(Vesa mbi gurë, Jeta e Re, Prishtinë, 2014)/

  Nga Namik Selmani*/

   Kur je pranë “Vesës mbi gurë”/

 Kur nisa të shkruaj për poezinë e poetit Neki Lulaj që banon në Gjermani dhe është nga Kosova martire, përnjëherë ndjeva se u futa në sinorët e befasisë. Ndjeva të më futet brenda fryma e saj. E kjo ndodhi çuditërisht që me leximin e parë. Në ato çaste të bukura që t’i jep vetëm një poezi ndjesore, m’u ndërmend  i madhi Johan Volfang Gëte. Pa mëdyshje gjeta sa e sa pika mes Gëtes dhe mikut tim Neki. Është e vërtetë se ata janë dy poetë që i përkasin dy kombeve të ndryshëm me kulturë të ndryshme, po që i bashkon edhe Ombrella dritësore e Evropës si të ishin një pjergull rrushi kokërrmbushur.

Pa droje e mora guximin që t’i shkruaj një nga një. Edhe kombe të vegjël si ky yni kanë Gëtet e vet të paktën në disa pika, me të cilat mund të bashkohen me frymën gjeniale të këtij njeriu të madh me kulturën e gjermanizuar  e të mbarë botës. E për ta forcuar edhe më shumë  fjalën time aspak avokatuese për të po kujtoj këtu në këtë sinor livadhi fjalësh për Neki Lulajn një djalosh pejan që e kam takuar këto kohë në Kosovë e pikërisht në Pejë fare afër vendlindjes së Neki poetit që është Broliqi. Këtu ka lindur Nekiu vetëm 6 muaj para se të lindët Heroi i Kosovës dhe i Kombit, Sali Çeku.

E çka më tha djaloshi pejan? Kishte shkuar në Gjermani para lufte dhe kishte parë kudo gjermanë me libra, me kulturë. Kudo. Në aeroport. Në shitore. Në lulishte. E pas do kohësh i kishte thënë vetes se mund të merrte  edhe ai këtë atmosferë librore që kishte Evropa që t’ia sjellë kombit të vet, qytetit të vet Pejës. E pra pa asnjë mëdyshje, Neki Lulaj, ky poet i 6 librave shumë cilësorë, por edhe një organizator i shkëlqyer i aktiviteteve letrare kishte shumë gjëra të ngjashme edhe pse mund të mos e kishte takuar asnjë ditë djaloshin pejan. Neki Lulaj është poeti i modeleve. Në poezitë e tij takon modele të trimërisë, të atdhedashurisë, të vargut flakadanë të epopeve kombëtare apo edhe universale.

Por, pa droje duhet thënë se edhe ai është një model i vërtetë i mesazheve të fuqishëm poetikë, që përcjell në poezitë e tij. Ai dhe shumë prej nesh vuan mungesën e kritikës. Librat që botohen nga shqiptarët diku në një cep të truallit të Kosovës, Shqipërisë, në Maqedoni apo edhe më larg në diasporë nuk lexohen nga ata që iu kushtohen. Libri në radhë të parë është komunikimi me kombin që i përket autori. Se aty është ngjizja e vargut, e ndjenjës, e dhimbjes dhe e gazit. Nuk është mëkat që të themi se edhe librat e Nekiut janë modele të bukura njerëzore, shpirtërore, për këdo në trojet tona.

Ndaloni pak në stacionet e jetës luliane! Mësuesi që kishte mësuar shkronjat e shqipes vetëm katër vite më parë, kishte mësuar Heroin e Kombit, Jusuf Gërvallën. Ai ishte bash Ramiz Popovci. Këtij mësuesi të nderuar një ditë terri do t’ia ketë treguar poezinë e tij të parë që ishte grishja për natyrën hyjnore. E nëse do të bënim një llogari të thjeshtë ai ka rreth 50 vjet që merret me fjalën e shkruar. Ishte ai mësues që do të ulte kokën mbi fytyrën engjëllore të nxënësit Neki Lulaj në fshatin Prapaçan të Deçanit. Emri i Nolit si poet e si atdhetar, që ishte vënë në ballinën e shkollës, do ta ndiqte poetin e ardhshëm në një fshat pak të njohur të Pejës, në Kryshec.

