• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

MOS I LINI VETËM!

August 5, 2022 by s p

– Letër të tjerëve nga Eda Zhiti -/

Këto pak rreshta u nisen si përgjigje një gazetareje që e vlerësoj e i perfundova drejtuar të gjithëve, që jam e lidhur në fb.

Elona Elezi gazetarja, shkruante se sa të na kalojë kjo dhimbje që na ka kapur për fyti dhe i duhet kerkuar llogari personit përgjegjes për shumëçka…

E dashur Elona,

Unë e di sa e dhembshur di të jesh Ti dhe e kupton tjetrin, prandaj po dua t’ju drejtohem shumë e shumë njerëzve të tjerë se prinderve të Jonadës dhimbja jo vetëm nuk do t’u ikë prej fytit, por do të pushtojë tërêsinë e tyre, përditë e më shumë. Asnjë drejtēsi, qoftë dhe masa më ekstreme nuk e shlyen tragjedinë. Arroganca e atij që kreu atë akt të zi, ka për t’u përplasur në fytyrën e kohës vazhdimisht, pa asnjë ndjesë. Është ky realitet, me vrasës harbutë, se ndjehen të pandëshkueshëm…

Triumfi i ligësisë vrastare. Zoti i ndihmoftë prinderit e Jonades të shohin dhe dritën e tejme, jo vetëm honin ku i hodhën, që është nën këmbët e të gjithëve.

Por jo vetëm Zoti, dhe njerezit që prindērit e Jonadës kanë pranë do t’ju lutesha që të mos I lënë vetēm.

Kur të shihni mamanë, në ditet më pas, dhe nëse është duke bërë punë, në dukje qetësisht pranë ballkonit, një plan ndëshkimi do ta ketë, për askënd, veç për vetveten – po Ju mos e lini vetëm!

Ju qe rrini pranē tyre në shtëpi, kur të shihni se nuk do t’ju kthejnë përgjigje kur t’i pyesni si janë, mos iu ktheni kurrizin, nuk e kanë me ju, e kanë me fatin. Mos i lini vetëm!

Do të vijë dita që do t’ju

buzëqeshin, do ta bëjnë për ju, duan të lehtësojnë komunikimim. Plaga e tyre do te jetë më e thellë për ta, më pak e dukshme apo fare e padukshme për sytë tuaj. Po ajo djeg gjithmonë si në ditën e parë. Ju mos i lini vetëm!

Kur ta shihni në rrugë që të ketë nje si dëshirë të fortë që të ledhatojë çdo moshatare/moshatar të bijës/birit të tyre, sepse diku shohin flokët e saj/ të tij, diku profilin, diku shkujdesjen, diku gëzimin, ju thjesht lëreni ta marrin atë çast.

Kur ta shihni me dhurata një moshatari/je të birit/bijës që martohet apo bēhet më fëmijë, pranoheni se ajo po ndjehet dhe nëna e Tij/Saj. Mos ia përplasni keqardhjen tuaj në fytyrë. Ju thjesht përqafojeni si mama engjëlli.

Dhe besojeni se gjenden gjithmonë Cirenej që do t’i ndihmojnë të mbajnë me dinjitet kryqin e tyre.

_________________________________

“Vogëlushja që vrapon drejt ëndrrës”

Pikturë nga Gjergj Kola, Koleksion privat, A.V.E

Illinois, USA.

Filed Under: Komente Tagged With: Eda Zhiti

MEMORIALI I VIKTIMAVE TË KOMUNIZMIT NË PRAGË & DREJTËSIA DHE MEMORIALI I MUNGUAR I TE PERSEKUTUARVE TË KOMUNIZMIT NË SHQIPËRI

