Shkrimtari i madh Ismail Kadare ka folur në emisioni Shqip me Rudina Xhungën për çmimin e madh të Jeruzalemit, por edhe për atë që po ndodh në vendin tonë. Per Dosjet dhe per ikjen e kosovareve. Rrëfimi i shkrimtarit për atë që ka ndodhur në vitet ’90 dhe pse mosbesimi vijon edhe sot tek shqiptarët.
Rudina Xhunga: Ishte një ceremoni e jashtëzakonshme ceremonia e çmimit, ne YMCA, Jeruzalem. Çfarë lloj çmimi është ky në kategorinë e çmimeve tjera që ju keni marrë?
Ismail Kadare: Është e vërtetë që dimensionet e kremtimit të tij janë shumë të ndjeshme, shumë të fuqishme. Ishte presidenti i vendit, i cili foli relativisht gjatë, gjë e rrallë, dhe foli si profesionist, duke analizuar veprën në mënyrë konkrete. Presidenti paraardhës, ishte gjithashtu njohës dhe mik i letërsisë, unë e kam takuar disa herë, madje një herë ka bërë diçka të çuditshme. Me rastin e daljes së librit tim “Piramida” u bë një promovim për botimin në gjuhën hebraishte. U habita kur më thanë do ta kryesoj vet Shimon Perez. E kryesoi takimin si profesionist, me librin përpara, me nënvizime, duke theksuar anë të ndryshme. Dmth në këtë vend ka një traditë shumë të bukur që çmohet letërsia në nivelin më të lartë. Ky vend ka një status për t’u pasur zili në botë
Presidenti në fakt më bëri përshtypje kur fliste për librin tuaj “Aksidenti”. Menjëherë shkova më pas ta gjeja librin në hebraisht. Kishte shumë libra të tjerë tuaj, të botuar. Këtu, ju keni shumë lexues .
Kadare: Libri “Aksidenti”, është një libër i imi, i zakonshëm, nuk është as ndër të shquarit, as ndër ata më të paktët, si të thuash. Për çudi këtu ka pasur përhapje dhe sukses të ndjeshëm. Ky është fakt. Edhe unë u çudita kur përmendi disa herë këtë roman, siduket i ka pëlqyer mjaft.
Më ka bërë përshtypje, kur kam intervistuar dy shkrimtarë izraelitë Amos Oz dhe David Grossman dhe të dy flisnin për ju. Madje nuk harroj fjalën e Amos Oz: “Ka hapur një dritare për mua për të njohur Shqipërinë, e kam njohur nëpërmjet tij”. Çfarë bisede bën një shkrimtar me një shkrimtar tjetër?
Kadare: Është shumë e lehtë kur niveli i shkrimtarëve është pak a shumë i njëjtë, psikologjia e tyre është pak a shumë e ngjashme. Tjetër gjë është kur një shkrimtar është tepër i njohur, tjetri më pak i njohur e që dëshiron të njihet dhe bëjë karrierë por ska arritur ende.
R.Xh: Jeni ju i pavëmendshëm ndaj çmimeve? I keni marrë të gjithë çmimet që keni dashur?
Ismail Kadare: Në botë ka shumë çmime, por njeriu nuk mund të dalldiset pas çdo çmimi që merr. Çmimet kryesore dihen kush janë, unë kam marr disa ndoshta shumicën e çmimeve kryesore, që është Man Booker Prize, i cili jepet nga Britania e Madhe. Është çmimi që jep Spanja , çmimi Princi Asturias, ka disa ditë që është bërë Princesha Asturias ngaqë Princi u bë Mbret. Çmimi tretë më i rëndësishëm është ky i Jerusalemit megjithëse nuk mund të thuash se është aq i njohur sa këta në planin e përditshëm, por është shumë i fuqishëm, i theksueshëm nga ana morale, edhe temën e ka të bukur, jepet për lirinë në letërsi. Një çmim që e çmojnë shumë sidomos shkrimtarë që vijnë nga një botë problematike, nga një botë ende e pasqaruar mirë, siç është bota ish komuniste, ende me arkiva të mbyllura. Unë e thashë dje edhe në fjalim, që Shqipëria është shteti i fundit në hapjen e dosjeve sekrete. Liria është gjëja më sublime që ka krijuar njerëzimi, madje qëndron mbi njerëzimin vet. Nëse mund të mburret njerëzimi me diçka është se ka krijuar paradigmën e lirisë, por që ai ende nuk e arrin dot. Njerëzimi është nën nivelin e lirisë.
