Sokol Paja – Page 49 – Dielli

VATRA FESTOI PESË VJETORIN E SHENJTËRIMIT DHE FESTËN E NËNË TEREZËS SI SHENJTE

September 5, 2021 by s p

Sokol Paja

New York, 5 Shtator 2021- Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA organizoi një ceremoni madhështore në nderim të pesë vjetorit të shenjtërimit të Nënë Terezës dhe festën e saj (5 Shtator) si Shenjtore e Kishës Katolike dhe e Kombit Shqiptar. E ftuar speciale në këtë ceremoni nderimi e festimi ishte PhD Ines Murzaku, profesore e Historisë Kishtare, Drejtoreshë e Programit të Studimeve Katolike dhe Themeluese e Departamentit të Studimeve Katolike në Universitetin Seton Hall në New Jersey. Ceremoninë e nderimit e hapi kryetari i Federatës Vatra z.Elmi Berisha i cili u ndal te simbolika e jashtëzakonshme që ka Nënë Tereza shqiptare në botën universale të vlerave dhe rëndësinë që ka për botën që kombi shqiptar ka nxjerrë një Shenjte dhe një njeri të jashtëzakonshëm, një grua dhe nënë universale. Presidenti i Nderit të Vatrës z.Agim Rexhaj dhe Sekretarja e Përgjithshme zonja Nazo Veliu u ndalën te mishërimi, mesazhet e paqes, dashurisë, universalizmit dhe vlerat e Nënë Terezës për kombin tonë dhe mbarë popujt e botës. Prof. Ines Murzaku shpalosi për të pranishmit fakte të reja dhe një interpretim të fakteve rreth impaktit të Nënë Terezës në historinë e kishës katolike dhe historinë e kombit shqiptar. Nënë Tereza na fton të gjithëve që të bëjmë punë të vogla por me dashuri të madhe. Ky është modeli i shërbimit, përkushtimit, devotshmërisë dhe përshpirtshmërisë që Nënë Tereza kishte ndaj njerëzve në nevojë. Prof. Murzaku në fjalën e saj ndër të tjera tha se: “Mënyra e vogël e Nënë Terezës, gjërat e zakonshme të jetës, kur bëhen me dashuri të jashtëzakonshme, shndërrohen në diçka të jashtëzakonshme. Nënë Tereza u bë një nga avokatet më të zjarrta të të drejtave të njeriut, e cila për të, filloi me të drejtën për jetë, më themelore ndër të drejtat e njeriut. Për Nënë Terezën, Jezusi u identifikua me të varfërit, margjinalët, lebrozët, të palindurit dhe të vegjlit. Sipas Prof. Ines Murzaku mbrojtja e fuqishme e Nënës për jetën nga ngjizja deri në vdekjen natyrore ishte një çështje dinjiteti njerëzor dhe e të drejtave të njeriut, e cila ishte thellësisht kristologjike dhe kristocentrike – burrat, gratë, fëmija i palindur janë krijuar për gjëra të mëdha: të duan dhe të duan, dhe Jezu Krishti është si themeli ashtu edhe burimi i të gjitha të drejtave. Sipas Prof Murzakut Nënë Tereza ishte themeluese e një urdhëri fetar që shërben në 133 vende, pesë kontinente dhe ka 4,500 rregulltare. Nënë Tereza ishte një grua e fortë me një vision të qartë, që mundi të artikulojë thjeshtë, pa shumë llafollogji por me shumë vepra. Nënë Tereza ishte një grua figurë, që diti të përballojë kritikat me veprime, përulje. Nënë Tereza ishte grua e përmbajtur që kishte dhuntinë e dëgjimit, fjalëpaktë. Nënë Tereza ishte një grua e komunikueshme. Nënë tereza ishte një grua mistike dhe teologe. Ajo ushtronte teologji aktive, vitrytet teologjike: besimi, shpresë, dashuri. Sipas Prof Murzakut dashuria dhe bamirësia shkojnë krah për krah – bamirësia është dashuria e Zotit, në të cilën dikush merr pjesë në veprimet e Zotit, ose merr shijen e dashurisë si dashuria e Zotit. Nëse motoja e Nënë Terezës zbatohet për bamirësinë, Nëna bëri gjëra të vogla me dashuri të madhe, duke i dashur ata që u shërbeu dhe duke imituar dashurinë vetëmohuese dhe sakrifikuese të Krishtit. Nënë Tereza e donte Zotin mbi të gjitha për hir të tij dhe e donte njerëzimin për hir të Zotit. Nënë Tereza luftoi për periferikët, për të gjithë ata që nuk kishin mundësi të mbroheshin, që nuk kishin zë, ajo i solli problemet e tyre në qëndër, i bëri centrale. Nënë Tereza ishte Ambasadorja më e mirë e të varfërve, sepse ajo ishte një me ta. Ka shumë që flasin për të varfërit por nuk janë një me ta. Nënë Tereza lufoi për të ndërtuar paqe midis njerëzve, një paqe që ajo me thjeshtësinë e saj e shikonte si të mundshme kur kjo paqe fillonte në familje, hartoi harten e paqes, ose paqja simbas Nënë Terezes. Nënë Tereza nuk dallonte apo nuk shërbente me dallime feje, ideje, apo ideologjie. Sipas Prof Ines Murzakut, Nënë Tereza nxori tetë parime praktike në jetë: PARIMI 1: Kini një ëndërr të madhe, artikulojeni qartë. Krijoni një vizion që është i thjeshtë. Thuajeni fort me fjalë dhe veprime në çdo moment të mundshëm. PARIMI 2: Mos kini frikë nga kritikat – përballojini ato me sinqeritet dhe besim – kushdo gabon, por ai që përparon përfiton nga kritikat. PARIMI 3: Prisni, dëgjo me vëmendje. Mos thuani fjalën e fundit në fillim. PARIMI 4: Dyshimi është pozitiv. Pyetni pa pushim por jo të pyesni për të pyetur të tërhiqni vëmëndje. PARIMI 5: Zbuloni gëzimin e disiplinës – Disiplina mund t’ju sjellë gëzim dhe sukses. PARIMI 6: Komunikoni në një gjuhë që njerëzit e kuptojnë. PARIMI 7: Kushtojini vëmendje pastruesit, portierit – të gjithë kanë vlera e nga ato vlera mund të mësoni. PARIMI 8: Përdorni fuqinë e heshtjes – Qetësoni mendjen dhe dëgjoni, heshtja është e shëndetshme” – përfundoi leksionin e saj për të pranishmit PhD Ines Murzaku, profesore e Historisë Kishtare, Drejtoreshë e Programit të Studimeve Katolike dhe Themeluese e Departamentit të Studimeve Katolike në Universitetin Seton Hall në New Jersey.

