Nga Gëzim Llojdia/
Franco Tagliarini te “Shqipëria turistike” sjell përvojën e turizmit shqiptarë në vitet 1939-43,kohë nëtë cilën vendi ishte i pushtuar nga fashizmi.( Raporti i mbajtur në Geographical Society italian, Romë, 4 qershor 2014).Periudha në shqyrtim vitet 1939-1943, thotë Tagliarini kam,dokumente interesante nga ati im, një zyrtar i Ministrisë së Kulturës Popullore, ishte caktuar deri në korrik të vitit 1939, në Kryesinë e Këshillit Mbretëria e Shqipërisë me funksionet për Turizmin shqiptar.Qëllimi i zyrës së tij në Tiranë ishte në zhvillimin e turizmit.Natyrisht për fat të keq kishte ndodhur, për shkak të ngjarjeve të mos të ketë qenë gjendja e luftës me siguri në Shqipëri do kishte një rrjedhë të rëndësishme të turistëve jo vetëm nga Italia, por edhe nga Evropa.Ajo që duhet të theksohet se në ato vite turizmi në Shqipëri krejtësisht i mungonin dhe akomodimi objektet e pamjaftueshme dhe të papërshtatshme.Masat e para legjislative për industrinë e turizmit.Kam marrë disa të dhëna nga një artikull gazette, shprehet autori dhe kuptohet, që Tagliarini i referohet gazetes fashiste me po atë titull “Fazhismi” të datës 30 shtator 1939:”Situata aktuale në unazë Tiranë është për të ardhur keq për hotelet dhe i bën thirrje autoriteteve publike me qëllim që të urdhërojë mbylljen e menjëhershme të atyre që u mungojnë kushtet më elementare higjienike.”Në këtë artikull Drejtoria e Turizmi u përgjigj duke shpjeguar se çfarë ishte bërë në disa muaj nga korriku deri në shtator të vitit 1939, kohë në të cilën vendi ishte i pushtuar : ” përgatitjes së mikpritjes kushtet, me promotevet çdo gjë të mundshme për përmirësimin në shëndetësor për hotele,t kapërcimi i vështirësive dhe për të vendosur standardet për ndërtimin e ri”.E rëndësishme shqyrton Franco Tagliarini ishte organizata e hotel- turistike në Shqipëri institucioni në vitet 1940 dell’E.T.A. (Ente Hotel Tourist Albania) ajo ka realizuar një marrëveshje bashkëpunimi financiar me qeverinë shqiptare, me Ministrinë e Financave dhe Kulturës Popullore të Qeverisë Italiane.Në mënyrë të veçantë në mes të detyrave për “Entel ishte për të ndërtuar një hotel të madh në Tiranë për funksionin e veçantë politik,menjëherë filloi transformimin e hoteleve në Durrës, Tiranë, Gjirokastër, Berat, shpesh në bashkëpunim me lokalet në Shkodër, Vlorë dhe Korcë.Iniciativat janë dhënë edhe në Kosovë, në fushën e turizmit .Pa dyshim, më shumë përpjekje ishte ndërtimi i hotel Dajtit në Tiranë, i cili mund të rritë punën në Shqipëri gjatë periudhës së pranisë italiane.Ky hotel me një funksion kryesor i përfaqësimit kishte lindur shpejt pavarësisht vështirësitë, që ka pasur gjatë luftës, vazhdoi të jetë hoteli më i mirë në Tiranë gjatë viteve të regjimit komunist , i rezervuar për personalitete dhe të ftuar.Së fundi Drejtoria e institucionit të Turizmit – për përmirësimin e akomodimit turistik dhe formimin e një kategori të specializuar për hotele në Shqipëri.Kohëzgjatja e kurseve ishte planifikuar katër muaj dhe programi ishte një prej më të mirë të shkollës italiane profesionale.Shpejt u kuptua se domosdoshmëria e shtypit për të rritur ndërgjegjësimin e turistëve,kështu gazetarët italianë u ftuan për të vizituar fshatrat dhe shërbimet për ti shfaqur ato në gazetat italiane dhe revistat.Libri i Indro Montanelli :”Albania. Një dhe një mijë,”, mbledh shënimet e udhëtimit të tij në Shqipëri, botuar në vitin 1939, ai ishte shumë i sukseshëm dhe është shumë i rrallë.”Illustrated Time,” publikoi një speciale “Udhëtim përmes Shqipërisë”, më shumë se 50 faqet e gazetarit Lamberti Sorrentino në shtresën e 21 dhjetorit 1939 ilustruar me luks dhe i dha hapësirë të mjaftueshme për të gjitha aspektet e vendit .Si pjesë e shumte e punës me Nr 546 e 7 dhjetorit 1940, publikuar në Tiranë në “Fletoren Zyrtare dhe Mbretërisë Shqiptare “(Ditari nëpunësve zyrtare e Mbretërisë Shqiptare) dhe nr 192 të 19 dhjetorit të ardhshëm, është kostuar “Distaptur” Institucioni Editorial. Me karakterin e propagandës politike, turizmit social, ekonomik dhe, duke përfshirë kartolina ilustrues . Në fakt, situata e tregut në kartolina me foto në Shqipëri.Lidhur me rolin e entit botues “Distaptur”, autori thotë: babai im ishte , Tiranë dhe ka operuar në kuadër të DG Press, propaganda dhe Turizmit .Gjatë viteve 1940-1943 Agjencia luajtur një të rëndësishëm në aktivitete duke botuar disa libra.Ne kujtojmë,shkruan ndër të tjera Franco Tagliarini , vëllimi i Piero Ghiglione :”Maleve të Shqipërisë” (Tiranë 1941 studimi i parë i gjeografisë në vargmalin malor të Shqipërisë), me një shtojcë që përmban një raport mbi alpinistët shqiptarë.Ne përmendin, në mesin e publikimeve të tjera të këtij Ente, vëllimi i muzikantit dhe kompozitorit shqiptar Pjetër Dungu.”Lyra Shqiptare” titruar në gjuhën shqipe .Kange Popullore te mbledhuna nën kujdesin e Radio Tiranes, botuar në vitin 1940.Vëllimi është i pari publikuar në Shqipëri me mbledhjen e këngëve popullore në shqiptare. Libri – i cili përmban 50 këngë popullore me rezultatet e tyre mban një prezantim dhe një parathënien në gjuhën shqipe me përkthim italisht, ndërsa teksti janë në gjuhën shqipe me titullin në italisht.Autori, Pjetër Dungu, i lindur në vitin 1908, ishte një student i Martin Gjokës ka luajtur oboe duke studiuar piano dhe harmoni.Në vitet tridhjetë ai kishte një reputacion të konsiderueshëm autor këngëve popullore. Në vitin 1942 ai i shoqëruar në piano nga tenori Kristaq Antoniu për regjistrimin e tetë këngëve popullore për Columbia.