Nga Dalip GRECA*/
*Fan S. NOLI- 28 Nentor 1939: Sot jemi të gjithë të helmuar, shkaku se Shqipëria është zaptuar nga armiku i huaj dhe e humbi lirinë e saj Kombëtare. Do të na kish mbetë merak po të mos kishim lufuar; atë merak e nxuarrëm se neve luftuam, ata tre fishekë që patëm i zbrazëm dhe i treguam tërë botës se armiku hyri në Shqipëri duke derdhur gjak…Ata tre fishekë i zbrazi Abas Kupi me një grusht ushtarë trima dhe nderoi Kombin shqiptar përpara tërë Botës…./
*DIELLI:Abas KUPI nderoi Kombin Shqiptar si Skënderbeu qëmoti…/
* Nexhmije Zaimi, ish kryetare e Vatres per Nju Jork-Nju Xhersi: Burrë trim, luftëtar i shkëlqyer, që ke nderuar Historinë e Shqipërisë, po ashtu Vatran besnik, dhe buajr, çdo anëtar i Federatës sonë, nderon Kujtimin Tuaj,që do të qëndrojë i pavdekur derisa të ketë qoftë dhe një shqiptar të vetëm në këtë botë. Sot, me respekt dhe dorë në zemër, të përcjellim në jetën e përjetshme…/
*Shefki MIRAKU: Bas…!, ishin shqiptarët që të përcuellën, të përcuellën për një prehje të shkurtën, vetëm për me i dhanë kohë të tjerë shqiptarëve me u përgatitun për të përcjellun drejt Altarit t’Atdheut. T’Atij Altari akoma të vorfun nga mungesa jote, por shumë i zengjinosur nga Historia jote…./
***
Komuniteti shqiptar i Amerikës dhe e gjithë Mërgata nacionaliste shqiptare e vajtuan dhimbshëm Heroin e 7 Prillit, në atë Janar të ftohtë të 40 viteve të shkuara. Dielli i Vatrës e hapte Faqen e parë me titullin qendror:” Vdekja e Heroit Kombëtar Abas Kupi Hidhëroi të gjithë Shqiptarët Kombëtarë”.
Gazeta shkruante: Me vdekjen e Gjeneral Abas Kupit Shqipëria humbi një nga bijt’ e saj më të shquar, luftëtarin trim të rrallë i cili më 7 Prill 1939 e priti armikun e huaj në Durrës dhe e hodhi në det gjashtë herë. Ai nderoi Kombin Shqiptar si Skënderbeu qëmoti. Vdekja e Abas Kupit hidhëroi gjithë shqiptarët kombëtarë, jo vetëm ata që e duan dhe e çmojnë, por dhe ata që nuk e shikojnë me sy të mirë për arsye politike.
Dielli shënon në kronikën e rastit se Abas Kupi vdiq më 9 Janar 1976 dhe u varros më 14 Janar. Në varrimin e Tij mori pjesë dhe Mbreti Leka I, i cili udhëtoi nga Madridi së bashku me Ministrin e atëhershëm të Oborrit Dr. Selim Damani. Dielli shkruante se Familja Mbretërore e adhuronte Abas Kupin si një Hero Kombëtar të çmuar,dhe ndjeu një hidhërim të madh për vdekjen e tij.
Në kronikën e Diellit shënohet se në varrim ishte edhe z. Alexander Macmillan, i biri i ish Kryeministrit të Anglisë, i cili udhëtoi nga Londra, enkas për këtë rast.
Po ashtu Dielli përshkruante miqësinë dhe vlerësimin e madh që i bënë heroit shqiptar oficerët e lartë anglez, veçanërisht Julian Emery me grupin e vet që kishin qëndruar e luftuar pranë Shtabit të Abas Kupit në vitet e Luftës së Dytë Botërore.
….Qindra shqiptarë dhe miq amerikanë, burra dhe gra, ngushëlluan duke u përkulur me nderim e dhimbje mbi arkivolin e Heroit. Shumë prej tyre nuk mbanin dot lotët. Dy zonja vajtuan me zë të larët duke i numëruar me vjersha veprat që kishte bërë heroi Abas Kupi. Ato vajtuan sipas zakonit që kanë gratë nga Labëria, vaj të këngëzuar me vargje. Vajtimi i tyre mallëngjeu të gjithë shqiptarët dhe miqtë amerikanë e anglezë.
Shqipatrët e treguan dashurinë për heroin e tyre kombëtar me qindra kurora me lule(që nuk i mbajtën dot dy sallat e funeralit-vinte në dukje Dielli) dhe me një pjesmarrje të madhe në Funeral-Home dhe në varrim.
