Shkruan:Dr. Sadik ELSHANI-Filadelfia/*
Me 28 gusht u nda nga kjo bote Akademik Mark Krasniqi, intelektuali dhe burri i rralle i Kosoves dhe gjithe Shqiptarise. Akademik Mark Krasniqi tere jeten, tere vepren e tij ia perkushtoi ceshtjes dhe idealeve kombetare ky ishte misioni fisnik e atdhetar i jetes se tij. Akademiku i nderuar ishte nje figure e ndritur poliedrike, njeri i gjithanshem. Ishte: gjeograf, etnograf, shkrimtar, pedagog, gazetar, perkthyes e se fundi edhe politikan. Se bashku me Esad Mekulin, Hivzi Sulejmanin, Idriz Ajetin, Anton Cetten, Skender Rizajn, Ali Hadrin e disa te tjere, perbejne brezin e pare te intelektualeve shqiptare te Kosoves, qe sikur vellau i madh ne familje, edhe keta e barten barren me te rende per ta arsimuar, edukuar popullin e Kosoves dhe ishin bartes te zhvillimeve te jetes kulturore, artistike e shkencore te Kosoves. Vepruan ne kushte tejet te veshtira, kur regjimi jugosllav, kupto serb, dhe aparati i tij famekeq i sigurimit, UDBja, po ushtronin nje trysni te padurueshme, nje terror mbi popullsine shqiptare te Kosoves dhe viseve tjera shqiptare ne ish Jugosllavi, siq ishin Aksioni per mbledhjen e Armeve dhe shperngulja me dhune per ne Turqi, etj.
Edhe keta intelektuale i ndoqi fati i Kosoves, ne lekuren e tyre e perjetuan ate trysni te rende, ishin te perndjekur, te vezhguar e te kercenuar panderprere. Por kurre nuk e ndalen punen, perpjekjet, misionin e tyre per ta cuar perpara ceshtjen shqiptare, per ta mbrojtur te verteten dhe te drejtat historike te popullit tone, per ta emancipuar popullin tone. Dijetaret, shkencetaret, shkrimtaret e Kosoves si Mark Krasniqi me shoke, gjithmone i ka karakterizuar guximi intelektual e burreror.
Ata nuk e ndoqen rrugen e lehte e te beheshin servil te interesave serbomadhe, antishqiptare, por e ndoqen rrugen e veshtire, rrugen e nderit e te dinjitetit njerezor, rrugen e drejte per t’i sherbyer ceshtjes se Kosoves, popullit te Kosoves dhe interesave madhore kombetare. Si dikur Rilindesit tane mendjendritur, edhe ata i kishin ngarkuar vetes nje mision me te larte, qe t’ia ndriconin rruget e erreta e t’i prinin popullit, t’ia ngrenin fuqite prej gjumit sic do te shprehej poeti Esad Mekuli.
Se bashku me popullin e ndane fatin e Kosoves dhe Kosova ishte me fat qe ne castet kyce te historise se saj ne gjirin e saj kishte keta burra te medhenj. Shkencetarit, dijetarit, intelektualit nuk i ka hije qe t’i perkulet, t’i nenshtrohet injorantit, sado diktator qofte ai. Intelektualet e Kosoves kurre pa u perkulur, pa u lekundur, me fakte, me forcen e argumenteve shkencore i dolen zot popullit te vet. I tille ishte ai brez, i tille ishte Akademik Mark Krasniqi, i cili misheron vlerat tona kombetare, vlerat e intelektualit te pergatitur mire profesionalisht dhe te begatuar me virtytet me te mira njerezore. Kosova ka mbijetuar ate drame te tmerrshme historike fale qendreses heroike te popullit, por edhe fale perpjekjeve dhe angazhimit te intelektualeve qe permenda me lart. “Pesha e viteve te mia eshte pesha e popullit tim, i cili ka qene i roberuar ne kohen e sundimit te gjate otoman, ne kohen e kralit, persekutuar edhe ne kohen e Marshalit e te qeverise shoviniste te Serbise” eshte shprehur Mark Krasniqi ne nje interviste te dhene me 2012. Gjate jetes se tij, gjate punes se tij shumevjecare, Akademik Mark Krasniqi se bashku me koleget tjere kane edukuar breza te tere te intelektualeve, shkrimtareve, shkencetareve te rinj, te cilet, sikurse mesuesit e tyre edhe keta i kane sherbyer dhe jane duke i sherbyer Kosoves me perkushtim e besnikeri.