PROFESORI I MUZIKËS IZET KALLABA I BASHKOHET VATRËS

August 27, 2021 by s p

Patrioti Izet Kallaba nga Gjilani i Kosovës, profesor i muzikës për 40 vite në Gjilan, sot më 27 Gusht 2021, i bashkohet Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra. Profesor Kallaba u prit nga Editori i Diellit Sokol Paja i cili i shpjegoi me detaje rrugëtimin historik të Federatës Vatra dhe të gazetës Dielli si organ zyrtar i saj. Z.Kallaba ka botuar librin “Tingujt e Artë” dhe ka në proces një botim për poezinë e diasporës. Profesori i muzikës Izet Kallaba është ofruar në Vatër që të zhvillojë kurse muzike dhe aktivitete kulturore për të gjithë fëmijët e vatranëve dhe patriotëve shqiptarë që jetojnë në New York dhe më gjërë. Ai u shpreh shumë i lumtur që iu bashkua Vatrës dhe se e ka dashur dhe vlerësuar që dekada më parë veprimtarinë e kësaj Federate në dobi të çështjes shqiptare. Profesor Kallaba mbeti shumë i impresionuar nga burrat e shtetit dhe kontributi që shqiptarët e Amerikës kanë dhënë për shtetin dhe kombin shqiptar. Ai gjithashtu e vlerësoi Vatrën si një atdhe i dytë për shqiptarët e mërgatës së Amerikës. Kur viziton Vatrën të mbushet shpirti plot e zemra krenohet nga historia, lavdia dhe vlerat e kombit tonë që Vatra ka trashëguar dhe rrezatuar gjithmonë, përfundoi fjalën e tij në ditën e anëtarësimit në Vatër profesor Izet Kallaba.

RIAD YMERI, ZËRI SHQIPTAR NË SKENAT E NEW YORK-UT

August 27, 2021 by s p

Riad Ymeri, tenori shqiptar në New York rrëfen ekskluzivisht për gazetën ‟Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, rrugëtimin e tij nga Kosova në Amerikë dhe vazhdimësinë e karrierës së tij në Amerikë, angazhimet profesionale, ndikimin e covid 19 në punën e tij, operan në Kosovë dhe Shqipëri, mesazhin e tij për artistët e rinj rreth punës së madhe e rrugës së gjatë drejt operas. Me Riad Ymeri bisedoi Editori i ‟Diellit” Sokol PAJA.

ARDHJA NGA KOSOVA NË AMERIKË

Unë erdha në New York në vitin 2014 si kandidat finalist në Juilliard School of Music. Dhe pastaj bëra ca konkurse të cilat fitova çmime dhe pastaj më sponsorizuan me bursë studimi për perfeksionim dhe një menaxher. Punova për ca vjet me profesorë dhe trajnerë të ndryshëm, dhe unë preferova të vazhdoj ti ndjek krejtë këto mundësi që mu ofruan për tu përgatitur për skena gjigante dhe kështu shkuan shumë vite në New York, gjë që se kisha paramenduar sa isha në Kosovë. Që në fillim gjithashtu u angazhova në performim, fillova të përformoj rregullisht si tenor me angazhim të plotë, me një dinamikë të madhe deri kur na ndaloi hovin Covid-19, 2020.

ANGAZHIMI PROFESIONAL NË KORIN E KISHËS

Unë kam kënduar në Kishen Saint Jean’s në Manhattan, kam qënë këngëtari kryesor i punësuar për ca vjet, deri kur Covid ndaloi gjithçka, dhe pastaj përformoj vetëm me kontratë mbi vepër, dmth vetëm për festa, pasi që nuk bëhët më kori bashkë si para periudhës para Covid-19. Ndoshta gjërat do përmirësohen.