May 9, 2022 by s p

Ndjenjë dhe rrëfim/

nga Eda Agaj Zhiti/

Shkak i këtyre pak rreshtave u bë pamja e Memorialit prej bronzi i viktimave te komunizmit në Pragë, i cili si një dramë e fortë përshfaq gjashtë gjëndje të një individi (njeriut) të vetëm në shkallë të ndryshme, të cilat s’janë gjë tjetër veçse faza të shkatërrimit njerëzor në burg. Statujat duken më të “kalbura” sa më larg që janë prej syrit tonë – humbin gjymtyrët dhe trupat e tyre hapen si me shpella dhëmbjesh të mëdha. Simbolizohet me art se si të burgosurit politikë u prekën si nga një sëmundje nga komunizmi dhe u goditën mizorisht. Kafkiane vërtet! Ndërkaq një shirit bronzi kalon përgjatë qendrës së memorialit në Pragë duke treguar numrin e atyre që gllabëruan kthetrat e komunizmi: * 205.486 të arrestuar * 170.938 të internuar * 4500 të vdekur burgjeve * 327 të vrarë për arratisje * 248 të ekzekutuar Në pllakën e bronzit aty pranë shkruhet: “Memoriali për viktimat e komunizmit i kushtohet të gjitha viktimave, jo vetëm atyre që u burgosën apo u ekzekutuan, por edhe atyre që iu shkatërruan jetët nga totalitarët.”Pamja më trishtoi e më nëpërmendi se ne jemi ende të pashkëputur siç duhet si shoqëri nga e kaluara barbare komuniste.Ish të burgosurit politikë, ata që mundën të mbeten, e kanë bërë detyrën e tyre, edhe për ata që s’janë, me dhëmbje, tronditshëm, me madhështi. Ata jo vetëm i qendruan dhunës së shumëfishtë fizike, mendore e shpirtërore, copërlimit dhe “shpëlarjes së truve”, por dhe e kanë rrëfyer tmerrin, me kujtime, me poezi, romane e drama, me piktura, madje edhe me muzikë, por shpesh të margjinuara dhe të lëna në harresë të qëllimtë. Ne çfarë bëjmë si shoqēri? Institucionet e saj, akademitë, katedrat, tekstet shkollore, qeveria, parlamenti, presidenca, gjithë makineria e kujtesës kolektive?Natyrisht dhe është bërë, por më e shumta dhe më e vyera ende nuk është bërë. Ashtu si në një familje ku perpiqemi te mësojmë fëmijët tanë me prioritete duke iu treguar të kenē nje “To do list” individuale, kështu duhet të funksionojë dhe shoqëria në lidhje me dekomunistizimin në Shqipëri. Kjo kêrkon ndjesën dhe kujdesin, drejtësi, dhëmbje, etj dhe aftësinë që vuajtjen ta shndërrojmë në përvojë, në vlerë, në kujtesë dhe kulturë.Më konkretisht: p.sh, kur kerkohet heqja e emrave apo e simboleve të diktatures, duhet kerkuar dhe shkaku. Diktatura komuniste në Shqipëri bëhej me emra personash konkretë, që nga enveri e deri te spiunët e vegjël nëpër lagje, etj, janë dënuar të gjallë e të vdekur.Bota njeh shembuj konkretë sesi kriminelë nazistë janë gjetur në një anë te globit ku qenë fshehur dhe i kanë çuar në anën tjetēr te globit të përballen me drejtësinë qofshin dhe në moshen 90-vjeçare, se krimi s’ka moshë, as e keqja.Persekutimin e kam ndjerë në vetë të parë. Jam rritur në një familje të përndjekur, pa ato që quhen triska fronti e jo më tesera rinie e çfarë ishin. Xhaxhallaret e mi kishin ikur si kundërshtarë të komunizmit. Nga ana e nënës jam dhe mbesa e një të burgosuri politik të ndërgjegjes, Dane Zdravës. Gjyshi im kishte studiuar në Akademine Navale në Napoli, ishte biznesmen i suksesshëm, deputet i kuvendit te Shqipërise e bamirës I madh. Tironsit e vjeter e mbajnë mend të vetmin dyqan mode luksi në Tiranë, ishte i tij, ashtu sikurse beratasit kujtojnë se Ai solli te parën kinema në qytetin e Beratit, kombajnat dhe centralet elektrike, etj.Kujtoj rrëfimet në shtëpi me zë të ulët sesi Moma, stërgjyshja ime heroinë bënte një javë rrugë me kalë për t’i çuar ushqime të birit (gjyshit tim) të burgosur në kampin e punës në Maliq të Korçës me Profesor Arshi Pipën e shkrimtarin Mitrush Kuteli e intekektualë te tjerë e nga kleri katolik.Isha vetëm 11 vjeçe e rrija në shtëpinë e gjyshit në Berat, kur në vjeshtën e 1979-s ia mbrriti policia sërish. Pashë me sytë e mi sesi gjyshin e arrestuan, më përqafoi me pranga në dorë dhe u ndame për të mos u parë më kurrë.Pas dy muajsh, nje fillim dhjetori, u njoftuam se ai nuk ishte më.Dhimbje e nepërkëmbje nga 1979 deri në 2002, e kërkuam kudo, nëper regjistra e varreza duke paguar ku të mundnin. Pasi u ndjemë të pa shpresë e vendosëm të tërhiqeshim të lodhur, nje ditë në Tufine, njeri nga grupi ynë, Çimi, nipi i tij, prisni, tha, le të kërkojmë dhe tek ai pirg dheu atje tej, ku është ulur ai pëllumbi. E kishte dërguar Hyu të na ndihmonte, se me qeverinë s’po behej dot gjë. Hoqëm këmbët e zemrat zvarrë e shkuam atje ku pëllumbi i bardhë po na thërriste…U gjend. E njohëm nga diçka e paprishur e tij, në veshje dhe korp. E përcollëm me dinjitetin që i takonte atij burri te lartë, te respektuar e te dashur nga të gjithê…Im At rrëfen se nuk e harron, ishte rreth 12 vjeç, kur i çonte bukën nënës se tij Pashakos, ku hapeshin themelet e fabrikës së Çimentos ne Vlorë. Atehere nuk kishte makineri e Nënoja e tij, jona, hapte kanal me lopata. Nuk kishin fuqi që baltën e nxjerrë ta hidhnin mbi pirgun e madh, te krijuar dhe mbushnin duart me baltën e nxjerrë dhe e hidhnin përtej. Ajo ishte bijë dhe nuse familjesh të pasura e që kishin dhënë per vendin. Si gjyshja ime janë plot nuse te reja dikur nga fisi im e familje te tjera, kudo, internineve sidomos, të detyruara të punonin kanaleve me baltë e gjak. Po nëpërmend gjyshen e tim biri, Atjonit, dhe asaj i është dashur të ecë zbathur për të mbrritur tek i biri, Visari, në burgun e Spaçit, para se të perëndonte dielli se më pas nuk lejoheshin takimet. Visari e ktheu në poezi ndodhinë, nënat që ia kalojnë diellit. Ai na e tregoi burgun me romanet e tij te fuqishëm. Të kërkosh thjesht heqjen e emrave, nga trashëgimtarët e atyre emrave, më duket sikur thjesht thuhet e perseritet mekanikisht: “I’m sorry for your loss”, në anglisht tani per t’u pëlqyer perëndimorëve. Keqardhja shtohet kur shoh se keto nisma përkrahen dhe nga intelektuale që jam e bindur se nuk e dinë kujt i sherbejnë punët gjysmake, sepse ato qe e iniciojnë e dinë mjaft mirë se ku do të mbrrinë me gjysmën tjetër te iniciativave si fondotintë në lëkurën e rrudhosur të së tashmes.E në fakt e humbura mbetet gjithmonë ajo- Shqipëria. Por jo pergjithmonë, nëse ka ende shqiptarë. Me dije, me kulturë, me drejtësi e mëshirë dhe me bekimin e Zotit. Të mos vuajë më njeriu, por statujat e tij si në memorialin e Pragës.

