Nga Rasim Bebo/ Çikago/

Kohë më parë, rreth dekadës së shtatë të shekullit të kaluar, shoferi Jani Guri pësoi aksident në afërsi të Qafështamës, duke zbritur me skodën e ngarkuar me trarë. Shpëtoi mirë, nga plagët e trupit dhe pothuajse u shërua, pas qëndrimit në spital rreth dy muaj. Por këmba e djathtë nuk po i shërohej mirë dhe megjithatë, doli nga spitali  me firmën e tij, pa pëlqimin e mjekut. Me kalimin e kohës, dhimbjet po i shtoheshin dhe pak nga pak këmba kishte filluar t’i merrte ngjyrë të errët. U shtrua prapë në spital, te pavioni i kockave.  I filluan mjekim të diferencuar, dhe prapë këmba po i keqësohej më shumë. Mjeku e këshilloi:- Dëgjo Jani!… Ka vetëm një rrugëdalje, këmba do prerë mbi gju, në qoftë se do të…

Përlotjet dhe lutjet e Janit për të mos e prerë këmbën ranë në veshin e shurdhër të mjekut. Ai ngulmoi në vendimin e tij:-Do të planifikojmë që këtë javë të futesh në sallën e operimit.- e njoftoi ai dhe ashtu u bë.

Dhoma ku ishte shtruar Jani kishte mbi 20 të sëmurë të ndarë në dy krahët e dhomës me një koridor në mes. Të gjithë të sëmurëve u erdhi keq për Janin dhe po e ndjenin këtë fatkeqësi sipër veten e tyre. Një plak tiranas rreth 70 vjeçe, edhe ai i shtruar në këtë dhomë, i thotë Janit:

-Këmbën mos e pre, në qoftë se ti beson në Zot.  Thirr një hoxhë, merr mendimin e tij dhe të besh si do të thotë ai.

-Po ku do ta gjëj hoxhën?  – i tha Jani. – Ne nuk kemi as prift as hoxhë.

-Dëgjo, – vijoi t’i thotë plaku, –  thuaji gruas të shkojë te vorrezat, se atje ka hoxhë, që bëjnë lutje për të vdekurit…

Ksanua,  e shoqja e Janit, të nesërmen shkoi në spital me gjithë hoxhën e kërkuar nga i shoqi.  Kur hyri në dhomën e të sëmurëve, hoxha i gjatë e i hollë, copë e lëkurë, me një beretë të vjetër, të sajuar vetë në kokë,  që i kishte zëvëdësuar çallmën e sekuestruar, me një palë gjyslike të lidhura  me spango, me një pardesy të gjatë deri në fund të këmbëve, tejet të vjetër, të murrme, të dalë boje, në shumë vende të shqepur, dhe të qepur , e me sandale të lidhura me tel, pa çorape, u pa me mjaft kërshëri nga të sëmurët. Ashtu i kërrusur pak, me një libër lutjesh në dorë, të vjetër, pa kapakë nga përdorimi i shpeshtë, por me dinjitet, ai qëndroi në mes të dhomës duke soditur të gjithë të shtruarit në atë dhomë dhe i përshëndeti:

-I lutem të madhit zot për ju, shërim të shpejtë, amin! . – Pastaj hoxha iu afrua krevatit të Janit: Më ke thirrur, – i tha qetësisht, – Çfarë të mundon?…

-Doktori më thotë të pres këmbën, si thua ti? – iu përgjigj Jani me pamje të tronditur.

-Beson në Zot?

-Po besoj…

– Po tek mua, si hoxhë, më beson?

-Po të besoj…

– Atëherë këmbën mos e pre, dil nga spitali, shko në shtëpi dhe unë do të vi nesër në orën 5 pasdite dhe disa herë të tjera për ta mjekuar këmbën që të dhëmb,  deri sa të shërohet….

Me këto fjalë të hoxhës, shkurt  dhe qartë, Jani e ndryshoi mendimin për pamjen e tij,  nga  një sharlatan, që ju duk kur hyri, në një ëngjëll tani kur po largohej nga dhoma dhe e mbushi plot me besim.

