{sa e vogel ne Universin e madh}/
Nga EGLANTNA MANDIA
TIRANA E VOGËL/
Tirana e vogël/
Papritur një rreze dielli/
Ndriçoi/
Emrin tënd/
Dhe rininë time të herëshme/
E të pashë krejt e habitur/
Dëgjova nëpër ajër,/
Tingujt e lashtë të një melodie/
Që kumbonte/
E shoqëronte këngën/
E muezinit/
Simbolet e para të dashurisë/
Që më ngjitën drejt qiellit/
E një lot/
Ma njomi zemrën/
Të thirra atëherë/
Tirana ime e vogël/
Dhe prita të dëgjoj
Me drithmë jehonën e Dajtit
Po dielli u zu
Dhe ndjeva
Një rrënqethje fantazmash
Gjoksin të ma shtërngonte
NERMIN VLORA,1967
POETJA
Ato ishin vitet e pritjes pa fund të ëndrrave pa shprese. E kur qielli u ça u përballem me një realitet të pa imagjinuar buzë një krateri, llava e të cilit valonte tash sa mot, shpërtheu me një urrejtje e zemërim të frikshëm.
Shpirtëra të trazuar, të shkretë e të humbur, që kërkojnë vetëvehten me delirë të cuditëshme,me sy të marrur,gjysëm të verbër nga errësira e gjatë e jetës. Në një përplasje të egër iluzionesh e diziluzionesh për të vendosur një ekuilibër të ri.
Ne në bulozën e dhjetvjecarit të fundit të shekullit të xx, shqiptarët e gjetën vehten jashtëzakonisht të pafuqishëm të pa mbrojtur, krejtësisht të hutuar.
Vjeshtë Tirane, që cfarëdo të ndodhte ishte aty,si mali i Dajtit dhe përvijimet e detit që duken prej tij,një ngushëllim jo i vogël.
Pikërisht atëherë,u shfaqën nën qielli me re të kryeqytetit,Një Papë,Një Shenjtore dhe Një zonjë e aristokracisë së lartë,POETJA.
Zonja elegante,me një gjerdan perlash në qafën e gjatë si të një mjellme,qe një ëndërr e prekeshme,disi e besueshme,tek zbriste shkallët e hotel Dajtit,me një buzëqeshje gati hyjnore,një vegim yllësie me flokë të bardhë e fytyrën fisnike pa asnjë rrudhë,me sy të zinj ,depërtuse të butë e jashtëzakonisht inteligjente,dukej si një dhuratë nga zoti,si një oaz shlodhje ,pas një rrugëtimi të gjatë.
E ca ëndërrimtare, si puna jonë,që nuk u pat vdekur fare shpresa për mrekulli të rralla,u kuturisëm të bënim një dokumentar në T.V.Sh,për Nermin Vlorën.
Po sikurse ca flluska të tjera,edhe kjo mbeti e tillë,sepse grupi i xhirimit u shpërnda në “drejtime të panjohura” dhe mua më mbeti në dorë shkrimi,me titull:Tirana e vogël,sipas një poezie brilante të saj.
= = =
Ditë me shi në Tiranë.
Shi shi i rrëmbyer tirane.Një vajzë e vogël me emrin Nermin,mbetet befas matanë lumit të Lanës,ndërsa nëna e saj Zonja Belkiz e pret në anën tjetër.Vajza e vogël e përlotur s’di nga t’ja mbajë.Një burrë i moshuar e pyet: – ç’ke moj bijë?
Vajza dëgjon zërin e nënës dhe tregon ,me dorën e vocër,se nuk e kapërxen dot lumin e rrëmbyer,dhe atje, atje është nëna e saj që po e thërret”NERMIN!”……
Ç’qe ky episod i çuditshëm?
Një shenjëzë,një parathënie e viteve të më vonëshme të pritjes së gjatë,tepër të gjatë për takimin e shumëpritur midis nënës dhe bijës?
Asaj cupëze të vogël për vuajtejen dhe pritjen plot durim,fati I fali hapësirat e detrave,oqeaneve,kontinenteve dhe mundësinë e fjalës me yllësitë.
