By Kolec Ndoja/
Founder of Albania’s First Opposition Party | Recipient of the “Torch of Democracy” Medal
More than three decades ago, I stood among a generation awakened by the fall of the Berlin Wall. Across Eastern Europe, we watched in awe and disbelief as totalitarian regimes collapsed under the weight of their own lies, and the light of freedom broke through concrete and barbed wire.
In Albania, my country of origin, we had endured nearly fifty years of dictatorship. To even whisper the word “democracy” was dangerous. And yet, inspired by the courage of others and the promise of liberty, I joined others to found the first opposition party in our nation’s modern history. We were driven not by revenge, but by hope. Not by ideology, but by a simple, enduring belief: that every human being has the right to speak, to choose, and to live without fear.
For this, I was later honored by the President of the Republic with the “Torch of Democracy” medal. But I do not share this story for recognition. I share it because today, I fear that same torch is dimming—not in Eastern Europe, but in the very heartlands of Western civilization.
Democracy Is Not Collapsing, It’s Eroding
Democracy, we often forget, is not a given. It is not permanent. It does not collapse suddenly like a building in an earthquake. Rather, it erodes quietly, like a shoreline under constant waves of cynicism, polarization, and silence.
In the West, the enemy is no longer a brutal dictator silencing the press—it is ideological conformity silencing each other. In the name of progress, we are sometimes tempted to reject dissent, stifle uncomfortable truths, and shame those who dare to think differently.
“Freedom is the right to tell people what they do not want to hear.” – George Orwell
But when we lose the ability to disagree respectfully, to question narratives, and to entertain opposing views, we lose the very soul of democracy.
It is one thing to fight against oppression from above. It is another, far more dangerous, to invite it from within, under the guise of moral certainty. We are at risk not because freedom is under siege from abroad, but because we are forgetting how to be free at home.
Democracy vs. Authoritarianism: A War of Ideas
While we fracture internally, authoritarian regimes are watching, and learning.
China declares that “Western liberal democracy is obsolete.” Russia proclaims that it is the defender of “traditional values” against Western chaos. And disturbingly, more people around the world are beginning to believe them, not because authoritarianism is appealing, but because democracy is looking increasingly dysfunctional.
We’re told that Vladimir Putin fears NATO expansion. But let’s be honest:
Putin doesn’t fear tanks, he fears truth.
He doesn’t fear NATO at his border.
He fears democracy itself.
He fears the possibility of a free Ukraine, because a free Ukraine shows his own citizens what is possible. He fears democratic ideals far more than Western weapons, because freedom is contagious, and once people taste it, they rarely go back.
This erosion was predicted long ago. In the 1830s, Alexis de Tocqueville warned of a new form of tyranny: soft despotism. A future where people still vote, still shop, still speak, but where fear and conformity quietly suppress true freedom.
“Such a power does not destroy… it compresses, enervates, extinguishes, and stupefies a people,” he wrote.
We are not yet there, but we are inching dangerously close.
Free societies today are struggling with overcorrection. Movements born from noble intentions, anti-racism, gender equity, cultural inclusion can sometimes drift into ideological absolutism, where questioning becomes heresy and debate becomes betrayal.
Make no mistake: inclusion matters. Justice matters. But justice without freedom is not justice, it is control by another name.
The great Abraham Lincoln once warned:
“America will never be destroyed from the outside.
If we falter and lose our freedoms, it will be because we destroyed ourselves.”
The same is true for any democracy. It is not the authoritarian who poses the greatest threat it is the citizen who chooses silence over truth, comfort over courage, conformity over conscience.
Authoritarianism thrives in the spaces we leave empty.
It does not have to be this way.
We can still turn back.
We can still reclaim the fragile beauty of democracy, not just as a system of government, but as a way of life.
That begins by defending diversity of thought with the same passion we defend diversity of identity. It means welcoming questions, not fearing them. It means refusing to cancel people simply because they express doubt, or hold a view outside the mainstream.