Filed Under: Opinion Tagged With: Eda Zhiti

LIBRI IM PËR DITËN KUR U SHENJTËRUA NËNË TEREZA DHE EKSPOZITA NË BERAT…

September 19, 2021 by s p

Eda Zhiti

Në 4 Shtatorin e para 5 vjetëve, kur shenjtërohej Nënë në Tereza, unë isha në Vatikan, atje ku po ndodhte ceremonia e shenjtërimit të saj, në meshën e Shenjtë, që celebronte Papa Fançesku. Ati i Shenjtë e kishte shpallur atë vit si “Jubileun e Meshires”, që kulmoi me shenjterimin e Nënë Terezës, me lumturimin  e 38 martireve të kishës sonë katolike, ndërkohe iu drejtua botës mbarë me kërkesën se secili prej nesh është i thirrur për të kryer vepra te mëshirshme.

Unë bëja pjesë në Trupin Diplomatik. Përveç pranisë në ceremoninë e shenjtërimit, që ishte një privilegj i lartë, ndjeja se kisha dhe një detyrë tjetër, ia ngarkoja unë vetes, të dëshmoja, thjesht si një grua, me mesazhet e grave, përfaqësuese nga bota… për gruan më të shquar në botë, të paktën atë ditë, Shenjten Nënë Tereza jonë. Ajo e kishte quajtur veten “laps në duart e Zotit”. Lapsi ishte si një joshje për të shkruar. Dhe ia fillova.

Unë e dua Beratin, dua të them së pari. Nëna ime është nga Berati, me emrin e bukur Shpresa. Është e bija e Dane Zdravës, tashmë “Qytetar Nderi” i Beratit dhe i dekoruar me me medaljen “Nënë Tereza”. Gjyshi im tani më duket si një vëlla i Nënë Terezës. Ai kishte kryer akademinë navale në Itali, në Napoli, ishte ndër biznesmenët e parë në Shqipëri, donte artin, solli kinemanë e parë në Berat, hapi dhe dyqanin e parë të modes në Tiranë, prenontonte sallat e takimeve në Romë të shkrimtares së parë grua shqiptare, zonjës Musine Kokalari, gjyshi im solli çentrale elektrike këtu, pra donte dritën, kombajnat e para në Myzeqe, donte grurin, bukën, bënte pajën e vajzave të miqve, që do të martoheshin apo dhe të ndokujt që s’e njihte, mjaftonte t’ia thoshin, pra ishte bamires, që ende e mbajne mend….

Kur e arrestuan gjyshin tim për së dyti në Berat, gjatë diktaturës komuniste, unë isha nxënëse, 10 vjeçe, po dilja nga shkolla dhe ai më përqafoi me pranga në duar dhe s’u pamë më.

S’mund të rrija pa i treguar këto në Beratin tim, por dhe për të thënë se dashuria prej Nënë Tereze, mëshira e saj e shenjtë, janë traditë, virtyte të shqiptarëve, i gjemë në familjet tona, në qytet e kudo. Ndoshta nuk janë aq të shpeshta tani, por janë. Po rindizen…

Shenjtorja Nënë Tereza është frymëzim dhe mësim i madh, i shenjtë.

Unë kisha shkuar familjarisht si pelegrinët në lumturimin e saj, në Vatikan dhe do të isha si diplomate, si bashkëshortja e kreut të Ambasadës së Shqipërisë në Selinë e Shenjtë. Duhej ta tregoja. Dhe mora stilolapsin. Po shkruaja:

Mbi 120 mijë veta ishin mbledhur nga e gjithë bota në atë shesh qiellor, njerëzia vazhdonte deri tej te urat në brigjet e lumit Tevere në Romë e nuk u dukej fundi.

