Skicë letrare/
Nga Vilhelme Vranari Haxhiraj/
Ky qytet, ku përshëndeta botën për herë të parë, më fali dhembjet e vuajtjet e pakrahasueshme, por më ka dhuruar edhe gëzimin dhe bukurinë e jetës.
Ky është qyteti i diellit, të cilin valët dhe briza e Adriatikut të kaltër, që puthin ëmbël bregun, i falin mirësinë. Ndërsa Joni blu, përjetë i dashuruar me bregun e artë, herë i qetë dhe herë me tërsëllim, i fal atij me të tepërt bujarinë, duke e shndërruar gjithë krahinën buzë kaltërsisë pa fund në në të zgjedhurën e Zotit. Ndaj pa druajtje, e quaj :”Parajsa ku kanë bërë folenë dhe prehen Perënditë”. Ky është qyteti më i bukur në botë, Vlora, të cilën nuk e ndërroj me asnjë qytet tjetër në botë apo me mrekullitë e Universit. Edhe pse e vuajtur, e drobitur nga plagët e shekujve, përsëri Vlora ngelet “Perla e Rivierës Shqiptare.” Qytetit tim i kam kushtuar qindra vargje poetike, sidomos në prozë.
“NË KËTË QYTET
Në zemër të qytetit
kam lindur…
Në këtë qytet bregdetar
u lodha duke pritur…

Këtu melodia xanxare
shndërrohet në këngë e valle.
Këtu jeta vlen
më tepër se çdo ëndërr djaloshare.

Në këtë qytet,
ku deti s’fle kurrë,
këtu dua të prehem,
mëngjeseve të zgjohem këtu.

Dua që rrezja e diellit
të më përkëdhel,
ëndërra të më përkund
dhe flladi, ëmbël të më puth…

* FUND VJESHTE

Rendin ditët, rendin…
Shpejt ato i zënë vendin njëra-tjetrës…
Përherë dhe më të shkurtra, më të zymta….
Prej stresit ndihen të tishtuara…Vjen një çast dhe ato shpërthejnë në vaj. Kthejnë kokën pas të lodhura dhe kërkojnë të gjejnë diçka të përbashkët në ditët që kanë kaluar. Por mjerisht asgjë, asgjë…
Ç’u bënë ngjyrat?!
Ku shkuan buzëqeshjet?!
Po këngët…pse mungojnë vallë?!
Të gjitha kanë shtegtuar larg…Sinonim i kësaj braktisjeje është foleza e dallëndyshes që rri kalavarur dhe e përkund era pa mëshirë nën strehën e ballkonit tim.
Nata po e sfidon ditën dhe errësira kërkon ta mundë dritën…
Ditët e pikëlluara shkurtohen përherë dhe më shumë. Lotët e furishëm të qiellit duken se i kanë tkurrur aq shumë, saqë ngjasojnë me xhuxhët që dridhen së ftohti. Kërcitjet e dhëmbëve të tyre arrijnë deri në veshët e mi.
Krijuesit e parë të botës zhurmojnë me tërsëllim dhe prej gojëve të tyre gjigante, të errëta si plumbi, shpërthejnë flakë.
Grindja vazhdon me ashpërsinë e ciklonit dhe përplaset mbi ditët xhuxhe duke i fshikulluar me egërsi.
Ditët dëgjojnë:
“Si thoni, ta shkatërrojmë?”
“Jo do ta lëmë:”
“Mendohuni mirë! Tani që erdhi fundi?! Ta presim në paqe foshnjën që do të lind.”
Pastaj qetësi…Duket se s’pipëtin asgjë.
Papritur ditës xhuxhe iu kthye buzëqeshja.
Syri i botës, i kënaqur që dita më xhuxhe se të tjerat ishte e gëzuar, nisi të vështronte me imtësi çdo skutë, ledhatonte me dashuri ripërtëritjen e xhuxhes dhe me qetësi, priste orën njëzetë e katër, për t’i dhënë lamtumirën vjeshtës, si dhe një epoke të pakthyeshme, vetëm për t’i hapur rrugën stinës së re të plakut me thinja…

