Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/
Më 17 shkurt 2025, Republika e Kosovës shënon 17-vjetorin e shpalljes së Pavarësisë, një moment historik që përfaqëson kulmin e një përpjekjeje shekullore për liri dhe vetëvendosje. Ky përvjetor është një rast për të reflektuar mbi rrugëtimin e shtetit të Kosovës, për të analizuar sfidat aktuale dhe për të projektuar të ardhmen e saj në kontekstin e zhvillimeve rajonale dhe globale.
1. Deklarata e Pavarësisë – Një Akt Juridik dhe Politik i Pashmangshëm
Shpallja e Pavarësisë më 17 shkurt 2008 ishte rezultat i një procesi të gjatë politik e diplomatik, që pasoi një dekadë administrimi ndërkombëtar nga Kombet e Bashkuara (UNMIK) dhe një luftë çlirimtare kundër regjimit serb. Ky akt historik u mbështet nga shumica dërrmuese e popullit të Kosovës dhe u përkrah nga aleatët kryesorë perëndimorë, përfshirë SHBA-në, Mbretërinë e Bashkuar, Gjermaninë dhe Francën.
Në aspektin ndërkombëtar, Kosova është krahasuar shpesh me raste të tjera të pavarësisë:
Kosova dhe Timori Lindor – Të dyja dolën nga konflikte të dhunshme dhe u administruan nga OKB-ja (UNMIK në Kosovë, UNTAET në Timorin Lindor). Megjithatë, Timori Lindor u njoh më shpejt në arenën ndërkombëtare, pasi nuk u përball me një kundërshtim aktiv nga një fuqi e madhe si Rusia.
Kosova dhe Sudani Jugor – Edhe pse Sudani Jugor u njoh menjëherë nga OKB-ja pas shpalljes së pavarësisë në 2011, ai ka pasur probleme serioze të stabilitetit të brendshëm. Kosova, ndonëse me sfida të mëdha, ka pasur një proces më të rregullt të shtetndërtimit.
2. Arritjet Kryesore të Shtetit të Kosovës në 17 Vjet Pavarësi
a) Konsolidimi i Shtetësisë dhe Njohjet Ndërkombëtare
Kosova ka siguruar njohjen nga mbi 100 shtete, përfshirë shumicën e vendeve të BE-së dhe NATO-s. Megjithatë, fushatat agresive të Serbisë, të mbështetura nga Rusia dhe Kina, kanë penguar njohjet e reja dhe anëtarësimin në organizata ndërkombëtare, si Kombet e Bashkuara.
Opinioni këshillues i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) (2010) – Ky opinion këshillues konfirmoi se shpallja e Pavarësisë nuk kishte shkelur të drejtën ndërkombëtare, duke qenë një fitore e madhe për legjitimitetin juridik të shtetit të Kosovës.
Aplikimi në Këshillin e Evropës dhe BE – Kosova ka bërë hapa drejt anëtarësimit në organizata evropiane, por mungesa e një marrëveshjeje përfundimtare me Serbinë mbetet një pengesë e madhe.
b) Anëtarësimi në Organizata Ndërkombëtare dhe Rajonale
Kosova është bërë pjesë e disa organizatave kyçe, si:
FIFA dhe UEFA (2016) – Futbolli ka qenë një ambasador i fuqishëm i Kosovës në arenën ndërkombëtare.
Banka Botërore dhe FMN – Anëtarësimi ka siguruar mbështetje për zhvillimin ekonomik.
Partneriteti për Paqe me NATO-n – Edhe pse Kosova nuk është ende anëtare e NATO-s, bashkëpunimi me Aleancën është intensifikuar.
c) Transformimi i Forcës së Sigurisë në Ushtri
Në vitin 2018, Kosova nisi transformimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK) në një ushtri të rregullt, një hap i rëndësishëm për sovranitetin dhe mbrojtjen e vendit. Ky zhvillim u përkrah nga SHBA dhe vendet kryesore të NATO-s, por u kundërshtua ashpër nga Serbia dhe Rusia.
3. Sfida të Vazhdueshme dhe Pengesa Ndërkombëtare
a) Dialogu me Serbinë dhe Njohja Përfundimtare
Dialogu i ndërmjetësuar nga BE-ja ka qenë një proces i vështirë, me shumë marrëveshje të paplotësuara. Serbia vijon ta kundërshtojë pavarësinë e Kosovës, duke përdorur ndikimin e saj diplomatik për të bllokuar anëtarësimin në organizata ndërkombëtare.
b) Ndikimi i Rusisë dhe Kinës
Rusia përdor veton në Këshillin e Sigurimit të OKB-së për të bllokuar njohjen e Kosovës, ndërsa Kina mbështet Serbinë për arsye strategjike dhe ekonomike.
c) Zhvillimi Ekonomik dhe Integrimi Evropian
Liberalizimi i vizave (2024) ishte një hap i rëndësishëm për qytetarët e Kosovës.
Anëtarësimi në BE mbetet një sfidë për shkak të skepticizmit të disa vendeve anëtare dhe mungesës së reformave të brendshme.
4. Perspektiva e Kosovës në Kontekstin e Ri Ndërkombëtar
a) Rikthimi i Donald Trump dhe Politika Amerikane ndaj Kosovës
Administrata e re e Trump mund të sjellë ndryshime në politikën amerikane ndaj Kosovës, duke favorizuar një qasje më pragmatike dhe ndoshta më të balancuar mes Kosovës dhe Serbisë.
b) Roli i BE-së dhe Diplomacia Aktive
Kosova duhet të forcojë marrëdhëniet me shtetet e BE-së që ende nuk e kanë njohur pavarësinë (Spanja, Greqia, Rumania, Sllovakia, Qiproja) dhe të shfrytëzojë mbështetjen e fuqive kryesore evropiane.
c) NATO dhe Siguria Rajonale
Në një rajon me tensione të rritura, Kosova duhet të thellojë bashkëpunimin me NATO-n dhe SHBA-në për të garantuar mbrojtjen e sovranitetit të saj.
Përfundim: 17-Vjetori i Pavarësisë – Një Festë Kombëtare dhe Ndërkombëtare
Pavarësia e Kosovës nuk është thjesht një ngjarje e rëndësishme për qytetarët e saj, por një moment me ndikim në të gjithë botën shqiptare. Ky përvjetor duhet të festohet në:
Kosovë – Me ceremoni shtetërore, aktivitete artistike dhe përkujtimore.
Shqipëri – Me aktivitete institucionale dhe mesazhe solidariteti.
Diasporë – Në SHBA, Evropë dhe gjetkë, me manifestime dhe lobim për njohje të mëtejshme.
Hapësirat shqiptare në rajon – Në Maqedoninë e Veriut, Preshevë, Mal të Zi dhe Çamëri.
Institucionet evropiane dhe ndërkombëtare – Me aktivitete diplomatike që promovojnë njohjen dhe integrimin e Kosovës.
Rruga drejt konsolidimit të plotë të shtetit të Kosovës mbetet e vështirë, por e realizueshme përmes diplomacisë së zgjuar, unitetit të brendshëm dhe mbështetjes së aleatëve strategjikë.