Goca e Tiranës së vogël u bë një zonjë e nderuar,intelektuale e ndritur,që me humanizmin,dijet enciklopedike arrijti të futej në thellësitë e shekujve për të njohur të sotmen dhe parathënë të ardhmen.Forca kreative e Nermin Vlorës ka një opus shumë të gjerë,në fushën e gjuhësisë,prozës dhe vecanerisht poezisë.Me një sensibilitet të rrallë poetik ku dendësohet një mall e brengë njerëzore dhjetravjecare,për Tiranën e vogël, nënën, gjyshen shkollën ,shoqet,shtëpinë ,atdheun e gjithecka shqiptare.
“Muza e poezisë sime lindi në Shqipëri[poezia e parë u botua këtu në moshën 12 vjecare]u rrit në Shqipëri,këndoi për Shqipërinë në masën e një harmonie midis popujve të Europës,si qytetare të Europës që jemi”
Më se e vërtetë ,në këtë KOHË kur thirrja e brendëshme e shpirtit të Kombit kërkon të ketë Shqipëri të bashkuar “Si gjithë Europa”Krijimtaria poliedrike e NerminVlorës është një shembull i forces kreative të këtij populli të lashtë e fisnik,bijtë e të cilit ,sic ka shkruar Barleti”Ndjekin gjurmët e fisit e gjakut të vet”
Poezia “NJË KRIZË’vjen pas pas lajmit të vdekjes së gjyshes në Tiranë.Fytyra e së cilës është vizatuar në poemën”ARRATISJA”që është vjershërimi më i bukur i vëllimit”Nga gjysëm hëna tek Hena,1973”Një ditar i plotë poetik,që lidhet me Atdheun, fëmininë,rininë ,dashurinë,martesën ,arratisjen nga ardhja e nazistëve në Shqipëri me njëmijë rreziqe,poema si një elegji largimi nga lufta shkatërrimtare,e mjaftë për t’i dhënë njeriut që e ka parë në sy për të gjithë jetën të bëhet kundër saj,kundër kasapëve të njerëzisë.
Dhe kudo mesazhe të Atdheut,sado larg që të jetë POETJA,sado që në poezinë e saj të fryjë flladi i kozmosit, i universit, yllësive, misterit të jetës dhe vdekjes, do të dali pa pritur një mall tjetër i largët që të kujton dhimbjen e thellë të ndarjes.sic qe vdekja e gjyshes Mevedet aq të dashur e të respektuar nga Nermini.
Mevedetin,vajzën e madhe të Ismait Qemalit vdekur në një varfëri ekstreme, sa që të bijës,Belkizit i pat mbetur peng në zemër,se nuk pati as sheqer për një caj në castet e fundit,se gjithcka që patën ua rrëmbeu pushteti popullor.
”Në mjegullën e kohës
,ende kujtoj lamtumirën e gjyshes
dhe buzëqeshjen e ëmbël të ngrirë
nga hidhërimi ,që s’e pashë më kurrë!”
Asgjë më tepër.Poezia e Nerminit frymëzon ligjin e mirësisë.
”Vjersha është gjuhë ndërkombëtare.
vjersha nuk pranon dallime klasash.
Vjersha nxirret nga burimi i misterit të krijimit,me forcën e artit duke kaluar nëpër vijat e imëta të fjalës,e cila dhuron atë që i është caktuar për të pushtuar vetveten në kërkesë të vlerave madhështore të shpirtit”shkruan autorja në parathënien e librit me vjersha ’Zotëruesi i kohës’1967.”
Nga Tirana e vogël në hapësirat e pafundme ,shpirtin e etur të POETES nuk e pengon asgjë për të kërkuar misterin e jetës e të gjejë afërsitë shpirtërore në gjithësinë e pamatë.
“Në dritën e rrufesë
sytë e tu pashë
në një natë me stuhi
Pastaj zbardhi
Dita
======
” Oh jo,o diell,
Ti i madh je
Dhe për njerëzimin në lëvozhgë
Cak i pakalueshëm je
Po jo aq fort
për mendmet
Shkëndija të shpirtit
që hapësirën marrin
përtej orbitës sate
thesare duke kërkuar
shekujve përt’u falë”
Poezia është një bukuri që shihet me sy,futet thellë në zemër dhe pasuron shpirtin.Një shpirt i pasur bëhet i mëshirshëm ndaj vuajtjes së të tjerëve.
