Nga Ilir Levonja/
1)Nuk e di se ku është qejfmbetja e profesor Qoses me të djathtën. Por ajo që di, ajo që shoh përditë, ajo që më trishton është kthimi i tij jo në një adhurues i së majtës. (Sikur të ishte kështu, do vazhdoja ta admiroja. Sikur edhe kam bërë gjithë këto vite.) Por nuk është kështu. Madje disa herë kam bëlbëzuar me vete, jo vetëm për atë…, edhe për të tjerë të asaj moshe. Asaj gjenerate që me ato kohë, ashtu siç ishin, me shtypës, shfrytëzues, të shfrytëzuar. Me luftë klasash. Me bllokada. Me kufij të mbyllur etj., u kthyen në simbole ku mund të shihej hirearkia e një kulture që po konsolidohej. Kjo përballë makinerisë gjigande të njerëzimit në Europë e gjetkë. Kam thënë pra, po mjaft o burra të urtë, mjaft duke u bjerrur, duke u çurtësuar. Mjaft duke mbajtur njërën anë. Mjaft duke u bërë më vulgarë se politikanët. Mjaft duke u bërë pjestarë të devotshëm, me zellin e militantit që e sheh kundërshtarin si armik. Por ata vazhdojnë, përkundër dëshirës time për t’i parë nga poshtë. Për t’i parë lart, në piedestal.
Ti thua që ”asnjë çast nuk ma kanë mbushur mëndjen ato akuza se kryeparlamentari Ilir Meta vërtet paska dashur të vriste Tom Doshin. Ilir Meta e shikoj si njeri e politikan të matur, të zgjuar, inteligjent, i cili në asnjë rast nuk do t’i lejonte vetes të futej në një farë aventure të tillë për çfarë u akuzua.” Balkanweb” dt 19/4/2015, intervistë me F.Nikolla.
Më kujtohet si tani, prill ishte edhe atëhere, biles 17 apo 18 data e vitit 2013. Me suportin e të majtës, një botuesi të majtë, që ashtu si shumë biznesman-ë të tjerë politikanë. Ndahen nga gruaja me letra, ose gjoja heqin dorë nga aktiviteti, për të mos patur ndeshje interesi. Për të qënë të shplarë përpara ligjit. Botove një libër për 21 janarin. ”Shqipëria dhe Kosova si do duhej të jenë”. Unë intrigën në letërsi e kam mësuar nga ty, nga paraardhësit e mi. Besoj se vrima e çelsit dhe shejtani në karrike, janë dy detaje që mbajnë në këmbë romanin tënd ”Vdekja më vjen prej syve të tillë”. Atë shejtan, çuditërisht ne e shohim tek njëri-tjetri, më shumë se tek i huaji. Edhe pse ti i referohesh shkjaut. Këtë shejtan e gjetët edhe atëhere. E promovuat me epitete të tilla, ”Depozita” ”Meta pas këpucës së Berishës” ”Paterica” etj. Tani shejtani nuk qënka më shejtan. Pasi as shkrimtari, gjeniu, profesori nuk është më i tillë. Eshtë politikani. Ti thua që u trondite për vrasjen e katër njerëzve. Mirë bëre. E vërtetë, tronditje është. Por çuditërisht nuk i ke thënë mbarë shqiptarizmës se sa i tronditur je përballë krimeve nga lufta e klasave në diktaturën e proletariatit. Madje në atë provim demaskimi të depozitës, ti the se u trondite kur kishe zbuluar në Austri një shkresë që thoshte se shqiptarët, vrasin njëri-tjetrin. Çuditërisht përpara se ta zbuloje ti e kanë thënë edhe shumë të tjerë, i fundit Zekeria Cana. Çudi, u dashka të shkosh në Austri për të kuptuar këtë. Çudi akoma kur nuk do ta kuptosh se duke mbajtur njërën anë, i shërben pikërisht këtij mallkimi.
