Nga ANGELO PANEBIANCO//

            Është një nga ata çaste, që duken në histori më shpesh se sa do të dëshironim, në të cilët gjithshka duket se zhvillohet me ngadalësues, të gjithë duken të palëvizshëm, me frymën pezull. Çasti pret fazat e pritme të shkallëzimit të kundërshtisë (në veprim shumë kohë më parë se sa vrasja e Kasem Sulejmanit)ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe Iranit dhe pyet vehten se cilat mund të jenë pasojat e mundëshme. Në pritje ndoshta mund të bëhet ndonjë vërejtje, duke shpresuar që të jetë e urtë, mbi gjëra me të cilat kemi të bëjmë nga afër. Të marrim Amerikën dhe Evropën. Sa i përket Amerikës mund të pyetet se sa zgjedhja e Trump-it, për t’i dhënë një goditje t’asaj përmase, kaqë rrënuese, armikut iranian, mund të ndikojë nga një anë zgjedhjet e ardhëshme presidenciale dhe nga tjetra zhvillimet e strategjisë amerikane në Lindjen e Mesme.

            Në rrafshin e parë, ndijesia është se Trump-i, që gjithsesi nisej i favorizuar, do të ketë shtuar dobinë e vet përkundrejt rivalëve demokratë. Këta të fundit, duke zgjedhur të dënonin vrasjen e Sulejmanit, sigurisht kanë marrë duartrokitjet e pjesës radikale (n’Evropë do të quhej “e majta”) të zgjedhësve të tyre, por me të drejtë nuk kanë gjetur shumë miratime në votuesit e qëndrës, të pavendosur ndërmjet demokratëve dhe republikanëve. Nëse boshti politik demokratik – siç hamendësohet nga kjo ngjarje – do të jetë i zhvendosur majtas, Trump-i, me gjasë, do të fitojë lehtësisht. Kjo nuk është një perspektivë e mirë për botën perëndimore, për Evropën në veçanti. Një rizgjedhje e Trump-it do të zgjeronte më shumë hapësirën politike ndërmjet dy brigjeve t’Atllantikut.

            Në rrafshin e dytë – strategjia amerikane në Lindjen e Mesme – bëhet fjalë për të kuptuar nëse veprimi i Trump-it (siç na ka bërë të njohur prej kohësh) është vetëm  një dallëndyshe që nuk sjell pranverën, por vetëm një lëvizje për të goditur një njeri që përfaqësonte  një kërcënim të afërm për jetën e ushtarëve  dhe interesat e Amerikës, apo është një pikë kthese, një mesazh i këtij lloji: Amerika është kthyer me të gjithë fuqinë e saj në Lindjen e Mesme, nuk është më e prirur t’i lerë fushë të lirë projekteve mbizotëruese iraniane, neo-imperializmit rus apo mallit neo-otoman turk. Po të ishte e vërtetë kjo mundësi e dytë (por me Trump-in nuk ka asgjë të sigurtë) atëherë do të rridhnin mjaft pasoja, edhe për Evropën. Me acarimin e kundërshtisë ndërmjet Iranit, Vënd drejtues i botës myslimane shiite, të mbështetur nga rusët, dhe Shteteve të Bashkuara, Evropa vështirë do t’a kishte të qëndronte edhe për shumë kohë si “peshku në fuçi”, siç ka vendosur në këta çaste të bëjë. Konfliktet, sa më shumë bëhen të mprehta, aq më shumë lindin polarizime: nëse mëton të mos rrjeshtohesh do të marrësh goditje nga të gjitha anët, mund të kesh fundin e Melëve, të cilët, për të vendosur të mos rrjeshtoheshin në luftën (e shekullit të pestë para Krishtit) ndërmjet spartanëve dhë athinasve u masakruan nga këta të dytët.