Poeti edhe kur është i vobektë nuk është kurrë i varfër,me që ka mundësi të përvetësoje si madhështinë e pafundme,ashtu edhe të vuajë për mediokritet dhe padrejtësitë e kësaj botë”-thotë Nermini.
=====
NËNËS,
“TË GJITHË NËNAVE,QË PUSHOJNË NË KOPËSHTIN E KUJTIMEVE”
Kur s’isha,Ti ishe
Kur linda,Ti më buzëqeshe
Kur u rrita,Ti më udhëhoqe
Kur gabova,Ti më qortove
se Ti më deshe
Dashurinë për gjithësinë,Ti ma mësove
Bukurinë e ndjenjave,Ti m’këshillove
Me universin n’harmoni t’jetoj,Ti më urdhërove
Dritën e vërtetë,ti ma tregove
pse Ti më deshe
Ti nënë,vlla,motër,shoqe
Ti në lundrimet e vështira t’kësaj bote
Ti eksperiencën e flokëve t’bardha ma
Dorëzove
Ti n’heshtje përgjithëmonë u largove,
pse Ti më deshe
Në gjirin e universit Ti u ktheve
Por prej meje
Ti kurrë s’u ndave
Në yjtë e qiellit xixëllojnë sytë e Tu
Kudo n’ajër marr frymë shpirtin t’ënd
Sa shumë të paskam dashur!
====
Harku që përshkon dijet e Nerminit,lashtësinë,kulturat e herëshme të botuara në librin e saj të fundit”LASHTËSIA E GJUHËS SHQIPE”Sipas dokumentave epigrafike nga Egjeu deri në Atlantik[BARDI EDITORE-Roma,Gusht 1991],është një nga kulmet e punës së imët hulumtuese prej një shkencëtareje të mirëfilltë.E të duket pak si cudi ku bashkohet Poetja me studjuesen.,ndoshta tek ngulmimi i raportit të njeriut me botën,mesazhet që pret shpirti i etur nga universi.pyetjet e një zëri human,që kërkon të zbulojë misterin e fatit të njeriut,filozofinë dhe të vërtetën,e sa e sa pyetje që kërkojnë përgjigje si kjo:
“ Ku duhet kërkuar misteri i gjuhës Ilire?
Ajo nuk u helenizua,megjithëse përdori shkrimin grek për shumë shekuj,nuk u latinizua pas zaptimit të Romës,nuk u sllavizua,as nuk u turqizua.
Këtë gjë të mrekullueshme e kreu dashuria e shqiptarit për kulturën,traditat,nevojën shpirtërore dhe me ndihmën e maleve vigane,që mbrojtën një popull me të kaluar po aq vigane.
Dhuna dhe egërsia I mshehin kulturat nën shkure të helmatisura.Po kultura është dritë,që edhe kur duket e mshehur,nuk asgjësohet dhe shpejt a vonë del dhe vezullon në një trevë kulture të zhvilluar me finikëri të vërtetë.
Fitimet tokësore të popujve shkojnë e vijnë.fitimet shpirtërore mbesin të vulosura në kohë si dritë e vërtetë që nuk shuhet gjatë shekujve,po bëhet energji,shkencë,dituri.
Si përfundim,e gjithë vepra e kësaj humatiste të shquar,Nermin Vlora –Falaschi ,është thirrje kundër dhunës,cdo lloj mekati e krimi,për të qenë i pastër,kur të përballesh me vehten, përtej Robikonit
Zbrazëtira
Asgjëja
Dhe shpirti që në hapësirë udhëton
I etshëm përdituri
Hapat e parë
Të sigurt
Luhaten
sikur mbështetje t’kërkonin
Por në asgjë mbështetje nuk ka
Zbrazëtira vend nuk zë
Dhe shpirti zhytet në prsosmëri
Në asgjë
Atëherë vezullojnë yjet
Që ndricojnë udhën
Drejt Asgjësë së madhe
Që është gjithcka
Që është ,Dritë Hyjnore