Nga Mexhit Prençi/

Nëntë Malet e Dibrës kanë hyrë në histori si simbol i mençurisë, qëndresës, trimërisë dhe atdhetarisë. Rapsodi këndon: “Nëntë Malet e Dibrës/ male përmbi male,/ nëntë këngë lirie/ derteve dhe halleve./ Nëntë të mprehta shpata,/ nëntë vetëtima,/ nëntë fole shqiponjash,/ nëntë djepe për trima”
Reçi dhe Dardha ishin Mal i Parë i Nëntë Maleve të Dibrës. Krahina më e varfër, por e pasur në bujari, besë dhe krenari. Shtëpia e Trocit, Dodës, Markut, Prençit ishin ndër më të nderuarat, me burra trima e urtakë popullorë, në Reçin e pjerrët e të thyer me këmbët në Drinin e Zi dhe trupin që ngrihej përpjetë rrëpirave e shpateve drejt maleve të larta, dhe majatve të mprehta që dukej sikur preknin qiellin. Troci, i pari i fisit, thotë legjenda kishte prerë kokën e Arapit të Zi të Shkodrës dnë dyluftim dhebash për këtë nderohej dhe respektohej nga të  Nëntë Malet e Dibrës. Në çdo mjedis ku ndodhej Troci, i rezervohej kryet e vendit dhe koka e qengjit në gosti, gëzime a hidhërime. Para Trocit, nuk guxonte kush ta hante kokën. Kështu thoshte legjenda. Realiteti dibran e dëshmon. Nga këto male që ua shkel syrin dielli i mëngjesit nga maja e Korabit, kanë dalë trima idealistë të cilët mbi  gjithçka kanë vënë atdheun dhe lirinë, besën dhe nderin, për të cilat japin edhe jetën. Njëri prej tyre ëshë edhe Tahir Prençi. Fyelli i bariut nga kodrat me lajthi të Çakbardhës, shpati i Mllezës, Malet e Kaptinës dhe Maja e Rrasës, bie edhe sot duke përcjellë melodinë e këngës: “Tahir Prenç nuk ban ma nana/ N’dash për bes’, n’dash për trimni/…Sigurims t’shitoft-o, zana!/ “Pranoj vdekje, jo tradhëti”. Super-radisti sfidoi trysnitë për ta detyruar të bënte lojë të dyfishtë që të vihej në shërbim të komunistëve, për të shtënë në grackë shokët e tij nacionaliste, dhe idealet e tij, për ta poshtëruar dhe zhveshur nga morali i lartë i atdhetarit dhe luftëtarit të lirisë. Tahir Prençi lindi më 1921. Fëmija i tretë i Sulejmanit që njihej si trim i çartur në këto anë. U rrit me këngët e trimërisë dhe vallet burrërore, me ajrin e pastër të bjeshkëve dhe maleve, me ujët e ftohtë të krojeve, me legjendat e lashta dhe me historitë e bëmat e luftëtarëve reçianë në luftrat e përgjakura kundër shkjaut, të udhëhequra nga Prijsi legjendar Elez Isufi. Pas masakrës genocidiste të Serbisë në Bardhaj, trimat e Reçedardhës me babanë e Tahirit, Sulejmanin që u printe, zbritën nga foletë e thyre nëpër malet dhe u turrën si stihi mbi serbët, të cilët të tmerruar ia mbathën në panik, e, kur pushka u ngecte nëpër shkurre duke ikur, ata pa e kthyer kokën pas thërisnin: “Aman, ore aman, se është dërzhavës”! Dhe të çatratosur u hodhën në Drinin i Zi, gjysmmën e të cilëve i përpinë dallgët me ulurima. Që në moshën 16 vjeçare e martoi i iati. Tahiri lindi dy fëmijë: Rifatin dhe Hiken. Dy fëmijë fatzinj, që provuan që në rini dhunën, burgun interneimin dhe persekutimin komunist. Tridhjetë vjet nën diktaturë. Rifati, 22 vjet burg, burg politik si ai i Burreli që ua kalonte dhe burgjeve naziste.  Gjer më 1939, kur Shqipërinë e pushtoi Italia fashiste, Tahiri punonte në bujqësi. Ishte i zoti i punës. S’ia hante qeni shkopin, thoshin për te. Trup madh si i ati, i bëshëm, i forte e i shëndetshëm. Por edhe i fjalës dhe i besës. Me shokë e miq të mirë.