Mark Krasniqi ka lindur me 19 tetor, 1920 ne fshatin Gllavicice (Shengjon) afer Pejes. Shkollen fillore e kreu ne fshatin e lindjes, kurse gjimnazin me 1941 ne Prizren (te dyja ne gjuhen serbokroate). Ne vitet 1941 1943 ka studiuar letersine ne Universitetin e Padoves, e prej vitit 1946 1950 ka studiuar gjeografine e etnografine ne Universitetin e Beogradit. Me 1945 1946 ka qene gazetarredaktor i gazetes Rilindja ne Prizren, bashke me Esad Mekulin e Omer Cekrezin, kurse prej vitit 1947 1949 ka punuar ne Radio Beograd (Redaksia e emisioneve ne gjuhen shqipe) gazetar redaktor.
Ne vitet 1950 1961 ka punuar ne Akademine Serbe te Shkencave ne Beograd si asistent, pastaj bashkepunetor shkencor. Ka diplomuar me 1950 ne Beograd, kurse me 1960 ka doktoruar ne Universitetin e Lubjanea (Slloveni). Ne Beograd vazhdimisht e kane kercenuar, i kane bere shantazh, duke i kerkuar qe te behej bashkepunetor i UDBse, Mark Krasniqi kete e ka refuzuar kategorikisht. Po ashtu, sekretari gjeneral i Akademise Serbe, Petar Jovanoviq, i ka propozuar dhe ka insistuar qe ai ta merrte per teme te doktorates “shqiptarizimin e serbeve te Kosoves gjate shekujve nga trysnia turke e shqiptare”. Edhe kete Mark Krasniqi e ka refuzuar, duke i thene sekretarit se per kete teze nuk ka kurrefare fakte historike dhe se ai nuk eshte dele qe te shitet ne pazar. Ne vitet 1961 1981 ka qene profesor ne Universitetin e Prishtines, kur e kane larguar nga procesi mesimor, sepse ai nuk ka pranuar qe t’i denoje demonstratat e studenteve te vitit 1981. Ka qene disa here prodekan e dekan i Fakultetit Juridik Ekonomik. Ka qene nenkryetar e kryetar i Akademise se Shkencave dhe Arteve te Kosoves. Kryetar i pare i Shoqates se Shkrimtareve te Kosoves (1970) dhe kryetar i Partise Shqiptare Demokristiane te Kosoves (qe nga viti 1993). Ka qene edhe anetar me korrespodence i Akademise se Shkencave te Shqiperise. Ka botuar me se 35 libra shkencore, letrare, publicistike e tekste shkollore e universitare dhe ka perkthyer disa romane
e permbledhje poezishe nga serbokroatishtja, sllovenishtja e maqedonishtja ne gjuhen shqipe.
Disa nga veprat shkencore: “Gjurme e gjurmime” (1979) studime etnografikme, “Lugu i Baranit” (1985) monografi, “Rugova” (1987) monografi, “Nga gurra e tradites” studime etnografike, “Rrenjet tona etnike” (2001).
Disa nga veprat letrare: “Jehona e kohes” (1972), “Perrallat e gjyshit” (1953), “Dita e pare” (1956),
“Posta e porositun” (1959), “Lepuri analfabet” (1974), e shume te tjera.
Mark Krasniqi ka botuar edhe shume artikuj, punime shkencore e polemika dhe eshte paraqitur me kumtesa ne shume tubime shkencore ne ish Jugosllavi dhe tubime nderkombetare.
Per breza te tere te femijve shqipare ne Kosove dhe ne trojet tjera etnike, Mark Krasniqi eshte nje poet dhe shkrimtar shume i dashur. Ne veprat e tij per femije, Mark Krasniqi me mjeshteri i ka perdorur krijimet popullore, si, perrallat, anekdotat, kenget, etj. “Femijve nuk duhet t’u jepet cdo liber ne dore, sepse libri i dobet ndikon keq ne formimin e shijes artistike te femijes” ka thene ai.