Ka një debat të madh për hapjen e dosjeve. Gjithmonë përsëritet ky debat, duket sikur je afër dhe asnjëherë nuk ndodh.
Kadare: Eshtë një turp që kjo nuk po ndodh. Nuk ka asnjë arsye objektive që mos të ndodhë. Ka shumë avokatë të moshapjes së dosjeve që gjejnë nga mënyrat më meskine për ta përligjur. Disa fillojnë nga një frazë që duhet ta keni dëgjuar shpesh; ata që bërtasin më shumë për hapjen e dosjeve e kanë mizën nën kësulë. Kjo është një mënyrë shumë dinake, vulgare dhe meskine për ta bllokuar procesin. Njerëzit thonë se prit se unë nuk po flas, mos kujtojnë të tjerët se kam ndonjë dosje. Janë mënyra të ulëta, dekurajuese. Ç’ti hapësh? Ato janë prishur të gjitha, janë vjedhur; thonë të tjerë. Asnjëherë nuk ka hapje dosjesh dhe arkivash, pa nxjerrë të vërteta të mëdha, pa nxjerrë të vërteta të hidhura për një shoqëri. Mirëpo bllokimi që i ka bërë Shqipëria vite me rradhë, justifikimet që kanë bërë pseudoanalistët , ndonjëherë mediat, akademikët, kanë një marrëveshje dinake të përgjithshme që kjo gjë mos të ndodhë. Kjo gjë na turpëron, sepse vendet e tjera sidoqoftë, mirë apo keq i kanë hapur, ne jemi në gradën më të fundit në Europë dhe nuk vazhdohet me arsyetime boshe për të kryer një gjë që duhet kryer. Shqyrtimi i ndërgjegjes njerëzore është absolut. Nuk është një luks, është një domosdoshmëri, nuk është një trill a kapriço, jo është i detyrueshëm.
Hapja e dosjeve nuk është kuriozitet. Çdo vend që ka shkuar përpara, falë kësaj ka shkuar.
Pse ju mendoni që mund ta çoj përpara Shqipërinë hapja e dosjeve?
Kadare: Vetvetiu e çon përpara. E nuk është siç thonë disa se do ndodhë tragjedi, do të ndodhë armiqësi, do të ndodhë ftohja e madhe. Jo, nuk është e vërtetë. E vërteta sado e hidhur të jetë ka logjikën e saj, ka një gjë pozitive brenda.
Ju folët për dosjet ashtu siç pranuat edhe faktin se vepra juaj ka një problem me lirinë për shkak se është vepër e shkruar në robëri. I ktheheni shpesh shpjegimit të veprës suaj, e ndjeni ju të nevojshme ta shpjegoni veprën, veten, Ismailin, Kadarenë?