OPERA NË KOSOVË DHE SHQIPËRI

Sigurisht edhe në Kosovë dhe Shqipëri Covid i ka bërë gjërat të vështira për ca kohë, sepse Teatri pa publik nuk ka lezet siç kishte. Sa i përket Kosovës, skena operistike individuale ka mbijetuar disi me ca organizime dhe vetë-organizime, me dëshirë romantike ndaj formës së artit dhe shumë suksese individuale në Arenën Ndërkombëtare, por si institucion ende nuk ka një dhe ende na mungon një Teatër Opere. Tani ka lëvizje, por lëvizje kishte edhe më herët por të pa konkretizuara deri më tani. Pra Kosova nuk ka pasur shumë shfaqje operistike të realizuara, përveç disa, shumë pak. Kurse Nëna Shqipëri ka qënë një lokomotivë e vjetër por akoma në funksion, sikur ato trenat në Indi që nga koha e Anglezëve, dhe gjithashtu nga efikasiteti ku ndër vite ka realizuar shumë produksione të ndryshme që nga Mozart edhe deri tek Tannhauser-i i Wagnerit. Unë kam performuar shumë role në Teatrin e Operas dhe Baletit në Tiranë, dhe kam shumë kujtime të bukura dhe një ngritje të konsiderushme profesionale deri sa erdha në New York, për dy vite isha një ndër solistët kryesorë të projekteve vendore dhe ndërkombëtare si në Greqi, Belgjikë, Maqedoni e Veriut. Edhe mezi pres të kthehem së shpejti. Fatmirësisht ka pasur së fundmi disa punime duke rinovuar bukur mire, dhe niveli vendor i artistevë soliste, Kor, Orkester, Balet është shumë i mirë, por shpresoj që në të ardhmen të ketë më shumë buxhet që të vijnë dhe të përformojnë më shpesh edhe yjet tanë që bëjnë karrierë në botë dhe yje të tjerë nga gjithë bota, duke i ndarë shfaqjet dhe promovuar pakëz në botë Teatrin dhe Tiranën e bukur që ka shumë potencial.

MESAZHI PËR ARTISTËT E RINJ

Artistet e rinjë por edhe të gjithë duhen të punojnë shumë sepse është një nga profesionet që e do kohën e vet. Pjekuria është shumë e nevojshme. Pastaj të tjerat ecin vetë. Fati i prinë secilit në mënyrën më të mirë për secilin. Është e rëndësishme të kujtojmë që puna duhet të jetë e vazhdueshme, qoftë ajo e vogël apo e madhe. Tani fatmirësisht audicionet po zhvillohen edhe përmes internetit. Është një rrugë e gjatë sikur kërkimi për diamante të çmuara, do shumë punë për ta gjetur dhe përpunuar por po e arrite atëherë shkëlqimin dhe përfitimin e shijon më së shumti vetë ti.

MESAZHI JUAJ PËR DIASPORËN

Per diasporen kam shumë respekt si një ndër komunitetet më të suksesshme në NYC dhe më gjërë. Këtu në Amerikë ishte e bukur të shikonim si bashkimi gjatë çështjes së Kosovës ka pasur një sukses të jashtëzakonshëm, duke depërtuar në skenën politike Amerikane, gjithashtu në anën tjetër Diaspora Shqiptare në Evropë e ka ndihmuar gjithmonë Kosovën financiarisht gjatë okupimit, dhe pastaj ekonominë e vendit në Liri. Me mbresa, uroj që të bashkohemi sa më shumë rreth gjërave të bukura me vlerë, e të na zgjohet dëshira që të bashkëpunojmë edhe në ditë të mira, se në të vështira është deshmuar që Shqiptarët dinë të bashkohen për çeshtje të mëdha.