Shërbimet fetare i udhëhoqën dy Imamë të Xhamisë dhe dy Klerikët e tjerë, babai i Teqesë së Detroitit dhe prifti katolik dom Zef Oroshi. Të katër klerikët bënë lutje dhe vlerësuan shpirtin kombëtar të Heroit.
Dr. Fuad Myftija, Sekretar i Përgjitshëm i Organizatës Komëbtare Lëvizja e Legalitetit, shënonte Dielli,e vajtoi bukur me fjalë të mallëngjyera Kryetarin e Përjetshëm të Legalitetit, Abas Kupin.
Ndër shumë folës, Dielli përmend edhe fjalimin që mbajti Zonja e Vatrës,Nexhmije Zaimi, aso kohe Kryetare e Degës së Vatërs nr. 29 për Nju Jork e Nju Xhersi, degë ku ishin anëtarë edhe legalsitët, por edhe Abas Kupi, i cili në manifestimin e nderit që organizoi Vatra së bashku me Arbëreshët e Italisë dhe të Amerikës me 28, 29, 30 Nëntor 1969, e pat zgjedhur Abas Kupin në podiumin e nderit dhe në tavolinën kryesore në darkën festive. Zonja Nexhmije Zaimi foli me fjalë të zgjedhura në emër të Vatrës. Shkëpusim pak fjali nga fjalimi i saj: Në emër të Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra, paraqes ngushëllimet më të përzemërta për largimin nga kjo jetë e luftëtarit kreshnik, e heroit Kombëtar Abas Aga. Ngushëllimet e Vatrës i drejtohen çdo anëtari të familjes që ndodhet këtu sot, por dhe familjes së tij që ndodhet në Shqipëri.
Dhe prapë me respekt ngushëllojmë Mbretin Leka, Nënën Mbretëreshë Geraldinë dhe Lëvizjen Kombëtare të Legalitetit.
Gjithashtu ngushëllimet tona i paraqiten çdo shqiptari, qofshin në këtë sallë, e qofshin në anë të ndryshme të Botës, atyre që e kanë çmuar, adhuruar, respektuar këtë atdhetar të flakët, që jetën ia dedikoi Shqipërisë duke luftuar me armë në dorë.
Duke u drejtuar nga arkivoli, zonja e Vatrës përfundoi: Burrë trim, luftëtar i shkëlqyer, që ke nderuar Historinë e Shqipërisë, po ashtu Vatran besnik, dhe buajr, çdo anëtar i Federatës sonë, nderon Kujtimin Tuaj,që do të qëndrojë i pavdekur derisa të ketë qoftë dhe një shqiptar të vetëm në këtë botë. Sot, me respekt dhe dorë në zemër, të përcjellim në jetën e përjetshme…
Folësit i prezantoi Reshat Agaj, ish editor i Gazetës Atdheu, që kishte udhëtuar nga shteti i Wisconsi-t. Folësit e lartësuan veprën e Heroit Kombëtar.
Po në Faqen e parë të Diellit botohej edhe një esse e bukur kushtuar heroit me titull”Vizuer Vigan:Abas Kupi” shkruar nga Shefki Miraku. Ai përshkrunte me nota heroike jetën e Abas Kupit, që pat lindë në një kohë kur Shqipërisë nuk i diheshin kufijtë, kur emrat shqiptar dhe Shqipni, nuk lejoheshin të shqiptoheshin, lindi atëherë kur gjithçka i mohohej Shqipërisë dhe shqiptarëve. Por, ai i dha emër Shqipërisë me veprën e vet.
Miraku shkruan: Oh, sa kryenaltë jam që e njofta, sa i lumtun jam që prej tij mësova, sa faqebardhë qeshë që prej tij u udhëzova…. e pashë, shkruan Miraku, për të parën herë atje, në sheshin e Kryeqytetit të lirë, mbushun plot e përplot me shqiptarë të lirë, ishte Dita e flamurit, ishte dita e 25 vjetorit të Indipendencës sonë Kombëtare. Atë ditë, Kryenaltë dhe me vend qëndronte shqiponja dykrenore mbi ballin e Tij, t’atij që trupin, mendjen dhe zemrën ia kishte pasë dedikue asaj lirie, asaj indipendence, atij përvjetori.
E njofta për të parën herë ndër truelle të huaja,…Ishte mbas 7 prillit, atëherë kur atdheut i kishte mbrojtë nderin, Shqipnisë i kishte dhanë emën, Shqiptarëve u kishte përtërirë burrërinë.
