të tregut.
– Kishte faj?
– Tani s’ka faj, se është i vdekur, po atëherë kish.
– Si e qysh?
– Todri po shikonte një dru telefoni. Ish pak si i vrenjtur, se s’kish me se të blinte bukë. Iu afrua një burrë me mustaqe, trim me fletë si çdo burrë me mustaqe, edhe i tha: – Bre, qen!
– E njihte burri me mustaqe Todrin?
– Jo, nuk e njihte. Por e vërteta: burri me mustaqe kish të drejtë. Bre, qen! – i tha trimi me mustaqe: Bile i tha: Bre, qen i qenit! Pse e vështron me inat drunë e telefonit?
– Më fal, se të pres fjalën, druri i telefonit mos ish i trimit me mustaqe?
– Jo. Druri mund të ish i kujt të ish. A mund të mos ish asfare, mall pa zot si është malli i shtetit. Po sidoqoftë Todri e vështronte me inat drunë e telefonit.
– Ndofta, sepse kish barkun bosh…
– Punë e tij. Bre, qen, – tha trimi, – bre qen i qenit! Pse, bre, e vështron me inat drunë e telefonit? 

– Todri desh t’i përgjigjet, po trimi nuk e la, nxori koburen edhe e vrau.  –   Na –       i tha, – të të mësoj unë ta shikosh me inat drunë e telefonit!
– Kish të drejtë trimi.
– Doemos, se po të mos kish, nuk e vriste.

                                                        *          *           *

– S’po e shoh prej disa ditësh Zefin.
– As e ke për të parë, Zefin e vranë.
– Pse? Kush?
– Fajin e kish Zefi.
– Fol!
– Nipi i të kunatit të vëllait të Zefit…
– Nuk mora vesh. Edhe një herë, të lutem!
– A ka një vëlla Zefi?
– Ka.
– Edhe ky a ka një kunat?
– Ka.
– Edhe kunati a ka një nip?
– Ka.
– Pra, nipi i të kunatit të vëllait të Zefit kish rënë në gjak me një shtëpi kreshnike kombëtare.
– Vetë nipi?
– Jo, shtëpia. Punë e vjetër prej gjyshstërgjyshi, po ti e di se gjaku s’falet.
– Jo! Po të falet, humb burrëria, ndera e trimnia.
– Po, pra… E meqë shtëpia e të nipit të kunatit të vëllait të Zefit ish në gjak, erdhën edhe e vranë Zefin, sipas Kanunit të Lekë Dukagjinit, (ndjesë pastë!).
– Në e vranë sipas Kanunit, bënë mirë. Iu rrittë ndera e trimëria e burrëria hasmit të shtëpisë të të nipit të kunatit të vëllait të Zefit! Më vjen keq për Zefin, se ish njeri me kulturë – pesë vjet në Torino, poet e shkrimtar… po në qenka punë gjaku, shumë mirë që u vra! Duhet ruajtur ndera, trimëria e besnia e kreshnikia e fisit të racës arbërore. Duhet ruajtur përgjithmonë Kanuni i Lekë Dukagjinit (ndjesë pastë!) sidomos për punë ndere, trimërie, kreshnikie, besnikie. Pse ndryshe kombi i racës kombëtare ilire edhe pellazge kreshnike arbënore asht në rrezik me hupë. Dhe që të ketë qetësi të plotë, siç ka thënë Shkëlqesia e Tij Lekë Dukagjini, që na la Kanunin, duhet medoemos t’i digjet shtëpia Zefit edhe t’i priten drurët e kopshtit kombëtar.
– Eja të pimë nga dy-tri gota për shëndet të Lekë Dukagjinit (i rrofshin çunat!) e për nderën, trimërinë, besnikinë e kreshnikinë mijëvjeçare, që na nderon truallin tonë kombëtar e fisnik.
– Eja të pimë, po koburet t’ia dorëzojmë një miku, se kam frikë mos të shkel hijen, o mos shoh me inat ndonjë dru telefoni…