Kadare: Ke disa detyrime kur je person publik. Unë mund të them mos më çani kryet, merruni ju, bëni ç’të doni, unë jam shkrimtar e nuk merrem, por herë pas here duhet të merresh, kur mashtrimi bëhet kaq publik, kur kalon çdo kufi, saqë është mëkat ta lësh të përhapet akoma më shumë. Më vjen turp ta përmend si shembull se është fare vulgar, por është hapur një legjendë sikur unë paskam sharë refugjatët shqiptarë. U bë gati gjë zyrtare, u detyrova të ndërhyj dhe nuk ia dola. Mashtrimi ishtë aq i fortë, saqë e mundi të vërtetën. Kohët e fundit ndodhi një ngatërresë me një revistë të huaj, i doli emri dikujt, e ky mashtrim u vu në revistë ndërkombëtare. Revista më pas kërkoi ndjesë. Është mirë, kur ka raste të tilla, të ndërhysh. Rasti i shkrimtarëve që kanë krijuar në joliri, në robëri, kjo është gjithashtu një nga rastet e mashtrimeve, që kanë prirje të bëhen zotëruese. Thuhet se ne që kemi shkruar në atë kohë vetvetiu kemi bërë letërsi të keqe, ose letërsi që s’ka pse të jetojë më. Ky problem duhet sqaruar. Letërsia është absolutisht shpërfillëse nga regjimi shoqëror, regjimi mund t’i bjerë në qafë, mund ta fusë në burg, ta pushkatojë shkrimtarin, ta torturojë por s’ka ç’i bën letërsisë, nuk e ndryshon dot letërsinë. Fakt që në kohën e Stalinit, në ish Bashkimin Sovjetik janë bërë tmerret më të mëdha dhe prapë shkrimtarët më të shquar të shekullit janë ata që kanë jetuar nën presionin stalinist. Letërsia është kundërshtim i tiranisë. Nëse është letërsi normale është antitiranike. Vetëm letërisa e keqe nuk është as antitiranike, nuk është asgjë në të vërtetë.
Në fakt nuk kanë dashur të thonë se letërsia juaj ishtë e keqe, kanë dashur të thonë se letërsia juaj, ju bën juve përfaqësues të realizmit socialist.
Kadare: Kjo s’ka asnjë kuptim. Çfarë kuptimi ka realizëm socialist? Realizëm i kohës së socializmit, është fare normale. Letërsi e kohës së komunizmit. Letërsi e realizmit socialist është letërsia që u krijua në atë kohë. Kjo fjalë as e dëmton, as e justifikon, as e lavdëron, nuk bën asgjë, është thjesht një term që e tregon, asgjë tjetër. Këtu janë thjesht spekullime të pafundme që bëhen. Disa thonë se na mbytën këto shkrimtarët e realzimit socialist, disa thonë se këta kanë mbetur po këta korifej edhe sot. Po kush i cakton këta si korifej? Letërsia ka ligjet e saj, s’ke ç’i bën ti si shtet. Letërsinë nuk e prish dot regjimi, letërsinë e prishin vet shkrimtarët. Pra nqs një regjim fabrikon shkrimtarë të pandërgjegjshëm, vetëm ata mund ta prishin letërsinë. Ashtu si një mur nuk ke nevojë ta rrëzosh duke e goditur me top, me artileri, por i vë tulla të këqija, që kur të kalojë pak kohë, të rrëzohet vetë. Pra po ne mund ta prishim letërsinë, po ne mund ta ndreqim. Ne jemi përgjegjës për të këqijat e saj, ne kemi meritën për të mirat e saj, ne shkrimtarët. Askush tjetër.
Po demokracia çfarë ndikimi ka te letërsia?
Kadare: Për çudi as demokracia, as liria që është gjëja më sublime në botë nuk e përmirëson dot letërsinë, ky është vërtetimi i kumit të pavarsisë së saj.
Dua t’i rikthehem edhe njëherë momentit që është folur për njerëzit që ikin, për njerëzit që lanë Shqipërinë. Është shkruar shprehimisht, Ismail Kadare tha se ata janë jashtëqitja e kombit.
Kadare: Kur ndodhi ikja e refugjatëve, akuza ishte e tmerrshme sepse doli që shkrimtari më i shquar shqiptarë i quajti brezin e ri që lë Shqipërinë atë që thatë juve, s’dua as ta përmend. Kjo ka ndodhur në fund të verës së 90, për 2- 3 javë unë do të ikja vetë. Kur kam ikur, unë kam bërë një hymn për këtë, për djemtë e vajzat që lanë Shqipërinë në atë mënyrë tragjike, e botova në shqip dhe në frëngjisht. Thashethemi u përhap, në fillim për të ekuilibruar këtë gjë, pas kësaj thashethemi u shumëfishua në formë hakmarrjeje kundër shkrimtarit. Unë shkrova diçka vërtet tronditëse, e kam botuar disa herë, kam përshkruar tablonë më dramatike që kam në letërsinë time, natën e ikjes së refugjatëve shqiptarë. Mashtrimi ka fituar mbi këtë fakt. Dhjetë herë mund të kem ndërhyrë unë për të korrigjuar këtë trillim, e pamundur, trillimi triumfonte gjithmonë. Kur u përsërit edhe në një revistë ndërkombëtare, u bë një skandal ende i pasqaruar plotësisht. Diktatura është jashtëzakonisht hakmarrëse, edhe e rrëzuar është hakmarrëse, ka mekanizmat e saj që veprojnë, është një frymë që ka mjete konkrete për të vepruar.