E ç’mendojnë gjithë këta njerëz në këtë meshë të shenjtë? – i mërmërita tim shoqi. – Aty ka dhe shumë gra, ç’ndjejnë ato tani që po shenjtërohet një grua? Do të doja ta dija, por është e pamundur. E di ç’do të bëj, do t’u marr nga një përshtypje gjithë grave të ambasadorëve apo grave ambasadore dhe do të bëj një libër. Sa bukur, më tha im shoq… 

Po më vinin letrat. Nëse vononte nga ndokush, i rishkruaja. Këmbëngulja… 

Dhe libri u bë. E botoi shtëpia botuese e Vatikanit, LEV, ndër më të njohurat gjithandej. Kush e shfleton, do të gjejë shkrime-ese, përshtypje e dëshmi për Nënë Terezën nga gratë diplomate në atë ditë, po përmend disa: gruaja e ambasadorit të Italisë pranë Selisë së Shenjtë, e Japonisë, Austrisë, Polonisë, Rusisë, Francës, Sllovenisë, etj ambasadorja e Britanisë së Madhe, e Bosnjës, Bashkimit Europian, nga vendet Afrikane, etj, pati dhe nga ato që nuk sollën, ndoshta nuk besonin se do të mund të bëhej ai libër e jo më të botohej. 

E parapriva me një shkrim timin dhe në fund e mbylla me shkrimet e dy murgeshave shqiptare, Majlindës, që shërbente në Itali atëhere dhe Elenës, superiore, që drejtonte kuvende në Itali, Kosovë e deri në Indi ashtu si Nënë Tereza. Dy motrat-murgesha ishin si ambasadore shpirtërore të misionit të dashurisë.  

E ç’nuk kujtonin grate në librin tim modest, takimet e tyre me vetë Shenjten Nënë Tereza, lutjet me të, ndonjëra tregonte dhe se si e kishin arrestuar, natyrisht që i përkiste ndonjë vendi ish socialist, ndonjë tjetër nëpërmendëte atë që i kishte thënë kardinali i vendit të saj, që kishte ardhur me Nënë Terezën në Shqipëri, madje rrëfente se si kishin takuar vejushën e diktatorit Hoxha dhe Nënë Tereza i kishte kërkuar një shtëpi për motrat e saj të dashurisë.

Do ia japim kujt paguan më shtrenjtë, – i kishte thënë vejusha e diktatorit, – se jemi në kapitalizëm, – duke lenë të nënkuptohej se i tillë ishte rendi tani, kështu deshën.

Dhe Nënë Tereza ia kishte kthyer përgjigjen me seriozitet: a nuk e kuptoni se unë po dua t’ju jap rastin që të tregoheni e mirë?

Më shtrenjtë nga të gjithë e kishte paguar Shqipëria. Me vuajtje pa fund e dënime. Por bekuar që mbi këte tokë ka dhe Nënë Terezë, që jo vetëm të jep rastin për t’u treguar të mirë, të frymëzon, por e sjell të mirën, e përhap atë si dritën.

Librin e titullova “Il giorno di Santa Madre Teresa” (Dita e Shenjtes Nënë Tereza”) dhe në qendër ka 5 shtatorin të saj, tashmë festë për ne dhe për të gjithë botën katolike deri në Indinë e madhe dhe desha të theksosj se të gjitha ditët tona duhet te kenë nga fryma dhe shpirti i shenjtes Nënë Tereza, atë buzëqeshje. 

Për të nderuar veprën e Nënë Terezes, Organizata e Kombeve të Bashkuara shpalli 5 Shtatorin 2013 “Diten Botërore të Bamiresisë”. 

Libri vërtet vazhdon të ketë jehonë. Shkruajtën mediat. Dhashë dhe një intervistë në Zërin e Amerikës dhe e përurova librin dhe në njërën nga kishat shqiptare në Miçigan në SHBA. 

Si epilog do të desha të them diçka, që edhe pse është jashtë librit tim, është si një libër më vete, e kam fjalën për qilimin shqiptar të Nënë Terezës. 

Ka qenë në Katedralen e Shën Palit në Tiranë. I vogël, me motive popullore. Ia dhuruan Nënë Terezës në një nga vizitat e saj gratë bashkatdhetare, katolike, ortodokse, myslimane. E mori me vete në Indi. Dhe lutjet po i bënte mbi atë qilim. Donte të prekte Shqipëri, që diç do t’i përcillte patjetër te gjunjët e dobët e do t’i kalonte në gjak, te kockat, në shpirt, do të shkruante im shoq, Visari në librin “Mërmërimë shenjtoreje”. Ajo e kishte Shqipërinë gjithmonë brenda vetes. 

Motrat e Nënë Terezës në Indi ia dhuruan këtë qilim arkipeshkvit shqiptar, imzot Rrok Mirditës, i cili e ktheu në atdhe,. 