*Dimër
Me flokët e arta butë-butë, toka është mbuluar. Plaku thinjosh endet nëpër rrugë si endacak. Si një tinzar, vjedhurazi, ai futet në çdo skutë. Si i marrë rend tufani dhe gjithçka duket se ka ngrirë. Madje edhe foshnja e sapo lindur me emrin “Njëzetë e një”, duket i mardhur. Mbi trupin e tij njomëzak dhe të brishtë kalojnë furishëm dukuritë natyrore, që sillen tejet egërsisht. Masat e ngrira përplasen në drurët ngjyrë hiri të pyllit pa jetë, duke krijuar një masë mjegulle të bardhë në gri. Diku kërcet një degë e thyer, zhurmë, që e përfshinë murlani në ulërimën e vet. Rrëqethet atmosfera e përhimtë…Bota duket e shkretë, e braktisur, sepse i mungojnë ngjyrat, gjallëria…Duket se çdo gjë ka ndalur në vend, e ngrirë, e heshtur…Ngjason me një trup të pushtuar prej brengës dhe trishtimit.
Nën ulluqet e një çatie, pas stalaktiteve, dëgjohen regëtima jete, cicërima e një zogu që kërkon strehë për të futur kokën. Pas xhamave të mjegullt të dritareve, ndihet mbytur jeta e një dimri të paparë…Vallë kush e ka hedhur këtë napë ngjyrë gri në të errët mbi fytyrën e qiellit dhe vellon e bardhë mbi tokë?!
Jashtë dritareve shihet zbehtësi. Në fasadë vetëm dy ngjyra: bardhë e gri…
Natyrë e ashpër dhe e ngurtësuar… gjithsesi, mes saj, foshnja mëson të ecë. Më pas do të nis të ngrihet edhe në këmbë…
Është dimri i vitit dy mijë në vendin tim…

*Pranverë
Lotët e natës i kanë dhënë një shkëlqim si të farfurinjtë gjelbërimit të livadhit, i cili ngjason me një qilim mbuluar nga një mori e pafund kristalesh në ngjyrë të bardhë. Syri i botës përshëndet gëzueshëm. Me buzëqeshjen e tij të ngrohtë i përkëdhel e i transformon kristalet në vezullime shumëtrjatëshe dhe shumëngjyrëshe. Tek-tuk natyra e ka qëndisur me lule të bardha e të verdha, që i japin hijeshi.
Në anë të livadhit, përroi ia thotë një melodie të qetë, aq nanuritëse, saqë, po të mbështetësh kokën mbi barin e freskët dhe joshës, të zë gjumi…
Pak më tej pylli madhështor, i përtërirë, me lulesat që gërvishtin hapësirën qiellore, të lë përshtypjen e një krenarie të pazakontë për të…
Ndërsa nga filizat me ngjyrë vishnje si në vjollcë rrjedhin pika loti si kristal. Pikërisht aty bulëzon një syth. Kjo pamje fantastike të fton të hysh në brendësi të pyllit, për ta shijuar nga afër magjinë e tij.
Veshi të kap zhurma misterioze , që janë në harmoni me njëra-tjetrën. Fëshfërima e gjetheve shkrihet me ajrin e freskët. Shushurima e një rrëkeje përkëdhelet nga rrezet lozonjare të diellit, që formojnë figura fantastike pa mbarim. Meloditë e panumërta të zogjëve bashkohen me gurgullimën e një ujëvare, që dëgjohet diku matanë pyllit. Të gjitha së bashku formojnë simfonitë e pafund të të madhërishmes natyrë.
Sa del nga pylli syri ndesh në faqen e kodrës vallen e fustaneve të bardha dhe rozë të kumbullës dhe të bajames. Solistë të këtyre valleve janë fluturat e bukura dhe krahëlehta.
Ndrsa nipi im, fshehur pas një gëmushe, del e më dhuron një tufë me manushaqe. Duke më përqafuar më uron :”Gëzuar pranverën 2000, nëna!”

* Mbrëmje vere

Mbrëmje…
Perëndimi i përflakur pasqyrohet mbi sipërfaqen e qetë të detit, zhytet në thellësi dhe i jep atij një pamje misterioze . Reflektimi i diellit në horizont, në ngjyrë të kuqe që shkon në portokalli, ngjason me bishtin e një sirene gjigante që arrin deri tek shkëmbinjtë, edhe ata të përflakur e të përndezur prej tij, kërkojnë të shuajnë etjen dhe epshin e pangopur përtej zjarrmisë lakmuese.
Një dallgë lozonjare, si krahët e një pulëbardhe, puth me butësi bregun dhe shuan etjen e shkëmbinjve, që në atë perëndim kanë marrë ngjyrën blu me nuanca viole.
Një afsh i nxehtë, që del prej gojëve të zhuritura dhe të etura të tokës, të merr frymën. Të rinjtë, si një pranverë e përtërirë, kërkojnë freskinë e asaj stine që sapo shkoi. Po ku ta gjejnë?!
Enden nëpër parqe pranë shelgjeve vajtues, ku ende këndon gjinkalla. Por mjerisht…edhe shelgu ankohet aq shumë, sa i bën ata të dy të shkojnë drejt detit. Briza detare, mikpritësja e gjithë banorëve të globit, i ledhaton aq ëmbël, sa ata të joshur prej saj, hyjnë në ujë. Dhe aty…
Nën petkat transparente prej ujit, shkëlqejnë linjat e bukura të trupave të të dashuruarve, si në përralla. Luajnë me valët, përqafohen pa përfillur temperaturën që shënon dyzetë gradë.
Së largu dëgjohet kënga e varkëtarit:
“Ndale varkën varkaxhi,
të vimë edhe ne!”