                                                  *         *         *
– Ore, thonë se ti e vrave Selmanë…
– Unë, jo!
– Po kush?
– Dyfeku im!
– Ky që ke në krah?
– Ja, ky! Pse s’ta mbush synë?!
– Si jo! Dyfek të këtillë s’kam parë as në Turqi.
– E ke mirë. Dyfek si të turkut s’ka në botë, se turku i punon me merak. Po ky imi është veç botës. Pandeha se s’të pëlqen…
– Si u bë puna e Selmanit?
– I qe shkrojtur ta vras unë, nga e shkrojtura nuk shpëton dot.
– E ke hak. Që kur e polli e ëma, iu shkrojt në qitap: këtë çun do ta vras Ymeri me një dyfek turku. Po aman më thuaj si erdhi puna që e vrave?
– Me një të shtënë e lashë thes. Erdhën edhe e ngritën me tabut.
– Ti ku ishe?
– Prapa ferrës.
– Ai?
– Shkonte rrugës.
– Bukuri! Si trimat e vrave. Edhe ai bëri mirë që ra si thes. Të lumtë dora ty edhe dyfekut i lumtë çarku!
Ymeri qeshi se iu kujtua thesi. Selmani ra menjëherë si një thes me misër pa pasur kohë t’i thotë: faleminderit se më vrave,  si e do burrnia, kreshnikia e besa shqiptare. Po Ymeri zemërgjerë e shpirtluan ia fali këtë të metë.
– Shkaku i vrasjes?
Fajtor ka qenë Selmani, sepse ka një nip nga ana e mbesës. Dhe nipi ka një qen, edhe ky qeni qopek i ka lehur njëherë mikut të të nipit të së mbesës së Ymerit. Miku iu qa të nipit, nipi iu qa mbesës, mbesa iu qa Ymerit edhe Ymeri mori dyfekun dhe e vrau Selmanë…


                                                        *         *          *
Rrinte Suli me Sulën në hijen e një lisi kombëtar edhe përkëdhelnin dyfeqet kreshnike me nga një leckë vaj. Këtë e bënin për të kaluar kohën e për të shprehur dashurinë kreshnike për armët kreshnike.
Dhe që të dy, si trima kombëtarë, e kishin ngjeshur mesin me kollanë e gjoksin me rripa. Kollanët ishin mbushur me paketa fishekësh edhe varur kishin bomba të kuqe.
Të tjerë fishekë e bomba kombëtare kishin nëpër xhepat kreshnikë.
I foli Suli Sulës:
– Ore, ti e ke të papërdorur dyfekun e as që di në shpon.
– Kam zbrazur njëzet paketa. Qé kalamidhet!
– Ke zbrazur në bosh, jo në plot…
– Qysh në bosh!? I kam rënë një zogu majë një lisi edhe e kam rrëzuar, i kam rënë një lepuri, i kam rënë një thiu të egër…
– Të thashë se ti ke zbrazur bosh, më havadan. Ti s’hyn në radhën e burrave. Hajt!
– …
– Ore, a ke zbrazur më njeri? Se atëhere i thonë plot. Je goxha burrë, e s’ke vrarë njeri!
– Jo, njeri kurrë! Kur të më bjerë hasmi në pusi, do t’ia shkrep.
– Prit gomar, të mbijë bar!
Fluturoi një zog kombëtar nga lisi kombëtar edhe hija e tij kreshnike shqiti për një grimë në truallin e fisit arbënor, ku ujku nuk e ha ujkun, po arbri e ha arbrin, si urdhëron Kanuni i Lekë Dukagjinit (ndjesë pastë!).
I foli Suli Sulës:
– Po ti sa herë e ke përdorur pushkën?
– Dy! Një herë i rashë Zeqos edhe e lashë kapicë, në lëmë. Gjysmë herë kur plagosa Zyferë e gjysmë herë Stavron. Këto të dyja bëjnë një. E një e para: dy!
U duk larg një si pikë e zezë që lëvizte në rrugë. I foli Suli Sulës:
– Ja, shikon tutje, po vjen një njeri! Bjeri!
– S’di cili është…
– Çudi e madhe! As ai nuk di cili je ti. Atij i qënka shkrojtur t’i biesh ti me dyfek të ri. I erdh exheli. Apo s’ta mban?
– I bie po mos merret vesh…
– S’ka si merret vesh. Unë s’rrëfej!
– Me besa – besë?
– Me besa – besë e për kokën e dyfekut.
– Atëherë t’i bie?
– Bjeri!
Në këtë kohë pika që lëvizte në rrugë ish madhuar, se e shtynte exheli drejt pushkës kreshnike kombëtare.
Sula ish i përulur prej Sulit, se kish shtënë vetëm bosh. Turp i madh për një trim kombëtar e për një pushkë kreshnike të lyer me vaj!
U shtri barkazi në mezhdë, i fjeti synë pushkës edhe i hoqi këmbëzën.
Edhe pika lëvizëse nuk lëvizi më…
Edhe Sula puthi çarkun e dyfekut kreshnik për provën e lartë…
… Qanë e vajtuan në shtëpi. Shkulën flokët nëna e motrat e të vrarit. U kanos vëllai të marrë gjakun nga hasmi i vjetër i shtëpisë, po puna është se pushka kreshnike e Sulës nuk mbeti në turp kombëtar.
Edhe Suli e mbajti fjalën e nuk e tradhtoi Sulën…
                                              *         *         *
Selmani vrau Selmanin, Stefani vrau Stefanin, Hasani vrau Kristanin, Mestani vrau Vasilin…
Puna rrodhi kësilloj:
Rrinin që të gjithë edhe vështronin malet e larguar.
I pari i tha të dytit (Selmani Selmanit):
– Mali që përtej është më i lartë se ai tjetri.
– Jo, e ke jangëllësh! Ai tjetri është më i lartë nga ai që përtej.
– Jo, ti e ke keq!
– Jo unë, po ti!
Hynë në valle edhe të tjerë: dy Stefanë, një Hasan, një Mestan, një Kristan, një Vasil, një Halil…
Si trima që ishin, e bënë fora edhe u vranë trimërisht në shesh të burrave. U ngritën pastaj edhe farefisi edhe i dogjën shtëpinë njëri – tjetrit.
Dhe malet mbetën si ishin: male…