Çfarë e mban akoma gjallë këtë frymë?
Kadare: Këtë e mban një mllef i madh, një dëshpërim i madh që Shqipëria s’është më e tyre. Ka shumë njerëz që nuk e duan këtë lloj Shqipërie, njerëz që thonë; Shqipëria mos qoftë. Nuk e duan për disa arsye, se kanë humbur privilegjet e tyre, kanë humbur pushtetin që kishin, kanë humbur arrogancën e tyre, kanë humbur gjithçka, gëzohen, kur këtij vendi i shkojnë keq punët, shpirti ua do, që meqë nuk e gëzuan ata, Shqipërine, mos ta gëzojë askush. Kjo është gjëja më e keqe që po ndodh në Shqipëri, një frymë mosbesuese, një frymë e theksuar kultivimi dëshpërimi, e mungesës së shpresës. Po të shikosh njerëz krejt normalë, ndonjëherë, kur i pyet, pse ikni nga Shqipëria, thonë: Se kemi humbur shpresën. Ç’shpresë? Ai nuk di ç’është shpresa, koncepti shpresë. Çfarë shprese humbi ai njeri i thjeshtë, që lë shtëpinë e vet, lë tokën dhe ia mbath të arrijë në Vlorë, sepse u hapën fjalë se ka dy anije. Si shkon me gra dhe fëmijë, ky njeri?
HARRESA E QËLLIMTË FSHEH KRIMET QË NUK DUHEN PËRSËRITË!
Nga Prof. Sami Repishti,Ph.D.*/
Ridgefield,CT.USA/
Me 30 Maj 2014, ne Tirane, u perurue Kisha-Katedrale e re ortodokse shqiptare “Ngjallja e Krishtit”. Per kete ngjarje te randesishme, Fortlumturia e Tij, Kryepeshkopi Janullatos kishte ftue figurat kryesore te kishave ortodokse te mjaft vendeve dhe, me randesi te dores se pare, edhe Terelumturine e Tij Patriarkun Vartelomeo i Stambollit. Ne ceremonine solemne moren pjese edhe udheheqsit politike te shtetit shqiptar.
Ndertimi i Kishes-Kathedrale ne ish-Shqiperine ateiste ashte nji fitore e arsyes mbi çmendurine komuniste, dhe nji afirmim pozitiv i popullit shqiptar ne besimin tek Krijuesi. Njikohesisht, e pavaresisht nga kritikat e shumeta, pjesemarrja e Patriarkut Vartelomeo I, dhe i shtate kryetareve kishtare te vendeve ortodokse ashte, per mendimin tim, nji akt i randesishem i afirmimit te Kishes Ortodokse Autoqefale Shqiptare si nji “Kishe” e pavarun e shqiptareve, dhe ne rangun e te gjitha kishave tjera, pa asnji kontestim te legjitimitetit te saj nga qarqet e jashteme, qe na kujtojne te kaluemen e hidhun. Nji njohje te ketille masive e kemi perjetue ne prill 1937 me marrjen e TOMOS-it nga Patrikana e Stambollit, qe zyrtarizoi Kishen e ngritun ne Tirane, me 1922, nga mendje-ndrituni Imzot Fan S. Noli.
Pershendesim inaugurimin e Kishes–Katedrale “Ngjallja e Krishtit” dhe urojme vellazenve dhe motrave tona ortodokse shqiptare nji “ngjallje” shpirtenore te vertete, per kenaqesine e tyne dhe te breznive te ardhme.
