36 gërmat e Gjuhës Shqipe si vetëtima drite nga sytë e prof.Petro Zhejit/
Përsiatje nga Keze Kozeta Zylo/
Prof. Petro Zheji qëndron mal kryelartë sepse është një gjeni i letrave shqipe, është një erudit i jashtëzakonshëm.
Tingëllima e Gjuhës Shqipe në librin e tij “Shqipja dhe Sanskritishtja” vjen si jehonë e largët qysh kur ka lindur njerëzimi. Sa pak janë njohur dhe lexuar kryeveprat e tij në gjallje, ndoshta do të vijë një ditë të lexohen dhe pas vdekjes, por dhe kjo më frigon pamasë, se a do të lahet ky mëkat një ditë nga vetë shqiptarët mëkatarë?
Megjithatë shpirti i tij endet në librat që na ka lënë është në fytyrën e tij të praruar, që dhe pse i ikur, ai rrezaton dritë, me zërin e tij që i tingëllon aq bukur, shqip.
E kishim para pak vjetësh librin e tij në Panairin e librit në New York, organizuar nga shoqata e shkrimtarëve shqiptaro-amerikanë, sjellë nga miku i tij i afërt z.Eduard Dilo.
Çuditërisht jo shumë vizitorë e prekën atë libër, edhe ndonjë që e preku, duket që i rëndoi shumë dhe nuk ishte në gjendje ta ngrinte dot… Në fakt librat e tij peshojnë shumë, janë male, dhe malet nuk mund t’i luash dot prej vendit…
Fotoja e tij nga libri na vështronte heshtur, butësisht, dhe na përshëndeste me gjuhën mjaltë të Çajupit, që aq shumë studime i kushtoi eruditi zagorit Prof.Petro Zheji.
Kaluan pranë tij njerëzit indiferentë si në kohën e monizmit që shumë libra të tij nuk gjetën dritën e botimit, po ashtu dhe në shekullin 21…!
Megjithatë edhe po t’u afroheshin librave të tij, veçanërisht ky soj qe s’hap një faqe libri, ato duken sikur largoheshin, se eruditin zemërzjarrtë nuk mund ta prekësh dot, je mijëra kilometra larg tij, gati-gati si e pamundur…
Zjarrin e tij si Prometheu duket sikur ja kishte rrëmbyer, poeti tjetër i shpirtit njerëzor, Ndoc Gjetja…
Nuk ishte rastësi që në bibliotekën e poetit brilant lezhjan Gjetja gjatë vizitave për ngushëllime tek familja e tij, sipas gazetës “Standard” nipi i Ndocit iu tregoi krahas dorëshkrimeve të lëna dhe dy kapakë me fletë të hollë, të bardhë me shkrim dore ku shkruhej: “Portrete miqsh”, emrat e poshtëshënuar ishin: Ismail Kadare, Petro Zheji, dhe Petro Marko.
Papritur m’u shfaqën pranë dy shenjtë të letrave shqipe, që psaltojnë brenda shpirtrave tanë, ashtu të hijshëm dhe me besë burri.
Sa shumë na e kanë mikluar shpirtin, me fjalët mjaltë të gjuhës shqipe, atë nektar që jo kushdo di ta shijojë…ngase ndër ne mjerisht është një sëmundje tepër e vjetër, e pashërueshme, ngjitëse, që e fshehim, verbojmë pa mëshirë, DRITËN E SYRIT…
Prof.Zheji nuk mund të ikte nga kjo botë pa përkthyer dhe kryeveprën shqiptare të At Zef Pëllumbit, i cili si poliglot i gjuhëve botërore, ndihmoi shumë përkthyesen amerikane znj.Katheren Schank. Ja si shprehet Schank në intervistën që i ka dhënë znj.Elsa Demo: si në pyetjen: Si ka qenë përvoja me Zhejin përkthyes i jashtëzakontë?
“Petro Zheji më ka ndihmuar shumë fillimisht me përkthimin e vëllimit të parë të trilogjisë së Pater Zefit. Unë mësova nga eksperienca e tij, se është mjeshtër i përkthimeve dhe i gjuhëve, ka edhe shumë njohuri si shkrimtar. Pa atë s’do ta kisha bërë këtë përkthim në anglisht”. Opionioni i Schank te kujton shkrimtaren e famshme dhe modersniste e shekullit te XX-te Virginia Woolf e cila thote se: “Every secret of a writer’s soul, every experience of his life, every quality of his mind, is written large in his works”, qe perkthehet: Çdo sekret i shpirtit të shkrimtarit, çdo përvojë e jetës së tij, çdo cilësi e mendjes së tij, është shkruajtur me gërma të mëdha në punën e tij”
Sidoqoftë unë shpresoj ta gjejmë ngushëllimin siç dhe ndodh rëndom me njerëzit e mëdhenj, që i kuptojmë dhe i nderojmë pasi kanë rënë kryelartë në fushën e nderit për Atdheun e tyre, ndërsa plagët e prushta janë midis faqeve të librave që na lanë.
Prof.Petro Zheji dhe pse i ikur do të dërgojë nga qielli “Pegasin e bardhë”, si vetë shpirti i tij dëborë e bardhë në majë të Çajupit, aty ku mori frymëzimet e para…
Me siguri që ky do të jetë një rit i përjetshëm, rit që e ka privilegjin ta ketë vetëm kjo lloj race.
Nga gjoksi i tij me shpirt përmalluar do të vinë si vetëtima drite, 36 gërmat e Gjuhës Shqipe, për të cilat ai shkriu gjithë jetën e tij.

30 dhjetor, 2015
Staten Island, New York