Prof. Dr. Sylë Ukshini/
Prishtina, ndoshta, është e vetmi kryeqytet në botë që nuk ka një monument apo obeliks i cili do reflekton kujtesën historike kombëtare të një populli shumicë, përkatësisht të shqiptarëve që përbëjnë mbi 95 për qind të popullatës së Republikës.
Derisa të gjithë e pranojmë, kështu shkruhet edhe në librat e historisë, se ne shqiptarët kemi qenë të përndjekur dhe të pushtuar nga Beogradi, se këtu ka pas spastrim etnik, dëbime, kolonizim dhe represion permanent shtetëror, askund në kryqytetin tonë nuk ka një obeliks apo monument që përkujton dhe nderon viktimata shumta të regjimit komunist jugosllav.
E tillë ishte edhe periudha e vite 50 dhe 60-të të shekullit XX, kut në Kosovë kuminstët jugosllavë zhvilluan të ashtuquajtutin “Aksion i mbledhjes së armëve” dhe dëbimi i shqiptarëve për në Turqi.
Po e kësaj periudhe është edhe përmendorja e “Vëllazërim-Bashkimit”, që edhe sot qëndron në Sheshin mes ndërtesës së vjetër të Komunës së Prishtinës dhe ndërtesës së Kuvendit të Kosovës.
Monumenti synon të simbolizojë “vëllazërinë dhe bashkimin midis shqiptarëve, serbëve, malazezëve dhe të tjerëve.
Sheshi dhe monumentet në të janë dizajnuar dhe skulptorit serb nga Leskovci, Miodrag Živković. Obelisku ëshzë ndërtuar në periudhën më të egër të përndjekjes së shqiptarëve nga Jugosllavia sociaiste 1959-1961.
Lokacioni ku u ndërtua Sheshi Vëllazërim Bashkim dikur ishte Çarshia e Vjetër e Prishtinës, bërthama ekonomike, sociale dhe kulturore e qytetit. Çarshia kishte rreth 365 dyqane në fillim të Luftës së Dytë Botërore. Ajo u shkatërrua me moton “Rrënojmë të vjetrën, ndërtojmë të renë”. Pra, qëllimi ishte të tjetërsohej idenziteti i Prishtinës dhe t’i përrshtatej imazhit të soc-realizmit jugosllav.
Ndërsa, 25 vjet pas çlirimit nuk ka një obeliks që reflekton identitetin dhe të kaluarën kulturore dhe historike të shqiptarëve të Kosovës. Ky akulturim i vendit provohet të justifikohet me terma të ruajtjes të monumenteve të një regjimi i cili në emër të “vëllazërim bashkimit” provonte të proklamonte se kishte zgjidhur çështjen kombëtare të shiptarëve të Kosovës. Ideja e vëllazërim bashkimit synonte të krijomte modelin e shqiptarit jugosllav dhe parapelisht me këtë zhbërje e identitetit shqiptar. Në sytë e shqiptarëve të Kosovës sllogani i vëllazërim-bashkimit nënkuptonte braktisje të çdo gjëje shqiptare dhe përvetësim i kulturës dhe mënyrës jugosllave së jetesë sllave, përfshirë këtu edhe pranimin e pabarzisë dhe të diskriminimit të shqiptarëve. Nëse kjo ishte tendencë për të krijuar modelin e shqiptarit jugosllav, e që do të thoshte pa asnjë dyshim tjetërsim i identitetit shqiptar, atëherë ky obelisk i skulptorit serb duhet larguar nga ai shesh dhe paralelisht me këtë duhet ndërtuar një obeliks të Republikës apo të një obeliks në nderim të të gjitha viktimave të komunizmit jugosllav, ngjashëm siç kanë bërë edhe shtetet e Evropës Lindore të çliruara nga ”vëllazëria” sovjetike.