Nga Eugjen Merlika / Duke lexuar artikullin “A po bёhet Republika Ҫeke Zvicra industriale e Evropёs” ndihet njё farё shprese, por edhe njё zhgёnjim qё tё pushton vevetiu. Shpresa lind nga mёnyra se si gazetarja italiane Burba paraqet pёrparimin ekonomik tё njё shteti qё, deri tridhjet vite mё parё, ashtu si Shqipёria, bёnte pjesё nё botёn e Lindjes komuniste, por qё sot ecёn me ritme mё tё shpejta se vetё Vendet e zhvilluara perёndimore. Njё angёshti pushton zemrёn kur mёndja shkon vetvetiu nё njё krahasim tё thjeshtё mes gjёndjes sё sotme tё Shqipёrisё e simotrave tё saj komuniste, kryesisht Republikёs Ҫeke, Hungarisё e Polonisё.

Gazetarja italiane, nё shkrimin e saj objektiv jep njё tabllo me ngjyra tё ndezura tё realitetit tё Republikёs Ҫeke e tё rezultateve tё saj makroekonomikё, pёr t’u pasur zili edhe nga Vendet mё tё zhvilluara tё botёs. Ajo tabllo bёhet tёrthorazi njё shtytje e fuqishme pёr tё na treguar se cila mund tё jetё e ardhmja nё teori e Shqipёrisё nё gjirin e Bashkёsisё evropiane. Rezultatet e shkёlqyera ekonomike t’atij shteti i kushtohen jo vetёm trashёgimisё historike e aftёsive tё popullit tё tij nё plotёsimin e kёrkesave tё njё pune sistematike, tё pёrkushtuar, serioze e me rendimentin e duhur, por edhe pranisё nё Bashkimin evropian e politikёs strategjike tё kёtij tё fundit nё drejtim tё solidaritetit e ndihmёs sё Vendeve mё tё prapambetura.

Njё nga faktorёt e prekshёm tё kёtij zhvillimi dhe njё nga shtytёsit mё tё fuqishёm tё tij, ёshtё prania nё sasi tё madhe e cilёsi tё klasit tё parё tё kapitalit tё huaj, tё madh, tё mesёm apo edhe tё vogёl nё ekonominё e Vendit. Mjafton tё kujtohet prania e prodhuesve tё mёdhenj botёrorё tё automobilёve si Skoda – Volswagen, Huyndai, Toyota, Peugeot e Citroen, veç ndёrmarrjeve tё tjera industriale, mes tё cilave 1000 – 1500 vetёm italiane. Tё gjitha kёto vёrtetojnё se atje shteti ka funksionuar duke i dhёnё sigurinё e duhur kapitalit, nёpёrmjet strategjive tё drejta e politikave tё pёrshtatёshme me normat ndёrkombёtare, sidomos pёrsa i pёrket respektimit tё pronёs e ligjёshmёrisё.

Fatkeqёsisht, nuk ka ndodhur kёshtu nё vendin tonё ku ende, mbas gati mё shumё se njё tё katёrt shekulli, problemi i pronave mbetet i pazgjidhur, madje me masat e fundit tё qeverisё shtyhet pёr nё kalendat greke. Bёjnё pёrjashtim “pronat e reja”, nё njё pjesё dёrmuese tё tyre, frut i veprimeve tё paligjёshme e korruptive. Duke u kthyer mbrapa me mendim del se nё vitet e para 90 kemi patur diçka tё pёrbashkёt me Republikёn Ҫeke, fatkeqёsisht nё kah negativ. Kanё qenё piramidat financiare, qё patёn pёr “mision”, ashtu si kanabisi i viteve tё fundit, tё bindin shqiptarёt se pasuria mund tё vijё edhe nga qielli, sepse kishte ardhur “koha pёr t’u pasuruar” pa mund, mbasi kёtё tё fundit e kishim derdhur me tё tepёr nё kohёn e Enver Hoxhёs. Piramidat lulёzuan edhe nё Ҫeki, por ndёrsa atje problemi u zgjidh me njё marrёveshje politike Shumicё – Opozitё, tek ne u desh tё kryhej njё “kryengritje” haxhiqamiliste, qё e ktheu Vendin vite mbrapa, sa i pёrket zhvillimit dhe dhjetёvjeçarё mbrapa, sa i pёrket besueshmёrisё nё seriozitetin e tij.