KUSH ËSHTË RIAD YMERI

Born in Prishtina, Kosovo, Ymeri has been praised for his full lyric tenor voice of strength and beauty and an assured delivery of the character. Riad debuted with the Albanian National Opera & Ballet as Tamino (Magic Flute) by W.A. Mozart (2011). Subsequently, continued to work with them, doing Nemorino (L’elisir d’Amore) by Donizetti; Acomat from the reconstructed opera “Scanderbeg” by Antonio Vivaldi; Damjan from the gigantic production of the albanian opera “Skenderbeu” by P.Jakova, performed in Albania, and in Macedonia as guest production. In 2013, Ymeri made his debut as Don Ottavio (Don Giovanni) by W.A. Mozart, and in November as Walther (Tannhäuser) by R.Wagner. He has also performed First Jew (Salome) by R. Strauss in Greece, and had two performances of Beppe (Rita) by G. Donizetti in Macedonia and in Kosovo. Ymeri was presented in some international music festivals such as: Histria Festival – Croatia; Summa Cum Laude – Vienna; Chopin Festival in Prishtina; “Days of Macedonian Music” in Skopje. In addition, Mr. Ymeri has performed in countless different concerts in Belgium at the famous Bozar Hall; The Alighieri Theatre in Ravenna, Italy; at the New York city’s renowned Carnegie Hall; The Town Hall; Alice Tully Hall, and also performed in different concerts in London; Paris; etc. He is a major prize winner in Kosovo from the International Classical Music Competition ArsKosova, in Albania from the Jorgjia Truja and in New York City from the Gerda Lissner Foundation and Giulio Gari. Riad has been a participant in several concerts with the Kosovo Filharmony-Opera Orchestra: “Charity Concert’’ with Ermonela Jaho, and massive TV shows in Kosovo and in Albania. Particularly, to be mentioned the Grand Gala Concert for the 100th Anniversary of Albania with the finest internationally acclaimed opera stars: Inva Mula, Enkelejda Shkosa, Saimir Pirgu, among others. In 2013, Ymeri recorded the highlights from the very first Albanian opera “Mrika” with the National Albanian Television-Orchestra. Ymeri presented the role of Doda. Numerous successes with the Albanian National Opera, earned him a nomination from the Kult Awards in Albania, as Lyric Interpreter of the year. Since being in US (2014) Ymeri has received a sponsorships to coach with Steven Eldredge/Metropolitan Opera, and Arthur Levy, and had masterclasses with Samuel Ramey, Martina Arroyo, Alan Held, Alan Lanceron, Deborah Birnbaum, Diana Soviero, Ricardo Tamura, Anthony Laciura. In 2015, covered the title role of “Don Carlo” by Verdi with Wichita Grand Opera. At the same year, he also performed in a Gala Concert at the United Nations Headquarters in NYC for the International Day of Peace, where the concert was broadcasted over the official website of United Nations. Lastly, Ymeri has performed the leading role of Tamino (Magic Flute) at Bruno Walter Auditorium at Lincoln Center; Alfred (Die Fledermaus), Don José (Carmen) and Cavaradossi (Tosca) at the famous Riverside Theatre NYC; Mucduff (Macbeth) with Empire Opera in NYC, The Swan (Carmina Burana), and Tenor Solo in Beethoven’s 9th Symphony with Camerata New York Orchestra; Gala with Richmond County Orchestra – Riverside Opera, Concert at prestigious Alice Tully Hall at Lincoln Center and Chinese New Year 2018 at New Jersey’s State Theatre with Asian Cultural Symphony of US, among many other opera galas and concerts in NYC and outside, all with high positive reviews by Meche Kroop, Parterrebox.com, Brooklyn Discovery, Voix des Arts, and other major press media in NYC and United States. Mr. Ymeri is also very active performing in different events organized by Albanian Community in NYC. Credits include: Canonization of Mother Theresa and Kosova Independence Anniversary 2018 with Kosovo General Consulate, Permanent Mission of Albania to The United Nations in NY, Benefit Concert in partner with AAWO Motrat Qiriazi, Apen Events, Among other Albanian cultural events in NYC.

TEATRI I SHQIPTARËVE TË KROACISË “MËRGIMTARI“ PJESËMARRËS NË FESTIVALIN TEATROR “SKENA PA KUFI” NË BOSNJE

August 24, 2021 by s p

Nga Sokol Paja/

Leonard Hamitaj, aktor dhe regjizor, themelues dhe drejtuesi i Teatrit Mërgimtari, njëkohësisht drejtuesi i Shoqatës Teatrore Shqiptare në Kroaci “Mërgimtari”, në një rrëfim për Diellin e Vatrës në New York dhënë Editorit Sokol Paja rrëfen pritshmëritë e Teatri Mergimtari që do të përfaqësohet në festivalin teatror “Skena pa kufi” në Tuzell të Bosnjes e Hercegovinës me datë 26.08.2021, nga ku do të marrin pjesë trupat teatrore të rajonit.

