Nga Avdulla Kenaci/
Romani “Djalli që pagova për këshillë” i shqiptaro-kanadezes Jeta Vojkollari./
Isha shumë kureshtar të lexoja romanin e Jeta Vojkollarit “Djalli që pagova për këshillë”. E para, jetojmë të dy në të njëjtën hapësirë kanadeze, vijmë të dy nga Tirana dhe jemi me origjinë nga Jugu i Shqipërisë. Ajo ka më shumë se një dekadë që jeton e punon në Toronto, ndërsa unë kam ardhur më vonë. Vallë cfarë mbart nga realiteti shqiptar ky krijim letrar i saj? Po ato cfarë ka përftuar autorja nga puna dhe jetesa në një vend të zhvilluar si Toronto si i ka përcjellë në roman? A u përgjigjet ajo këtyre pyetjeve që unë bluaj në mëndje para se të nis leximin, apo thjesht vepra e saj është një fikshën që nuk ka lidhje fare me pyetjet e mia. E kështu nis ta lexoj. Janë disa faqe ku si në një studio televizive prezantohen personazhet një nga një; Sabrina, Rakela, Fabiana, Moza, Luli, Amanda….Fillimisht asnjë pikë takimi midis tyre, por pastaj të gjithë vërtiten tek një personazh interesant, tek psikoterapiste Sabrina e cila është e përshkruar në dy plane, në jetën e saj personale dhe në marrëdhënie me gjithë të tjerët. Asaj thuajse i kushtohet i gjithë romani. Eshtë jashtë gjitha skemave, një panterë e zezë, e zgjuar, por që kafshon duke shpërndarë helmin që ka brenda saj edhe tek të tjerët. Prej këtej ka dalë edhe titulli i romanit, titull tërheqës e mjaft intrigues “Djalli që pagova për këshillë”. Duke lexuar, mendon se personazhet i ke takuar apo dëgjuar diku; një pinjoll artistësh, Tomi, parazit i neveritshëm, i paaftë që spekullon me gjoja një skenar filmi, një avokat i zgjuar që ka gardhuar një yll kinemaje, një prostitutë e abuzuar, një grua e dhunuar, një homoseksual i mashtuar, etj. Kapitalizmi i egër që po instalohet në Shqipëri, etja për t’u pasuruar me shpejtësi, ka sjellë edhe këto probleme sociale e deformime karakteresh. Autorja i ka përshkruar të gjitha këto me vërtetësi dhe kur ka vënë re se sa thellë kanë hyrë në “mëkat” personazhet e saj, (ashtu si Zhozh Sand) afër fundit është munduar t’ju gjejë thuajse të gjithëve një “happy and”. Romani të rrëmben me skenat e nxehta dhe përplasjen e karaktereve, me ligësinë e disave dhe fisnikërinë e të tjerëve. Fraza të shkurtëra, dinamike dhe përshkrime psikologjike befasuese, vecanërisht portretizimi i femrave. Ja një pasazh: “Edhe pa tualet ajo ishte yll e bukur. E gjatë, e hollë, e njomë, flokë të gjatë me onde të mëdha, flokë të shëndetshëm, me shkëlqim. Sy të mëdhenj ngjyrë bari. Buzë të kuqe me jetë. Buzë të plota, të buta. Hundë të vogël si të gdhendur me dorë nga ndonjë mjeshtër i madh që përjetësonte bukurinë femërore. Lëkurë e bardhë fëmijërore. Duar princeshe, sjellje princeshe…”
Shkrimtarja Jeta Vojkollari me shumë guxim i bën një skaner të plotë shoqërisë së sotme në kryeqytetin shqiptar dhe kontradiktave që lindin; ajo trajton pa iu dridhur dora marrëdhëniet në cift që janë aq të ndërlikuara, merr në mbrojtje femrën e abuzuar dhe indirekt vë gishtin në plagë, tregon meshkujt që abuzojnë me femrën dhe bën thirrje që atyre duhet t’u pritet dora e dhunës dhe e abuzimit.
Mos vallë këto problem janë vetëm në Tiranë?. Jo, ato janë në forma të ndryshme edhe këtu në Kanada, me një përjashtim, shteti ka projekte të vecanta për t’u ardhur në ndihmë familjeve të abuzuara dhe klientëve të tyre. Madje edhe për abuzuesit ka projekte reabilitimi. Jeta e njeh mirë edhe këtë realitet nga që ka nje kohë te gjate si punonjëse sociale. Ajo është diplomuar për ekonomiste në Shqipëri, por është riarsimuar në Kanada. Ka ndjekur kurëse pasuniversitare për aftësi këshillimi të avancuara dhe ka një certifikatë pasuniversitare për menaxhim projekti ndërkombëtar. Që nga viti 2002 ajo punon me kohë të plotë në qytetin e Torontos si punonjëse sociale në Departamentin e Ndihmës Sociale.
Leximi i romanit të befason me psiko-analizën që autorja ju bën personazheve, duket që rrëmon fort në botën e brendshme jo vetëm të viktimave të abuzimit, por edhe të psikologjistëve që merren me reabilitimin e klientëve të tyre. Pikërisht këtu qëndron edhe një nga sukseset e këtij romani, realiteti ndryshe, i sotëm, i përshkruar me shumë guxim e talent (kuptohet nga zhdërvjelltësia e frazës se ajo ka një kohë të gjatë që shkruan letërsi). Romani, edhe pse më shumë se 300 faqe, lexohet me një frymë.