“Injustice anywhere is a threat to justice everywhere.” – Dr. Martin Luther King Jr.
And justice is no longer just about laws, it’s about the way we treat one another. The way we debate, disagree, and still walk forward, together.
To the young, I say: the freedom you enjoy was not born on social media. It was earned in the streets of Prague, the prisons of Tirana, the rallies of Selma, the rubble of Berlin. You have inherited something precious. Do not throw it away for the false comfort of ideological safety.
To all of us, I say: the time to defend democracy is not when the tanks roll in, it is now, when silence is easier than speech, and groupthink feels safer than dissent.
“We do not inherit democracy from our ancestors; We borrow it from our children.”
Let us be worthy of their trust.”
Bukuria e brishtë e Demokracisë
Nga Kolec Ndoja
Themelues i Partisë së Parë Opozitare në Shqipni | “Pishtari i Demokracisë”
Ma shumë se tri dekada ma parë, isha ndër një brez që u zgju prej shembjes së Murit të Berlinit. Në tanë Europën Lindore, i shifshim me habitë e pa besim se si ranë regjimet totalitare, nën peshën e rrenave të veta, e drita e lirisë çau përtej betonit e telave me gjemba.
Në Shqipni, vendi im, kishim kalue afro pesë dekada nën diktaturë. Me përmend fjalën “demokraci” me za të naltë, ishte rrezik. E megjithatë, të frymëzuem prej guximit të tjerëve dhe premtimit të lirisë, u bashkova me shokë e themeluem partinë e parë opozitare në historinë moderne të vendit tonë. Nuk ishim të shtymë prej hakmarrjes, por prej shpresës. Jo prej ideologjisë, por prej një bindje të thjeshtë e të fortë: se çdo njeri ka të drejtë me folë, me zgjedhë, e me jetue pa frikë.
Për këtë, ma vonë u nderova prej Presidentit të Republikës me medaljen “Pishtari i Demokracisë”. Por këtë histori nuk e tregoj për lavdi. E ndaj sepse sot, kam frikë se ai pishtar po fiket, jo në Lindje, por në vetë zemrën e qytetnimit Perëndimor.
Demokracia s’po shembet, po tretet
Demokracia, shpesh harrojmë, nuk na vjen si e dhënë. Nuk asht e përjetshme. Nuk shembet papritmas si ndërtesë prej ndonjë tërmeti. Ajo tretet ngadalë, si bregu që kafshohet ditë për ditë prej dallgëve të cinizmit, përçarjes, e heshtjes.
Në Perëndim, armiku nuk asht ma diktatori i egër që mbyll gazetat, por përputhja ideologjike që na detyron me mbyllë gojën ndaj njëni-tjetrit. Nën emnin e “progresit”, shpesh na vjen me refuzue zërat ndryshe, me mbytë të vërteta të pakëndshme, e me turpnue ata që guxojnë me mendue ndryshe.
“Liria asht e drejta me i thanë njerzve atë që s’duen me ni.” – George Orwell
Kur e humbasim aftësinë me u kundërshtue me respekt, me ba pyetje, me ni mendime të kundërta, atëherë humbasim vetë shpirtin e demokracisë.
Me u përballë me shtypjen që vjen prej nalt, asht nji punë. Me e ftue atë shtypje prej mrena, tue u mshef nën emrin e “moralit absolut”, asht diçka krejt tjetër, e shumë ma e rrezikshme. Nuk jemi në rrezik se na kërcënojnë prej jashtë, por sepse po harrojmë me jetue të lirë në vendin tonë.
Demokracia kundër autoritarizmit: nji luftë idesh
Teksa na po copëtohemi nga brenda, regjimet autoritare po shikojnë, e po mësojnë.
Kina deklaron se “demokracia liberale perëndimore ka marrë fund.” Rusia shpallet si mbrojtësja e “vlerave tradicionale” përballë kaosit të Perëndimit. Dhe ajo që asht ma shqetësuese—po rritet numri i atyne që po u besojnë. Jo se autoritarizmi asht tërheqës, por sepse demokracia po duket e lodhun, e çorganizuar.