Regjizori Leonard Hamitaj shprehet se së afermi teatri i shqiptarëve të Kroacisë do të ketë premierën e komedisë “Pacienti i dr. Froidit” të autorit kroat Miro Gavran, bashkëpunim i Teatrit Mërgimtari të Kroacisë me disa aktorë e regjizorë nga Shqipëria. Një sukses për Tetarin Mërgimtari ishte pjesëmarrja në Festivalin e Monodramës Albamono që u zhvillua në Maliq të Korçës me monodramen “Lopata e Artë” në Korrik 2021, ku Leonard Hamitaj u vlerësua me çmimin për regjinë më të mirë të shfaqjes ndër pjesëmarrësve të teatrove të Rusisë, Bosnje e Hercegovinës, Maqedonisë së Veriut e Serbisë. Regjizori Leonard Hamitaj shprehet se Teatri Mërgimtari, funksionon në Zagreb në kuadër të Shoqatës Teatrore Shqiptare të Kroacisë dhe ka filluar veprimtarinë e tij prej vitit 2013, ndërkohë ka përgatitur 8 premiera dramash, komedish, recitalesh dhe ka një sfond të pasur prej 35 shfaqjesh, të luajtura në skenat e teatrove të Kroacisë, të Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë, të Sllovenisë, të Austrisë e Gjermanisë. Ky teatër është shembulli më i mirë i artistëve shqiptarë në diasporë, pasi gërsheton dhe promovon dy kulturat shqiptare e kroate, duke i ofruar publikut kroat dramaturgjinë shqiptare në gjuhën kroate, ndërsa publikut shqiptar të diasporës dhe të trojeve shqiptare vepra të autorëve kroatë në gjuhën shqipe. Regjizori Leonard Hamitaj na shpjegon me detaje për Diellin e Vatrës në New York se Teatri Mërgimtari ndër vite ka zhvilluar aktivitete shumë të suksesshme si: në vitin 2013- Mbrëmje poetike “Shqiponjes dua t’i ngjaj” një spektakël multimedial me pjesëmarrjen e studentëve shqiptarë të Zagrebit, u vu në skenën e Teatrit të Kukullave të Zagrebit në bashkepunim me Këshillin e pakicës kombëtare shqiptare të Zagrebit. Po në këtë vit më 2013-Spektakël poetiko-muzikor “Rini thuaja kënges …” – një shfaqje me vepra të autorëve më të njohur të letërsisë shqiptare nga Rilindja deri në ditët e sotme, performuar nga studentë shqiptarë nga Zagrebi nën drejtimin e regjisorit Leonard Hamitaj. Në vitin 2014-Shfaqje e dramës “Dy të shtëna në Paris” nga autor Pellumb Kulla, me regji të Leonard Hamitaj, u vu në skenë në Teatrin e Kukullave-Zagreb dhe në Teatrin Capodistria në Koper-Slloveni, në bashkëpunim me Këshillin e pakicës kombëtare shqiptare të Zagrebit. Po në këtë vit më 2014-Shfaqje e komedisë “8 persona plus” nga autor Ferdinand Radi, u vu në skenë në Zagreb, në teatrin e Koperit-Slloveni, në Teatrin Kombetar në Prishtinë, në Teatrin e Tetovës, nën drejtimin e Leonard Hamitaj dhe në bashkëpunim me Këshillin e pakicës kombëtare shqiptare ë Zagrebit dhe Ministrinë e Diasporës së Kosovës. Po në këtë vit më 2014-Shfaqje e fëmijëve, komedia “Çimi dhe roboti budalla”, interpretuan nxënësit e mësimit shqip të shkollave të Prefektures së Zagrebit, skenariste Melita Orešković e regjizor Leonard Hamitaj. Në vitin 2015-Recital “Kur fjalët i merr era”, mozaik poetiko-muzikor me vepra të autorëve shqiptarë dhe botërorë, interpretuan nxënësit dhe studentët shqiptarë të Zagrebit, ndërsa në kitarë interpretuan studentët kroatë të profesorit Xhevdet Sahatxhiju, regjizor Leonard Hamitaj. Recitali u financua nga Këshilli i pakicës kombëtare shqiptare të Zagrebit. Në vitin 2015-Pjesëmarrje në provimin e librit të autorit Aleksandar Stipčević “Kultura tradicionale e arbëneshëve të Zares”, botim në gjuhën shqipe, bashkëpunim i Këshillit të pakicës kombëtare shqiptare të Zagrebit, Institutit Albanologjik të Prishtinës dhe Shoqatës Teatrore Shqiptare në Kroaci ‟Mërgimtari”, ku aktorët interpretuan pjesë nga libri, poezi, tregime e anegtoda arbëneshe. Viti 2016-Pjesëmarrje në promovimin e botimit në kroatisht të romanit “Otelo, arapi i Vlores” të autorit Ben Blushi, interpretime të pjesëve nga libri nga Leonard Hamitaj, organizuar nga Shtëpia botuese Ljevak. Në vitin 2016-Koncert gala me rastin e 8 vjetorit të pavarësisë së Kosovës, recital i studentëve të Zagrebit dhe ansamblit të Shoqatës Iliria të Koperit, drejtues koncerti dhe regjisor Leonard Hamitaj. Koncerti u financua nga Këshilli shqiptar i Zagrebit dhe Bashkia e Zagrebit. Po në këtë vit më 2016-Koncert me rastin e 103 vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë, ku morën pjesë: këngëtarja shqiptare Ludmilla Baballeku, muzikanti Arben Zhezha, aktorët e Teatrit Mërgimtari, Ansambli Sloge e KUD Ogranak Seljačke. Koncerti u financua nga këshillat shqiptarë të Zagrebit dhe Velika Gorices. Në vitin 2017-Shfaqja e komedisë “Burri i gruas sime” nga autori kroat Miro Gavran u vu në skenë në gjuhën shqipe, në teatrot e Zagrebit, Stuttgartit, Linzit dhe Prishtinës, në bashkëpunim me Ministrinë e Diasporës së Kosovës, u financua nga Bashkia e Zagrebit. Regjisor e aktor i shfaqjes është Leonard Hamitaj. Po në këtë vit më 2017-Premiera e tragjikomedisë “Ata hyjnë pa trokitur” nga Armada Bora e interpretuar në Zagreb dhe në Rijeka. Ajo u interpretua në Kroaci nga Teatri Shqiptar MËRGIMTARI, Autori: Armand Bora, përkthyer nga Giulian Hamitaj, Aktorët: Ana-Marija Burušić dhe Leonard Hamitaj, muzikë nga Vedran Kojić. Regjisorët: Leonard Hamitaj & Armand Bora. Në vitin 2017-Pjesëmarrje në hapjen solemne të seminarit të mësuesve shqiptarë të gjuhës shqipe të rajonit, me interpretimin e pjesës ”Plisi”, që u mbajt në qytetin e Velika Gorices. Në vitin 2018-Pjesëmarrje në takimin e teatrove të Zagrebit me tragjikomedinë “Ata hyjnë pa trokitur” ku i dhanë vlerësime pozitive nga juria: kritike e teatrit Mira Muhoberac, regjizorja Ivana Peroš dhe dramaturgu Zlatko Krilić. Në vitin 2018-Shfaqje e dramës satirike “Tre mendje në ankand” të autorit Ferdinand Hysi, përkthyer nga Bashkim Fazlliu, me regji të Leonard Hamitaj, interpretim në gjuhën kroate nga aktorë multinacionalë: Leonard Hamitaj, Enisa Majer, Arjana Bali, Vedran Kojić, Miroslav Medaković. Premiera u dha në teatrin e Zagrebit dhe u mbajt një turne shfaqjesh në të gjithë Kroacinë si në qytetet e Zares, Osijekut, Rijekes etj. Në vitin 2019- Pjesëmarrje në takimin teatror të Zagrebit SKAZ me “Tri mendje në ankand”. Po ashtu në vitin 2019-Premiera dhe shfaqjet e monodramës “Lopata e Artë” nga Ferdinand Hysi, me regji të Leonard Hamitaj, u interpretuan në teatrot e Vlorës, Durrësit, Fierit, Tiranës në Shtator 2019, dhe në Zagreb më 8 Nëntor 2019 në Teatrin Mala Scena. Po ashtu në vitin 2020- Pjesëmarrje me monodramën “Lopata e Artë” në Festivalin Ndërkombëtar të Teatrit në Shkup Skupfest më 23 Shtator 2020. Financimi i shfaqjeve bëhet nga Këshilli Për Pakicat Kombëtare e Ministria e Kulturës së Kroacisë, si dhe nga Bashkia e Zagrebit. Teatri Mërgimtari, teksa përmbyll rrëfimin e tij për Diellin, regjizori Leonard Hamitaj, shprehet se është oazi kulturor dhe shpirtëror i shqiptarëve të Kroacisë dhe jo vetëm.