Ideja e vëllazërimit shqiptar me simbolikën e frashërllinjve që ishte po kaq e ndezur edhe në Deçan e bëri dhe atë një shqiptar të mirë duke qenë një nxënës shembullor në shkollën  e mesme “Vëllezërit Frashëri”. Në Gjakovë do të merrte frymën  e artit të fjalës së të paharruarit Din Mehmeti, që do t’ia lante një “borxh” qoftë edhe pak të vogël me poezinë e botuar në Antologjinë kushtuar mësuesit të tij të hartuar nga poeti e studiuesi Halil Haxhosaj. E pra që në moshën më të vogël, ai do të bënte një KONTRATË të përjetshme me poezinë. Tani rruga e poezisë së Neki Lulajt është shumë më konkrete. Ai ka botuar libra poetikë si “Dardania ime”, ”Në kështjellën e përjetësisë”, “Zjarri i shpirtit”, “Bukuri e bekuar”, “Balada e heshtjes”. Ndërkohë që është shumë aktiv në botimet që bën në shumë organe letrare në Kosovë, Shqipëri, diasporë, etj.

Që nga koha ku ai botonte me shumë gëzim në revistat e fëmijëve në Kosovë, kanë kaluar mjaft kohë. Tani në Gjermani ai është një zë i njohur. Mbi të gjitha, është një njeri i jashtëzakonshëm në komunikim me poetët, e sidomos me më të rinjtë. Merret me talentet e rinj poetikë duke përcjellë përvojën e tij. Ka një grup recituesish  me të cilët punon, është një nga edukatorët më të mirë në një shkollë gjermane. E, për të thënë të drejtën të marrësh këtë “kurorë” në një shkollë gjermane nuk është e lehtë, nëse nuk e meriton.

Ëshë i përfshirë në 5 antologji, duke pasur një kulm, atë kushtuar poetit dhe heroit Tahir Desku, të titulluar “Një mijë fijet e bohemit”. Ka bërë tekst për heroin Sali Çekaj. Është pjesëmarrës edhe në një antologji poetike rumune. Është nënkryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve,  Artistëve dhe Krijuesve Shqiptarë në Gjermani. Në Takimet e Poetëve të Diasporës që organizoi në vitin 2013 Ministria e Diasporës në Prishtinë, Neki Lulaj, mori pjesë në të dy seminaret në Orën Letrare me karakter garues dhe poezia e tij “Pasqyrë shpirti “zuri vendin e parë dhe u shpërblye si poeti më i mirë i diasporës.

Nekiu është bashkëpunëtor i rregullt në gazetën “Bota sot”, në gazetën “Dielli”, në portalet elektronike dhe në ato pjesë ku organizohen tubime kulturore dhe promovime veprash letrare. Aktivitet i ngjeshur ishte edhe organizimi i 93- vjetorit të lindjes së akademik Mark Krasniqit, që u mbajt në Mynih, ku ai ishte një bashkorganizator i tij. E duke lëçitur poezitë e Neki Lulajt të punuara me durimin e filigranistit m’u kujtua bashkëpatrioti ynë i përbashkët ose legjenda e fjalës shqipe që, për rastësi të bukur, ka jetuar e ka punuar në Mynih, Martin Camaj.