Fatkeqsisht, atmosfera jo-politike e ketij tubimi per nji qellim ma te nalte se “politika e dites”, u damtue rande nga “i ftuari”, Patriarku Irenej i Kishes Ortodokse te Serbise. Akoma ma e rande: Patriarku serb Irenej mohoi humbjen e jetes se mijera shqiptareve –kryesisht te Kosoves- ne duert e xhelateve serbe, sidomos qe nga vitet 1840-ta me daljen e Naçertanies se Kryeministrit serb Garashanin.
Gjate nji interviste me Top Channel, ne Tirane, Fortlumturia e Tij, Irenej, komentoi se :”…asnjihere nuk kemi pasur probleme ne mes te dy popujve tone”, “…ne se kemi jetue shekuj bashke, pse te mos vazhdojme te jetojme perseri bashke”, “…serbet asnjihere nuk kane qene armiqsore ne raport me shqiptaret”, “… Ne 1912, kur Kosova u çlirue nga Turqia, asnje shqiptar nuk u perzu nga Kosova e Metohia…” dhe litani te tilla pa substance. E pabesueshme! Dhe akoma ma keq, e rrezikshme: mohimi i krimit te kryem, rrezikon perseritjen ne rastin ma te pare. Ai duhet demaskue!
Nji kuader i ketill u plotesue me mohimin e se drejtes se Kosoves per pavaresi, nji mohim i bame ne Tirane, kryeqytet i Shqiperise. Na pergezojme Kryeministrin E.Rama per bojkotimin e darkes ceremoniale, dhe jemi thellesisht te shgenjyem nga heshtja kuptimplote e Fortlumturise se Tij Kryepeshkopit Janullatos te Kishes Orthodokse Autoqefale te Shqiperise.
***
Planet ekspansioniste te Serbise, nga faza e “konceptit’ u trasformuen ne “ekzekutim” me nji vrull te frymezuem nga pasioni shovenist serb, dhe urrejtja per okupatorin turk e mysliman. Fakti qe popullsia qe do te çvendosej nga toket e lakmueme nga serbet nuk ishin “Turq” por shqiptare myslimane nuk e ndryshoi ekuacionn politik serb. Si rrjedhim, urrejtja anti-turke u zbraz mbi koket e shqiptareve, edhe ata vete viktima te okupacionit shume-shekullor otoman…!
I nxitun nga Perandoria ruse, shovinizmi serb shpertheu ne vitet 1877-78 kunder banoreve shqiptare te Nishit, Leskovacit, Kurshumlise, Presheves zona qe sot quejme “Kosova lindore”. Qytetet e fshatet e Kosoves u mbushen nga 250.000 refugjatet e debuem e qe sot njihen akoma me termin “muhaxhiret e Kosoves”. Kongresi i Berlinit (1878) konfirmoi fitoren ushtarake serbo-malazeze, dhe territoret shqiptare perfunduen si pjese perbase te shteteve serb e malazias.
Qe nga viti 1878 deri ne vitin 1912, dhe ma vone ne vitin 1919, ofensiva serbe u zgjanue tue perfshi te gjithe territorin e sotem te Republikes se Kosoves, Malesine e Veriut te Shkodres, krahinen e Presheves, dhe qytetet shqiptare ne Maqedoni qe nga Kumanova e Shkupi deri ne Struge, Oher e Resnje. Gjysma e territorit shqiptar u okupue ushtarakisht nga serbet ne Veri dhe ne Jug nga greket.
Okupimi serb i Kosoves (dhe ai grek i Çamerise) nuk kufizohet ne marrjen me force te territorit: ai dallohet si metode raciste dhe vrastare e popullsise vendese; me nji fjale, serbet kerkojshin “nji Kosove pa shqiptare”. Kete synim ata e ndoqen me metodat ma barbare qe tronditen koshiencen e botes se qytetnueme, sidomos qe nga viti 1912 deri ne qershorin e vitit 1999, dita e çlirimit final te Kosoves nga zgjedha serbe.
Ne konferencat nderkombetare teza serbe ka qene gjithehere e njajte: shqiptaret jane tipa kriminelesh, te pakorrigjueshem qe kercenojne paqen ne Ballkan. Vetem serbet jane ne gjendje “me i qetesue” Ne vitin 1913, ish kryeministri serb, V.Gjorgjeviç, i pershkruente si:“….kafshe te egra me bisht qe kalojne naten te varun nga pemet e pyllit….!