Dhe po vazhdoj ç’shkruante Visari më tej:

Ashtu si në sindonen e famshme, në çarçafin që mbështolli Krishtin, që e vizitojnë me miliona veta dhe shkencëtarët kërkojnë përhitjen e kurorës së përgjakur gjithë gjemba mbi ballin e Martirit, plagët, ndryshkun e gozhdëve, në qilimin e Nënë Terezës ne gjejmë vegimin e saj, këmbët e zbathura, ikjen larg për të qenë sa më afër. Fërgëllimi dhe ngrohtësia, të mbetura përgjithmonë aty, mërmërimat e shenjta, i kalojnë dyshemesë së Katedrales, themeleve pastaj, që e shpërndajnë nëpër tokë. Dhe nga të çarat e tokës, mes gurëve apo mes pllakave në bulevard, ashtu siç dalin fijet e barit, do të rindjehen mërmërimat e saj: Ti, kushdo qofsh, duaj më shumë. 

Libër janë dhe fytyrat e nënave tona, me rreshtat e rrudhave, që i ngjajnë aq shumë fytyrës së shenjtes tonë Nënë Tereza.

I ka paraqitur dhëmbshëm dhe bukur artisti Maks Velo në albumin e tij, kushtuar shenjtores Nënë Tereza. 

Me Maks Velon kishim miqësi familjare. Kishte qenë në burg bashkë me Visarin. Dua te kujtoj një pasdite, kur na kishte ftuar në shtëpinë e tij për të na treguar punët më të fundit. Kur na përcolli, më dhuroi një dosje me vizatime e skica nga origjinalet e albumit të tij për Nënë Terezën. U përlota, pasi m’u duk se na i la amanet dhe vërtet ai ishte takimi i fundit me të. 

I thashë Visarit se do të doja të bënim një ekspozite. Ndërkaq një portret të madh në vaj të Nenë Terezes e çuam në SHBA, e kemi vendosur në murin e shtepise tonë në rrethinë të Çikagos dhe një tjetër, me pëlqimin e Maksit më parë, ia dhuruam Kishës shqiptare të Zojës së Këshillit të Mirë në Detroit. Pjesën tjetër e solla që të ekspozohen në Berat për herë të parë. Skica të thjeshta, si parake dhe të frymëzuara, me shumë dramacitet. 

Sa mirë që ndjesira të tilla që na japin librat dhe artet, kumte të shenjta, po shpalosen sot këtu, në qytetin e nënes time. 

Filed Under: Kulture Tagged With: Eda Zhiti, Visar Zhiti

Poezia e së dielës

August 22, 2021 by s p


Përktheu: Eda ZHITI


E gjeta a më gjeti? Di që duhet si një emocion i bukur, si urim për javën që vjen, si një porosi që na ndihmon…Këtë të diel më erdhi poezia nga:

FERNANDO PESSOA

Mbeten tre gjëra

Nga gjithçka mbeten tre gjëra:

siguriaqë jemi përherë duke filluar,

siguria

që na duhet të vazhdojmë,

siguria

që do të ndërpritemi para se të përfundojmë.

Prandaj duhet të bëjmë:

nga ndërprerja një ecje të re,

nga rënianjë hap vallëzimi,

nga frika një shkallë,

nga ëndrranjë urë,

nga e duhura -një takim.

Filed Under: LETERSI Tagged With: Eda Zhiti, Letersi, Poezia e së dielës

NGJYRA DHE RITME ME RIMAT SI PUTHJE

May 10, 2021 by dgreca

Eseja e një mamaje në ditën e saj.(Parathënia e librit “Të rritesh nga dashuria”)/ nga Eda Zhiti/