Abas Kupi kishte lindur me ruejtë nderin e Shqipnisë,ishte burrnue me qarkue flamurin me të tjera dafina, ishte brurrnue të veprojë me vendosmëni dhe vetmohim, për me i shtue historisë së Shqipnisë të tjera faqe t’arta, të tjera faqe të ndritshme.
Dje, trokëllini dhe dera e këtij vigani, dje iu hap edhe Atij dera amshimit. Ai e ksihte ballafaque disa herë atë derë, por nuk ishte dorëzue…
Miraku do ta mbyllte essenë e tij me këtë esklamacion: Cilin me ngushëllue për humbjen e këtij vigani?
…Cilin, vallë duhet me e shtërngue duersh, me i hapur krahët e përqafimit, me lotue dhe, me atë lotët me i përzie?
Me të gjithëëë!
Të gjithë janë shqiptarë dhe të gjithë si shqiptar po e përcjellin. Të gjithë janë miqë dhe Atij miku po i përulen….
Bas…!, ishin shqiptarët që të përcuellën, të përcuellën për një prehje të shkurtën, vetëm për me i dhanë kohë të tjerë shqiptarëve me u përgatitun për të përcjellun drejt Altarit t’Atdheut. T’Atij Altari akoma të vorfun nga mungesa jote, por shumë i zengjinosur nga Historia jote….
… Edhe Editorialin e atij numri, Gazeat Dielli ia kushton heroit Abas Kupi. Editoriali mbanë titullin” Heroi kombëtar:Abas Kupi”. Editor i asaj kohe për gazetën Dielli ishte një nga dishepujt e Faik Konicës,një nga monarkistët idealistë, Refat Xh. Gurrazezi, i cili e pat drejtuar Diellin që nga viti 1929. Përmes fjalive të zgjedhura, Dielli, përmes editorialit,evokon jetën e heroit dhe përshkohet nag ideja:” Trim i trimave, Heroi Abas Kupi, nuk është më, po emri dhe fama e tij nuk vdesin kurrë: do të kujtohen me mburrje-gjithmonë bashkë me Historinë e Shqipërisë dhe do të jetë një shembull patriotik për brezat e ardhshëm”… Dielli evokon 7 prillin kur Abas Kupi nderoi Shqipërinë. Me këtë rast Dielli kujton se : Kur ishte festuar Dita e Flamurit me 28 Nëntor 1939, në Kryekishën Shën Gjergjit në Boston, pas Meshës Peshkop Fan Noli, kishte mbajtë një fjalim të gjatë, ku midis të tjerave kishte thënë edhe këto: Vjet(28 nëntor 1938) ishim mbledhë këtu që festuam Ditën e Flamurit, dhe ishim të gjithë të gëzuar se kishim një Shqipëri të Lirë. Kurse sot jemi të gjithë të helmuar, shkaku se Shqipëria është zaptuar nga armiku i huaj dhe e humbi lirinë e saj Kombëtare. Do të na kish mbetë merak po të mos kishim lufuar; atë merak e nxuarrëm se neve luftuam, ata tre fishekë që patëm i zbrazëm dhe i treguam tërë botës se armiku hyri në Shqipëri duke derdhur gjak…Ata tre fishekë i zbrazi Abas Kupi me një grusht ushtarë trima dhe nderoi Kombin shqiptar përpara tërë Botës. Pak më parë se të zaptohesh Shqipëria prej fashistëve italianë, u zaptua Çekosllovakia nga nazistët gjermanë,po çekët nuk zbarzën asnjë pushkë, sido që kishin një ushtri të armatosur mirë, shkruante Dielli.
Editoriali përfundonte me fjalinë:”Shqipëria qe e lumtur që pati një Hero Kombëtar si Abas Kupi, i cili nderoi Kombin shqiptar.
Nga gjithë kjo që ju lexova, dua t’ju fokusoj ju të rinëjve të Legalitetit, dhe ne të tjerëve, atë ç’ka shkruante Shefki Miraku përa 40 vjetëve: Ajo përcjellje ishtë e përkohshme. Altari i Heronëjve ende e pret Abas Kupin. Altari mbetet i varfër pa Heroin e 7 Prillit!
Faleminderit që më dëgjuat! I përjetshëm Kujtimi dhe Vepra e Heroit Kombëtar Abas Kupi!
• Mbajtur ne perkujtimin e 40 vjetorit te Abas Kupit me 9 Janar 2016