Jetëdhembshuri Camaj nuk arriti ta shohë Dukagjinin, Shqipërinë dhe Kosovën pas ardhjes së demokracisë. Dikur do të vinte aty nga Dukagjini, nga Roma. E studimet e tij në Prishtinë  për disa vite ia kanë rritur edhe më shumë zjarrin e shqiptarizmit atij E bash kështu po me duket edhe mua sot kur hedh dritë në jetën e Neki Lulajt. Kudo ku udhëton ai dërgon e ngjiz fjalën e bekuar e të bukur shqipe si majat alpine. E pikërisht  në Mynih që ka sot edhe hapat e shumë poetëve shqiptarë nga Kosova e nga Shqipëria do të shkruajë poezinë e tij edhe miku ynë e i shumë lexuesve në trojet amtare. Unë dua të besoj se me këto vëllime poetike të tij e të autorëve të tjerë shqiptarë kryesisht nga Kosova, po përtërihet edhe më mirë tradita bashkëkohore e një poezie të re shqipe në Gjermani. Do të vazhdojë tradita e vjershërimit dhe e mësimit shqip të lënë në mes nga i madhi Martin Camaj.

Lirika e tij është e brishtë dhe plot aromë vendlindjeje

 

Fort i guximshëm është në poezi Baca Neki kur shkruan: “E kërkoj çarçafë që të mbledh me duar hënën/ Po lumi i territ po më bën udhën si  muranë/ Në /degët e lisave mbledh vesën e ëndërrt/ E zogut ia prek flatrën e imët e të bardhë.“ Poezia e tij edhe në Gjermaninë e dritësuar zgjon odën e mençur malësore kur thotë me shumë dashuri për to: „Frëngjitë hapnin veshët nga rrufeja /E këngët linin gjurmë, hapash në shkrepat e larta /Në ujëvarën e mendjeve dukeshin të bardhat mjegulla /pellgjeve të shpirtit oda mbillej nëpër gjenerata”.

Poezia e tij është një udhëtim poetik në Ibër, në Gjakovë, në Koshare, në Drenicë, Tiranë, Prizren, Prishtinë e vetë poezia e tij është një bredharake e bukur e lehtë, e madhërishme, e lakmuar nga shumë poetë të vjetër në moshë e më të rinj. Poezia e tij ka një metaforë të bukur, të thyeshme, të dritësuar me aq aromë shqiptarie. Ka një leksik shumë të pasur që përbën një nga meritat më të rëndësishme të librit.

Në një prej poezive ai ka vënë edhe moton e tij poetike që nis të paktën që nga malli i atdheut po edhe te obligimi atdhetar që ka ai kudo ku prek troje të tjera: “Do të iki atje, te dielli e dheun do ta hedh mbi supe/Mallin për Atdhe, shallin e bardhë të kujtesës ma hedh babai/Pëllëmbë  e pëlhurë, e  praruar si të ishte kurorë me lule /Krenari dardane me marshim të bekuar, përjetësisht  të gjallë.

Nuk dua të bie në grackën e disa kritikëve që nisin të bëjnë analiza të gjata  të vargjeve të një libri për të cilin duan të shkruajnë. Në një farë mënyre në vend të misionit të bukur që ata i vënë vetes, bëjnë një lloj mëkati se duan të bëjnë komentin e një poezive, të cilën secili e sheh me sytë e shpirtit të vet. Po vargjet e mësipërme, shumë vargje që i pasojnë ato dhe vetë vëllimi i radhës së Neki Lulajt nuk kanë nevojë për koment. Ato kanë frymë poetike të spikatur, një frymë që nuk duket si një mjegull që ikën që me rrezet e para të një dielli dimërak.

Kanë një frymë që kërkon ta gjesh në të gjithë qelizat e trupit, kur ke të bësh me durimtarë e vëzhgues symprehtë si Nekiu. Nëse do të bënim një sugjerim miqësor do të ishte fort mirë që disa cikle të tij të botoheshin edhe në gjermanisht. Është detyra jonë dhe e shteteve respektive në Kosovë e në Shqipëri që shpirti i bukur i qëndresës, dëshira për të jetuar paqësisht e kulturalisht e shqiptarit poet me vendet e diasporës ia kalon shumë më tepër fjalës së ambasadorëve me çfarëdo diplome që të kenë në xhepat e tyre.

• Autor i librit