Shkruesi i këtyre radhëve dhe adhurues i krijimeve të Mitrushit, në shenjë nderimi i ka kushtuar këta vargje:

                      Kur këndoj Mitrushin

Kur këndoj shkrimet tinguj e ngjyra të Mitrushit 

 shfaqet tej fshati, që pi rakinë e rrushit.

Bleta del nga zgjoi, ndër lule e fletishte,

kaposh laroshi thërret mbi kulm plevice.

Lauresha fërfërin në çastet e zgjimit,

mbi ujë e në bar rend e loz puhiza,

kur bryma e ngrica, bora e fërfëlliza,

treten, humbasin në mbarim të dimrit.

Shkumëzime valësh nga guri në gur,

korrës të nxirë në vapë arave me grurë,

dridhmë trokashkash, vërtitje mokrash qark

e hënargjenda ndrin dhe hepet si hark.

Kapllan Aga i Shaban Shpatës na vjen,

me kuajt ngarkuar Ago Jakupin na gjen,

këmbëkryq Mitrushin, këputur zinxhirët,

shtruar kuvendon, gëzohet me të mirët.

Filed Under: Politike Tagged With: Agim Xh Deshnica, Letersi, Mitrush Kuteli

“Në kërkim të librit-abetare”

September 12, 2021 by s p

Arjeta Ferlushkaj

Promovim i librit:

“ARRITJE DHE PERSPEKTIVA TË MËSIMDHËNIES SË GJUHËS AMTARE NË SHKOLLAT SHQIPE TË DIASPORËS”

“KY LIBËR I KUSHTOHET TË GJITHË MËSUESVE DHE DASHAMIRËSVE TË GJUHËS E KULTURES SHQIPTARE, NË MËNYRË TË VEÇANTË ATYRE TË DIASPORËS, KUDO KU ATA JETOJNË E VEPROJNË.”

Kushtimi që hap librin e parë të botuar nga organizata AADLC na prezanton që në fillim me objektivin e saj (target-in) si dhe filozofinë e punës dhe qëllimet e dëshiruara.

Me këtë duam të theksojmë se nuk kemi synuar të bëjmë një libër-abetare, as nuk kemi pretenduar se libri do të shterronte të gjitha problematikat që ngërthen mësimi i një gjuhe amë në diasporë.

Por ama, ne kemi motivimin dhe pretendimin që kjo nismë e ky botim i parë të frymëzojë për atë librin-abetare shumë të dëshiruar për mësuesit në diasporë dhe aspirojmë e punojmë që të kontribuojmë në zvogëlimin e pengesave, vështirësive dhe problematikave që hasen gjatë mësimdhënies dhe mësimnxënies së gjuhës shqipe në diasporë, me fokus më të përqëndruar në diasporën e Amerikës.

Ky mision vihet në dukje edhe në parathënien e librit: “Ai (seminari-shën.im.-A.F.) ka hapur rrugën për një bashkërëndim të përpjekjeve të mësuesve, specialistëve, veprimtarëve të komunitetit, prindërve, etj., duke pasur si synim përsosjen e mëtejshme dhe rritjen e efektivitetit të punës në këtë fushë. Krahas analizave të thelluara të metodave bashkëkohore, pjesëmarrësit shkëmbejnë përvojat e tyre profesionale në mësimdhënien dhe mësimnxënien e gjuhës shqipe në diasporë.”

