SYLVIA PLATH 1932 – 1963/
Sylvia Plath (Boston, 27 tetor 1932 – Londër, 11 shkurt 1963) ishte një poete dhe shkrimtare amerikane./
Lindur në një lagje të Bostonit nga prindër gjermanë emigrant, dhe nëna e saj, Aurelia Schober, i përkiste një familje austriake mërgoi në Masaçusets, e mësuar të flasë vetëm gjermanisht në shtëpi, ndërsa babai i saj, Oto Emil Plath, profesor kolegji, bir i prindërve gjermanë , u zhvendos në Amerikë në moshën 16 -të vjeç, më vonë duke u bërë një entomolog i respektuar, veçanërisht në fushën e bletëve.
E njohur kryesisht për poezitë e saj, ajo ka shkruar edhe romanin gjysmë-autobiografik Kambana prej qelqi (The Bell Jar) nën pseudonimin Victoria Lucas. Protagonistja e librit, Esther Greenwood, është një studente e shkëlqyer i Smith College, e cili fillon të vuajë nga psikoza gjatë një stazhi pranë një gazete femërore mode njujorkeze . Trama ka një paralele me jetën e Plathit, e cila kaloi një periudhë pranë revistës femërore Mademoiselle, pas së cilës, në kthetrat e një gjendjeje të fortë depresioni, tentoi vetëvrasje.
Vdiq në moshën 30-vjeçe me vetëvrasje.
TULIPANËT
Tulipanët janë shumë nervozë, është dimër këtu,
Shiko si çdo gjë është e bardhë, e qetë, me dëborë.
Mësoj paqen, ndërsa prehet e qetë afër meje
si drita mbi këto mure të bardha, si ky shtrat, si këto duar.
S’jam askushi, s’kam të bëj me shpërthimet.
I dhashë emrin tim dhe rrobat e mia infermiereve,
historinë time anestezistit dhe trupin tim kirurgëve.
Kanë mbështetur kokën time midis jastëkut dhe buzës së çarçafit
si një sy midis qepallave të bardha që s’do të mbyllen.
Bebëz budallaqe, duhet të grumbullosh gjithçka.
Infermieret kalojnë dhe rikalojnë, nuk turbullojnë,
kalojnë si pulëbardhat drejt tokës me skufjet e tyre të bardha,
duke bërë gjëra me duar, të barabarta me njëra-tjetrën,
kështu që është e pamundur të thuhet se sa janë.
Trupi im është një gur për ata, bëhen gati si uji
për gurët mbi të cilët duhet të rrjedhë, duke i lëmuar me mirësjellje.
Më japin topitje me gjilpërat e halave xixëlluese, më japin gjumë.
Tani kam humbur veten time, jam e lodhur nga bagazhet –
Çanta ime prej lëkurë si një kutizë e zezë pilulash,
burri dhe fëmija im buzëqeshin në fotografinë familjare;
buzëqeshjet e tyre më mbërthejnë lëkurën, grepa të vegjël të buzëqeshur.
Kam hedhur gjëra në det, unë, anija tridhjtëveçare.
bashkangjitur fort tek emri im dhe tek adresa.
Ata kanë fshirë të gjitha ndjenjat e mia.
E frikësuar dhe e zhveshur mbi barelën e gjelbër plastike
Kam parë çajnikun tim, komonë e rrobave, librat e mi
të zhyten thellë, si dhe ujin t’më arrijë mbi kokë.
Jam një murgeshë tani, nuk kam qenë kurrë kaq e pastër.
Nuk doja lule, doja vetëm të shtrihesha,
me pëllëmbët lart krejtësisht boshe.
Të jesh i lirë, s’e keni idenë se sa të lirë jeni-
paqja është kaq e madhe sa të verbon,
S’ kërkon asgjë, një etiketë me emrin, ndonjë çikërrimë.
Me këtë, më në fund, i mbyllin të vdekurit; i përfytyroj
duke e mbllaçitur si një meshë kungimin.
Tulipanët janë tepër të kuq në radhë të parë, më plagosin.
Edhe nëpërmjet dhuratës së paketuar si dhuratë i dëgjoja të merrnin frymë ngadalë,
nëpërmjet fashës së bardhë, si një fëmijë monstruoz.
Faqekuqët i flasin plagës sime, i përgjigjen.
Janë tradhtarë:duken se valëzojnë, edhe nëse më tërheqin poshtë,
duke më ngatërruar me gjuhën e tyre të beftë e me ngjyrën,
një duzinë tulipanësh të kuq të plumbtë rreth qafës sime.
Më parë asnjë s’më përgjonte, tani po më përgjojnë.
Tulipanët kthehen drejt meje, dhe dritarja pas
ku drita çdo ditë zgjerohet e hollohet,
unë shoh veten, madje, qesharake, hije letre e riprerë
midis syrit të diellit dhe syve të tulipanëve,
nuk kam fytyrë, kam dashur të shuhem.
Tulipanët gjallërues konsumojnë oksigjenin tim.
Para se të vinin atmosfera ishte mjaft e qetë,
Pulsonte, frymëmarrje pas frymëmarrjeje, pa ndërprerje.
Pastaj tulipanët e mbushën me zhurmë të madhe.
Tani ajri i shtyn dhe i vërtit përreth si lumë
i shtyn dhe i shtjell rreth një makine të kuqe-ndryshku të thellë.
Koncentrojnë vëmendjen time që ishte e lumtur
duke luajtur e duke pushuar pa u angazhuar.
Edhe muret duken se u ngrohën midis tyre.
Tulipët duhej të qëndronin pas hekurave si kafshë të rrezikshme;
hapen si goja e një tigri të madh afrikan,
dhe unë kujtohem për zemrën time: hap e mbyll
vazon e saj të gonxheve të kuqe për dashurinë time të vërtetë.
Uji që shijoj është i ngrohtë dhe i kripur si deti,
dhe vjen nga një vend i largët si shëndeti.
DELE NË MJEGULL
Kodrat kridhen në të bardhë.
Njerëz apo yje më shohin me trishtim, i zhgënjej.
Treni lë prapa një rrugë me vazhdë frymëmarrjeje.
Oh ngadalë kale ngjyrë ndryshku, thundra, kambanat të dhimbshme.
Gjithë mëngjesin që
mëngjesi është duke u nxirë, një lule e lënë jashtë.
Kockat e mia përfshijnë palëvizshmërinë, fushat
e largëta më shkrijnë zemrën.
Kërcënohem
Që të më lenë të hyj në një qiell
pa yje dhe pa baba, një ujë i zi.