Një kujtesë e tmerrshme/
Sot jemi këtu në këtë humnerë, vend të fshehtë që vetëm një ndërgjegje gjakatare mund ta zbulojë. Do të ishte shumë me vend nëse do ta thoshim se ky kapitull i tmerrshëm i së kaluarës do të kishte marrë fund.
Sot në këtë 30 vjetor të asaj dite të përgjakshme të majit 1984, ne humbëm tre nga shokët tanë të vuajtjes në tmerrin komunist.
Po. Ja këtu tek ky copë shesh, u derdhën shkulmet e gjakut të të ndjerit, Sandër Sokoli.
Po. Këtu u përleshën dhe e gjunjëzuan policinë, trimat Sokol Sokoli dhe Tom Ndoja. Këta dy vetë trima vetëtima, i ndiqnin nga pas njerëz po aq guximtarë me një urrejtje të paimagjinueshme për komunizmin: Haxhi Baçinovski, Konstandin Gjordeni, Ceni nga Elbasani, Bajrami nga Fushë-Kruja, Vllasi nga Vlora, Sokol Progri, Martin Leka nga Dukagjini një burrë sa i mençur dhe i urtë, i cili u përpoq për t’i zbutur gjakrat por më kot. Ishin plot të tjerë që u bashkuan me Tomën dhe Sokolin dhe si përfundim të këtij skenari të Ministrisë së Brendshme, Sokol Sokoli dhe Tom Ndoja e paguan me jetë, duke vaditur me gjakun e tyre fushën e antenës në Kuç të Shkodrës.
Po. Atje i gjeta mbas shumë vitesh kërkimi bashkë me familjarët e tyre. Të përqafuar ishin, siç qenë krah për krah kur e detyruan policinë t’ia mbathte duke lënë këtu kapelet me yllin e urryer të xhelatit Stalin e diktatorit vendas. Askush nga ne, që kemi qënë në këtë ferr, nuk e beson se këtu u luajt ajo tragjedi e llahtarshme, për të vetmen arsye se nuk sheh as një dykëmbësh apo zvarranik me uniform e kallash në dorë e me kapele të ngjeshur deri në vetulla, të ulërinte e të torturonte këta bij nënash.
Po. Pa asnjë dyshim, ky është vendi i përleshjes. Ja – atje është dhoma e torturave, e kur më erdhi rradha të futesha brenda, na prisnin civilë të sigurimit me dru në dorë, që qëllonin pa pushim e me urrejtje. Dyshemeja e asaj dhome ishte mbuluar me gjak, po ashtu edhe muret e lyer me gjakun tonë.
Edhe sot, mbas 23 vjetësh, këta heronj të vërtetë, nga kjo e ashtuquajtur demokraci, mbetën të cilësuar “terroristë”. E thënë troç, me Ligjin që u miratua për integrimin dhe dëmshpërblimin ekonomik, nga bijtë e sekretarëve të parë, apo këlyshë të tjerë komunistash e sigurimsash, – nuk përfitojnë-.
Ky ligj duhet parë, të gjendet një klauzolë, e gjaku i këtyre martirëve, të mos shkojë i humbur. Këta që qeverisin sot, duhet t’i rregullojnë fajet e qeveritarëve të para 23 Qershorit, nëse duan të dallohen nga ata. Duhet të rregullohet edhe ajo që u propozua dhe u vendos si datë përkujtimore 21 Maji i 1973 me rastin e revoltës së parë komuniste, ku u ngrit flamuri pa yll, u pushkatuan 4 djem Nënash dhe u dhanë qindra vjet burg për 64 të tjerë.
Ky propozimi i bërë nga deputeti i Vlorës dhe M.K.R.S.Z. Bujar Leskaj po ajo qeveri e quajtur demokratike, e kundërshtoi. Ishte po ky deputet e ministër që çeli një fond fillestar për bërjen Muze të burgut të Spaçit, shumën prej 50 milion lekë, por edhe këto humbën. I vetmi person që e ndjente me shpirt dhe i vlerësonte vuajtjet e të burgosurve politikë dhe nuk u kursye asnjëherë për ne, është Z.Leskaj. Madje ka bërë dhe një libër për poetët dhe shkrimtarët e pushkatuar dhe burgosur, të titulluar “Muzat e Qëndresës”.
Po në këtë ditë të përgjakshme, unë kam bërë një përshkrim të ngjarjes, të pajisur me dokumenta nga arkivi i sigurimit, titulluar “Revolta e Qaf-Barit dhe terrori komunist 1943-1990”, dhe Aldo Bumçi, ministri i asaj kohe, më premtoi, më gënjeu për gati 1 vit e gjysëm, bashkë me një nga udhëheqësit kryesorë të revolucionit komunit të vitit 1997 Frrok Çupi, nuk pranuan të dalë ky libër.
Edhe pse shumë ishin të interesuar që ky libër të mos dilte, ai e pa dritën e diellit dhe ftoj të gjithë të interesuarit që duan të dinë për këtë revoltë, t’a lexojnë dhe të japin mendimin e tyre.
Tani kam në dorë “Revoltën e Spaçit të vitit 1973”. Edhe ky libër do kompletohet me dokumenta arkivore.
Duke përfunduar, me dhimbje sot po kujtojmë dhe do vazhdojmë t’i kujtojmë këta trima të pa përkulur përgjithmonë.

NË ERRËSIRË

Kujtimit të Sokol Sokolit e Tom Ndojës, pushkatuar më 8
Qershor ora 00.00. 1984, Shkodër

Gërmuan vrasësit tokën e butë
Hëna kullonte gjak mbi bajoneta
Nën rreze gjaku gjaksat mbollën kufoma
Nga lart heshtëte vigjëlon antena

Në mëngjez të nesërmen një kal
Tërkuzet e s’kullot si përditë në lëndinë
Ndjen plumbat që u shkrehën gjakun që u derdh
Kufomat fshehur në natën që nxin

Shkojnë vite kalin prapë era e gjakut
E ndiell dhe e ndal te gropa e fshehtë
Cep më cep i bije fushës, por kthehet
Te varret e humbura shkelur pa ditë e pa net

Antena lart heshtëte, jepte lajme në fitore
Veç kali atë bar se ha e rreh e shkelmon
Antena e di: Sokolin dhe Tomën aty i vranë
Në një natë ku veç hëna krimin vajton

Kali i ndjen krismat therur në gjak
Kali barit i trembet i bije me shkelm
Dhe një ditë uli kokën u tret e u mpak
Mbi fushën mbjellur me varre e me helm

Edhe një herë: PUSHOFSHI NË PAQE

Miku Juaj