Në 220 faqet e këtij libri na ofrohet kjo strukturë me 5 kapituj:

  1. Kapitulli i parë: Seminari III

Përfshin seminarin e tretë, i zhvilluar me date 12 shtator 2020, në të cilin përfshihen 3 fjalë përshëndetëse, përkatësisht nga themeluesja dhe drejtuesja e AADLC-së znj. Drita Gjongecaj, nga z.Mal Berisha, studiues dhe ish-diplomat si dhe nga z. Frank Shkreli, ish-gazetar e redaktor i “Zërit të Amerikës” si dhe 17 referime, ku disa prej tyre kanë ilustrimet përkatëse e ndërsa referuesit, 9 janë mësues, 3 janë sipërmarrës, 3 janë studiues si dhe 1 gazetare dhe 1 prind.

Përmbajtja heterogjene e pjesëmarrësve ka qenë qëllim më vete e organizatorëve me synimin që secili të mund të sillte kontributin e vet dhe rrjedhimisht, sa më shumë këndvështrime dhe qasje të shpalosen, aq më pak cështje mbesin pa gjetur zgjidhje. Përpjekja për një këndvështrim sa më gjithëpërfshirës, çon në arritjen më të shpejtë të objektivave të paracaktuara.

Gjithashtu, duke sjellë secili përvojën e vet (jo domosdoshmërisht të gjithë me lidhje të drejtpërdrejta me mësimdhënien), kemi një pasurim informacioni që rrok fusha të ndryshme por që pulsojnë tek një drejtim: gjuha e kultura shqiptare.

Përmendim p.sh. rastin e studiuesit Mal Berisha, i cili jo vetëm jep sugjerime rreth website-ve ku mund të merren materiale shqip, apo kur informon mbi projektet e bëra në Londër për gjuhën shqipe (është gjithmonë mirë të dimë çfarë bëhet rreth nesh për këtë mision) por përmend edhe raste studiuesish të huaj, të cilët kanë punuar e studiuar shumë për gjuhën shqipe, për botimet e tyre dhe për dashurinë e pastër për gjuhën e kulturën shqiptare sic është rasti i albanologut kanadez Robert Elsie, i cili ka kërkuar dhe është varrosur në Theth.

Informacione të këtij lloji janë shumë të vlefshëm për të ngacmuar kuriozitetin për njohje më të thella, jo vetëm për nxënësit por edhe për prindërit sepse nuk duhet të harrojmë se jo çdo familje shqiptare në diasporë ka ardhur me formim universitar.

Një qasje që mund t’i vijë në ndihmë shumë prindërve dhe mësuesve është ajo e gazetarit Frank Shkreli, i cili thotë: “Jo se duam të krijojmë në Amerikë republikën tonë shqiptare, por gjuha dhe kultura janë të rëndësishme sepse sa më gjatë që të jetojmë larg gjuhës, traditave dhe kulturës tonë, aq më shpejt do të humbasë edhe gjuha edhe traditat, e si rrjedhim dhe përfundimisht, edhe lidhjet me atdheun”. Ide të tilla e ndihmojnë prindin dhe mësuesin se si duhet të punojnë me fëmijët sa i takon nxënies së gjuhës shqipe dhe njohjes së kulturës shqiptare, ndërkohë që fizikisht ndërveprojmë në një vend e kulturë tjetër, të cilën duhet ta mësojmë e respektojmë gjithashtu e të mos izolohemi duke e parë botën vetëm nga një dritare.

Themeluesja e AADLC-së, znj. Drita Gjongecaj e thekson pikërisht këtë ambicie: “ne punojmë që fëmijët dhe të rinjtë tanë të kapërcejnë sa më shpejt fazën fillestare të njohjes së këtyre elementeve: gjuhë-kulturë dhe të arrijnë kompetencën e të njohurit, përdorimit të të dy gjuhëve dhe bashkëjetesës së natyrshme midis dy kulturave, duke i parë ato si një aset i çmueshëm në botën e sotme globale.”

  • Kapitulli i dytë: Seminari I & II

Përfshin seminarin I & II, zhvilluar përkatësisht në datat 19 maj 2018 dhe 30 qershor 2019. Kemi vendosur që libri të hapej me seminarin më të fundit për të sjellë fillimisht tek lexuesi përvojat më të përditësuara rreth cështjes së bilinguizmit dhe problematikave të komunitetit tonë konkretisht.