Nё fillim tё viteve 90, megjithё prapambetjen strukturore tё ekonomisё sё saj tё dёshtuar, Shqipёria jepte shpresa tё mёdha, nё sajё tё njё sёrё faktorёsh, potencialisht t’aftё pёr tё futur Vendin nё rrugёn e zhvillimit, si pasuritё nёntokёsore, klima mesdhetare me diell, e favorshme pёr bujqёsinё, mosha e re e popullsisё, prirja proevropiane e pjesёs mё tё mirё tё shoqёrisё, pozita gjeografike, fuqia energjitike ujore, etj.Tё gjitha kёto dhunti duhej tё gjenin njё mbёshtetje tё pёrshtatёshme nga njё shtet qё duhej tё reformohej me shpejtёsi nё mendёsinё e tij, pёr t’i hapur “oreksin” kapitalit tё huaj qё tё investonte masivisht nё Shqipёri. Fatkeqёsisht, nё sajё tё mendёsisё komuniste tё trashёguar e tё personifikuar nga pasardhёsit e regjimit, tё mungesёs sё ideve e vullnetit pёr tё krijuar bazёn e zhvillimit, nuk u bё asgjё. Kapitali i huaj erdhi me pikatore dhe ai qё erdhi ishte me shumё pikёpyetje, bujqёsia u la nё mёshirёn e fatit e tё veprimit spontan tё secilit, pasuritё nёntokёsore nuk u shfrytёzuan si duhet nёpёrmjet konçesionesh tepёr tё dyshimtё e zhvillimi mori vetёm formёn e ndёrtimeve, nё tё cilёt u luajtёn interesa tё mёdha tё cilёt u ndihmuan me tё tepёr, duke shkelur normat parake urbanistike e tё mbrojtjes sё mjedisit.

Pёrfundimet janё dramatike, sa i pёrket zhvillimit ekonomik, nivelit tё jetesёs sё pjesёs mё tё madhe tё popullsisё, punёsimit, ligjёshmёrisё, perspektivёs sё brezit t’ardhshёm. Ata bёhen ende mё dramatike kur vihen pёrballё pёrvojave si ajo e Republikёs Ҫeke, apo Vendeve tё tjera ish komuniste, tё cilёt duhet tё jenё objekt i krahasimit me objektivat tonё.

Nё kёta çaste politike, kur para nesh shtrohet me forcё nevoja e plotёsimit tё disa kushteve pёr tё filluar bisedimet pёr hyrjen nё BE, bёhet detyrim pёr klasёn politike tё hedhё poshtё çdo ngurim a mёdyshje nё sendёrtimin e atyre masave ligjore, juridike e politike qё, nё Bruksel e nё kanceleritё e vendeve tё ndryshme, quhen tё domosdoshme. E lidhur me ato masa mbetet, nё mёnyrё tё pazgjidhёshme, lufta kundёr kriminalitetit e korrupsionit, sidomos nё nivelet e larta tё shtetit dhe institucioneve tё tij. Duke gjykuar nga majat e ajsbergut tё atyre dukurive qё po dalin nё dritё ditёt e fundit mbi abuzimin e pushteteve tё ndryshme, tё lidhur me njёri tjetrin, si ai i tokave nё bregdet, dilet nё pёrfundimin se rruga e shёndoshjes sё sёmundjes nuk ёshtё aspak e lehtё dhe paraqet njё problematikё mjaft tё ndёrlikuar. Prandaj reforma nё drejtёsi dhe Vettingu, marrin njё rёndёsi tё posaçme aktualisht pёr tё dhёnё shpresёn se ёshtё ndёrruar kursi i deritashёm. Por edhe kjo ёshtё e paracaktuar tё quhet njё utopi, nёse do tё jetё vetёm shprehje e vullnetit tё klasёs politike, e cila ёshtё pёrgjegjёse nё tё mirё e nё tё keq, pёr gjendjen e Vendit dhe qё, nёpёrmjet trukesh e padish tё ndёrsjellta nё gjirin e saj, pёrbёn mё shumё problemin se sa zgjidhjen e tij.

Por neve duhet tё jemi tё vetёdijshёm se e vetmja rrugё e mёnyrё pёr tё dalё nga mbrapambetja e madhe nё tё cilёn jemi, ёshtё hyrja nё BE dhe çfarёdo çmimi pёr t’u paguar nё privilegje tё ligjёshme apo tё jashtёligjёshme tё “fatlumёve” tё shoqёrisё sonё, nuk mund tё mos paguhet, sepse e ardhmja e Vendit tonё ёshtё pёrmbi gjithshka.

Shkurt 2018