NGA FRANK SHKRELI/

Mediet vendore të Ulqinit njoftojnë se të djelën udhëheqsi i Kishës ortodokse serbe në Mal të Zi, Amfilohije — i cili është i lidhur shumë ngushtë me Kishën Ortodokse Serbe me qëndër në Beograd –me një grup prej afro150-vetash ndjeksish të tij, vizitoi fshatin Kalanë e Shasit me qëllim që të mbante ceremoni fetare në gërmallat e Kishës së Shën Gjonit, njërës prej 365 kishave që thuhet se ekszistonin dikur aty në Shas.  Kjo nuk është hera e parë që elementë të Kishës Ortodokse serbe janë përpjekur që, që në vitet e fundit, të vizitojnë këtë vend historik për shqiptarët, me qëllim për të përvetësuar jo vetëm gërmadhat e sotme por edhe historinë që ato bartin gjithnjë për Kombin shqiptar.

Sidoqoftë, duket se pas një përleshjeje me dhjetra banorë vendas që donin të bllokonin vizitën e kryepriftit serb në atë zonë, policia e lejojë atë që të shkonte deri tek Kisha e Shën Gjonit në Shas, por siç duket nuk e lejuan të futej brenda për të kryer një ceremoni fetare, ashtu siç kishte në plan, sipas portalit Ulqinionline.  “Nuk jeni të mirë se ardhur në këtë mënyrë.  Këto objekte janë tonat, ne i kemi ruajtur dhe ne do t’i ruajmë”, kështu iu drejtuan Amfilohijes banorët vendas që kishin bllokuar rrugën, shkruan portali Ulqinionline.  Kjo masë e policisë u mor, jo se kishin ndonjë kundërshtim me vizitën e udhëheqsit të Serbisë në Shas, por thuhet se ai nuk kishte bërë një kërkesë me kohë për një ceremoni të tillë fetare atje.

Pas përleshjeve të banorëve me policinë, u zhblokua rruga ndërkohë që  njoftohet gjithashtu se policia nuk mori në konsiderim bllokimin e vizitës së Amfihelijes në Shas, as në bazë të një apeli nga Ministria e Kulturës – Drejtoria për mbrojtjen e të mirave kulturore dhe as nga Këshilli Kombëtar Shqiptar në Mal të Zi, pasi, sipas tyre, ka pasur shënja se mund të vijë deri tek prishja e rendit dhe qetësisë publike atje – si pasoj e vizitës provokuese të udhëheqsit të Kishës ortodokse serbe, në Shas të Ulqinit – i ftuar atje nga askush.Nga përleshja të djelën në Shas midis banirove vendas dhe policisë, në përpjekje të për bllokuar vizitën e udhëheqsit orotodoks serb, në Shasin antik shqiptar (Ulqinionline).

Shasi antik/

Mediet vendore njoftuan se organizata politike të shqiptarëve në Mal të Zi protestuan vizitën e Kryepeshkopit serb në Shas duke u bërë thirrje autoriteteve shtetërore dhe vendore që “parandalojnë këtë “fushatë serbo-pravosllave”, në Shasin e lashtë mijëvjeçar, sipas një kumtese të Lidhjes Demokratike në Mal të Zi.  Ndërsa, në një komunikatë tjetër, në vigjilje të vizitës së udhëheqsit kishtar serb në Shas, Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Mal të Zi, drejtuar autoriteteve vendore dhe shtetërore të atij vendi thotë se, “Banorët e kësaj zone janë shumë të shqetësuar dhe të revoltuar për këtë ngjarje të paralajmëruar dhe e konsiderojmë si provokim dhe sulm ndaj trashëgimisë sonë kulturo-historike me qëllime kryekëput tendencioze”, dhe u bëhetë thirrje institucioneve kompetnete të Malit të Zi që të, “marrin të gjitha masat e nevojshme për parandalimin e aktiviteteve të tilla provokuese ndaj popullësisë vendase dhe trashëgimisë së tyre kulturore”, thuhet në komunikatën e Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Malin e Zi.

Kjo përpjekje provokuese nga autoritetet politike dhe kishtare serbe ndaj historisë dhe kulturës shqiptare nuk është e para dhe jam i sigurt se nuk do të jetë as e mbramja. Por lind pyetja se ç’kërkon kryeprigfti serb ortodoks në trojet shekullore shqiptare për të kryer ceremoni fetare në një kishë, që sipas historianëve, kanë qenë kisha të riti romak, kisha pra të katolikëve shqiptarë dikur.   Shasi dhe as historia e tij nuk kanë të bëjnë aspak me fenë ortodokse serbe as me kulturën dhe historinë sllave.  Shasi që gjëndet midis Shkodrës dhe Ulqinit, sipas historianëve, ka qenë dikur një prej katër “qyteteve satelitë” të Shkodrës, me shekuj qëndër me rëndësi e Kishës Katolike Shqiptare dhe e kulturës iliro-arbërore.