Me përshëndetjen e rastit të bërë nga konsullja e Kosovës në New York në atë periudhë, znj. Teuta Sahatqija, ne gjithashtu informohemi prej saj edhe për angazhimet e bëra nga kjo konsullatë për t’i ardhur në ndihmë sa munden procesit të mësimit të gjuhës shqipe në diasporë. Pra kështu ne mësojmë se cfarë hapash janë ndjekur në mënyrë që të mësojmë se cfarë hapash të rinj duhet te hedhim dhe ku.

Sa i takon referuesve: Është bërë një përzgjedhje në kumtesat e përfshira nga këto dy seminare sepse organizatorët duan të përcjellin mesazhe sa më afatgjata dhe funksionale drejt lexuesit dhe janë lënë jashtë kumtesa që kanë pasur shtjellim jo rigoroz apo shtjellime të shkurtra, ose përshkrime private, për të cilat horizonti i pritjes i lexuesit nuk do të gjente informacionet që po kërkon tek lexon titullin e librit.

Nga këto dy seminare, kemi mundësinë të marrim këndvështrimin e 12 referuesve, nga të cilët:  7 janë mësues, 2 janë studiues, 2 janë gazetarë dhe një ish-nxënëse.

Është interesant dhe mjaft i vlefshëm prurja e këtij kapitulli pasi ka larmishmëri informimi në aspektin teorik dhe praktik, gjë që i vlen shumë mësuesve dhe nxënësve por edhe prindërve të angazhuar direkt me fëmijën e tyre në kushtet e shtëpisë.

  • Kapitulli i tretë: Profile

Në këtë kapitull kemi ndërtuar profilet e të gjithë pjesëmarrësve në këtë seminar, përfshirë këtu edhe ata që ishin në cilësinë e të ftuarve të nderit që përshëndetën këtë aktivitet: në total mbërrijnë në 29 profile.

Rëndësia e këtij kapitulli qëndron, jo vetëm në njohjen më të thellë të seminaristëve, apo për vlerësimin e nderimin nga ana e organizatorëve por cfarë është më e rëndësishmja, për të hapur një rrugë komunikimi me secilin prej tyre.

Jo më kot, cdo seminaristi i është kërkuar të dërgojë të dhënat e veta, për formimin profesional që kanë në mënyrë që lexuesi, sipas interesit, të kërkojë informacion dhe sidomos të ndërtohen ura bashkëpunimi sepse, referuesit nuk janë vetëm shqiptarë të SHBA-ve por edhe nga Europa.

  • Kapitulli i katërt: Media

Në këtë kapitull janë përfshirë 7 artikuj nga 3 burime informimi: gazeta “Illyria”, gazeta “Dielli” dhe portali “Diaspora shqiptare”.

Duke njohur raste që disa portale nuk janë të përhershëm, u mendua përfshirja e këtyre shkrimeve dhe rëndësia e tyre qëndron pikërisht në informimin dhe dokumentimin e të dhënave për aktivitetet e zhvilluara dhe lexuesi i interesuar, e ka më të lehtë t’i referohet librit në cdo kohë.

Një vlerë e shtuar e këtij kapitulli janë 3 artikujt e publikuar në portalin “Diaspora shqiptare” për konferencën-trajnim me temë: “Platforma të mësimdhënies së gjuhës shqipe online”, organizuar nga AADLC-ja, e cila u mbajt 3 të shtuna radhazi (17, 24 dhe 31 janar 2021). Nga ky kapitull lexuesi informohet më në detaje mbi këtë konferencë-trajnim, njihet me pjesëmarrësit dhe duke krijuar kontakte, pse jo, mund edhe të sigurojë disa nga materialet e prezantuara aty.

  • Kapitulli i pestë: Album

Kapitulli i pestë dhe i fundit përfshin një galeri fotografish, të cilat nuk kufizohen vetëm nga ato të seminarit por gjithashtu, si botim i parë i AADLC-së, u pa e arsyeshme që lexuesi të ketë një tabllo më të plotë të punës së bërë, takimeve e bashkëpunimeve, pjesëmarrjeve të shkollës “Children of the Eagle” në konkurse e aktivitete dhe festa kombëtare. Gjithashtu, lexuesi mund të njihet me çmimet e vlerësimet që i janë bërë organizatës dhe shkollës, etj. Në këtë mënyrë ka mundësi të prezantohet me potencialin dhe ambiciet e stafit të AADLC-së dhe shkollës “Children of the Eagle”. 

Si përfundim: Nëse i marrim në terësi, kapitull për kapitull, të dhënat përmbajtësore si dhe struktura e tekstit, mendojmë se informacione të këtij lloji janë shumë të vlefshëm për të ngacmuar kuriozitetin për njohje më të thella, jo vetëm për nxënësit e prindërit por edhe për mësuesit sa i takon metodologjisë.

