Nga Arben LLALLA/
Qenan Mesarea, djali i Hasan Tahsin Pashë Mesaresë u martua në Janinë me Rafetën,vajza e shqiptarit Mustafa Pashës, që ishte pasanik i madh i Çamërisë. Pas mbarimit të shkollës në Janinë studioj në shkollën Gallatasarait në Stamboll, Qenani punoj adjutant i babait të tij, gjeneral Hasan Tahsinit. Ai ishte piktor i vetë mësuar dhe pas martesës më 1934, u vendos në qytetin e lindjes, Janinë. U mor me pikturë dhe shumë vepra të tij gjenden tek koleksionistët privat dhe në Shtabin e Armatës së tretë të ushtrisë greke, në Janinë, në klubin e oficerëve në Selanik. Një nga pikturat e rëndësishme është çasti kur babai i tij gjenerali Hasan Tahsin Pasha firmosi dokumentin e dhurimit të qytetit të Selanikut grekëve në 26, Tetor, 1912.
Nëpër penelin e tij kaluan peizazhet e liqenit të Janinën, shpendët e ndryshme, çaste të çlirimit të Selanikut dhe Janinës. Është njëri nga hartuesit e kufirit të Greqisë së Re. Vdiq në vitin 1965, dhe u varros sipas dëshirës së tij në varrin familjar në varrezat shqiptare të Selanikut. Pas prishjes brutale nga shteti grek të këtyre varrezave eshtrat e tij u rivarrosën në një varr me babanë e tij më 2006. Për nder të figurës artiste të Qenan Mesarea, qyteti i Janinës ka një rrugë me emrin e tij, Kenan Mesare. Prefektura e Janinës ka botuar edhe një album me pikturat e Qenan Mesaresë si pjesë e propagandës turistike të këtij qyteti.
Djali i Qenan Mesare, Shahini i njohur me emrin Serxhio ose Ini Mesarea ka lindur në Janinë më 1936, u martua me Margarita Arvanitidhu, dhe bashkëshortja e tij ishte me origjinë shqiptare. Nga kjo martesë patën vetëm një fëmijë, Aleksandrën. Shahin-Ini Mesarea ndoqi gjimnazin Zosimea të Janinës dhe më tej u diplomua në Romë më 1962, dega Arkitekturë. Vajza e Shahin Mesares, Aleksandra ka punuar deri pak vitesh në zyrën e Greenpeace.

Dy teza të gënjeshtrës nga ana e historianëve dhe studiuesve grek
Historianët grek rreth ngjarjeve që kanë lidhje më familjen Mesarea hedhin dy teza gënjeshtër, duke shtrembëruar të vërtetën dhe ushqyer lexuesin me histori të shtrembëruar, ata na paraqesin personazhet në versione në të cilat nuk kanë qenë asnjëherë:
1.) Historianët dhe studiuesit grek shkruajnë se gruaja e gjeneral Hasan Tahsin Mesarea ishte greke e fesë myslimane. Këtë tezë e paraqesin vetëm e vetëm për të përfituar vlerat e larta të piktorit Qenan Mesaresë për të cilin thonë se ka gjak grek nga nëna. Por deri më sot asnjë historian dhe studiues grek s’na ka ofruar fakte se si quhej gruaja e Hasan Tahsi Mesaresë, pra nëna e Qenanit, nga cili vend ishte, etj. Për fat të keq edhe ne s’mundëm të gjenim emrin apo origjinën e saj. Kështu, çdo tezë se gruaja e gjeneral Mesaresë është greke bie poshtë. Asnjë historian dhe studiues nuk e ka të drejtën për të përcaktuar origjinën e gruas së Hasan Mesaresë pa fakte, pa të dhëna shkencore. Gruaja e Hasan Tahsi Mesaresë kishte shoqëri të ngushtë me gruan e Mustafa Pashës, pasaniku i madh i Çamërisë. Kjo shoqëri e ngushtë u bë shkak që Qenan Mesarea të martohej më 1934 me Rafetën, vajzën e shqiptarit Mustafa Pashës.
