Viliem Kurtulaj/

Është pothuajse e pamundur të mos të ketë zënë veshi shprehjen “Ballkani është fuçi baruti”. Kjo shprehje përdoret rëndomtë sa herë ka konflikte në rajonin tonë. Në fakt, në një rishikim të shpejtë, që prej krijimit të shtetit shqiptar nuk rezulton se ushtria shqiptare, apo segmente të saj, të kenë sulmuar në mënyrë të planifikuar e organizuar një shtet tjetër me synim aneksimin, pushtimin apo spastrimin etnik. Nga ana tjetër, vetëm në 30 vitet e fundit, ushtri të vendeve të tjera të Ballkanit e kanë bërë kasaphanë rajonin. Më 10 prill 1994, pjesëtarë të forcave të armatosura të Greqisë sulmuan një repart kufitar shqiptar pranë fshatit Peshkëpi të Dropullit, ku mbetën të vrarë dy ushtarakë shqiptarë, ndërsa tre të tjerë u plagosën. Nga ana e shtetit shqiptar nuk pati asnjë reagim ushtarak ndaj Greqisë.
Ndërkohë, te fqinjët tanë veriorë, sulmet ushtarake ishin bërë diçka e zakonshme në vitet ‘90. Në qershor-korrik të 1991, ushtria serbe sulmoi Slloveninë për të mos lejuar këtë të fundit të shkëputej nga Jugosllavia. Kjo luftë njihet ndryshe si lufta 10-ditore që përfundoi me marrëveshjen e Brionit e cila ndalonte ushtrinë federale jugosllave të kryente veprimtari ushtarake në Slloveni, çka, rrjedhimisht, i dha Sllovenisë mundësinë për t’u bërë shtet i pavarur. Kjo bëri që ushtria jugosllave (e dominuar dhe drejtuar nga serbët) të orientohej drejt Kroacisë dhe Bosnjës.
Në mars të 1991, trupat ushtarake serbo-jugosllave sulmuan disa njësi policore kroate duke vrarë një polic kroat, çka konsiderohet si pikënisja e luftës serbo-kroate. Më 19 maj 1991, Kroacia zhvilloi një referendum për shkëputjen e plotë të saj nga Jugosllavia. Referendumi kaloi me 94% të votave pro. Më 25 qershor 1991, parlamenti kroat shpalli pavarësinë e Kroacisë duke shkëputur varësinë e saj prej Jugosllavisë. Të njëjtën gjë kishte bërë dhe Sllovenia. Qeveria jugosllave u përgjigj duke deklaruar se shpalljet e pavarësisë nga Sllovenia dhe Kroacia ishin të paligjshme dhe në kundërshtim me kushtetutën jugosllave. Si reagim, ajo intensifikoi sulmet ndaj kroatëve çka prodhoi një luftë 4-vjeçare Serbi-Kroaci. Lufta përfundoi në 1995 me fitoren e Kroacisë e cila arriti qëllimet veta, përkatësisht, pavarësinë dhe ruajtjen e kufijve të saj.
Një tjetër luftë e përgjakshme në Ballkan është lufta e Bosnjës e cili nisi në prill të 1992 deri në dhjetor të 1995. Edhe kjo luftë ndodhi në kuadrin e shpërbërjes së Jugosllavisë dhe u zhvillua ndërmjet forcave serbe dhe boshnjake. Masakrat e ushtrisë serbe në këtu luftë ishin nga më të tmerrshmet të cilat kulmuan me masakrën e Serbrenicës ose, siç njihet ndryshe, gjenocidi i Serbrenicës. Kjo ngjarje famëkeqe u zhvillua në korrik të 1995 ku më shumë se 8000 burra dhe djem boshnjak u vranë nga ushtria serbe në Serbrenicë. Lufta përfundoi në dhjetor të 1995 me nënshkrimin e marrëveshjes e Dejtonit.
Më 1998, një tjetër luftë do të shpërthente në Ballkan, luftë në të cilën ndryshonte viktima por jo agresori. Nën udhëheqjen e Millosheviçit, më 28 shkurt të 1998, ushtria serbe do të kryente disa sulme ndaj shqiptarëve në fshatrat Likoshan dhe Qirez në Drenicë të Kosovës. Kjo konsiderohet dhe si pikënisja e kësaj lufte. Pas luftimeve dhe masakrave të përgjakshme nga ushtria serbe, lufta mori fund në 1999 me ndërhyrjen e forcave të NATO-s, kryesisht të ShBA-së, dhe nënshkrimin e marrëveshjes së Kumanovës. Prej 11 shkurtit të 2008, Kosova është shkëputur përfundimisht nga Serbia, duke shpallur pavarësinë si një vend sovran. Pavarësisht kësaj, aktualisht strukturat paralele kriminale serbe në veri të Kosovës vazhdojnë të mbajnë, prej disa ditësh, të paralizuar qarkullimin atje. Ndërkohë, pak ditë më parë, presidenti serb Aleksandër Vuçiç i bëri kërkesë zyrtare autoriteteve të KFOR-it për dërgimin e 1000 trupave ushtarake serbe në Kosovë, kërkesë kjo që pritet të refuzohet.
Në janar të 2001, sërish do të kishte luftë në Ballkan. Maqedonia e Veriut, e cila kishte arritur të shkëputej pa luftë nga Jugosllavia, nuk do arrinte t’i siguronte pothuajse asnjë të drejtë komunitetit shqiptar, gjë që do të çonte në shpërthimin e një lufte midis ushtrisë maqedonase dhe kryengritësve shqiptarë atje, të organizuar nën emrin e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare. Si shembull i të drejtave të mohuara mund të sjellim faktin se, në 2001, vetëm 2% e administratës publike maqedonase ishin shqiptarë. Lufta përfundoi më 13 gusht 2011 me nënshkrimin e Marrëveshjes së Ohrit.
Si përfundim, nga të gjitha luftërat apo konfliktet e përmendura më lart, të cilat kanë ndodhur në Ballkan gjatë tre dekadave të fundit, nuk ka asnjë rast sulmi nga ushtria shqiptare ndaj një vendi tjetër. Duket qartë që ushtritë serbe kanë qenë vazhdimisht nismëtare dhe flamurtare të luftërave, pa përmendur Luftën e Parë Botërore e cila, edhe ajo, nisi në Ballkan pas vrasjes së Franc Ferdinantit më 28 qershor 1914 në Sarajevë nga studenti serb Gavrilo Princip. E ndodhur në një rajon të ashpër, Shqipëria dhe shqiptarët më shumë janë dëmtuar sesa kanë përfituar nga marrëdhënia me fqinjët e tyre. E për ta riformuluar drejt shprehjen “Ballkani është fuçi baruti”, do të ishte më e saktë të thuhej “Serbia është fuçi baruti”.