Duke siguruar një tekst që rrok interesin e 3 instancave kryesore: nxënës-prind-mësues, kemi hartuar kështu një libër gjithnjë e më të hapur, gjithnjë e më të vlefshëm dhe funksional për lexuesin e vet.

Kjo është përgjigja që japim për pyetjen e shtruar: Pse duhet ta lexojmë e pse duhet ta kemi këtë libër.

Faleminderit!

Doktorante Arjeta Ferlushkaj

7 shtator 2021

“Vatra”, Bronx, NY

Filed Under: LETERSI Tagged With: Arjeta Ferlushkaj, gjuha shqipe, Letersi

Poezia e së dielës

August 22, 2021 by s p


Përktheu: Eda ZHITI


E gjeta a më gjeti? Di që duhet si një emocion i bukur, si urim për javën që vjen, si një porosi që na ndihmon…Këtë të diel më erdhi poezia nga:

FERNANDO PESSOA

Mbeten tre gjëra

Nga gjithçka mbeten tre gjëra:

siguriaqë jemi përherë duke filluar,

siguria

që na duhet të vazhdojmë,

siguria

që do të ndërpritemi para se të përfundojmë.

Prandaj duhet të bëjmë:

nga ndërprerja një ecje të re,

nga rënianjë hap vallëzimi,

nga frika një shkallë,

nga ëndrranjë urë,

nga e duhura -një takim.

Filed Under: LETERSI Tagged With: Eda Zhiti, Letersi, Poezia e së dielës

Nga “Paqja” te “Deti plak” dhe “Fati”

August 20, 2021 by s p

Poezi nga Sokol Demaku

En bild som visar person, inomhus, tak

Automatiskt genererad beskrivning

 PAQE 

Një ditë, 

Unë pashë shumë njerëz, 

Njerëz jo të zakont, 

Pashë njerëz me fytyrë të qartun, 

Unë pashë kur këta njerëz, 

Zemër nuk kishin, 

Unë pashë kur këta njerëz, 

Ishin të krisur. 

Unë pashë kur këta njerëz, 

Erdhën kalur, 

Unë pashë kur këta njerëz, 

Kundër njerzve u sulën, 

Kundër njerëzve të mbetun, 

Deri sa u sollën vdekjen . 

Unë pashë mizori, 

Në fytyra satrapi, 

Se ata kishin fytyrë xhelati.

Eh, 

Njerëz fytyrë qartun, 

E shpirt prishur, 

Zemër krisur, 

Sot ke sa te duash, 

Në botën e ndyrë, 

Më shpirt prishur. 

Te metunit kërkojnë mëshirë, 

Paqën e duan shumë, 

Të lodhun në shpirt, 

Mallkojnë pse egzistojnë. 

E duan lirinë, 

Paqën ta gëzojnë, 

Nuk duan zemër krisurit, 

Jetën tua shaktërrojnë. Paqë, paqë, 

Në jetë kërkojnë.

DETI PLAK

Kjo lundër imja,

Udhëton në detin e trazuar.

Nëpër valët e zemruara,

Të detit plak.

O ti det, o zemrak,

I trazuar nga pak,

Kujdesu të lutëm,

Për mua se jam plak.

O det i kaltër,

Me shumë avaze,

Shumë vëllezer të mi,

Kërkova të mi falje.

Të bëra lutje, 

Por jo me shkrim,

O det i hapur,

Kujdes shpirtin tim.

FATI

I adhurojë ëndrrat,

Në tokën e njomë,

Aty ku fshatari hedhë farën,

Aty ku njeriu gjënë të lashtën rrënjë.


I adhurojë ëndrrat,

Në këtë tokë të njomë,

Kur njeriu prehet,

Me zemër e shpirt.

Po pse kjo jetë,

Është vetëm një fytyrë,

Si mostër,
E zhveshur nga jeta.

I adhurojë ëndrrat,

Në tokën e thatë,

Por e kotë se koti,

Njeriu është i pa fat.

E KUJTOJ

E  kujtoj gushtin,

Shëtitjen buzë detit,

Zhegun e verës,

Freskinë e detit.

E ndjej ne shpirt,

Këtë freski,

E ndjej këtë aromë,

Që e mbaj në gji,

Është aromë jete,

Që shëron plagë.

E ndjenë këtë çdo mërgimtar,

I kujton mbrëmjet,

Buzë detit të qetë,

Kaltërsi çdo kund..

Jetë e gjallëri,

Që çdo kush ka lakmi,

Shetita buzë detit ,

Mblodha ca guaca,

Kujtova të kaluarën,

E pash të ardhmen,

Në kaltërinë e detit,

Shijova aromën,

Ndjeva gjallëri,

Në vargjet e mia,

Hetova në fytyrë,

Lotët e mi,

Që val më rodhën,

Si rreke shi.

Sokol Demaku është poet, prozator, pedagog, publicist, redaktor. U lind më 1954, në Arbri të Drenicës, ku kreu edhe shkollën fillore. Ne Prishtinë kreu shkollën Normale dhe studioj Gjuhën dhe letërsinë shqipe. Ka studiuar në Universitetin Göteborg të Suedisë ku ka diplomuar lëndën e matematikës ne 2007, në Shkollën e lartë në Borås studioi pedagogjinë. Ushtron profesionin e mësuesit të lëndës së matematikës dhe drejton revistën e përmuajshme “Dituria” që del në Borås të Suedisë si dhe një radio lokale në shqip “Radio Dituria”, si dhe nga qershori 2013 edhe nje kanal TV në shqip në Borås-Suedi. Është anëtar aktiv i Lidhjes së Shkrimatrëve të Suedisë, si dhe anëtar i Lidhjes së përkthyesve të Suedisë, është një ndër përkthyesit më eminent të letersisë suedeze në gjuhën shqipe dhe asaj shqipe në suedisht. Ka përfunduar studimet e magjitraturës pran Universitetit në Göteborg të Suedisë në degën e Pedagogjisë.

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: Letersi, poezi, Sokol Demaku

Një pasqyrim letrar i një regjimi mizor

August 20, 2021 by s p

(Mbi romanin “Dashuri diktatori” të shkrimtarit Xhevat Mustafa)

Nga Bardhyl Selimi

Kishte disa vite që miku im, Xhevat Mustafa, publicist, analist dhe shkrimtar, punonte për këtë roman. Sfida ishte e madhe, vërtet. Jo vetëm se për diktatorin tonë komunist, Enver Hoxhën, kanë shkruar edhe të tjerë, drejtpërdrejt ose tërthorazi. Por sepse, këtë radhë, duhej pasqyruar letrarisht, në gjininë e romanit artistik, një tipar i veçantë mizor i karakterit të tij, shpirti hakmarrës ndaj kujtdo që nuk e kishte pëlqyer, madje edhe përbuzur, në rininë e tij, përfshi këtu edhe disa vajza.

Ngjarjet zhvillohen kryesisht në Gjirokastër, Korçë e Tiranë, duke filluar nga fundi i viteve 20 të shekullit të kaluar, deri në prillin e vitit 1952. Në atë kohë diktatori i ardhëshëm njihet me dy vajza shqiptare nga qyteti i lindjes, me Sabiha Kasimatin dhe Musine Kokalarin si dhe me Aurelian, vajzën e një punëtori Italian, po në atë qytet. Të tria të bukura, sigurisht, por edhe me karakter të fortë. Duke e njohur bashkëvendasin e tyre bukurosh, por me tip Don Zhuani, nga afër, asnjëra nuk guxonte t’u përgjigjej flirteve të tij, ndonëse për mirësjellje bisedonin dhe shoqëroheshin me të. Kjo gjë e nervozonte dhe e cimbiste jashtëzakonsisht sedrën e Enverit, që më kot e dëshpërimisht këmbëngulte në propozimet e tij. Jeta studentore i shkëputi të gjithë përkohësisht nga bezdisjet e djaloshit deri sa vajzat shqiptare dhe Aurelia gjetën shokun e tyre të jetës. Njëkohësisht të parat i përqendruan energjitë e tyre në studime të mirëfillta shkencore dhe letrare. Ndërsa Aurelia iu përkushtua familjes që krijoi me bashkëatdhetarin e vet, Xhuzepen, punonjës i Bankës Italo-Shqiptare. Nga ana e tij, Enveri nisi jetën e nëndheshme politike dhe u bë ai që njohim të gjithë, kreu i Partisë Komuniste dhe, më pas, i shtetit totalitar në Shqipëri. 