VARRET PA EMËR…

August 23, 2021 by s p

Homazh në Ditën Europiane e Përkujtimit të Viktimave të Stalinizmit dhe Nazizmit…

VARRET PA EMËR…

“Varret pa emër” është historia e zhdukjes së mijëra shqiptarëve gjatë regjimit komunist, Blerina Gjoka, drejtoreshë e Fondacionit “Kujto.al” në një rrëfim për gazetën Dielli- Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, dhënë Editorit Sokol PAJA shprehet se dokumentari përfshin dëshmi të familjarëve dhe dokumente arkivore që tregojnë se si regjimi i Enver Hoxhës u soll me kundërshtarët politikë, duke i vrarë, burgosur e internuar dhe në mijëra raste duke u zhdukur varrin.

DOKUMENTARI “VARRET PA EMËR

”Regjimi totalitar komunist në 45 vite të qeverisjes e ktheu territorin e Shqipërisë në një varrezë masive. Statistikat zyrtare njoftojnë vdekjet, me dhe pa gjyq, të mijëra kundërshtarëve të regjimit, ndërsa familjarët e tyre kërkojnë me shpresë prej dekadash të gjejnë eshtrat e tyre e t’u ndërtojnë një varr. Pas viteve ’90 një pjesë e tyre u gjenden nga përpjekjet e familjarëve, por 30 vite pas rënies së komunizmit, mijëra të tjerë figurojnë akoma të zhdukur. Fondacioni Kujto – Arkiva online e viktimave dhe krimeve te komunizmit ka realizuar projektin “Varret pa emër”, një dokumentar me dëshmi të familjarëve dhe dokumente arkivore që tregojnë se si regjimi i Enver Hoxhës u soll me kundërshtarët politikë, duke i vrarë, burgosur e internuar dhe në mijëra raste duke u zhdukur varrin. Dokumentari përveç dëshmive dhe dokumenteve arkivore ka arritur të ndërtojë grafikisht se si do të dukej harta e Shqipërisë nëse do të shënojmë në të, të gjitha pikat që besohet se janë përdorur si vendvarrime në Shqipërinë komuniste.

ÇFARË NA TREGON HARTA E VENDVARRIMEVE

Kjo hartë na tregon se Shqipëria ishte një varr i madh. Dhe për fatkeqësinë tonë që nuk kemi mundur t’i lajmë hesapet me të shkuarën, vijon të jetë një varr i madh sekret pasi dhe sot që flasim 3 dekada pas rënies së komunizmit mijëra shqiptarë konsiderohen të zhdukur, pasi asnjëherë në këto 30 vite nuk pati një nismë seriozie dhe zyrtare nga shteti shqiptar për t’i hapur këto vendvarrime dhe për të bërë identifikimin e trupave të të zhdukurve. Nga Veriu në Jug, anash lumenjve, në male, pranë burgjeve, apo kampeve-burgje, pranë reparteve ushtarake, apo dhe pranë fshatrave të banuara, gjenden varre të humbura të përdorura nga ish-sigurimi i shtetit për pushkatimin dhe më pas varrosjen e kundërshtarëve politikë. Në të dhënat zyrtare janë të paktën 35 vendvarrimeve të tilla, por sipas dëshmive besohet se janë shumë më tepër. Dëshmitë e familjarëve dhe dokumentet arkivore kanë ndihmuar për të krijuar një perceptim më të qartë mbi shtrirjen e këtyre vendvarrimeve sekrete. Mbi bazë të këtyre të dhënave fondacioni Kujto ka krijuar një hartë dixhitale interaktive që do të pasurohet me informacione hap pas hapi. (https://kujto.al/harta-e-vendvarrimeve/) Çdo njeri që ka dijeni për këto vendvarrime mund të ndihmojë në plotësimin e kësaj harte me informacione të reja duke klikuar në pikat në hartë dhe duke plotësuar formularin përkatës. Projekti do t’u mundësojë studiuesve shqiptarë dhe të huaj informacion bazë mbi këtë fushë, lehtësisht të aksesueshëm, duke rritur ndërgjegjësimin e shoqërisë për krimet komuniste. Po ashtu u vjen në ndihmë familjarëve që të sjellin dëshmi dhe dokumente për të afërmit e tyre të zhdukur gjatë periudhës konuniste 1944-1991. Gjej rastin tu bëj thirrje të gjithë mërgimtarëve shqiptarë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës që kanë familjarë të zhdukur gjatë regjimistrit të Hoxhës që të klikojnë në këtë hartë dhe të japim informacionet e tyre për vendndodhjen e mundshme të trupit të të afërmit të tyre. VENDVARRIMET E FSHEHTA,