Gjatë sundimit të regjimit komunist jugosllav nuk flitej asgjë për historinë e lashtë të këtij qyteti. E mbajë mend si fëmij, pasi jam lind e rritur krejt afër qytetit të vjetër të Shasit, kur të moshuarit na thonin se sipas gojdhanave Shasi ka patur dikur 365 kisha, secila e pagëzuar pas një shënjti ose shënjtëreshe të Kishës Katolike, një kishë për çdo ditë të vitit. Megjithëse për çdo ditë kalonim aty afër gërmadhave të qytetit të vjetër të Shasit, askush nuk fliste për historinë mijëra vjeçare të tij, madje as mësuesit e shkollës fillore që frekuentonim aty afër në Katërkollë nuk mbaj mend ta përmendin ndonjë herë atë vend historik.

Pas shëmbjes së komunizmit, kemi mësuar se politika komuniste sllave i kishte dhënë urdhër historianëve dhe arkeologëve të saj që të mos bënin hulumtime aty, por ta lënin në heshtje pa e zbuluar historinë e Shasit, “Qytetit ilir që u fsheh nga sllavët”, duke mos dashur dhe duke mos lejuar, për arsye etnike dhe politike, të zbulohej historia e tij e vërtetë iliro-arbërore.  Fatbardhësisht viteve të fundit vihet re një interesim i ri për Shasin dhe historinë e këtij të qyteti të lashtë iliro-arbëror nga banorët shqiptarë të atyre viseve por edhe nga intelektualët shqiptarë.  Por ky interesim i ri, duket se ka tërhequr edhe vëmendjen e sllavëve, e sidomos të kishës serbe, në përpjekje për të vjedhur historinë kishtare të shqiptarëve, ashtu siç ka bërë në dhumë raste edhe në Kosovë.

Prandaj lindë pyetja, ç’lypë udhëheqsi i Kishës ortodokse të Malit të Zi, në gërmadhat e kishave katolike shqiptare të stilit romak në Shas, ku deri para disa viteve, historiografia sllave i kishte lënë në heshtje dhe si rrjedhim në shkatërrim e sipër, duke mos dashur të zbulonte origjinën e vërtetë iliro-arbërore të tyre.  Vizita e Amfihellijes ose të tjerëve të llojit të tij, më heret në Shas  – nuk është asgjë tjetër veçse një provokim dhe një përpjekje e shëmtuar nga ana e autoriteteve fetare serbe për të tjetërsuar të vërtetën historike duke vjedhur historinë iliro-arbërore në trojet shekullore shqiptare.

Nuk janë vetëm autoritetet vendore shqiptare – por edhe autoritetet e dy shteteve shqipotare në Shqipëri dhe në Kosovë, ato që duhet tu dalin zot këtyre monumenteve kombëtare, siç është Shasi.  Por në mungesë të ruajtjes dhe të mbrojtjes së monumenteve shqiptare anë e mbanë trojeve arbërore — nga autoritetet shqiptare në Tiranë dhe në Prishtinë — kundër këtyre hienave grabitqare antishqiptare, të cilat kanë për synim të vjedhin ose të ndryshojnë historinë e shqiptarëve në trojet e veta – duhet të përshëndesim banorët e Shasit dhe të Anës së Malit, të cilët iu kundërvunë dje këtyre përpjekjeve anti-shqiptare sllave duke bllokuar sadopak dhe planet provokuese të vizitës së përfaqsuesit të Kishës serbe në Shasin shqiptar.

Shasi antik simbolizon një dimension vlere kulturore jo vetëm shqiptarët, por edhe për europianët dhe mund të themi së është madje edhe vlerë e qytetërimit botëror. Prandaj, vlerat historike të Shasit – nuk janë të sllavëve as të Kishës ortodokse serbe sepse ata kanë ardhë tepër vonë atje — por i përkasin jo vetëm mbarë shqiptarëve por edhe gjithë njerëzimit dhe si të tilla duhet të ruhen dhe të mbrohen si vlera të përbashkëta e të jashtzakonshme për brezat e ardhshëm. Identiteti kulturor historik e kombëtar i shqiptarëve nuk duhet të lihet në dorë të hajdutëve të huaj dhe as atyre që nuk kujdesen për mbrojtjen e vlerave historike dhe kombëtare të shqiptarëve!