NGA MAKENSEN BUNGO/ Nju Jork/

Me 17 Mars të këtij viti në gazetën“ Mapo “ është  botuar një artikull interesant shkruar nga poeti Sadik Bejko titulluar: “Tragjedia e Haxhiademit: si shkroi intrigën  vrastare brenda kampit të Skënderbeut “. Në këtë artikull poeti Sadik Bejko e vlerëson Ethem Haxhiademin  si tragjedian dhe bën thirrje për të vënë në skenë tragjedinë e e shkruar prej tij me titull “Skënderbeu “në këtë vit, që është quajtur Viti i Skënderbeut.

E përgëzoj dhe e falënderoj poetin Sadik Bejko për këtë thirrje atdhetare dhe do të dëshiroja që ajo të mos binte në vesh të shurdhër. Edhe unë  e vlerësoj Etëhem  Haxhiademin si atdhetar, si poet, si përkthyes,si romancier dhe mbi të gjitha si themelues i tragjedisë shqiptare.

Foto: Et’hem Haxhiademi/

Vite më parë e  kam studjuar Ethem Haxhiademin, e kam njohur personalisht, kam biseduar me të, më ka dhënë këshilla, kam qenë bashkë me të në birucat e Sigurimit; unë  i dënuar si armik populli dhe ai i arrestuar-po si armik i popullit. Kam pas fatin e mirë(që isha me të në ditë të vështira) por dhe të keq(se ishim bashkë në një qelitë e vdekjes),… kam banuar me të për një kohë të  gjatë në një kaush në burgun e madh të Elbasanit .Për të  plotsuar dhe  përforcuar ato që thotë poeti Sadik  Bekto, që të vihet në skenë tragjedia“ Skënderbeu “ me rastin e vitit të Skënderbeut po  shtoj edhe unë disa të dhëna për këtë personalitet të  letrave shqipe dhe mbi tragjedinë “Skënderbeu “ . Haxhiademi ishte  republikan.

Në kohën e Monarkisë, me gjithëse ishte  kompetent nga studimet që kishte kryer, haxhiademi  ka shërbyer në adminstratën e shtetit shqiptar deri si sekretar i prefekturës në  Gjirokastrës. Më lart jo, se nuk ishte servil  dhe karrierist.

Gjatë  luftës ka  qenë me Ballin Kombëtar, gjithënjë si republikan. Me porosinë e Mithat Frashërit shkoi në Elbasan dhë formoi degën  e Ballit në atë rreth, ka marrë pjesë  në mbledhjen e Mukjes por nga fundi i luftës u largua nga Balli dhe u kthye në Elbasan pranë familjes dhe u përpoq që të jetonte  larg politikës . .

Mbas luftës mori pjesë për krijimin e Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë  dhe u zgjoth kryetar i saj për degën e Elbasanit, por ndonjë veprimtari nuk zhvilloi.Kur  u caktua të kryesonte delegacionin e parë të shkrimtarëve shqiptarë, që do  të shkonte në vizitë në Jugusllavi , nuk pranoi, refuzoi të shkojë .U emërua profesor në shkollën Normale të  Elbasanit, por nuk do të zgjaste shumë sepse në vitin 1948 u arrestua me akuzën se po rithemelonte degën degën së Ballit Kombëtar në qytetin e Elbasanit.Arrestimi u krye në shtëpinë e tij, në mes natës, duke korigjuar hartimet e nxënësve. tema e hartimit që u ksihte dhënë nxënësve të tij titullohej “Djali pa nënë , si nata  pa hënë “. Do të mjaftonte edhe kjo temë për akuzën.E dërguan drejte e në Tiranë, ku e mbajtën një kohë të gjatë, duke e torturuar tmerrësisht. Pastaj e kthyen në Elbasan, ku torturat vazhduan ditë e natë. Unë e kam  parë atë dhe kam përjetuar dhimbje të thellë kur e shihja tek e nxirrnin për në banjë. ishte i lodhur, i raskapitur, mezi mbahej në këmbë, ecte duke u mbajtur pas murit. Një herë e pashë  që në korridor duke vajtur në banjë, u rrëzua dhe me që nuk ngrihej dot , filloi të ecte këmba doras. Dhimbje për intelektualin, shkrimtarin, pedagogun. Ku e kishin katandisur! Një ditë kur  më kishin nxjerrë në koridorin e birucave për t’ i pasatruar, me që isha më i vogli nga të gjithë të arrestuarit, ai duke shkuar në banjë, roja ishte larguar pasi e thirrën, unë iu afrova dhe ai me përshpërimë, me zë fare të ulët, më tha: Ti je i ri. Do të jetosh. Mos harro se cfarë po sheh me sytë e tu. Kur të përmbyset diktatura shkruaj një tragjedi për këto tortura barbare. Mos harro dhe iku duke u zvarritur…(Për më shumë do të lexoni në Diellin e printuar)