ÇFARË KA ZHDUKUR KOMUNIZMI NË KËTO VARRE?

Praktika e zhdukjes së kundërshtarëve të regjimit nisi të zbatohej prej tyre që në vitet e para të vendosjes së diktaturës komuniste dhe u përdor deri në fund të saj duke shënuar të paktën 35 varre masive dhe mijëra të zhdukur, të pushkatuar nga regjimi totalitar ose të vdekurit në burgje e kampet e internimit. Sipas Institutit të Studimeve për Krimet dhe Pasojat e Komunizmit në Shqipëri, 5.577 burra dhe 450 gra u dënuan me vdekje dhe u vranë. Prej 30 vjetësh familjarët e tyre, kërkojnë me shpresë se një ditë do ti gjejnë e do t’ju ndërtojnë një varr ku të mund ti qajnë e ti nderojnë. Dokumentari “Varret pa emër” e sjell në mënyrë kronologjike dhe të lidhur me ngjarjet më të mëdha që tregojnë këtë krim, siç janë kryengritjet e para, gjyqet politike, vdekjet në kampe e burgje e vrasjet në kufi, etj. Për secilën prej këtyre ngjarjeve flasin dëshmitarët, që janë familjarë që kërkojnë ende eshtrat e të afërmëve. Vrasjet e para politike, përkojnë me instalimin e regjimit, mes viteve 1944 – 1948. Në këtë periudhë një fushatë e gjatë spastrimesh u shënua në veri të vendit, si Shkodër, Mirditë, Malësi e madhe, Pukë, Kukës, Kurbin etj. Ngjarjet më domethënëse, ishin kryengritja e Postribës në veri të vendit dhe kryengritja e Zhapokikës në jug. Këto ngjarje, sikurse edhe eliminimet e grupeve të intelektualëve vit pas viti, shkaktuan një numër të madh viktimash, pjesa dërrmuese të zhdukur pa gjurmë. Në vitet e para të regjimit janë shënuar edhe një varg vrasjesh, me gjyq edhe pa gjyq, sikurse edhe shumë të vrarë në qelitë e hetuesive nën tortura, apo të vdekur në burgje prej sëmundjeve dhe urisë. Pak familje kanë mundur t’i tërheqin trupat e të vdekurve, pasi pjesa dërrmuese nuk i morën kurrë. Spastrimet politike të regjimit vijuan vit pas viti. Të pushkatuarit, apo të vdekurit në burgje dhe kampet e punës së detyruar, mbushnin statistikat e Ministrisë së Brendshme. Proceset e para të bujshme, si gjyqi special, gjyqi i deputetëve, gjyqi i sabotatorëve të Kënetës së Maliqit, etj, vijuan më vonë me një mori procesesh të tjera gjyqësore, që linin pas viktima të shumta dhe varre të fshehta që nuk mësoheshin kurrë. Një nga varret e para që mban brenda një nga krimet të më të mëdha të komunizmet është ajo e kampit të Turanit, një fshat malor 15 minuta larg Tepelenës, ku gjenden shenjat e një varreze të vjetër, ku gjatë muajve të verës së 1947, ishin varrosur prej të internuarve të stacionuar aty, qindra fëmijë dhe pleq, vdekur prej dizanterisë dhe mungesës së ushqimit. Vdekjet nuk do të ndaleshin edhe pas zhvendosjes së kampit nga Turani, në fushën e kazermave të italianëve pranë Tepelenës. Aty varret ishin zhvendosur 3 herë, derisa përfundimisht i kishin vendosur buzë lumit Bënçë, ku thuhet se u zhdukën nga gërryerjet vit pas viti. Një dëshmi rrënqethëse për fatin e këtyre varreve na vjen nga Fetah Bajram Hamata. Ai këmbëngul se eshtrat e fëmijëve të vdekur në Tepelenë janë ende aty, pasi 2 vite para rrëzimit të regjimit ai i ka parë dhe prekur me dorë kur punonte si punonjës ndërtimi në ndërtimin e disa pallateve fare pranë kampit. Po ashtu, kufiri i Shqipërisë, përgjatë 45 viteve izolim shihej si shpresa e vetme për t’i shpëtuar terrorit dhe përndjekjes, por kufiri është përgjakur në gjithë vijën e tij nga vrasjet dhe më pas zhdukjet e atyre që trentonin të arratiseshin nga ferri komunist.