Ne emen te ketij “qetesimi” u ba edhe çfarosja e tyne, e dokumentueme nga shtypi perendimor dhe sidomos nga Komisioni per Hetimet e Shkaqeve te Luftes te Carnegie Endowment for Peace. Mbas L1B, me rihymjen serbe ne Kosove, procesi i asgjasimit te shqiptareve rifilloi. Me 18 prill 1919, Sekretari i Shtetit amerikan, Robert Lansing, i drejtohej MPJ te Britanise se Madhe, Lord M.J.Balfour, dhe e njoftonte :
“… Gucia, Plava, Gjakova, Peja, Pozhuri dhe Rozhaja kane qene skena terrorizimi dhe vrasje nga trupat serbe dhe agjente serbe, politika e te cileve duket se ashte çfarosja fizike e banoreve shqiptare te kesaj Krahine…” Nderkohe, propaganda dehumanizuese serbe u ba nji “kryqezate” kunder “te pafeve” (myslimane). Myslimanet shqiptare vazhduen te identifkohen si “turq”.
Ekziston dokumentimi se vetem gjate vitit 1912, numri i shqiptareve te masakruem nga ushtrite serbo-malazeze arrine ne 12.777. Kosta Novakoviç, nji deshmitar okular e officer i ushtrise serbe, shkruen:” Te ‘drejtat historike” te Serbise shkuen shume larg: ata kerkojshin nji Kosove pa shqiptare, megjithese Kosova ashte nji Krahine e paster shqiptare…” Socialisti i madh serb D.Tucoviç tregon:” Ne te njajten kohe deshmova krematore barbare ne te cilat qindera gra e femije shqiptare u dogjen per se gjalli…”. Raporti i Carnegie Endowment for Peace pershkruen:
”…Shtepi dhe fshate te tana u bane shkrumb e hi, qytetare te pa armatosun dhe te pa fajshem u masakruen en masse, akte dhune te pabesueshme, grabitje, brutalitet i çdo lloji – keto ishin metodat e perdoruna- e qe perdorojne akoma ushtrite serbo-malazeze, me qellim qe te ndryshojne karakterin etnik te Krahines se banueme ekskluzivisht nga shqiptaret. Ne vitin 1920-, ka qene nderhymja e Presidentit W.Wilson qe ka pengue te njajtin fat per Shqiperine e Veriut.
Shqiptaret qe i shpetuen masakrimit u detyruen me force te emigrojne ne Turqi nen masken e fese “myslimane” prandej “turq”. Ne vitin 1941, numri i tyne kishte arrijte ne ma shume se 400.000 emigrante (njeni nga çdo tre banore shqiptare). Ish udheheqsi komunist jugosllav Milovan Gjilas tregon:” Perdorimi i dhunes dhe i grabitjes se shqiptareve ishte nji aksion publik ne Kosove, deri ne ate pike sa ashte e veshtire te besohej…”(dhe)”…te gjithe rrugaçet qe mbushin pozitat qeveritare dhe deshirojshin me u pasunue shpejt e shpejt, u derguen si administratore ne Sanxhak, Kosove dhe Maqedoni…” Aty ku kishte shqiptare!
Ne 1937, nji “Elaborat” i pergatitun nga Vaso Cubriloviç (i perseritun ne 1944) kerkonte largimin me force te shqiptareve ne Turqi. Ne 1941, nji punim nga diplomati Ivo Andriq, keshillonte ndamjen e Shqiperise ne mes te dy vendeve fqinje”…qe te zgjidhet problemi i Kosoves!”
Ne ditet tona, fitorja e komunisteve te Titos, tregoi se politika e vjeter serbe ndryshonte ne forme por jo ne substance. Metodat barbare komuniste, dhe mohimi i te drejtave te shqiptareve per vete-vendosje shkaktuen kryengritjen e pergjithshme (1944-1945) ku ma shume se 30.000 shqiptare moren malet Edhe sot, numri i viktimave shqiptare nuk dihet me siguri dhe shkon nga 35.000 ne 60.000 shqiptare te vrame vetem gjate viteve 1944-45, tragjikisht me aprovimin e komunisteve shqiptare…! Ndersa Jugosllavia e Titos shikohej si vendi ma shtypes i Europes, Kosova ishte grupi ma anmiqsor i Jugosllavise. Konkluzioni ashte i qarte!