Na thonë se Vladimir Putin ka frikë prej zgjerimit të NATO-s. Por t’jemi të sinqertë:
Putini nuk i ka frikë tanket, ka frikë të vërtetën.
S’ka frikë prej NATO-s në kufi.
Ka frikë prej vetë demokracisë ne kufi.
Ka frikë prej nji Ukraine të lirë, sepse nji Ukrainë e lirë u tregon qytetarëve të vet se çka asht e mundun. Ai i frikësohet ideve të lirisë ma shumë se armëve të Perëndimit, sepse liria asht ngjitëse, dhe kur populli e provon, nuk e harron lehtë.
Despotizmi i butë i kohës sonë
Kjo tretje asht parashikuar prej kohësh. Qysh në vitet 1830, Alexis de Tocqueville pat paralajmëru një formë të re tiranie: despotizmi i butë. Nji e ardhme ku njerëzit votojnë, blejnë, flasin, por frika dhe përputhja e heshtun ua merr frymën lirisë së vërtetë.
“Nji pushtet i tillë nuk të shkatërron… ai të shtrydh, të lodh, të fikë dhe të mpinë,” – shkroi ai.
Nuk jemi ende atje, por po i afrohemi pa e kuptue.
Shoqnitë e lira sot po përballen me teprime. Lëvizje të linduna me qëllime fisnike, kundër racizmit, për barazi gjinore, për përfshirje kulturore, po rrëshqasin herë-herë në absolutizëm ideologjik, ku pyetja bahet mëkat dhe debati shihet si tradhti.
Mos gabo: përfshirja ka randësi. Drejtësia ka randësi. Por drejtësi pa liri, nuk asht drejtësi, asht thjesht kontroll me emër tjetër.
Linkolni i madh ka thanë:
“Amerika kurrë s’ka me u shkatërrue prej jashtë.
Nëse rrënohemi dhe humbasim liritë, ka me qenë se e kemi ba vetë këtë.”
E njejta vlen për çdo demokraci. Rreziku ma i madh nuk asht autokrati, por qytetari që zgjedh heshtjen para të vërtetës, rehatinë para guximit, përputhjen para ndërgjegjes.
Autoritarizmi lulëzon në vendet që ne i lëmë bosh.
Nuk asht e thënë me përfundu kështu.
Ende kemi kohë me u kthye mbrapa.
Ende mund ta rimarrim atë bukuri të brishtë të demokracisë, jo veç si sistem qeverisjeje, por si mënyrë jete.
E kjo nis tue mbrojtë lirinë e mendimit me të njejtin pasion siç mbrojmë identitetin. Me mirëpritë pyetjet, jo me pasë frikë prej tyne. Me mos i përjashtue njerëzit pse shprehin dyshim, apo pse mendojnë jashtë rrymës kryesore.
“Padrejtësia kudo, asht rrezik për drejtësinë gjithkund.”
— Dr. Martin Luther King Jr.
Dhe drejtësia sot nuk matet veç me ligje, por me mënyrën se si sillemi me njëni-tjetrin. Si debatojmë, si pajtohemi, si ecim përpara, bashkë.
Për të rinjtë: Liria që gëzoni, s’asht lindë në rrjetet sociale. Ajo u fitue në rrugët e Pragës, në burgjet e Tiranës, në marshimet e Selmës, në rrënojat e Berlinit. Keni trashëgue diçka të shtrenjtë. Mos e shisni për rehatinë e rreme të “sigurisë” ideologjike.
Për krejt ne: koha me mbrojtë demokracinë nuk asht kur dalin tanket, por sot, kur heshtja duket ma e lehtë se fjala, dhe mendimi në grup ma i sigurt se qëndrimi i pavarun.
“Demokracinë nuk e trashëgojmë prej të parëve;
E marrim hua prej fëmijëve tanë.”
Të jemi të denjë për besimin e tyne.