Një qeri djeg afresket dhe ikonostasin 300 vjeçar/
Imzot Ignati – Afresket dhe kolonat e mbetura tregoj dhimbjen tragjike/
Nga Sulo GOZHUNA/
KUÇOVË – Një zjarr i rënë nga një qeri apo dhe të njdonjë arsyeje tjetër në orët e vona të mbrëmjes të 24 orëve më parë ka bërë që kisha së bashku me Ikonostasin dhe me Afreskat 300 vjeçare të mos jetë më mes besimtarve ortodokës, por dhe të bësimeve të feve të tjera që në rast festash mblidheshin pranë saj si i vetmi objekt besimi dhe kulturor i zonës dhe më gjerë. Kisha që edhe në kohën e diktaturës u ruajti si syt e ballit, vdes sot në ditët tona. Ndonse ende ngjarja është e pa zbardhur nga organet kopetente hetimore banore të fshatit Salcë – Kozare ku dhe ndodhet kisha shekullore, kanë pohuar jashtë kamrave dhe fotove se në mbrëmjen ditës së enjëte shumë besimtarë dhe banor të fshatit dhe për rreth tij kanë vizituar kishën dhe kanë filluar ritualin e faljeve dhe ndezjen e qirinjëve. Banor të fshatit thanë për gazetën se rreth orës 10.30 – 11.00 minuta kanë vrejtur tym dhe më pas flak në ambjetet e kishës, të alarmuar këta të fundit duke lajmruar njëri tjetrin kanë rendur drejt saj por zjarri ka qënë tepër i fuqishëm dhe ndëryrja e tyre edhe pse vendimtare ka rrezultuar pa sukses. Gjatë këtyre përpjekjeve në luftë me flakët për të shpëtuar tempullin e shenjët banorë kanë parë se çatija e saj që mbante mbi supe peshën e rreth 300 vjetve është shëmbur për disa minuta për para tyre duke iu gjengjezuar përpëlimit të flakve. Edhe zjarrfiksit e qytetit të cilit nuk kanë munguar nga çasti që janë lajmruar nuk kanë mundur të shpëtoin pikturat e murosura si dhe ikonostasin, ndonse kanë luftuar për disa orë me flakët e zjarrit të ulura këmbkryq të vëndosura për të shuar tragjikisht tempullin e shënjët, ndërsa kanë mundur të shëptojën haurin e saj. Pranë bëimtarve dhe kishën që vazhdonte të tymosej nga cikrimat e fundit të po jepnin shpirët ka mbritur dhe Metropoliti i Beratit, Kaninës, Vlorës, dhe gjithë Myzeqes Imzot Ignati. I shoqëruar nga sekretati Metropolitit At Kristaq Sybashi dhe prifti i Kuçovës At Bartolomeo Bullari dhe i shoqëruar nga banorët e zonës Imzot Ingani duket qarët se dhimbja e ka trishtuar: “Është trishtim dhe dhimbje teksa shikon këtë tragjedi, është një tempull bësimi që deri më tani banorët e zonës e kanë ruajtur si sytë e ballit, por që nga ky moment nuk do ta kemi më mes nesh ashtu si më parë. Ndaj bëjë apel që monumente të tilla ti ruajmë e mbrojn nga të gjithë llojët e agjentve atmosferik të merën masa për ti ruajtur këto pasuri të pa përsëritshme të njerzimit si dhe ishte kisha e Ungjëllizimit (Fjetja e Shën Marisë) në fshatin Salc-Kozare, e cila daton që prej fundit të viteve 1700 dhe fillimit të viteve 1800. Ndjesi për afreskat të cilat në këtë moment vajtojn në heshtje në mjerim të plotë. Keqardhje për këtë monument sa të vjetër dhe të rrallë për formën arkitektonike dhe afresket murale unike që ndodheshin në këtë Kishë. Të njëtën veprim bëjën dhe kolonat e mbetura por që na tregojn rrugën nga kanës ardhur dhe dhimbjen që po mbajn mbi supe. Por do të punojm së bashku me besimtarët që të rikthejm jo vetëm kishën e besimit të tyre por do punojm që këto afreska të rindërtohen e nëse mundemi të shpëtojm sa të mundemi nga afreskat e murosura qoft dhe një prej tyre si dëshmi e gjallë e një tragjedije të tillë, pasi ato flasin në gjuhën e tyre në këtë moment mjerimi. Janë piktura nga i njëti zograf ikonografik e argjiograf, pasi ky i fundit pikturon figurat e shënjëtorve dhe të tilla kisha me të tilla afreska ka dhe në disa kisha të myzeqesë“, do të përfundonte prononcimin e tij Imzo Ignati. Pak histori Kisha e Ungjëllizimit (Fjetja e Shën Marisë) në fshatin Salc-Kozare – daton qëë prej fundit te viteve 1700 dhe fillimit te viteve 1800. Eshtë një një kishë e tipit bazilikal. Monumneti përbehet nga tri navata, qëndrorja ka një gjerësi prej 4.4 m dhe një gjatësi prej 15.9 m. Dy navatat anësore kanë një gjerësi prej 2.1 m dhe gjatësi të njëjtë sa navata qëndrore. Navatat ndahen midis tyre nga dy kolonada me kollona katrore. Absida ndodhet në Lindje dhe ka formë gjysëm rrethore, nga ana e jashtëme ajo ka tri kontrafortë guri. Në pjesën jugorë të kishës ndodhet portiku i përbërë nga 8 kollona në formë rrethore prej guri ku mbështeten harkadat, interkolumi këtu është rreth 1m. Narteksi i kishës paraqitet një kuadrat në formë drejtëkëndshi me përmasa (10.7 x 5.8 m). Struktura ndahet në dy ambjente nëpërmjet një kolonade të përbërë nga tri kollona në formë katrore. Të të dy anët e narteksit ndodhen dy amjente të tjera shërbimi. Ndërsa në anën veriore të kishës ndodhet një ambjent shërbimi me përmasa (18.8 x 3.2 m) i cili shkon paralelisht me drejtimin lindje-perëndim të monumentit. Në pjesën Jugore ndodhet edhe këmbanorja e kishës. Kisha e Ungjillizimit së Kozarës spikat së tepërmi për vlerat që prezanton ruajtja në një gjendje të mirë e afreskut mural, i cili shtrihet në gjithë sipërfaqen e brendshme të mureve. Në afresk paraqiten skena të ndryshme nga historitë biblike. Në këtë kishë në vitin 1996 u vodh këmbana 1 metër e gjatë me perimetër 130 cm. Vlen të përmendet se – Edhe pas të gjitha ankesave të bëra në çdo institucion përkatës që prej vitit 2004, pasi muret e kishës dhe çatia ishin prishur dhe uji që hynte brenda po shkaterronte afreskëtm askush deri sot nuk vuri dorë për restaurimin e saj, deri natën e mbrëmshme kur zjarri shkrumboi gjithçka.(Dergoi per Diellin Sulo Gozhina)