T-R-O-K-I-T-J-E…/

Sa herë trokiste dera në shtëpinë tonë, teksa shko¬ja ta hapja, do më duhej të kërceja sa andej këndej në majë të gishtave mes lodrave pafund, që vogëlushi im me emrin Atjon, kishte përhapur nëpërkudo. Duhej të bëja kujdes të mos shkelja asnjërën prej tyre. Në kthim, pra nga dera e jashtme deri në sallon, vajtje–ardhje, ndodhte që Atjonin ta gjeja të hipur mbi aparatin e televizorit, që e mbanim ulët, drejt e mbi dysheme. Madje e gjeja dhe të shtrirë sipër tij, me kryet plot kaçurrela të varur para ekranit për të parë më nga afër, duke u bërë kështu pjesëtar në ndodhitë, sepse Charlie Brown po adoptonte Snoopy-n. Ishte ende më vështirë ta hiqje nga ai përqendrim “përsipër televizorit”, kur shfaqeshin Tomi e Xherri. Me Zorro-n më ndryshe…Trokitjet, besoj, i zgjuan kërshërinë, teksa lodrat, dihet, që të shtojnë argëtueshëm dëshirën për veprim, fantazinë e aftësitë, ndërsa ekrani i televizorit ishte, si të thuash, një si lloj ftese nga bota jashtë, ku krahas merakut tim, duhej dhe përkujdesi i veçantë.Siç duket ato prapësi aq gazmore i ndiente më fort duke i parë kokëposhtë. Ndonjëherë hidhte vështrimin nga lodrat përreth, aq të shumta, mes rrëmujës të të cilave gjendeshin kasetat e videos me po ata personazhe, librat fletë trashë sa biskotat apo dhe plastikë, që e shoqëronin të voglin tim në vaskën e dushit e pluskonin nëpër valët që i krijonte me duar duke i përplasur hareshëm.Kështu do të ketë ndjerë praninë e detit dhe të varkave.Pastaj mes lodrave u shtuan dhe fletët e vizatimit dhe ngjyrat, që do të kalonin nga gishtat e Atjonit deri dhe në mure si gjurmë veprash arti.Veprimtaritë gjatë një dite përpiqeshim që të mos ngjanin shumë me njëra–tjetrën, por mbrëmjet e Atjonit ndiqnin një ritual të caktuar natyrshëm: banjoja, ngrënia e darkës, larja e dhëmbëve dhe “ora e plalave” siç i quante përrallat Atjoni 2–3 vjeçar. Pas atyre që i tregoja shqip, libri që parapëlqente ishte “Nel regno delle fiabe”, italisht, se ne banonim në Romë atëhere, punonim në ambasadë e Atjoni do të shkonte në kopsht dhe do t’i kuptonte të dy gjuhët. Pas përrallës së Pinokut, Hamletit të fëmijëve, i vinte radha “Shitëses së vogël të shkrepseve”, “Ushtarit prej plumbi”, “Të bukurës dhe bishës”…, “Lejlekët e egër” të Andersenit e mahniste, kur dëgjonte sesi të njëmbëdhjetë vëllezërit, të kthyer në lejlekë, e ngritën në qiell me krahët e tyre e fluturuan me motrën e vogël, Elisa. – E si është qielli brenda? Unë dua një zog, – këm-bëngulte Atjoni. Kur shikoja se po kapsalliste sytë nga gjumi, filloja t’i këndoja nina–nana. Aq rutinë iu bë kjo, saqë kur u rrit, deri dhe adoleshent, më i gjatë se sa unë, më thoshte: “Dua një nina–nana, ma, me atë zërin tënd të bukur” – dhe unë filloja t’i këndoja menjëherë duke buzëqeshur me kapriçon e tij. Po nejse, le të kthehemi te librat, më saktë te ky libër, që kemi ndër duar. Te vizatimet dhe poezitë e tij.Së pari do të desha të tregoj se Visari, shkruante dhe me Atjonin e vogël pranë. E kujtoj të ulur në divan, kur e mbante të shtrirë në njërën këmbë, e kishte zënë gjumi, dhe në gjurin tjetër Visari kishte bllokun e hapur, shkruante. Kështu u bë dhe “Ninullë burri për foshnjën që fle”, që u fut nëpër libra e u përkthye. Për herë të parë unë shikoja një poezi të tillë, s’e di a ka tjetër.Kurse përreth Atjonit të vogël kishte vazhdimisht fleta të bardha dhe ngjyra. Ne s’i thoshim: vizato! Ishte i lirë. Nëse e ndiente e do të kishte zell, po.Aq shumë u shtuan vizatimet e tij, që nga zhgarravinat e këndshme e te portretet, llojet e kafshëve, sendet, peizazhet etj, sa vendosëm të hapnim një “ekspozitë shtëpiake”, ftuam fëmijët e pallatit, jo vetëm të familjeve të ambasadës. Njëri nga vizatimet, ai me Shenjtën Nënë Tereza, e bëri kur ishte tre vjeç e gjysmë, iu botua dhe shkruajtën dhe gazetat.Poezia për Atjonin filloi si lojë, kështu besoj. E ngazëllente rima, siç thotë dhe Visari në njërën nga poezitë këtu. …Dhe një fjalë çfarëdo hidhje për ta rimuar unë.– Sa më do?– Sa gjithë bota, më shumë.S’e di kush kërkoi i pari të rimonim fjalë, Visari Atjonit, Atjoni Visarit apo unë?Pastaj të tre, duke shëtitur buzë detit, tashmë misioni ynë në Romë kishte përfunduar dhe ishim kthyer në Vlorë, në qytetin, ku Atjoni kishte lindur, ku e magjepsnin pulëbardhat, befas Visari nga rimimi i fjalëve kaloi në vargje me rimë. Dhe Atjoni i rriti kërkesat. Ende nuk dinte të shkruante, por donte vjersha, t’ia thoshe shumë herë, deri sa t’i mësonte, nga strofa në strofë, të gjithën.Varka mbi det rrëshqet ngadalë.Sa bukur e ngetatë një djalë.Shpesh e përcaktonte ai temën, për çfarë t’i kapte syri, për kopshtin e shtëpisë, për qenin tonë, Kelly, donte dhe një lepur dhe një poezi për të, etj, etj.Visari i shkruante e i rishkruante me shumë dëshirë. E mësonim përmendësh dhe ne, duke ia përsëritur Atjonit dhe ai pastaj ia thoshte Kaltrës, vajzës së motrës time, rrinin bashkë si motër e vëlla, ndërsa Tetisi sapo kishte lindur dhe e dinin lodër.Shpesh fjalët i shqiptonte jo mirë, p.sh. në vend të “pulëbardha këtu” thoshte “pulubardha kutu”, ashtu e mësonte dhe Kaltra dhe sa lezet u kishte!. Mjaftonte këmbimi i ndonjë zanoreje, që të krijonin muzikë më tepër. Ndërkohë bëra dhe unë një fletore “Fjalori i Atjonit”, ku shkruaja në dy kolona fjalët. Në të parën si i shqiptonte e në tjetrën fjalën e saktë, se ndryshimi mund të ishte i ndjeshëm.Nuk ka fjalor më të bukur në botë se ai i fëmijëve, kur përpiqen të shqiptojnë fjalët, ato duhet të ketë qenë paraket, që më pas ne i kemi kultivuar në formën e sotme.Vitet kalonin, unë vazhdoja t’i shkruaja letrat për Babbo Natale-n, që Atjoni m’i diktonte, njërën