Prandaj, ai ka shkruar libra te bukur! Veprat e tij jane shume terheqese dhe kane lene gjurme te thella, mbresa te pashlyeshme ne kujtesen dhe jeten e femijve tane . Nga “Posta e porositun” ende me kane mbetur ne kujtese vargjet:
“N’poste t’katundit per Vit t’Ri
Telegrame shume kane mberri
Ujku deles te fala i con
Vitin e Ri ia uron:
Ty te paca moj bardhoke….”
Ndersa delja nder te tjera i pergjigjet ujkut se, eja, por dikush te pret me pushke:
“E prej gezimit axha Cat Ka me e zbraze ate pushke te gjate.”
Dihet fort mirfe se kush ishte ujku e kush ishte delja ne ate kohe.
Ne punen e tij prodhimtare e te suksesshme shkencore, Akademik Mark Krasniqi eshte marre me studime etnografike e historike shqiptare. Me fakte e argumente te forta shkencore, me kembenguljen e shkencetarit, ai i ka luftuar te padrejtat qe i jane bere shqiptareve dhe ka nxjerr ne pah te vertetat historike. Nje punim i tij, “Syte e Simonides” ka bere jehone te madhe ne kohen kur eshte botuar. Simonida ka qene gruaja e mbretit serb Millutin dhe paska qene e njohur per syte e saj. Nje afresk me figuren e saj eshte ne manastirin e Gracanices, afer Prishtines. Por ne kete afresk syte e Simonides dikush i ka gropuar. Nje poet nacionalist serb, Milan Rakiq, ia ka kushtuar nje poezi syve te Simonides dhe ne nje varg thote se “Shqiptari t’i shpoi syte me thike”. Mark Krasniqi me fakte e verteton se kete nuk e kane bere shqiptaret, por besimtaret dhe pelegrinet serbe, sepse sipas besimit te tyre, nese dikush merr pak material nga syte e Simonides ne kete afresk dhe ia ferkon syte te verberit, atehere atij prape i kthehen syte. Pak nga pak duke vepruar keshtu, syte e Simonides jane groposur. Ky eshte vetem nje shembull, nga shume te tjere ku Mark Krasniqi me fakte dhe te verteta historike i lufton shtremberimet qe i jane bere historise sone dhe shume te padrejtave qe u jane bere shqiptareve. Serbet i akuzojne shqiptaret se po i shkaterrojne kishat dhe manastiret ortodokse ne Kosove. Perseri, Mark Krasniqi me fakte verteton se shqiptaret i kane mbrojtur, i kane ruajtur keto kisha, sepse ato nuk jane kisha serbe, por jane kisha bizantine che ne ate kohe shqiptaret kane qene ortodokse. Familjet qe i kane ruajtur keto kisha quhen Vojvoda.
Eshte marre me perkushtim me studimet e tradites sone, kryesisht me tri prej traditave tona me te cmuara, ketij trekendeshi te vlerave tona kombetare: toleranca fetare, besa, mikpritja. Se bashku me profesor Anton Cetten ka qene njeri nder njohesit me te mire te tradites, krijimtarise popullorte, etnise sone. Mark Krasniqi gjate veprimtarise se tij, me shkrimet e tij ka bere shume polemika me historiane e publiciste nacionaliste serbe, te cilet shtremberonin dhe falsifikonin historine tone, traditat tona dhe fyenin rende kombin tone.