Para se të dilte  jashtë dhomës, hoxha ndaloi një çast dhe u kthye nga të sëmurët:

-Zotërinj.  Po i lutem edhe një herë Zotit për ju, shërim të shpejtë dhe jetë të gjatë, amin!

Pas kësaj,  Hoxha shkonte çdo ditë në shtëpinë e Janit, i spërkaste këmbën me ujë të ngohtë dhe i këndonte lutje në gjuhën arabe. Këmba nga dita në ditë filoi pak e nga pak të përmirësohej, ngjyra gri e errët po i largohej, duke marrë paksa ngjyrën e zakonshme. Jani fillimisht nuk e  mbështeste dot këmbën në tokë, tani zuri t’i vinte dhomës vërdallë dhe filloi me ngadalë të zbresë  shkallët me shkop, duke lëvizur ngadalë edhe nëpër obor. Hoxha e porositi për dy plage të vogla e të pambyllura, qe kishte në këmbë, se i duhej një recetë ta merrte te doktori.

Jani shkoi në spital dhe kur i doli përpara mjekut, ai filloi të fërkonte sytë, kur e pa ende të gjallë.

– Si është mundur?…  Vërtetë, ti Jani jeton?

– Po doktor, gjallë jam. Hoxha më shpëtoi…

-Për mua, i tha mjeku, – ti, Jani ishe i vdekur. Zoti i Madh…. ti  shpëtove!…

Jani i gëzuar tej mase, që i shpëtoi këmba dhe jeta, u familjarizua me komshien, një plakë myslimane mbi 70 vjeç, që kryente ritet fetare me fanatizëm. Kështu Jani filloi të digjonte plaken e zgjuar analfabete, por lutjet fetare që nxirte nga goja plaka, i dukeshin Janit si margaritarë, teksa ishte tmerruar duke shikuar në ëndërr këmbën e prerë.  Plaka u kthye në mesuese për Janin, filloi  t’i mësonte disa lutje, ca shqip e ca arabisht dhe në muajin e ramazanit  Jani i shtirë nga ky gezim si pa dashje, nisi si pa gjë të keq, të mbante ramazan. Me plakën në disa raste, hanin iftarin dhe pinin kafen bashkë.  Por prapë Jani, si i krishterë, nuk hiqte dorë nga feja e tij, pasi kjo ishte një inerci e përkohshme, ai ishte i ndërgjegjshëm se ashtu siç i erdhi, do t’i ikte ky frymëzim për fenë islame.

E gjithë familja e tij, e ndiente këtë gëzim dhe pak nga pak, dukej sikur po eklipsohej besimi në fenë e adoptuar së fundi, i dukej si një robë e mirë mbi gunë, qe nuk shkonte dhe duhej hequr. Por prapë Jani, ruante një farë  simpatie për fenë islame , mësoi disa lutje përmendësh, muhabeti sillej rreth Muhamedit dhe historisë islame, që plaka i kishte mësuar me kohë  disa lutje të zakonshme  si analfabete që ishte.                                                                                 Nga disa të afërmë të Janit, shokë, miq, fshatare edhe komshi, cmirëzinj, dashakeqës, filluan ta bëjnë objekt bisedash në kafene, në lulishte ku mblidheshin për të lozur domino me orë të tëra duke  e përfolur Janin me kutin e secilit, dikush më shumë, dikush më pak. Disa e besonin se Jani kaloj në fenë tjeter, disa jo. Fjala mori dhenë. Disa njerëz të ditur kujtuan ligjin që aplikoi Metaksai në vitin 1938.  Po, është ligji nr. 1363, i kohës së diktaturës së Metaksait , që ndëshkonte krimin e konvertimit fetar, nëse në Greqi ndërroje fenë ortodokse, duke u kthyer në një fe tjetër, memjëherë burgoseshe, sepse vepronte ky ligji.  Greqia është shteti i grekëve të krishterë ortodokës. Shteti grek e ka të ligjëshëm të ndërhyjë në ndjekësit e fesë ortodokse, kudo që të jenë, edhe jashtë Greqisë.