Pas ditës së Zezë të Shtatë Prillit kur fashistët pushtues rekrutonin të rinjt për t’i shkolluar e vënë në shërbim të tyre, që në kontigjentin e parë u thirr edhe Tahiri. Oficeri italian sapo e pa, seç foli në gjuhën e tij pastaj tundi kokën, përkthyesi e shqipëroi: “Do shkosh në Itali”. Kështu malësori i Reçit u nis për studime ushtarake trevjeçare për në Romë. Atje u specializua për radio-ndërlidhje. Ishte ndër studentët më të shkëlqyer. I rrallë. Rekordmen në alfabetin mors. Mjeshtër si mundës. Me vullnet dhe guxim të paparë. Kthehet në Shqipëri si oficer. Shërben në Maqedoni për pak kohë…Fashizmin e urrente aq sa donte atdheun dhe lirinë. Urrejtja dhe dashuria ushqenin  njera tjetrën.Urrejtja për pushtuesit italianë, rriste dashurinë për atdheun. Dashuria për atdheun dhe lirinë, rriste urrejtje për pushtuesit fashistë. Ziente përbrenda…. lidhet me forcat antifashiste. Fillimisht me Ramadan Kaloshin. Radhitet në brigadat partizane duke menduar se ato luftonin për liri e për atdhe. U tmerrua kur pa sesi eleminoheshin djemt e rinj të familjeve të ballistëve, zogistëve dhe të klasave të pasura. Komandantët partizanë injorant bënin ligjin. Shkonte pika e djalit për dhjam qeni. Shpirti i Tahirit u lëndua. Brenda tij ngriti krye ndjenja e drejtësisë, idealit, lirisë dhe demokracisë. Para syve të tij u pushkatua 15 vjeçari Salë Bodi. U arrestuan heronjt e luftës Hasan e Halit Prifti. Në këto rrethana tragjike dhe fatale,Tahiri takoi dhe kuvendoi me burrat e mendjes dhe të shpatës Hasan Spata dhe Ymer Doda, burra të nderuar të Çidhnës dhe Reçit… Në një moment ai u drejtohet atyre: “Vëllezër, kjo nuk është Shqipëri e lirë. Prushin e shpupurit serbi. Ejani, të largohemi nga Shqipëria që të luftojmë për për çlirimin e saj nga pushtimi komunist.”… Nesër do të jetë vonë!”. …Më 1945 arratiset me një grup zogistësh për në Greqi. Prej andej në Gjermani. Në Mynih. U njoh me gjeneral Abaz Kupin, kolonel  Xhemal Laçin etj. Laçi ka dëshmuar se Tahiri shërbeu në Gjermaninë perëndimorë gjer më 1950. Ai thotë se ishte i guximshëm, i rrallë, i zgjuar, profesionist i klasit të parë si radist. Aftësia e tij si radist vlerësohej e jashtëzakonshme. Maturia e gjakftohtësia, si virtyte të dibranit, bënin që mos t’i fliste kurrë goja para mendjes. Emri i tij do hynte në faqet e shtypit në vitet e Luftës së Ftohtë. Dhe në zyrat sekrete. Kundërshtarët do ta thërrisnin “Tigri dibran”. Tashmë Tahiri ishte pjekur dhe përgaditur për t’u hedhur në luftë kundër komunistëve-terriristë të Enver Hoxhës. Me thirrjen që bëri Abaz Kupi më 1950, bëhet më aktiv, punon më shumë, merr zemër e guxim më të madh, për të nisur betejën për mobilizimin e popullit në luftën më të vështirë për çlirim nga pushtimi komunist. Më 1952 vjen në Shqipëri bashkë me një grup nacionalistësh antikomunistë. Vendosen në zonën e Bulqizës. Ishte bashkë me Zenel Shehun. Në këtë zonë kryenin vepremtarinë e tyre patriotike. Në bisedë me Zenelin, në shtëpinë ku ishin strehuar shpesh Tahiti i tregonte disa parandjenja të këqija. Në mendje i faniteshin skena të tmerrshmë të kurdisura nga dora e tradhëtisë. Ai i besonte ato, se besonte te Zoti. Dhe në të