syresh e ruaj ende dhe tani, në moshën 23 vjeçare të tij. Vogëlushi im më argumentonte në to se ishte aq i mbarë, sa meritonte plot dhurata. Dhe të gjitha i mbërrinin.Krishtlindja deri në Vitin e Ri ishte koha më e bukur për mua, kudo që të ndodheshim. Më pëlqenin shumë rrugët e pasditeve të vona, të zbukuruara me drita pafund dhe ecejaket e njerëzve, ngarkuar plot me dhurata feste. Bashkë me Evën, time motër, por dhe me Visarin e Dashin, paketonim dhuratat, ja ashtu fshehurazi dhe pak përpara mesnatës së Krishtlindjes, i vendosnim pas derës së jashtme, prapë fshehurazi, ca më vonë krijonim rastin dhe njëri nga ne trokiste fort te dera, sërish fshehurazi, ndërkaq thërrisnim plot gëzim: “Erdhi Plaku i Krishtlindjes”. Atjoni dhe Kaltra rendnin tek dera jashtë plot ngazëllim dhe tërhiqnin zvarrë dhuratat që ishin më të mëdha se ata vetë. Mes lodrave të shumta, veglave muzikore, teleskopit të madh që ia dhuroi im vëlla, Ariani, ia solli nga Amerika, nuk duhej të mungonin librat, përralla e legjenda, që nga ato shqiptaret e ballkaniket e deri te ato në Veri, “Bambi”, “101 dalmatët”, etj. Më vonë Atjoni më tregoi se së bashku me Kaltrën e kishin zbuluar se si vinin dhuratat, por gjithsesi u pëlqente kjo lojë.A do të duhej ta vazhdonim po ashtu?Më mirë të bënim një ekspozitë të re. Dhe ku? Në kopshtin para shtëpisë, pikturat i varëm nëpër degët e pemëve dhe në përurim ftuam gjithë kalamajtë e lagjes…Atjoni rritej shpejt dhe bukur. Mbaroi shkollën filloren “Ylber” në Tiranë dhe kërkonte këngë apo himne, madje njëri prej tyre doli dhe në një nga botimet e shkollës. Ndërsa vizatonte me hope. Por kërkonte të bënte ndonjë nga kopertinat e librave të babit, atë të gjyshit patjetër.Por ishin dhe muret. Ashtu si në Romë që i llangoste, në Tiranë po i pikturonte dhe po i shkruante, edhe në anglisht. I erdhi radha dhe derës, ku vizatoi një trup femre e shkroi fjalën “Trokit”. Përpara syve kishim fëmijën, por dhe djalin e rritur në të njëjtën kohë. Po donte mëvetësinë. Më duket se ia kërkuam ne që fjalës “Trokit”, t’i shtonte “Trokit–je në zemër”, që të merrte dhe kuptime të tjera…Puna na çoi përsëri në Romë dhe Atjoni bëri ca vite shkollë atje, mbaroi dhe klasën e parë në Liceun Klasik, të famshëm në të gjithë Italinë, “Giulio Cesare”, nisi latinishten dhe greqishten e vjetër, por gjimnazin e përfundoi në Tiranë, në “Ismail Qemali”, nga që u kthyem. Fillimet e ndryshimeve ishin të vështira për atë si andej dhe këndej, por vinte dita që ai i tejkalonte duke i shtuar shokët dhe shoqet, edhe sot i ka, jo vetëm në Romë e në Tiranë. Kujtoj kur erdhi një herë dhe më tha: “Mush, e di ku ndryshon liceu në Romë nga gjimnazi në Tiranë?”. Ma trego – iu përgjigja gjithë vëmendje. “Ndërsa në lice na mësonin të mendonim, këtu na detyrojnë të mësojmë përmendsh”. Mbeta. Por dhe u ndjeva mirë me arsyetimin e ftohtë e të prerë të tij. Do të më duhej të lajmëroja arsimtarët…Shumë shpejt u afrua koha për të shkuar në universitet. Zgjodhi jo nga ato çfarë do të donim ne dhe nuk u luhat për asnjë moment: F.I.L.O.Z.O.F.I.Nga Milano, ku studionte, do të na shkruante se kishte zbuluar “mrekullinë e studimit”.Atjoni papritur botoi esenë e parë, pastaj të dytën, dërgoi të tretën… dhe i vinte keq që s’kishte dhe aq kohë, gjithë ditën në bibliotekë, sa të shkonte dhe andej nga Akademia “Brera” në Milano për të parë se si pikturohej.Po qeshja me vete, kur një pasdreke në shtëpi, ndërsa shfletoja një libër të Elias Canetti-t, “Gjuha e shpëtuar”, rilexoja vizimet, përshkrimin që ai i bënte nënës së vet, kur ajo i fliste për familjen e saj me emër të mirë dhe po përfytyroja librat e tim biri, ku ai do të bënte humor me mua, pasi dhe unë kisha rrëfime të tilla. Dhe ne vërtet botuam një libër me shkrimet e Atjonit 19 vjeçar, që u prit mjaft mirë nga lexuesi dhe kritika. Më shkundi nga mendimet, tani si dhe atëhere, një trokitje që më dridhi zemrën, një sinjal zileje, i shtre-njtë, që veç ne të tre e njihnim. Më vjen një zë nga jashtë derës: “O mush, jam Atjoni”.Kishte ardhur nga Milano për të na bërë surprizë mua dhe Visarit… dhe festa filloi. Më mori hopa në krahë e më solli rrotull nëpër shtëpi hareshëm. “I vogli im i madh, lum nana për ty”, e përkëdhela siç e përkëdhelja gegërisht, s’e gjej pse. Ishte rritur sa hap e mbyll sytë, ishte bërë “gjigant”.Bënim plane pa fund të tre dhe jo gjithçka ia mbërrinim të realizonim.S’e di a e kishim kristalizuar dëshirën për të bërë një libër me poezitë dhe vizatimet e rritjes së Atjonit… Po sa sukses patën në ekspozitën e Tij, që u përurua në Universitetin “Polis” në Tiranë dhe në albumin që iu botua më pas! I vlerësuan këtu e jashtë vendit.Dhe çuditërisht Visari i vazhdoi poezitë dhe më vonë, në Vatikan, në Uashington, ku na çoi puna, sikur Atjoni të ishte ende fëmijë me ne, shtoi të tjera, pjekurinë, dhimbjet e mungesës, yllësitë. Qiell, horoskope…si engjëll i përshkon.Tani rruga joteka emrin “Atjon”.Dhe ai ka shumë vizatime gjithë pikëlime të ndritshme yjeshVizatimet e Atjonit mbeten po ato, mrekulli fëmije për ne, tani e përgjithmonë.…po jua dhurojmë bashkërisht poezitë dhe pikturat, që dhe pse nuk janë bërë enkas për to, japin gjendje të përbashkëta plot dritë. Duke falënderuar botuesin, kam bindjen se do të pëlqehen nga ju, që në shtëpitë tuaja rrisni fëmijë, por dhe nga ju, të rriturit, që ruani brenda vetes fëmijën, një lloj Piter Pan-i tuajin. Cilëtdo qofshi.S’ka gjë më të rëndësishme, deri në shenjtëri, se sa të rritësh nga dashuria fëmijën dhe vetveten, se ritmi i saj, fjalët dhe ngjyrat, që gjithsesi rimojnë ashtu si puthjet prindërore. Konsiderojeni dhuratën tonë si një… trokit–je në zemër…