Pikërisht në këtë kohë nis edhe tragjedia, jo vetëm e tri grave rreth të cilave thurret romani në fjalë. E para e pëson Musineja, madje pa u “çliruar” ende Shqipëria. Me urdhër të shefit komunist, u pushkatuan pa gjyq, bashkë me dhjetëra të tjerë në Tiranë, edhe dy vëllezër të Musinesë (I treti shpëtoi sepse e kish zenë malarja dhe partizanët që shkuan ta marrin përtonin ta bartnin deri te vendi i ekzekutimit- ky ishte Hamiti që në Kosovë vlerësohet për veprën e tij :Kosova –djepi i shqiptarizimit”). Musinenë vetë, e burgosën pak kohë pas vendosjes së regjimit totalitar dhe më vonë e internuan deri sa ajo ra në depresion, u sëmur nga kanceri dhe vdiq në Rrëshen të Mirditës. Thonë se kufomën e shpunë në varreza vetëm me karrocën e ndërmarrjes komunale. E dyta e pësoi Aurelia. Ia arrestuan të shoqin në Bankën e Vlorës, të cilin e akuzuan “për vjedhje të pasurisë së shqiptarëve” dhe e dënuan tetë vjet burgim në Burrel, nga ku nuk doli i gjallë. Vetë Aurelia mezi arriti të riatdhesohej në Itali me të birin, motrën dhe prindët. Sabihasë iu rezervua një fund më i tmerrshëm: u arrestua në gjendje të sëmurë, pa fakte, një mesnatë, bashke me 21 intelektuale të tjerë, në 19 shkurt 1951 dhe u pushkatua në grup,  më 26 shkurt të po atij viti, në një fshat afër Tiranës.

Këto fakte janë bërë të njohura për publikun këta 30 vjet në demokraci, por në roman, sikurse thashë në fillim, ato paraqiten artistikisht, përmes skenash të larmishme, bisedash, si të viktimave, ashtu edhe të figurave të tjera të pushtetit, si Mehmet Shehu, Koçi Xoxe, Nako Spiru, Omer Nishani, etj.

Duke e lexuar ngadalë dhe me vëmendje tërë romanin, kam përjetuar shumë vuajtje shpirtërore, pasi mu rikujtua ajo periudhë e errët mesjetare e vendit tim, ku edhe unë e kam pësuar jo pak. Shpesh në ëndërra kam parë edhe makthe!   

Romani është një kallëzim ndaj regjimit mizor enverist, që e kaploi Shqipërinë tonë të vogël e të shumëvuajtur, të paktën, për 46 vjet! Mjerisht ende shqiptarët ende nuk e vlerësojnë atë regjim njëjtë sikurse e vlerësojnë psh gjermanët dhe italianët nazizmin dhe fashizmin! Por për ato regjime është shkruar mjaftueshëm sa askush nuk i lavdëron më, madje ka turp edhe t’i përmendë!

Bardhyl Selimi, 19 gusht 2021

Filed Under: LETERSI Tagged With: Bardhyl Selimi, Dashuri diktatori, Letersi

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • DIELLI ME SHQIPTARËT E ITALISË / SHKOLLA SHQIPE “DORA E PAJTIMIT”, GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR TE SHQIPTARËT NË ITALI
  • 2023 A Consequential Year for Cybersecurity – Albania, Example of What Can Happen
  • Kryeministri Kurti përkujtoi dëshmorët në Rogovë të Hasit, Vraniq, Bishtazhin e Gadish
  • Karadaku, Bir i Kosovës dhe i Labërisë që luftoi heroikisht në Grykën famëmadhe të Mezhgoranit të Tepelenës
  • Kosova në mes të betejave morale dhe pragmatike
  • SA PËR RIKUJTIM!
  • FUQIZIMI I SHQIPTARËVE NË SERBI DO TË DOBËSONTE SYNIMET NACIONALISTE SERBOMËDHA NË KOSOVË
  • THIKË MU NË ZEMËR TË MARRËDHËNIEVE SHQIPTARO-AMERIKANE!
  • PSE KJO PO NDODH VETËM TEK NE? KU ËSHTË PROBLEMI?
  • VATRA DHE SHOQATA E SHKRIMTARËVE SHQIPTARO-AMERIKANË PROMOVUAN 4 VEPRA TË PROF. BESIM MUHADRIT
  • AT SHTJEFËN GJEÇOVI DHE DR. REXHEP KRASNIQI, APOSTUJ TË IDESË PËR BASHKIM KOMBËTAR
  • Marjan Cubi, për kombin, fenë dhe vendlindjen
  • Akademik Shaban Sinani: Dy popuj me fat të ngjashëm në histori
  • THE CHICAGO TRIBUNE (1922) / WOODROW WILSON : “NËSE MË JEPET MUNDËSIA NË TË ARDHMEN, DO T’I NDIHMOJ SËRISH SHQIPTARËT…”
  • SHQIPËRIA EUROPIANE MBRON HEBRENJTË NË FUNKSION TË LIRISË

Kategoritë

Arkiv

Tags

alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT