Nga Ilir Levonja/
Mund të bëhet një analogji fare e thjesht me disa vargje nga Dritëro Agolli. ”Në vendin tim, në vendin tënd/ një kokë e çmendur po çmend një vend” … Analogji me vrimën e këtyre ditëve. Thjesht thuajeni për qejf. Një kor pa fund bubuzhelash nate. ”Në vendin tim e në vendin tënd/ Një vrimë e çmendur po çmend një vend.” Po thuajeni. Kënaquni. Vazhdoni më tej…, ”Në vendin tim e në vendin tënd/ e shpojnë lakrën i fusin mend./Në vendin tim në vendin tend/ Ty të kërruhet tjetrit i dhëmb”.
Një analogji krahasuese, si përshpirtje. Eshtë eksituese kur bërtet në kor.
1)Një burrë, po burrë ama. Nga ata të shtetit shqiptar…, para do kohësh. E zunë gafil në mes të Tiranës duke ndjekur një vrimë. Me makinë luksoze. I përgjërohej. I lutej të kthehej. Të shkonte me ‘të. Po vrima nuk ia vari. U bë gazi i botës i ziu.Tashmë për inatin e asaj vrime. I vërsulet poezisë. Çfarë nuk thotë. Vë në diskutim ekzistencën e poezisë. Prirjen që herë vjen musht i ambël, fllad vere, cigmë dimri. Dhe herë vulgaritet shtresash. Apo intimiteti. Por çështja nuk është vulgariteti, por gjëndja.
Burri i shtetit shqiptar për vrimën e ndoqi atë femër. Për vrimën iu përgjërua. Për çfarë e ndjekim tjetër një femër. Nëse e mendojmë femrën pa atë, vrimën tmerronjëse. Atëherë jemi për t’u mishëruar. Bëjmë sikur, pasi nuk ndjehemi të dashuruar. Nuk ka dashuri pa atë vrimën. Ka, bëjmë sikur. Dhe mjerë fati që na ka rënë për pjesë.
Megjithatë burri shqiptar, demi, kau i atravuar me makina luksoze, që ndoqi një vrimë. I ka pshurrur në kokë hazdizjes që e bëri gazi i botës. Atij në fakt që ishte dhe qënia e gjallë brenda tij. Njeriu i vërtetë. I është kthyer poezisë me një batalion fyerjesh. Dhe shumë nga ne…, e duartrokasim. Çfarë paradoksi.
2)Florentino Arisës një indio nga karaibet. Iu desh një jetë e tërë që të arrinte tek dashuria e tij e madhe. Ajo quhej Fermina Dasa. Gjithë jetë shkriu. Deri sa kapi mbrëmjen e mbrame kur në një deltë lumi mënjanoi jahtin e tij. Diku nën një hënë të kulluar. Diku mes Amazonias dhe shuguritjes së bulkthit. Dihatjes së botës së nxehtë. Kur e ndaloi në rrugë. Dhe shprehu dashurinë Ferminës. Nuk ishte veç një djalosh me xhepa të zbrazët. I varfër, por i fort. Fermina nuk e pranoi. Atëhere ai u pasurua. Iu desh më shumë se pesëdhjetëvite. Iu desh koha në mes dhe vitet që rridhnin si ujët e lumit. Në fakt Fermina nuk e pranoi për çështë të kamjes. Apo varfërisë. Por ishte shkruar ashtu. Ashtu e degdisi Zoti atë dashuri. Megjithatë, rendi për t’u bashkuar erdhi. Ai shkoi natën vonë në dhomën e saj. Ajo e priste me derën hapur. Fikën dritat për të mos parë rrudhat e trupave të tyre. Dhe i thanë kapitenit që të mos e ndalonte më kurrë dhe askund jahtin dashurisë. Pra fundi nuk ishte asgjë tjetër, vrima. E shenjta dhe prostituta. Ashtu si vet poezia e jetës tonë.
3) Nga viti 2000, bagazhin e makinës time e gjeje gjithmonë me libra. Aty rrëmonte shpesh një burrë po prej shteti. Dikur më kërkoi një libër. I thashë me humor se nuk ka çmim për atë. Hodhi njëqind mijë lekë dhe e mori. Bëhej fjalë për vëllimin poetik ”Hukamat e Venusit”. Një krisje e bukur portike, e bardit, poetit plak…, Pano Taçi. Një libër plot dalldira të çmendura nga imagjinata njerëzore rreth seksologjisë. Kur ia thashë poetit, nuk u habit. Madje isha unë që bëra habi. Ai më tha i menduar se që nga 1997-ta, kur e kishte nxjerrur për herë të parë. Ai libër ashtu ishte shitur. Doras, dhe dhjetëfish. Për çfarë bënte fjalë tjetër, për vrimën. Për atë që na djeg dorën. Por që ne nuk përtojmë të digjemi.
4)Kurrë më parë se në këto tri ditë. Ditët e mëdha të Krishtit. Në këto njëzet e pesë vite demokraci. Nuk është hedhur kaq shumë gur mbi poezinë. Kaq shumë gur mbi një poete me emrin Rita Petro. Kaq shumë gur mbi një Çmim, që në një farë mënyre, në kulturën shqiptare është meritokraci e shoqërisë. Ose shkërdhatokraci e quan Dritëro Agolli. Por nganjëherë varet se cili mik ta jep atë çmim. Kësaj radhe i qëlloi Edi Ramës. Dhe Ritës iu vërsulën për së pari kritizerët demokratë. Ata që heshtën kur Berisha lavdëroi Ledi Gagën. Një vrimë absurde e botës moderne. Për së dyti, inatçorët e Ramës, nga krahu i majtë. Ata që pasi u kënaqën kur panë cullak në plazhet e Francës. E bën kryeministër me një milion vota. E mbasandaj të thjeshtit që ndjekin flamurtarët. E më fatkeqit në këtë versje llumi, edhe militantët e fjalës. Sidomos ata që shkruajnë, jo se u ka thënë gjenia brenda vetes. Por etja për të marrë çmime. Ata që ngrysen, gdhihen, ecin, shkruajnë me mendjen vetëm tek çmimet. E kësisoj bash në ditët e Zotit, poezia, Shën Maria apo Shën Prostituta do goditej me gur. E natyrisht përmes saj edhe autorja.
5)Në fakt askush nuk e kupton që ajo çfarë shkrua poeti, nuk i përket poetit. Por ne. Nuk i përket jetës së poetit. Por tonës. Banaliteti që u duket disave, nuk vjen nga poeti. Por nga ne. Herezia seksuale, që shohin disa të tjerë, nuk vjen nga poeti. Por nga ne. Merita e poetit qëndron në ekzistencën sociale si individ që shikon dhe guxon më shumë. Në kuptimine të padukshmes, ndjeshmërisë dhe tabuve. Tenton dhe eksperimenton. Sjell atë që nga njëra anë ne paradoksalisht përgjërohemi. Dhe nga ana tjetër harbutërisht të shënojmë me gisht, të dhjesim në kokë. Të bëjmë nishan krahasues, ose simbol të të sharit. Aq sa tjetrit të dridhet syri, kur të shohi se si pranveron një lëkurë gruaje me pak bimza hepimesh aty-këtu. Ky devijimi që i bëjnë jetës inatçorët, dështakët, burrecët. Duke na mbajtur historikisht në paradoksin midis asaj që është dhe asaj që quhet llafe. Në një farë mënyre, të gjithë burrat janë pamja e zagarëve në kohën e ndërzimit të buqeve. Por s’ke çfarë i bën, kur të bie për pjesë gjëma e mëkatit. Që nuk është asgjë tjetër, jeta jonë po patradoksale.
6)Tani diçka për ata që i njohin vetëm një anë poezisë. Që hera-herës postojnë strofa nga autorë të huaj. Ka autorë në botë që veç pamjes estetikisht të pastër nga morali. I janë kthyer edhe mizerjes. Ia janë kthyer edhe bordurave të shalëve. Edhe tragjedive nga oborret aristokrate apo ato në kasollet fatkeqe të bujkut. Sepse poezia në përgjithësi me gjërat e jetës merret. Përshembull amerikani me prejardhje gjermane Çarls Bukovksi është një shembull i tillë. Princi i jetës rurale, i mizerjes. Kështu e thërrasin. Nuk ka vetëm fjalë të zbuluara lentesh, por edhe të zhveshura. Nuk ka vetëm ndjesi sipërfaqësore për lëkurën, gjirin e gruas, barkun etj. Por edhe për zorrët në ‘të. Problemi apo banaliteti nuk qëndron në faktin se çfarë shikon dhe sjell poeti. Por në atë se sa të përgatiru jemi ne. Të dëgjojmë një suitë muzikore të tillë. Dhe rruga është e hapur. Nuk të pëlqen, vazhdo si një udhëtar. Mbylli sytë. Mos harxho as frymë. Dhe as pështymë. Pasi nuk janë gjëra të poetit, por të jetës. Janë rrobat e trupit që ne ia dimë përmendësh gjymtyrët.
7)Në poetikën tonë (…me kaq pak histori. Edhe pse jemi një komb i lashtë…) janë një aradhë e bukur zërash femëror që sjellin virtualitet detajesh ndryshe. Por pak janë…, ca lule aty-këtu. Kjo poetikë mbahet aty-këtu si rrobat në gozhdë. Tek emrat e tyre. Një nga këto gozhdë është edhe Rita Petro. Them kanë tentuar ndryshe, për natyrën tonë si shqiptarë. Ose për kulturën tonë ca mashkullore në kuptimin që gjoja mbahet vetëm prej burrash zamani. Në fakt jemi një grafomani orientale. Poezi që kanë hapur sipare. Dhe që bukur një gozhdë tjetër diku në Kosovë, me emrin Flora Brovina. E ka cilësuar, grarinë, si ”bimë e zë për tokën e tharë”. Që duhet të kuptojmë tokën mashkullore orientale. Përshembull në fillim të viteve 90-të. Poezia e babait të dashuruar e Rita Petros, apo ”pesë fustanet”, janë tregues të qartë të prurjes ndryshe.
Të fakteve gjysmë të zbulura, të thëna dhe të pa thëna.
Por kjo është jeta jonë. Me ato që edhe pse ekzistojnë, ne na duken blasfemi. Na duken vulgaritet.
Dhe me që jemi në ditëlindjen e të madhit Zot. Ta gjuaj me gurë muzën ai që ka këtë kurajo të jetuari. ”Të duash të rrëfehesh/ Para njerëzve të tu më të dashur/ Pa pritur çastin e vdekjes/ E t’u thuash – Baba, ka shumë kohë që të kam tradhtuar!/ – Burrë, ka ca kohë që të kam tradhtuar!/- I dashur, ka që dje që të kam tradhtuar!” Janë vargje të Ritës, që guxon në kompleksitetin tonë paradaksol. Thjesht dhe vetëm për të na treguar. Këta që jemi.