Revoltat dhe demonstratat shqiptare kunder shtypjes serbe u perseriten, sidomos ne 1968, 1971 dhe 1981, ky i fundit nji eveniment qe paralajmeroi shkaterrimin e Jugosllavise. Zhvillimi i akteve ilegale te A.Rankoviqit dhe forcave te sherbimit sekret serb ne Kosove, u bane objekt i diskutimeve ne shtypin nderkombetar. Lista e gjate e krimeve serbe te mbulueme ne Kosove, tregoi fetyren e vertete te rregjimit, dhe i hapi dyert nji rezistence shqiptare kambengulese, parimore:Kosova Republike!
Me pavaresine e Slovenise, Kroacise, Bosnje-Herzegovines, Jugosllavia e Versaille-s u shemb. Perpjekjet serbe me e ringjalle deshtuen. Serbia ra ne duert e shovinisteve serbe qe perkrahen komunistin S.Millosheviç. Por shqiptaret refuzuen pjesemarrjen ne kete proçes Per shqiptaret kishte vetem nji rrugedalje: shkeputja nga Serbia dhe deklarimi i pavaresise se Kosoves., fitore qe u arrijte me 17 shkurt 2008. Por me gjak e sakrifica te panumerta!
Hymja me force e armates serbe ne Kosove gjate viteve 1998, 1999, shkaktoi vdekjen e ma shume se 12.000 banoreve vendas. Ma shume se 2.000 te tjere jane akoma te humbun dhe besohet se jane te vrame. Cdo dite, ne Serbi zbulohen varre shqiptaresh te ekzekutuem nga serbet. Ma shume se 20.000 gra shqiptare jane dhunue, Spastrimi etnik deboi afer nji miljon shqiptare ne vendet fqinje, ku jetuen si rrefugjate ne kampe te improvizueme. Llogaritet se 174 familje shqiptare jane djege per se gjalli mbrenda shtepive te tyne. Para nji katastrofe te ketill te krijueme nga invazioni serb i Kosoves zgjidhja e vetme ka qene rezistenca e armatosun dhe pavaresia e Kosoves.
Nobelisti per Paqe, Marty Artisaari, deklaron se “Pavaresia e Kosoves ashte e pandryshueshme, dhe u baj thirrje serbeve te kerkojne falje per krimet kunder njerezimit qe kane krye ne Kosove”. Ai shton:” Serbia duhet te njohe pavaresine e Kosoves para se te anetaresohet ne familjen e Europes se Bashkueme”.
Kete kerkojme edhe ne nga Patriarku i Serbise, sepse asnji here Kisha Ortodokse Serbe nuk ngriti zanin ne mbrojtje te viktimave shqiptare ne Kosove. Asnji here! Kerkoni falje Fortlumturi nga familjet shqiptare te veshuna me te zeza! Pranoni doren e pajtimit. Perbuzeni urrejtjen per shqiptaret. Ushqeni mirekuptim e afrimin ne mes te dy popujve fqinj, qe nuk kane asgja me fitue nga manovrimet politike…as intrigat fetare! Nji qendrim ketill vlen ma shume se duertrokitjet ne Beograd…! Sepse, shkruente gazeta The New York Times, ne editorialin e saj te dates 21 qershor 1999:
”Ajo qe ashte serioze ne kete mes ne lidhje me shkallen e atrociteteve (serbe ne Kosove) ashte se edhe ne ditet tona kur bashkeatdhetaret e tyne vrisnin mijera njerez te pafajshem, shumica dermuese e serbeve nuk u shqetesue fare, as deshen te trazohen!”
Ne kete proces pendimi Kisha Ortodokse Serbe mund te loze nji rol vendimtar!
Kur do te vij pranvera e se vertetes edhe per ty, o fqiu i im serb?
* City University of New York