Botërisht dihet se grekë mysliman nuk ka, edhe pak mysliman të etnive të tjera që kanë mundur të rezistojnë në qytetet e Selanikut, Janinës, Konicë, Kozanit apo gjetkë tashmë janë asimiluar ose kanë emigruar për mos u kthyer më në vatrat e tyre. Në Greqi jetojnë myslimanë në Thraki dhe ishullin e Rodosit të cilët mbahen me kulturë e kombësi turke. Siç dihet Kushtetuta e shek.19 dhe fillim të shek.20 përcaktonte qartë se kush quhej grek. Grek quhej ai njeri që i përkiste besimit ortodoks. E si paska qenë greke gruaja e Hasan Tahsin Mesaresë dhe nëna e Qenanit, kur ajo i përkiste besimit mysliman!?
2.) Historikisht grekët festojnë çlirimin e Selanikut, por e vërteta është se Selaniku nuk u çlirua, por u dhurua nga gjenerali Hasan Tahsi Mesarea. Ky akt i madh ka të bëj me botën humane dhe njerëzore të këtij ushtaraku që preferojë të shpëtoj jetët e mijëra qytetarëve që i përkisnin kombësive dhe besimeve të ndryshme se sa të masakroheshin. Nuk besoj se në Ballkan ka ndodhur ndonjëherë një akt i tillë të dhurimit me paqe dhe pa kushte të ndonjë qyteti apo kështjelle. Pra, qyteti i Selanikut nuk është çliruar e as dorëzuar, por është dhuruar, kjo gjë del qartë nga dokumentat historike sepse gjeneral Mesarea ka patur mundësi t’ia dhuronte bullgarëve. Nëse do bëhej një akt i tillë nuk e dimë se si do ishin kufijtë dhe politika ballkanike sot.
Dhurimi i Selanikut u bë pa luftë, pa asnjë kusht dhe për këtë Porta e Lartë e dënojë me vdekje gjeneral Hasan Tahsin Mesaresë dhe djalin e tij, Qenanin. Familja Mesarea u largua për në Francë me ndihmën personale të Venizelosit i cili më tej do tu jepte edhe shtetësinë greke.
Nuk është dëgjuar asnjëherë që të ndihmohet një kundërshtar lufte i dorëzuar pa kushte dhe të pajiset me shtetësinë e shtetit që pak kohë më parë kishte luftuar me armë!? Historia botërore nuk njeh ndonjë figurë ushtarake që të dorëzohet e ti ngrihet kult respekti nga kundërshtari siç i është ngritur Hasan Tahsi Mesaresë. Pra, qartë del se Hasan Tahs Pash Mesarea ua dhurojë grekëve Selanikun dhe nuk e dorëzojë. Ka dallim të madh midis dhurimit dhe dorëzimit: a) Dhurim do të thotë se bënë veprim human, me dëshirë, me zemërgjerësi. b) Dorëzim ka kuptimin e humbjes së luftës, dorëzon armët pasi pranon humbjen. E vërteta është se ushtria turke e gjeneral Hasan Tahsi Mesaresë nuk i dorëzojë armët.
Grekët festojnë si datë të çlirimit të Selanikut, 28 Tetorin, 1912, por ajo ditë në të vërtetë s’ka qenë ditë e çlirimit. Më 28 Tetor, 1912, ora 11 paradite komandanti i trupave greke, Konstandini hyri zyrtarisht me flamurin grek në Selanik dhe në mesditë në kishën e Shën Minas u mbajt mesha fetare. Më 29 Tetor, në Selanik mbërriti dhe mbreti Gjeorgjio.
Historia e familjes Mesare është njëra nga ato historitë e shumta të familjeve shqiptare që kanë dhënë një kontribut të madh Greqisë moderne. Piktori Qenani Mesarea dhe karikaturisti Ali Dino, janë dy figura të shquara të artit shqiptar që krenohet Greqia. Edhe pse këta dy figura vijnë nga familje myslimane shqiptare me punën e tyre artistike i kanë imponuar Greqisë që ti respektojë dhe ti nderojë ata. Këto janë raste të rralla që Greqia krenohet me figura jo greke, që nuk i përkasin besimit ortodoks.
Që e vërteta të quhet e vërtetë dhe historia të quhet histori e vërtetë duhet thënë ashtu siç është, pa i shtuar dhe i hequr ndonjë shkronjë. E pash të arsyeshme ti rikthehesha edhe njëherë historisë të gjeneral Hasan Tahsin Pasha Mesaresë, dhe besoj se ka vend për plotësime edhe në të ardhmen për të zbardhur figurën dhe kontributin e familjes Mesarea në të mirën e Greqisë Moderne.