            Le të supozojmë se me të vërtetë fuqia amerikane është përsëri në fushë, në shërbim të një strategjie më të përgjithëshme të prirur për të bërë pritë ndaj orekseve të shtuara në rajon për shkak të zbrazësisë që ajo vetë ka lënë për një kohë të gjatë. Do të bëhej fjalë për një rikthim në të vjetrën: aleancë të ngushtë me një pjesë të botës myslimane sunite dhe kundërshtim ballor Iranit dhe Islamit shiit. Një shkëputje jo vetëm nga politika e Obamës (marrëveshja bërthamore me Iranin), por edhe nga George Bush i riu që duke pushtuar Irakun më 2003, asgjësoi kontrollin e pakicës sunite mbi shumicën shiite, i bëri një favor të madh iranianëve, e shtyu Irakun  në zonën e ndikimit persian.

            Trump-i është e kundërta e gjithë kësaj. Duke mbajtur parasysh gjithanshmërinë e botës mesëm lindore (ku çfarëdo të bësh rrezikon të kryesh gabime gjëmë madhe) ai ndoshta ka të drejtë. As Bushi as Obama nuk arritën të ndalojnë terrorizmin sunit (nga Al Kaeda tek Shteti islamik). Ndoshta do t’i a arrinin fuqi sunite aleate të Amerikës. Edhe në këtë rast do të mbetej i hapur për Shtetet e Bashkuara problemi se çfarë do të bëhej me dykuptimësinë e sunitit turk, Erdogan. Para së gjithash duhet kuptuar se nëse gjesti i Trump-it është një veprim i improvizuar (siç hamendëson Paul Berman tek Corrieri i djeshëm).

            Nëse Amerika është kthyer me të vërtetë në Lindjen e Mesme, evropianët do të duhej t’i bëjnë mirë llogaritë e tyre. A do t’ishte një zgjedhje realiste në këtë rast të mbante një qëndrim të paanshëm (që është ngasja e shumë evropianëve)? Apo do t’ishte rrjeshtimi me rusët kundër amerikanëve (ngasja e disa të tjerëve)? Nuk ka dyshim se do t’ishim të pranishëm në një mobilizim të gjërë n’Evropë të gjithë atyre që duan të bien n’ujdi me akrepa, të veja të zeza e gjarpërinj me zile, për të cilët i vetmi “i keqi” i vërtetë që vjen rrotull në Lindjen e Mesme (së bashku me Izraelin, kuptohet) është amerikani Trump.

            Siç ndodh shpesh, janë në lojë  si interesat ashtu edhe vlerat. Në rrafshin e interesave, megjithëse dihet sa e lodhëshme dhe zhgënjyese është për evropianët të kenë të bëjnë me Trump-in, alternativat (për shembull një ndikim mbizotërues rus në Lindjen e Mesme) a do t’ishin për ne të dobishme? Duhet të shihet se çfarë ka ndodhur në Libi. Mungesa amerikane ka nxjerrë jashtë loje evropianët (italianët në rradhë të parë): e ardhmja e Vendit është në dorë të rusëve e të turqëve. Pa llogaritur se një rëndim i kundërshtisë Shtetet e Bashkuara-Iran, me evropianët që luhaten, ndahen e madje i dërgojnë mesazhe armiqësore Amerikës, ndoshta do t’ishte goditja përfundimtare e NATO-s. Evropa do të mbetej pa mbrojtje.

            Në rrafshin e vlerave a me të vërtetë do t’ishte e dobishme për evropianët të këpusnin krejtësisht atë që tashmë është një lidhje e dobët me Shtetet e Bashkuara? Nuk duket aspak që Evropa, me parimet e saj kushtetuese, me liritë e saj, me stilin e saj të jetës, të ketë më shumë ndajafërsi me Rusinë se sa me Amerikën, me Iranin se sa me Izraelin. Një gjë është real politika (që detyron psh. të trajtohet me sauditët).  Gjëra të  ndryshme, shumë të ndryshme, “janë ndajafërsitë e zgjedhura”. Nuk duhet ndonjë mprehtësi e madhe për të kuptuar se me kë kanë më shumë ngjajshmëri evropianët.

            “Corriere della Sera”, 6 janar 2020             E përktheu Eugjen Merlika