2)”Porosia e madhe” është një nga veprat e tua më të mira. I kushtohet Naim Frashërit. Më ka mbetur në mëndje një pasazh. (Të kërkoj ndjesë nëse nuk e riprodhoj ekzaktësisht pasi jam larg dhe biblotekën e kam në atë vend që ti e nëm.) ”Askujt më mirë se Naimit nuk i shkonte për shtat fjala e urtë e popullit, më thuaj me kë rri të them se cili je.” Me një fjalë, kë lexon dhe të them se cili do të bëhesh.. Me një fjalë kë lexon, më kë e ushqen shpirtin. Dhe miqtë e Naimit ishin tjetri e tjetri e tjetri me radhë. Persët, Sadiu etj.Pak a shumë kështu thotë edhe Gledis Shmitt për Rebrandin, o bëhem gjeni o gomar. Eshtë për të ardhur keq, kur një mëndje e ndritur si ti, me konstatime të tilla studimore, i gëzohesh shoqërisë së një kryeministri. I lumturohesh një kryeparlamentari. Një faraoni që ngre çadra të tipit Gedaf thjesht se bën dyzetë e pesë vjeç. Përballë një moshatari tënd me një pension faqja e zezë, të lodhur lotësh, mashtrimesh, të përbuzur, të nëmur sikur të jenë të gjithë me kolerë. I gëzohesh sponsorizimit të një libri, dhe e shet brenda mbrëjmes me urdhër kryetari, anëtarëve që vinë aty jo për aspirata programesh, por për aromën e tenderave dhe të përqindjeve të tyre. Për një vend pune që shitet sa qimet e kokës. Ndërkohë kur letërsia vuan rimëkmbjen, rigjenerimin, kalim nga njëri brez tek tjetri. Për shkak të një diktati me porosi po kryetarësh. Shokëve me të cilët ti rri.
Nuk ka librari, nuk ka treg shpërndarje, nuk suport shtetëror. A nuk e shikon 99% e shkrimtarëve ngelën muhaxhirë. Paguajnë libra nga xhepi, i falin me dhimbje, të bindur në suksesin e ëndërruar.Eshtë e mjerueshme, edhe pse kanë kaluar njëzetë e pesë vjet, akoma nuk është thënë fjala juaj për një penë të re. Nuk ke faj, je i zënë duke lavdëruar veprën e Ilir Metës.
Me që ti dikur e ke thënë për Naimin, tani po ta them unë një fjalë të popullit për Metën. Aty ku ka zë, nuk është pa gjë. Askujt tjetër më mirë se Metës nuk i shkon kjo fjalë.
Gjithsesi, ti vazhdo lavdëroje, deri në çurtësi.
3)Diçka si më i vogël, si një adhurues. Pasi adhuronjësit nuk ke pse u kërkon vetëm sytë, vetëm adhurimin. Bën mirë t’i dëgjosh edhe ndonjëherë. A e di, këtë e shpjegon shumë bukur Petro Marko. Kur pajtoi Himarën me Dukatin. I tha ai dukaqoti, plaku i shtëpisë, ”ti Petro eja ulu këtu në krye.” Ti e di që tradita shqiptare e do që burri më i moshuar, ulet në krye. Kur Petro ngriti supet duke hezituar, ai ia ktheu. ”Ky vend të takon ty sepse gjykove si më i madhi ndër ne”.
Ai vend sot ka nevojë për ty dhe shumë të tjerë. Qoftë edhe në një distancim. Qoftë edhe në dy fjalë që i hedhin ujë zjarrit. Që nuk i lënë cjeprit të rrahin brinjët majë çatisë, siç tha Dritëroi.
Nëse të dhimbset shteti, nëse të dhimbsen vërtet njerëzit, i thuaj Ramës, Metës, Bashës….
-Nuk mund të shpikni kryetarë bashkish. Janë forumet. Ata i dirigjojnë.
(Me të drejtë një analist tha para pak ditësh se nuk ka rilindje me emra të vjetëruar. B. Haxhiu)
-Nuk mund të shkoni para popullit e të thoni ky do ta bëj këtë qytet apo atë qytet, kështu e ashtu. Pasi nuk është individi. Por platformat e programeve konform ligjeve. Dhe platformat aty mungojnë. Ndaj dhe fushatat janë kthyer në demagogji e radhës.
-Nuk mund të merreni më, me njëri-tjetrin, por me popullin.
-Nuk mund të prisni shirita në biznese ku nuk garantohen të drejtat më minimale të punonjësit.
-Nuk bëhet shteti me një sy qorr e vesh shurdh.
-Sa ”nuk”e të tjera.
Rilindja tashmë është histori. Por as letërsia e re nuk është me libra nga ndjesitë e së përditshmes me rrëfime kujtimesh të freskëta nga kryetarë dhe anëtarë partie, si ”Kurbani” apo ”Shqipëria dhe Kosova si do të duhej të jenë”.
Shëndet e jetë urtësi e munguar!