vërtetë ashtu ndodhi. Me sinjalet e KGB, Sigurimi famëkeq i Shtetit të tiranit Enver Hoxha, kishte ngritur kurthe për t’i kapur nacionalistët që vepronin në këtë zonë…. Koloneli anglez Kim Filbi i kishte tradhëtuar. Ishte lidhur edhe me Moskën. Bënte lojë të dyfishtë… I vënë në shërbim të zbulimit sovjetik jepte informacine për të gjitha vendet e Lindjes për të neutralizuar, kapur dhe asgjësuar, nacionalistët që përpiqeshin të organizoheshin në forma të ndryshme në luftë kundër komunizmit dhe pushtetit të tyre. Nga libri “Fronti i heshtur” shkëpusim: “Sipas planit Kim Filbi , ky kolonel anglez në shërbim të sovjetikëve, u dha atyre me saktësi  vendndodhjen e nacionalistëve shqiptarë të cilët filluan të binin një nga një në grackat e Sigurimit të Shtetit”. Në duart e zeza gjakatare dhe të pista të tyre ra edhe super-radisti Tahir Prençi. Në dokumentin e Drejtorisë Juridike të Ministrisë së Rendit nr. 93/1, dt. 24.09.1992, midis të tjerash thuhet: “Në çastin e kapjes Tahir Prençit i janë gjetur: një sasi floriri, dollarë amerikanë dhe materiale propagandistike nga ato të Komitetit Kombëtar “Shqipëria e Lirë”. Gjatë qëndrimit në burg mbi të janë përdorur tortura nga më të rëndat dhe forma të ndryshme dhune për ta detyruar ta bënin për vete, që me tërë aftësitë e tij si profesionist si super-radist i paimitueshëm, ta vinin në shërbim të Sigurimit të Shtetit që të bënte lojën e tyre; por Tahiri nuk  tradhëtoi kurrë, as shokët, as veten, as atdheun, as idealet. Përballoi të gjitha llojet e dhunës. Nuk u ligështua. Nuk u nënshtrua. Nuk u dorëzua. Perkundrazi gjithnjë mendonte si të delte nga kjo skëterrë e zezë dhe të fluturonte drejt lirisë. Askush s’e di mirëfilli si u arratis prej dhomave të izolimit të Drejtorisë së Punëve të Brendëshme të Tiranës, por dihet  se më 26 tetor 1952 ai nuk ishte më në atë Ferr. Thuhet që pas disa ditësh vritet nga Forcat e Ndjekjes. Po enigma mbetet enigmë. Edhe sot e kësaj dite, askush nuk përgjigjet.  Askush nuk flet se ku gjendet varri i tij. I biri, Rifati, bëri çmos të mësojë të vërtetën. S’la gur pa lëvizur, s’la zyrë pa trokitur për të gjetur varrin e babait të dashur. Edhe nëpër Evropë ka shkuar. Edhe në Amerikë… për të marrë një sinjal, një fjalë, për enigmën e zhdukjes së të jatit. Por siç thotë kënga, dëgjohet veç fishkëllima e erës dhe zëri i qyqes ku-ku, ku-ku….
Ka dhimbje i biri që kërko të dijë varrin e të jatit!…Ka dhimbje dhe trishtim e bija…E shkreta grua vdiç me brengë në shpirt pa e mësuar të vërtetën. Është një e drejtë njerëzore që të birit t’ia tregojnë vendin ku e kanë masakruar dhe groposur, që t’i zhvarrosë eshtrat e të jatit, për t’i rivarrosur me ndere siç e meriton çdo prindër, e jo më prindri i nderuar siç ishte Tahir Prenci. Ndoshta një ditë do të gjendet varri dhe eshtrat e birit të Reçit të Dibrës dhe Shqipërisë Tahir Prençi; super-radistit të shkëlqyer, nacionalistit të vërtetë, shqiptarit të kulluar dhe trim, që sakrifikoi jetën në luftë për çlirimin e Shqipërisë nga komunistë …
Shteti demokratik e ka për detyrë të zbulojë se ku janë eshtrat e tij, dhe t’ia rivarrosë me ndere ashtu siç nderohen figurat e shquara të kombit.