Një intervistë ekskluzive dhënë për Central Europe Report themeluesja dhe kryeredaktorja e Gazetës Diaspora Shqiptare, Yllka Lezo analizon mobilizimin e komuniteteve shqiptare në përgjigje të procedurave gjyqësore në Dhomat Speciale të Kosovës në Hagë dhe mesazhet që ata dëshirojnë t’i transmetojnë institucioneve ndërkombëtare.
Intervista e plotë:
Julian Müller: Çfarë mesazhi synojnë të përcjellin organizatorët për institucionet ndërkombëtare përmes këtyre protestave?
Yllka Lezo: Mesazhi kryesor i drejtuar institucioneve ndërkombëtare është një thirrje për drejtësi, ekuilibër dhe saktësi historike. Organizatorët nuk po refuzojnë konceptin e drejtësisë në vetvete, por po vënë në pikëpyetje një qasje gjyqësore që e perceptojnë si selektive dhe të politizuar. Përmes protestave paqësore, ata synojnë të kujtojnë aktorët ndërkombëtarë se Ushtria Çlirimtare e Kosovës ka lindur në një kontekst të shtypjes dhe lufte, dhe se kjo realitet historik nuk mund të ndahet nga asnjë vlerësim ligjor. Mesazhi është i qartë: drejtësia duhet të jetë e paanshme dhe nuk duhet të kriminalizojë një lëvizje të tërë çlirimtare.
Julian Müller: Si e vlerësojnë pjesëmarrësit drejtësinë e procesit gjyqësor që po zhvillohet aktualisht në Hagë?
Yllka Lezo: Shumë pjesëmarrës shprehin shqetësim lidhur me pabarazinë e perceptuar të procesit gjyqësor. Sipas tyre, procedurat në Dhomat Speciale të Kosovës mbështeten shumë në tregime të kontestuara, duke përfshirë akuza që burojnë nga raporte që kurrë nuk janë provuar përfundimisht. Klasifikimi i UÇK-së si “sipërmarrje kriminale e përbashkët” shihet si veçanërisht shqetësues, pasi rrezikon të kthejë përgjegjësinë individuale në faj kolektiv. Ky perceptim ka krijuar një ndjenjë të gjerë mosbesimi ndaj Gjykatës dhe aftësisë së saj për të ofruar drejtësi vërtet të paanshme.
Julian Müller: Çfarë roli luajnë protestat rajonale dhe ato të diasporës në ndërgjegjësimin publik për këtë çështje?
Yllka Lezo: Protestat rajonale dhe ato të diasporës luajnë një rol kyç në ndërkombëtarizimin e debatit. Ato synojnë që shqetësimet rreth procedurave në Hagë të mos kufizohen vetëm në Kosovë, por të vihen në dukje për audienca në të gjithë Europën dhe më gjerë. Për komunitetet e diasporës, këto protesta kanë gjithashtu për qëllim mbrojtjen e kujtesës historike, dinjitetit dhe identitetit kolektiv.
Ne kemi parë më parë fuqinë dhe ndikimin e diasporës shqiptare në avancimin e kauzave kombëtare. Një shembull i qartë është njohja ndërkombëtare e shtetit të pavarur të Kosovës, ku angazhimi i diasporës luajti një rol të rëndësishëm dhe në mos vendimtar përmes advokimit, lobimit dhe dukshmërisë së qëndrueshme publike. Në këtë kontekst, mobilizimi aktual i diasporës pasqyron një vazhdimësi të këtij angazhimi qytetar — duke kërkuar të formësojë opinionin publik, narrativat mediatike dhe, në fund, ndërgjegjësimin e institucioneve ndërkombëtare.
Përmes mobilizimit paqësor në qytete si Shkupi, Tirana dhe në të ardhmen ndoshta në kryeqytetet e tjera evropiane, protestuesit synojnë të konfirmojnë se kjo çështje ka rëndësi më të gjerë rajonale dhe historike, duke shkuar përtej sallës së gjyqit dhe duke prekur fushën e përgjegjësisë kolektive dhe llogaridhënies ndërkombëtare.
Julian Müller: Si përgjigjen organizatorët ndaj kritikave për natyrën politike të këtyre demonstratave?
Yllka Lezo: Organizatorët refuzojnë idenë se këto protesta janë partiake ose të motivuara politikisht. Në vend të kësaj, ata i paraqesin ato si veprime qytetare dhe morale, të rrënjosura në kujtesën kolektive dhe dinjitet. Ndërsa çështja natyrisht ka një peshë politike, demonstratat paraqiten si përgjigje ndaj perceptimit të padrejtësisë, jo si përpjekje për të ndikuar në pavarësinë gjyqësore. Nga kjo perspektivë, protesta paqësore shihet si një e drejtë demokratike dhe një mënyrë e ligjshme për të shprehur shqetësim.
Julian Müller: A priten protesta ose veprime të koordinuara të tjera në javët e ardhshme?
Yllka Lezo: Sipas deklaratave publike të organizatorëve, është e mundur që protesta dhe veprime të tjera të koordinuara të ndodhin, si në rajon, ashtu edhe në diasporës. Këto veprime pritet të mbeten paqësore dhe të fokusohen në ndërgjegjësimin publik, jo në konfrontim. Vazhdimësia e këtyre demonstratave pasqyron një ndjenjë të qëndrueshme urgjence midis mbështetësve, të cilët besojnë se heshtja do të barazohej me bashkëpunim në atë që ata e konsiderojnë një padrejtësi në vazhdim.