Ne qender te vemendje se punes, vepres, jetes se tij, ai e vuri ceshtjen kombetare, e zgjoi dhe e ngriti lart ndergjegjen kombetare te shqiptareve te Kosoves dhe i dha nje trajte te re mendimit shqiptar ne Kosove, e drejtoi ate kah ceshtja, idealet kombetare. Personaliteti, vepra e tij, qendrimet e tij kane qene udherrefyes e burim frymezimi atdhetar per rinine dhe popullin e Kosoves e me gjere. Per shkak te qendrimeve te tij te forta kombetare, atdhetare, shkencore, ai tere jeten ka patur probleme me pushtetin e atehershem jugosllav/serb dhe ne keto perleshje, ai kurre nuk eshte thyer. Ceshtja kombetare, bashkimi kombetar, gjithmone e kane preokupuar ate. Per te perparuar ceshtjen kombetare, ai e ka formuar dhe udhehequr nje parti politike shqiptare ne Kosove, PSHDK. Ceshtjen e Kosoves e ka paraqitur dhe e ka mbrojtur ne shume takime shkencore nderkombetare, takime me politikane e institucione nderkombetare dhe ka qene bashkepunetor i ngushte i Kryetarit Ibrahim Rugova. Gjithmone e ka theksuar dhe ka luftuar per te drejten tone per bashkimin kombetar. “Mos me dalte shpirti pa i pare te bashkuara trojet shqiptare” ka deklaruar ai. Edhe ne librin e tij te fundit, “Porosia ime per shqiptaret”, qe eshte botuar pak dite para vdekjes se tij dhe ia kane dhene ne dore nje dite para se te vdiste, ai perseri i porosit shqiptaret: “Kurre mos hiqni dore bga bashkimi kombetar!” Ai eshte tipi i pare (prototipi), shembulli i vecante i inelektualit, shkencetarit veprimtar, te angazhuar per ceshtjet kombetare. Se bashku me shoket e tij te idealit kombetar, ai ishte engjulli mbrojtes, engjulli shpetimtar i shqiptareve te Kosoves dhe trojeve tjera shqiptare ne ish Jugosllavi. Ishte nje lis i forte qe i kishte rrenjet thelle ne gjirin e popullit. Prandaj, populli yne gjithmone e ka dashur dhe e ka respektuar Mark Krasniqin.
Per familjen tone, Elshani, nga Suhareka/Theranda e Kosoves, Akademik Mark Krasniqi ka qene nje njeri shume i dashur dhe i nderuar, sepse ai disa here ka qene ne familjen tone dhe ka mbledhur materiale folklorike, etnografike, mencuri popullore nga gjyshi yne Muharrem Elshani (ndjese paste). Baba Heme, sic e kemi thirrur ne gjyshin tone, ka qene i verber ne te dy syte, por ka qene nje njeri shume i mencur, i vendosur, atdhetar i flakte dhe ithtar i arsimit e perparimit tone kombetar. Vellezerit e mi e kane takuar disa here Akademikun e nderuar dhe ai gjithmone me shume respekt e ka kujtuar gjyshin tone te mencur.
Akademik Mark Krasniqi ka jetuar, ka punuar e veprua dhe ka vdekur me dinjitet kombetar e njerezor. Ai ka lindur shqiptar, ka jetuar si shqiptar, ka punuar e vepruar si shqiptar, ka qendruar i paperkulur si burre shqiptar dhe ka vdekur e eshte varrosur si shqiptar. Edhepse katolik i lindur, ai e ka lene testamentin/amanetin qe te varroset si shqiptar, ne nje ceremoni pa prift. Ne pllaken e varrit te tij nuk ka kryq, por eshte vetem shqiponja dykrenore. Profesor Mark Krasniqi nuk i eshte frikesuar as vdekjes, para disa vitesh ai vete e ka ndertuar varrin e tij. Tani ai ndoshta eshte fikur e tretur, por nuk ka vdekur. Veprat e mira ia sigurojne n jneriut perjetesine dhe Akademik Mark Krasniqi na ka lene mjaft te tilla.
I paharrueshem qofte kujtimi per Akademik Mark Krasniqin, kete figure madhore te kombit tone sherbesetarin e ceshtjes sone kombetare, emblemen e shqiptarizmit!
Shenim: Kjo kumtese u mbajt ne veprimtarine perkujtimore qe shoqata “Bijte e Shqipes” ne Filadelfia organizoi me 5 shtator, 2015, me rastin e ndarjes nga jeta te Akademik Mark Krasniqit.
Ne kete veprimtari u kujtua edhe Nene Tereza me rastin e 18 vjetorit te vdekjes. Poashtu u kujtuan edhe akademiket Esat Stavileci e Pajazit Nushi dhe profesor Aleksander Stipceviq, te cilet keto
dite u ndane nga kjo bote. Qofshin te paharruar!
Filadelfia, 5 shtatror, 2015
*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro amerikane.