Mendje dhe mendime. Ne jemi shqiptarë dhe shteti i ynë nuk ka ligje të tilla. Por në krye të vendit tonë kemi priftin grek dhe për këtë arsye nuk ka ndryshim.  Kisha greke është mbi shtetin një lloj si në Athinë, edhe  në Tiranë japin mendime të tjerët. Valle. Ky prift mundet të zbatojë ligjin grek në vendin tonë për ndërrimin e fesë? Këto muhabete bëheshin me tensione dhe pa tensione. Dihet që disa njerëz dritëshkurtër e përhapën si nam të keq. Megjithatë, siç thotë populli :  “çdo gjë e habitshme tre dite zgjat ”.  Por këtyre merhumëve nuk u mbyllej goja. Disa prej këtyre shpirtkëqinjve,  ishin hasetçinj,  edhe se Jani  me  familjen  e  tij  ishin  të përkryer, si familja më e mirë e lagjes.

Pranvera e vitit 1997 ishte shumë e  mbrapshtë, katrahurë e madhe, shtetrrethim, luftë civile, gjakderdhje, mjerim i madh. Nëna të veshura me fustan te zi, sipas mallkimit të “Panterës së Zezë”.

Ata u kujtuan për t’u hakmarrë kundër Janit si “Mysliman “ dhe të birit, Olsit, që ishte martuar me një vajzë “myslimane”.  Dashakeqët,  fanatikët,  menduan, që t’i  japin Janit goditjen sa më therëse  e sa më të dhimbshme, në përputhje të ligjit grek të diktatorit Metaksa të vitit 1938 për personin që ndërron fenë. U nisën dy djem, shokë dhe miq të Olsit, bashkëminoritarë grekë të  Shqipërisë, banues në Tiranë. Pa pasur ndonjë konflikt midis tyre ata shkuan në shtëpinë e Olsit, në të njëjtën ndërtesë ku  banonin dhe prindërit e tij. Kush mund ta dinte se të dy shokët e Olsit erdhen me mendjen dhe detyrën e kapuçonjëve të zinj.  Ata thirrën Olsin për të dalë  mirë e bukur. Zbritën në rrugën “Qemal Stafa” diku aty afër shkollës  “8 vjeçare” ndaluan papritur dhe këtu bënë  gjëmën me pabesinë e quajtur  “Greke”. Njëri nga këta i dha vdekjen me dy plumba shokut të tyre Olsit dhe u zhukën të dy, me pasaporta në xhep, me viza në xhep dhe me shpërblim në xhep.  Dhe ndofta kaluan edhe oqeanin.                               Olsin ia çuan nënës dhe babës djalin të vdekur, gruas së tij burrin të  vdekur dhe vajzës së tij babën të vdekur. Olsi i shtrirë  një metër  e tetëdhjete i gjatë dhe 28 vjeç,  pa frymë në mes të dhomës. Kur para gjysmë ore kishte qenë në mes të familjes. O bombë,  O zot, O tmerr O dhimbje, O kujë!…

Qaj oj nënë, qaj or babë, qaj oj nuse, qaj oj vajzë, qani or vëllezër dhe Ti moj kunate dhe ju miq të dashur të kësaj familje. Për këtë trim të shtrirë, që nuk flet me gojë! O Zot mallkuar qofshin për jetë dhe mot vrasësit pabesë me mision fetar…

I nderuar lexues, kjo tragjedi ka ndodhur në pranverën e vitit 1997. Unë jam miku i kësaj familje dhe i kam mësuar këto të vërteta me hollësi. Vazhdimisht, për 17 vjet e kam kujtuar këtë ngjarje tragjike dhe si historian dua të mbetet në arkivat e shtypit, për brezat që vinë pas nesh, që ta gjikojnë këtë kohë makabre.

Rasim Bebo  Addison Çikago  mars 2014.