SHPRESA PËR GJETJEN E TË HUMBURVE PA VARR

Të afërmit e të zhdukurve jetojnë me shpresë se një ditë do i gjejnë njerëzit e tyre që tu ndërtojnë një varr, që ti kujtojnë, ti nderojnë. Këtë gjë e tregon dhe fakti që qindra prej tyre kanë shkuar pranë zyrave të ICMP ( International Commision for Missing People) në Tiranë për të dhënë kampionin e gjakut që do të shërbente si provë për verifikimin e ADN-së në rastet kur gjenden eshtrat e të zhdukurve. Por… përkundrejt shpresës së tyre unë nuk shoh një vullnet politik për të ndërmarë një hap serioz dhe konkret në hapjen e këtyre varreve, të identifikuara tashmë nga dëshmitarë të kohës, nga dokumentet e ekzekutimeve që ndodhen në Ministrinë e Brendshme dhe nga të afërmit e të zhdukurve. Pati një hap të vogël po që nuk arriti dot që të kishte rezultatet që priteshin. Në tetor të vitit që shkoi, 2020, nisën gërmimet pranë Burgut të Burrelit, një ndër vendet e identifikuara nga shumë dëshmitarë për varrosjen e të burgosurve politikë që vdisnin në këtë burg. Gërmimet në Burgun e Burrelit patën si synim gjetjen e eshtrave të shtetasit italian Giuseppe Terrusi, i cili vdiq në këtë burg në vitin 1952. Në këtë burg mendohet se janë varrosur dhe qindra të burgosur të tjerë që kanë humbur jetën gjatë dënimit nga torturat, sëmundjet ose uria, por është hera e parë që shteti shqiptar ndërmerr një akt të tillë për gjetjen e tyre. Sipas informacioneve në media ishte këmbëngulja e ambasadës italiane në Tiranë dhe djalit të Terrusit, Aldo Renato Terrusi, që bëri të mundur nisjen e gërmimeve. Pas një marrëveshje mes qeverisë shqiptare dhe ambasadës italiane është ngritur një task-force e posaçme për të nisur këtë proces. Por, gërmimet u ndërprenë pas 24 orësh dhe akoma nuk ka asnjë hap të ri për hapjen e atij vendvarrimi. Ja një dëshmi që na vjen për këtë vendvarrim: “Ku varroseshin gjithë ato kufoma?” “Gjithmonë në të njëjtin vend. Atje, pikërisht përballë dritareve të qelive mes dy rrethimeve, në mënyrë që të gjithë ta shihnin se ç’fund do të pësonin. Atje ka qenë një pemë qershie që në pranverë dukej se lulëzonte bash për ata që treteshin poshtë saj. Kufomat, cullake – rrobat dhe gjërat e tjera i ndanin mes vetes xhelatët – të mbështjellë me batanije i varrosnin në radhë, njërin ndanë tjetrit, pa emër dhe pa asnjë nishan”- thotë Engjëll Kokoshi, ish i burgosur politik në këtë burg gjatë një bisedë me Aldo Renato Terrusin pas viteve ’90.

PUSHTUESIT KËRKOJNË ESHTRAT, TË VRARËT TANË ENDE PA VARR

Gjetja e të zhdukurve është një plagë e hapur për mijëra familje në Shqipëri. Një pjesë e tyre mundën t’i gjenin me përpjekjet e tyre trupat e të afërmëve në vitet e para të tranzicionit, direkt pas rënies së komunizmit, por mijëra të tjerë akoma nuk kanë një vend ku t’i qajnë baballarët, vëllezrit apo fëmijët e tyre. Në dokumentarin tonë “Varret pa emër”, kemi dy dëshmi që kanë arritur t’i gjejnë të afërmimit me përpjekje private, por ndërkohë kemi dëshmi se si janë përpjekur me vite me radhë duke u shkruar autoriteteve dhe madje duke iu lutur dhe xhelatëve që janë akoma gjallë ( rasti i Taip Hoxhës) dhe përsëri nuk kanë mundur të gjejnë njerëzit e tyre. Drama e madhe e mungesës që trashëgohet brez pas brezi në këto familje mund të përmblidhet më mirë me atë që thotë malësori Ndoc Culaj në fund të dokumentarit tonë; “…Këta grekët pushtues, eshtnat, këta italianët pushtues eshtnat, n’dijeninë teme edhe gjermanët kanë pas raste që kanë ardh kanë marrë eshtnat e ushtarëve ose oficerave të vet. Po shqiptarët n’tokë të vet, po shqiptarët në shpi të vet, pse s’paskan të drejtë me i marrë eshtnat e njerzëve të tyne? Pse s’paska të drejtë nji nanë ose nji babë me i çu nji lule te vorri i djalit t’vet? Pse s’paska të drejtë nji djalë me shkue me i çua nji lule te vorri i babës së vet? Kjo asht e papranueshme…”. Linku i dokumentarit: https://www.youtube.com/watch?v=reaiSGeetaw