Filed Under: ESSE Tagged With: Eda Zhiti, esseja e nje mamaje, trokitje, Visar Zhiti

  • 1
  • 2
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • PRAPË BIEN KAMBANAT NË KISHËN E CURRJAVE T’ EPËRM
  • Çerçizi…
  • BIOGRAFIA E SHKRIMTARIT DHE LETËRSIA…
  • Rrugës për sovranitet
  • #SiSot, më 18 gusht 1887, u lind një nga përfaqësuesit më të rinj të lëvizjes për pavarësi të Shqipërisë, Ferit Vokopola
  • Kujtime për xhaxhain tim Peter Prifti, 12 vjet larguar
  • Fazli Graiçevci, dëshmori i shkollës shqipe
  • TË HIQEN PËRGJITHMONË ARMËT BËRTHAMORE
  • Borrell: Nuk ka marrëveshje Kosovë – Serbi, bisedimet vazhdojnë
  • Fjala e Kryeministrit Kurti në konferencën e përbashkët me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, Jens Stoltenberg
  • DEKLARATË e Këshillit të Ambasadorëve Shqiptarë, lidhur me takimin e nesërm Kurti-Vuçiq
  • DREJTËSIA DHE PASTËRTIA E LUFTËS SË UÇK-së
  • TË PIKTUROSH ATË QË NDJEN…
  • JO NDARJE, ASOCIACION, EKSTRATERRITORIALITET-JO SHAMIJA, JO PËRÇARJE DHE PIKË
  • Presidentja Osmani ia dorëzoi “Urdhrin Hero i Kosovës”, familjes së heroit Sali Çekaj

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari Albin Kurti alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fadil Lushi Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT