Archives for April 2021

DASMA TIRANSE

April 17, 2021 by dgreca

Alba Bedri Kepi (Alimehmeti)

Dasma Tiranse

Botim Tiranë 2020

Para disa ditësh, shoku im Bedri Alimehmeti më dhuroi një kopje të librit “Dasma Tiranse” të shkruar nga e bija, zonja Alba Kepi. Kishte kohë që ai më kish folur për projektin e të bijës. Padyshim, mu bë shumë qejfi sepse, ndonëse i rritur në Tiranë, ndonëse kam marrë pjesë në shumë dasma tiranse, nuk kisha dijeni të mjaftueshme për veçoritë e këtyre dasmave. Por libri- monografi në fjalë, pothuaj në gjysmën e vëllimit ndalet në momente historike të qytetit të Tiranës, si dhe në etapat zhvillimore ekonomike, politike, etnografike, patriotike të kryqytetit të Shqipërisë. Prandaj mendoj se vlerat e tij janë të shumëfishta.

Po sjell disa fragmente.

f.27

Ҫdo familje tiranse kishte një lidhje të veçantë me oborrin. Ai ishte vendi i shlodhjes, i meditimit, vendi i qetësisë fizike e shpirtërore, vendi i mikpritjes së parë të mikut o të një të afërmi, por edhe vendi i bisedave intime apo sekrete.

Në oborrin e pasëm të kësaj shtëpie të kujtimeve të mia , (bëhet fjalë për shtëpinë e autores në Tiranë) u varros në vjeshtën e 1944, i Pari i shtëpisë. U pushkatua me breshëri plumbash në prag të shtëpisë më 12 nëntor 1944, natën e terrorit komunist në Tiranë, e bashkë me të edhe 12 persona të tjerë, të vrarë barbarisht e të hedhur në një gropë pranë hotel “Bristolit”. Faji i vetëm, që kryen ata, qe atdhetarizmi i mendimeve dhe i sjelljeve të tyre për një Shqipëri të lirë e demokratike.

f. 44

Një tjetër figurë përfaqësuese për antologjinë letrare të trevës tiranse është Hafiz Ibrahim Dalliu (1878-1952). Ai ishte një personalitet shumëdimensional, klerik e teolog, mësues, luftëtar pëe liri,botues letrar, publicist, gazetar, historian, shkrimtar, poet e satirist. Shumë nga vjershat e tij u përfshinë në vëllimet poetike “Grenxat e kuqe” (1915) e “Dokrat e hinit” (1922), botuar gati një shekull më parë, shumë popullore e të lexuara nga tiransit autoktonë.

Kryevepra e Hafiz Ibrahim Dalliut është “Patriotizma në Tiranë”, libër që nonat dhe ijet tiranse, e ruajtën me kujdes në sepetet e arkat e tyre, aty ku ruanin gjerat më me vlerë, në kushtet e një rrezikshmërie të madhe, kur regjimi komunist imponoi zhdukjen e kësaj vepre.

Dhe pse qe një atdhetar i vërtetë e një nga katër mësuesit e parë të Normales së Elbasanit (1909) , pjesëmarrës në Kongresin e Manastirit, ku u vendos alfabeti i gjuhës së sotme shqipe dhe anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë, që në ditën e krijimit të saj, Hafiz Ibrahim Dalliu u persekutua dhe e dënua nga regjimi komunist pas vitit 1944. Për një akuzë absurde, edhe pse në moshë të thyer, ai u burgos në vitin 1946 nga diktatura komuniste e Enver Hoxhës.

Nga burgu, ku e mbylli atë pushteti diktatorial, Hafiz Ibrahim Dalliu nuk e kurseu të drejtën e vet për të qenë përsëri patriot e për të thënë të vërtetën, shprehur me frymëzim nëpërmjet vargjeve të poezisë “Komunistët”:

Komunistët

Po kërkove bukën, të japin urinë,

Po kërkove jetën, të japing patërdinë,

Po kërkove nderin, të japing llaftarinë,

Po kërkove shokun, të japing pabesinë,

Po kërkove besën, të japin tradhëtinë,

Po kërkove mëshirën, të japin gjakësinë,

Po kërkove njeriun, të japin kafshërinë,

Po të jesh shenjtor,të bashkojnë me qenërinë,

Po kërkove dritën, të japin errësirën,

Po deshe shijen, të japin të vështirën,

Po kërkove fenë, të japin mundimin,

Po kërkove dhimbjen, të japin acarimin,

Po të duash paqen, të bashkojnë me krimin,

Po të duash familjen, të japin burgimin,

Po kërkove rregullin, të japin kukudhin,

Po kërkove Zotin, të japin të paudhin.

f. 46

Nga krijimtaria e Ramazan Demës, nga vëllimi “Buqetë dhimbjesh” po japim poezinë “Epitaf”, shkruar në vitin 1939, që e ruan aktualitetin.

Epitaf

(një pseudopatrioti)

U vetquejt “shqiptar”

Se ia desh nevoja

Mirëpo taksirat

Shpejt i doli boja.

Ҫfarëdo lloj flamuri

Me nderim iu fal,

Sepse metelikun

Pat për ideal.

Kush ia mbushi torbën

I tha shpejt Amen!

Se qe kokë e madhe

Mbahej xhentilmen.

“Viva” i tha Duçes,

E “Zhivo” Serbisë

“Jasu” i tha grekut

“Jashënsen” Turqisë.

Ndryshonte lëkurën

Si kameleoni

Atdheu për të

Qe Napoleoni.

Ky –thotë- Dynjaja

Quhet manovrim

Prandaj prehet n’vorr

Për atdhe…jetim.

f.55

Kultura tiranse e veshi gruan kokë e këmbë me ar, kostumi i saj tradicional ishte dhe është nga më të bukurit, më të kushtueshmit e më të vlerësuarit në kostumografinë shqiptare.

Bizhuteritë e ballit, të gushës, të gjoksit, të duarve e këmbëve dëshmonin vlerësimin e respektin për figurën e gruas dhe sidomos për rolin social ekonomik e shpirtëror të saj brenda familjes.

Jeleku, këmisha, dimiqt e çdo pjesë e veshjes duhej të ishte ekskluzivisht e qendisur me ar dhe e punuar mbi pëlhurën më të kushtueshme që ekzistonte në treg.

Ҫdo vakti i ditës i përgjigjej një veshje e caktuar. Ҫdo rasti pritjeje, ceremonie gëzimi apo vdekje i përshtatej një veshje e caktuar. Të tilla ishin rrobat e drekës, rrobat e pazarit, rrobat e dasmës, e sebepeve, e qokave etj.

f.60

Panairi i përvitshëm i Tiranës, kryesisht me karakter blegtoral imponoi ngritjen e një pazari të përjavshëm, ku u hapën dyqanet e para të tregtarëve për grumbullimin e prodhimeve, por ndërkohë duhet thënë se zejtarët tiranas kishin nisur të përpunonin mjeshtërisht hekurin, bakrin dhe argjëndin. Dhe, si rezultat i këtij zhvillimi në Pazar u ndërtuan dyqanet e parë, ku ushtroheshin këto zeje. Pa harruar se nuk kishte familje në Tiranë që të mos merreëj me rritjen e krimbit të mëndafshit, këtë e dëshmon fakti që jo rastësisht pema më e rëndësishme në kopshtet e bahçet e shumta të qytetit ishte mani.

Hekurin e përpunin në punishtet e tyre familjet e njohura tiranase Ҫeliku, Nallbani, Cenameri, Tagani etj. Mjeshtër në punimin e bakrit ishin Bunecët, Shundët etj. Në punimin e drurit shquheshin familjet Skënderi, Muça etj. Familja Marika shquhej në përpunimin e bulmetit. Rrelët, Begejt, Alimehmetët etj shquheshin në artin e qendistarisë. Falë mjeshtërisë së tyre, veshjet kombëtare të të gjithë krahinës, shtrojet e mbulesat morën një vlerësim të madh.

Punimet e arit, të argjendit apo në filigram nga duart e arta të pjesëtarëve të familjeve Kunjxhiu, Argjendari, Vorpsi etj ruajnë edhe sot vlera të papara, pa thënë se në ato vite kërkoheshin në Venedik, Raguzë, Manastir e gjetkë.

…..

Artizanët vendali u shquan për prodhimin e objekteve prej druri me çark, madje i eksportinin prodhimet e tyre në Shkodër, në Kosovë, në Maqedoni, në Elbasan etj me karvanë të mbushur me çibukë, llulla e pipa druri. Mjeshtërinë e tyre tiranasit ua mësuan elbasanasve, shkodranëve e kosovarëve.

U zhvillua në këtë Pazar edhe prodhimi i enëve të baltës nën artin e zejtarëve të Farkës, të cilët u bënë furnizuesit kryesorë të një zone të gjerë për rreth.

f. 62

Pazari i Vjetër i Tiranës

Buzë rrugëve me emrat e prodhimeve që shiteshin, u ngritën më pas edhe dyqanet.

Ngjizma ishte vendi ku shitej gjiza.

Orizna ishte vendi ku shitej orizi i ardhur kryesisht nga fshati Prezë, që mendohej që kishte orizin më të mirë në zonën e Tiranës.

Djathna qe vendi i shitjes së djathit.

Krypna qe vendi ku shitej kripa e blerë nga qiraxhinjtë në kriporet e zonës së bregut të detit (Kavajë).

Gjelnat ishte vendi ku shiteshinshpendet, pula, gjela, rosa, pata e gjela deti.

Pemnat ishte vendi ku shiteshin frutat.

Qerret ishte vendi ku fshatarët, e ardhur enkas për të tregtuar prodhimet e tyre në Pazar, linin aty mjetet e transportit, qerret e karrocat.

Shitësit ishin vetë fshatarët, prodhues të mallit të tyre, kurse bleërsit ishin qytetarët, fshatarët e tjerë ose tregtarë tiranas, që i blenin për t’i tregtuar më pas..

Zakonisht si masë shitjeje përdorej qasja. Një qase përmbante 40 kg mall, gjysmë qase 20 kg dhe koshi, si masa më e vogël, me 10 kg.

Një vend i caktuar në pazarin e Tiranës ishte për zejtarët e tregtarët e qytetit, të organizuar në sokaqe.

Sokaku i kazanxhive kishte kryesisht vllehë e voskopojarë.

Sokaku i shajakxhinjëve ishin tiranas vendali dhe vllehë.

Sokaku i kujanxhinjëve ishin voskopojarë.

Sokaku i terzive ishin tiranas dhe krutanë.

Sokaku i kasapëve përbëhej vetëm nga tiranas.

Sokaku i samarxhinjëve ishin vendali dhe vllehë.

Sokaku i kovaçëve ishin përgjithsisht egjiptianë.

Zejtarët tiranas ishin të organizuar në esnafe. Rreth shtatëmbëdhjetë të tillë zhvilloheshin me kujdesin e ruajtjes së rregullave të tregut, të trashëgimisë së zanatit dhe të zgjidhjes së problemeve të anëtarëve të tyre.

f.73

Regjimi komunist u grabiti arin tregtarëve dhe qytetarëve tiranas. Ja një listë sipas gazetës Bashkimi 22 mars 1945

Vllazën Kazazi 16 430 000 franga ari

Vllazën Ҫoka 14 990 000

Murat Begeja me vëllezër 5 774 000

Hysen e Reshit Alimehmeti 3 902 000

Osman Vaqarri 1 440 000

Besnik Tugu 614 000

Ramazan Konçi 1 946 268

Ymer e Sali Beqiri 614 000

Sadik Kazazi 398 000

Abdulla Turkeshi 2 433 200

Ismail Fortuzi 224 000

Qamil Dibra 1 870 290

Bijtë e Gaqi Oparit 371 000

Manol Kume 6 832 400

Vllazën Tase 3 830 000

Vllaznia Mehmeti 126 000

Ramazan Zdrava 130 850

Halit Mani 143 000

Vath Baroni 130 850

Avdulla Aliu dhe nipat 126 800

Qamil Hoti 264 500

Hysen Drishti 143 000

Filip Korra 2 259 000

Fetah Kasmi 126 800

Mustafa Kasmi 224 250

Vllazën Loxha 749 000

Ramazan Berberolli 622 100

Mersin Konçi 668 000

Sefedin Zhubi 159 200

Qamil Zhubi 203 750

A.Qoshja dhe I.Deliu 1 566 000

Mehmet Kasmi me vëllezër 830 000

Vëllezërit Dushi 1 606 320

Gjon Laca 884 000

Vllazën Spahija 325 250

Kasmi e Ferra 252 250

Iliaz Dajçi 126 800

Xhevat Gabeci 830 000

Xhundi Sheko me bij 27 950 000

Pashuk Bib Mirakaj 1 755 000

Xhemal Begeja 143 000

Ibrahim Begeja 1 440 000

Qamil Shtiza 126 000

Gjithsej 112 469 828 franga ari

f. 100

Shkesi

Ҫka shkesi që shkon e vjen

E një llaf s’na e dëften?

Në na daltë nusja e mirë

T’i japim mish e kabuni.

Në daltë nusja e keqe

Do ia shkulim ndonjë musteqe!

Kënga e nishanxhiut

“Ҫ’lidh ashtu, nishanxhi?

Lidh nishonet që do ti.

Nishonet i lidh unë t’u këndu,

Kam një çun për t’u martu..”

Kënga e fejesës

“Sa shyqyr që qenka këtu o shyqyro-o

Shyqyr boka baba vet o shyqyro-o

Që fejon djalin e vet o shyqyro-o

T’i vij nusja për hyzmete o shyqyro-o

Sa shyqyr që qeka këtu o shyqyro-o

Shyqyr boka nona vet o shyqyro-o

Që fejon djalin e vet o shyqyro-o

T’i vij nusja për hyzmet o shyqyro-o

Hyzmet pak o me lezet o shyqyro-o..”

f.139

Vallja e Napolonit

I pari në këmbë çohet dhëndëri e pas tij nusja me shaminë e bardhë të nusërisë në dorë. Sapo vendosen përballë njëri-tjetrit, himni shndërrohet në këngë:

E kush kërcen Napolonin

E bija e Kapedonit.

Kështu nis një nga vallet më të bukura të dasmës tiranse.

Të pranishmit e rrethojnë çiftin e ri duke rrahur duart. Napoloni kërcehet qark e qark, pastaj me ndalesa dhe, në fund, shpinë më shpinë.

Gojëdha tregon se Vallja e Napolonit quhet e tillë se një vajzë e kërcente atë aq bukur sa mashkulli i saj, pas çdo hedhje e rrotullimi, i hidhte mbi trup, mbi ballë e në gjoks një napolon floriri.

Për herë të pare, kjo valle është kërcyer në një dasmë në Zall Herr, aty dikur kah viti 1880.

Vallja e Malenakes

Nuk ka dasëm në Tiranë ku të mos kërcehet kjo valle e kënduar.

Hajde malenake

Duje lalën e.

Hajde gushbardhake,

Duje Lalën e.

Hajde moj boj esmere,

Duje Lalën e obobo.

Hajde top sheqere,

Knoqe Lalën e.

Hajde gocë e Lalës,

Ҫ’e hudh vallen e.

Hajde gojsheqere,

Knoqe Lalën e.

Hajde moj malenake,

Ma jep fjalën e.

Hajde moj gushbardhake,

Merre Lalën e.

f. 146

Vallja “Ra Faja prej fiku”

Kjo valle nuk mungon kurrë në dasmat tiranse. Kërcehet pas mesit të natës, thënë ndryshe, kur dasma është në kulmin e saj.

Ra Faja prej fiku

Ra Faja prej fiku.

Nuk e zu dekiku

Nuk e zu dekiku.

Valltarja femër , me trupin pak të përkulur, sillet rreth e rrotull sheshit, nën ritmin e muzikës, ndërsa vazhdimisht i fshin sytë gjoja të përlotur nga të qarët, me që burri i saj i dashur ka pësuar aksident, “ka rënë nga fiku”. (Fiku gjendet në të gjitha shtëpitë tiranse). Pasi përshkon të gjithë sheshin, futet në skenë valltari mashkull. Dasmorët shpërthejnë:

Divi dom dom

Divi divi dopa

Faja ra ke gropa..

Valltari mashkull kërcen si një topall, me që bëhet fjalë gjoja “për të aksidentuarin”. Dasmorët shpërthejnë në gaz e hare.

Të rroftë Faja nuse

Me shami të kuqe

Por Faja kthehet në normalitet dhe vajtimi i nuses ndërpritet, vallzimi vazhdon plot virtuozitet.

Valle të tjera:

Si mësoi karroca e Dylit

Tate du fuston

E kam shtëpinë me rrasa

Jam kaçaku i ferrës

Hec bretkoce

Pallaveshja e Lalës etj

Konspektoi Bardhyl Adem Selimi, 15 prill 2021

SHPIRTI

April 16, 2021 by dgreca

Pse njeriu duhet të jetë kaq i frikësuar nga vdekja kur është i mbrojtur nga pavdeksia e shpirtit?

SHKRUAN:ALFONS GRISHAJ

Dëshira e përjetësisë mbi dhe’…është një iluzion “pozitiv” që si shumë iluzione të tjera… zënë vend vetëm në kartat narrative dhe asnjëherë si “cibus immortalis” (ushqim i pavdekësisë), që e bën njeriun komod e gjysëm-Perëndi.

Njerëzit,sapo fitojnë pjekurinë për të dalluar dy botët, ngatërrojnë jetën e përtejme me misterin e “vdekjes”… dhe pakuptuar ndihen të frikësuar nga hija e saj që i shoqëron herë pas here deri në finale.

Po pse njeriu duhet të jetë kaq i frikësuar kur është i mbrojtur nga pavdeksia e shpirtit?

Krejt e kuptueshme: misteri gjithnjë është i frikshëm…është një labirinth i panjohur , një enigmë. E megjithatë , dikur , Herakliti thoshte: “ Për të shkuar tek Hadi , njerëzit vrapojnë me një frymë dhe kremtojnë festat e tyre .” Kurse , Volteri shkroi : “ Vdekja ? Fajtori i frikësohet; fatkeqi e grishë; trimi e përbuzë dhe ecën me guxim drejtë saj; i urti e pret dhe e pranon pa përmallim”. Ndërsa , Koliqi na sjell në shqip, Vinçenzo Monti-n (neoklasicist i madh) me Sonetën e tij “ Sopra la Morte”. Unë po e sjell dhe në Italisht , që lexuesit t’a shijojnë përkthimin e përsosur të Prof. Ernest Koliqi :

Sopra la Morte

Morte, che se tu mai? Primo dei dann

L’ama vile e la rea ti crede e teme;

E vendetta del ciel scendi aitiranni,

Che il vigilie tuo braccio incaiza e preme.

Ma l’infelice, a cui de’ lunghi affanni

Grave e l’incarco e morta in cuor la speme,

Quel ferro implora troncatordegli anni,

E ride all’ appresar dell’ore estreme.

Fra la polve di Marte e le vicende

Ti sfida il forte che ne’ rischi indura;

E il saggio senza impallidir ti attende.

Morte, che se’ tu dunque ? Un’ ombra oscura,

Un bene, un male, che diversa prende

Dagli affeti dell’uom forma e natura.

Mbi Vdekjen

O Morde, vall shka je? T’parin ndër dame

shpirt-ligu e i mbrapshti ty t’kujtojnë, e t’ druhen;

ahmarrje qiell u zbret tirajve n’ shkame*

qi krahi i yt pamejshëm ndjek e ruen.

Po njeriu i ngrat’ qi jetën plot me t’ fshame

ka randë e nuk mban shpres’, hekrin qi shuen

vjett e mjerueme thrret, e ditt e mbrame

deshron, o qesh’ kur shef se i u afruen.

N’ mes ngjarjeve plot flak’ qi Marti* ndezë

ai i forti t’përbuzë i msuem n’ poterë;

e t’pret i urti pa u verdhue n’fytyrë.

Morde, shka je ti pra? Nj hije e zezë,

nji e mir’, nji e lig, qi t’ndryshme merr përherë

nga ndiesit e njeriut trajtë e natyrë.

Si klasik që kam mbetur , nëse do kthehesha (time machine) prapa në kohën e Perëndive, do preferoja të adhuroja Iris , Perëndeshën e Ylberit ( “Sword Lily” – Gladiolus në latinisht , siç e quajtën Perëndeshën), që ishte emblema e besimit shpirtëror . Ajo mban emrin e një luleje, rrënjët e së cilës u përdorën për parfum në qindra vjet dhe po nga këto rrënjë u prodhuan dhe hajmali për tu mbrojtur nga magjitë e zeza…, amuletë që SOT do i nevojitej shumicës njerëzore.

Sipas mendimit tim dhe studimeve , në kontekstin e hapësirës për t’a kuptuar shpirtin… mbetet kështjellë misterioze titanium, por në planin praktik, shpirti nuk është enigmë , është i kapshëm, motori i vetëm gjenerues i materies . Ai është i ndërtuar në atë formë energjie që vibron në disa frekuenca të kalkuluara mjeshtërisht nga At’ i gjithëpushtetshëm. Shpirti është i bukur… sinonim i universit që pluskon frymë , ozon , por the impakte.

Ashtu si virtyti , shpirti ka shumë forma. Mund të bëhet lule, pemë, zog, avull , ujë ( si Melusine* , që pothuajse sot janë zhdukur nga barbaria e njeriut-Incubus*) , re, shi , erë , atom, vetëtimë e çdo formë tjetër jetike. Kështu , njeriu duhet të ndihet i sigurtë në kacavjerrjen midis “kohëve” dhe të zhveshë përfundimisht dyshimin se , Hyu ka prapaplan negativ për shëmbëlltyrën e vet. Aty ku nuk ka shpirt nuk ka jetë, nuk ka mëkate veniale. Ka vetëm trupa të ngurtë të trajtshëm që tregojnë pamundësinë e integrimit të vazhdimësisë. P.Sh. : Një pemë e tharë (që nuk ka shpirt) shërben më tepër për dru zjarri sesa një hije magjike ku paqton rrugëtarin e lodhur apo frymëzon poetin për të bërë një sonet. Nëse njeriu nuk do të kishte shpirtin si forcë gjeneruese do e humbiste ekuilibrin duke u kthyer në një vandak kockash (si pema e tharë), pamundësi e përdorimit të forcës superiore të veprimit . Në fund , asnjë nga trupat e pashpirtë nuk kanë fuqi “kërcënuese” ndaj njëri-tjetrit : pema do ngelej e tharë ashtu si dhe kockat , materie … komshinjë të përkohshëm , memecë deri në pluhur.

Shpirtrat, nganjëherë përdorin përkohësisht trupat e forcës lëvizëse për të përcjellë mesazhet e ngarkesave të pathëna, pengjeve, ashtu siç kemi lexuar dhe historitë e Meri Rof , Xhuzepe Verdalit , Shanti Devi etj. Lexuesi duhet të jetë i vëmendshëm se, duke sjellur shembuj të tillë…, duhet të thellohet e të nxjerrë konkluzionin real përpara thënies : “Përrallë!”.

Kur arsyeja mbetej e kyçur… Jung , përdorte slloganin : “ Të mendosh është përpjekje e mundimshme dhe e neveritshme, ndaj shumica e njerëzve kënaqen me gjykime të verbra.” Sipas mendimit tim, gjykimi është ajo që ndan botën shtazore me atë njerëzore . Sepse, nëse njeriu do të ishte një “kafshë racionale”… atëherë çfarë i bije kafshës të jetë…njeri iracional?! Në gjykime infantile hasim dhe “akademikë” që gradën shkencore e quajnë si anti-plumb , si arsye të çeliktë të “shkencës”. Por, kur ballafaqohen me arsyen e nënvetëdijes (shpirtit), çarmatosen si robër lufte që nuk kanë rrugëdalje tjetër vetëm të ngrenë duart lart. Dallimi midis akademikut amorf dhe shpirtit gjeni është se, akademiku amorf ushqehet me tekste shabllone, ndërsa arsyeja e shpirtit ka kapërcyer në dimensionin tjetër krijues. Dr. Raymond A. Moody është i tillë, gjeni , i cili na sjell shkencërisht tranzicionin e shpirtrave. Ai thoshte : “ I have absolutely no fear of death. From my near-death research and my personal experience, death is, in my judgment, simply a transition in another kind of reality”.

Për shpirtin , Judeizmi ka patur një doktrinë të fshehtë të quajtur , Kabala (Kabbalah*) , e cila njihte mirë teorinë e reinkarnacionit. Teori që , kristianët e quajtën të rrezikshme dhe e shmangën me shumë mjeshtëri… që në një rast dhe , Edgar Kejsi ia përmend gruas së tij, Gertrudë : “E di ti që patriarkët kristianë kanë qenë njerëz shumë të ditur? Çdo ditë e më shumë po bindem për të drejtën e tyre. Atyre u lumtë që aso kohe hoqën dorë nga ideja e shpërnguljes së shpirtrave, duke e quajtur atë si një doktrinë shumë të rrezikshme dhe të panevojshme.”

Kjo është shumë e saktë , sepse sipas “leximeve hipnotike” njeriu mund të mbesë peng i të kaluarës dhe zhvendosjes së unit nga njëri vend në tjetrin, duke qënë i pavëmendshëm në të tashmen. Sipas mendimit tim, shqetësimi i kristianizmit nuk presupozon mohimin e mohimit të mohimit, por ruajtjen e vërtetësisë brilante të akuariumit të kristaltë të shpirtit si qënie mistike , dhuratë e papërsëritshme e Zotit.

Në botën e përtejme , shpirtrat e njohin njëri-tjetrin , por ka dhe nga ata që asnjëherë nuk përkojnë me të kaluarën , sepse njerëzit janë të ndryshëm… dhe sipas qasjes tyre transformohen . Disa mbesin të egërsuar derisa tjetërsohen dhe largohen në paqe nga lutjet…Shpirtin duhet t’a ruash me fanatizëm se nëse e keqpërdor , je i braktisuri i madh!

Por jo të gjithë e konceptojnë shpirtin si çelësi i përjetësisë të së bukurës ! Bota e kinamatografisë Hollywoodiane , nga një shoqëri frymëzuese e emancipimit të fillimeve të shekullit 20 deri ne vitet 70 , sot është kthyer në një lukuni abuzuese delirante … sa na e sjell shpirtin në formën e zambive… që me një egërsi shtazore patrullojnë rrugët për të bërë prehë çdo gjallesë. Mbase kjo është shëmtia më e madhe komerciale e njeriut që dënon vetveten. Ngatërresa negative e konceptit së “nënqenies” me botën komerciale është degradimi më i madh moral e shpirtëror që njeriu ka prodhuar ndonjëherë. Dhe pse fantazia e sëmurë ferrëzon, shpirti kulmon triumfal, vegjeton! Sepse, anima (shpirti) , nuk është një imagjinatë primitive, por energjia gjeneruese unike e përjetësisë , fryma e universit!

Nëse shpirti i njeriut vdes …ka vdekur dhe Zoti! Nëse Zoti vdes , universi pushon së qëni! ————————————————————————————————————

Shpjegime :

*N’ Shkame: në throne.

*Marti: hyu i luftës.

* Incubus: diall , por që merr formë atraktive të zotërinjëve.

* Melusine: shpirt, e ngjashme me mermaid , e cila ra në dashuri me Kont Raimond. Melusine dhe Raimond bënë një pakt që, kur Melusine të lahej… ai t’mos e shikonte. Por, ky i fundit nuk e mbajti fjalën. E ndoqi nga pas duke zbuluar sekretin e bukuroshes së ujit, që kur ajo lahej shfaqeshin hiret e trupit të saj: poshtë belit merrte trajtën e peshkut dhe herë formën e bishtit gjarpërit. Pas këtij “zbulimi” (sepse ai dinte që ajo ishte nimfë) , Rajmond , sa herë kishte ndonjë debat me të bukurën e ujit , e quante : “Gjarpëreshë!” Ajo e fali njëherë , por pasi , Raimond e bëri rrugë fyerjen, ajo u kthye në dragoneshë dhe u zhduk për të mos u kthyer kurrë më.

Melusine, reprezanton harmoninë e bashkimit të kundërt , për shembull: Shpirt dhe fizik , tokë dhe ujë, mashkull dhe femër.

* Kabbalah : Zoti i ushtrisë engjëllore. Mbreti i Universit (Sipas , Sefer Yetzirah).

SHQIPTARET PAS RENIES SE KOMUNIZMIT

April 16, 2021 by dgreca

-Pas rënies së komunizmit, shqiptarët i drejtohen ksenocentrizmit, vlerësojnë modelin shoqëror të popujve të tjerë -/

Shkruan: Eneida Jaçaj-/

Çdo popull karakterizohet nga traditat, zakonet, kultura, gjuha, të cilat përfaqësojnë etalonin dhe modelin unik të një kombi të caktuar. Të vlerësosh kulturën dhe traditat e kombit tënd, të ngresh në altarin e nderit dhe në majën më të lartë të ajsbergut modelin e shoqërisë ku bën pjesë, është njësoj si të duash dhe të vlerësosh “shtëpinë” tënde, me të gjitha objektet dhe njerëzit e dashur që bëjnë pjesë në të. Ajo që të përket ty, në mënyrë koshiente apo subkoshiente, është e prirur të të pëlqejë pavarësisht mesazhit dhe rëndësisë që mbart në vetvete. Në logjikën parësore, një vlerësim i tillë ndaj kulturës vetjake, është normale të ndodhë. Por, jo gjithmonë ndodh kështu, pasi, jo koha, por shoqëritë ndryshojnë mendësinë e tyre sipas situatave të caktuara, pozitive apo negative.

Në vlerësimin e kulturave të popujve takohen dy ekstreme, dy dukuri shoqërore: Etnocentrizmi dhe Ksenocentrizmi. Etnocentrizmi nënkupton vlerësimin e kulturës dhe gjithçkaje vetjake që e rrethon një popull të caktuar. Këta popuj i shohin me përbuzje dhe injorim popujt e tjerë, pasi besojnë se vlerat dhe traditat, modeli shoqëror qëndron më lart krahasuar me kombet e tjera. Ndërsa ksenocentrizmi është antitezë e etnocentrizmit. Popujt ksenocentrikë kanë prirjen të hiperbolizojnë vlerësimin për kulturat e popujve të tjerë, dhe të nënvlerësojnë kulturën vetjake. Për ta çdo gjë që i rrethon rreth vetes është negative dhe inferiore, krahasuar me kombet e tjera.

Popujt etnocentrikë

Sipas studimeve që bën sociologjia në fushën e zhvillimeve dhe kulturave shoqërore, zakonisht popujt etnocentrikë janë popuj të izoluar nga bota jashtë; ata refuzojnë të dalin nga guacka dhe të shohin përtej vetvetes, nuk janë të hapur për t’u përshtatur me kulturat e tjera, për të marrë nektarin më të mirë të asaj kulture dhe modeli shoqëror, duke përmirësuar veten. Janë kundër të resë dhe të izoluar ndaj zhvillimeve në botë. Preferojnë të mbyllin veshët dhe sytë, përpara kulturave të tjerave. Në periudhën 45 vjeçare të komunizmit, populli ynë ka qenë një popull etnocentrik, i izoluar komplet nga bota e jashtme, i indoktrinuar nga kulti i individit, nga udhëheqësi-Zot, besonte se kulturat e tjera dhe modelet e shoqërive të tjera në botë nuk ishin të denja, madje se jetonin shumë keq. Këta popuj e konsiderojnë veten një model, që duhet të ndjekin të gjithë popujt e tjerë. Janë bërë studime për popujt etnocentrikë. Sociologu amerikan Ëilliam G. Sumner studioi shfaqjen e etno-centrizmit në mesin e popujve primitivë dhe arriti në përfundimin se pothuajse secili prej këtyre popujve pretendonte një vend të veçantë, duke e “datuar” atë me krijimin e botës. Gjithashtu, sociologu Muriel Herbert ka shkruar se ekziston një fis eskimez, mjaft i izoluar nga rrjedhat e zhvillimit të kulturave botërore me shtrirje të gjerë, që e quan veten “inuit”, dmth njerëz të vërtetë. Por çfarë thonë sociologët shqiptarë për popujt etnocentrikë?

“Ne si shoqëri e varfër, në izolim për më shumë se katër dekada gjatë regjimit komunist, shkëmbimet me kulturat e tjera i kemi pasur tejet të pakta. Dhe kjo prirje etnocentrike dallohej edhe në parrullat e asaj kohe që tregonin mbivlerësimin e shoqërisë së asaj kohe për tiparet e veta kulturore që ishin superiore atyre “borgjeze dhe revizioniste perëndimore”, të cilat i konsideronte si inferiore dhe “të degjeneruara””, thotë sociologia Entela Binjaku, për “Diellin”. Ndërsa aktivistja për të drejtat e grave, Sevim Arbana thotë: “Në periudha të ndryshme të historisë, ne kemi kaluar në ekstrem në fenomenin e etnocentrizmit, si psh në periudhën e diktaturës komuniste, ku mosnjohja, mbyllja , izolimi, na kishin krijuar bindjen që ishim një komb unik në vështrimin e kulturës , historisë. Diktaturat, përgjithësisht kultivojnë një vetëdije të fuqishme, të konsoliduar kombëtare, me doza të forta etnocentrizmi”.

Popujt ksenocentrikë

Pas rënies së perderes së hekurt të diktaturës, shoqëria jonë u drejtua drejt ksenocentrizmit. Pas një periudhe të gjatë izolimi, populli ynë kishte etje për të parë dhe mësuar gjëra të reja. Kuptoi se ajo çka u ishte thënë në ato vite të gjata izolimi, ishte një gënjeshtër. Shoqëria jonë la pas vlerësimin e lartë për veten dhe u hodh në krahët e kulturave të tjera. Ne kopjuam gjithçka të huaj, ndërsa besimin dhe vlerësimin për veten e minuam. Në ditët e sotme, ksenocentrizmi vjen për shkak të politikave jo të mira për popullin; populli e ka humbur besimin te vetja, te politikanët, dhe beson se e mira do t’u vijë vetëm duke përqafuar kulturen e çdo gjë tjetër të një kombi tjetër. Besimi ka shkuar në pikën 0 saqë shqiptarët kanë lënë vendin e tyre, dhe janë shndëruar në kopjacë të popujve të tjerë. Të prekësh ekstremet, eksperienca ka treguar se nuk del asgjë e mirë. Shprehja e Aristotelit për mesin e artë, këtu do të gjente vend. Duhet të duam veten, por gjithashtu të jemi të hapur për të pranuar të renë dhe për t’u përmirësuar. Pa dashur veten, nuk mund të duam të tjerët! Ja çfarë thotë Entela Binjaku për këtë fenomen. “Në kushtet e lirisë po shfaqemi më shumë ksenocentrikë: i vendosim emërtime në gjuhë të huaj të subjekteve të ndryshme të sipërmarrjeve tregtare, zgjedhim emra të huaj për pasardhësit, përdorim në mënyrë të pakontrolluar dhe të shtuar fjalë të huaja, kemi prirjen për të respektuar mjaft norma kulturore që janë të huaja etj. Kjo sepse përçmojmë, shpërfillim ose përbuzim elementët tanë kulturorë dhe mbivlerësojmë cdo gjë element nuk është yni. Arsyet për këtë mund t´i kërkojmë tek: mosnjohja, padija, mungesa e informacionit mbi vlerat e kulturës sonë, “agresionit” mediatik që vjen përmes teknologjisë së informacionit të kulturave të shoqërive të mëdha e të zhvilluara dhe nga ana tjetër edhe sepse nevoja për t´i përkitur ose për t´u asociuar me një kulturë të caktuar dhe zbrazëtinë që përjetojmë duke braktisur tonën, ta plotësojmë ose kompensojmë me përqafimin për të huajën, përballja me kulturat e tjera bëri që shumë qytetarë të përjetonin zhgënjim për “madhështinë” dhe “lavdinë” e popullit duke mbivlerësuar kulturat e tjera”. Ndërsa Sevim Arbana thotë: “Ksenocentrizmi mbështetet përkundrazi në një hiperbolizim të kulturës së të tjerëve dhe një nënvlerësim të çdo gjëje autoktone. Këto janë rrjedhojë e politikave qeveritare që nxisin përbuzjen ndaj vlerave vendase, ose ideologjite shtypëse. Për ta ilustruar më mirë këtë fenomen, marrim Shqipërinë e pas’90-ës. Glorifikimi, adhurimi dhe përulja ndaj çdo gjëje të huaj, kish të bënte me mosnjohjen, mbylljen dhe qeverisjen e deriatëhershme. Sot mendoj që shqiptarët janë më realistë në kontekstin e dy qëndrimeve, si ndaj etnocentrizmit, ashtu dhe ndaj ksenocentrizmit”.

KILI, VAKSINA KINEZE KA EFEKTSHMËRI TË PAKËT: ËSHTË VËNDI I FUSHATËS – REKORD TANI KTHEHET NË LOCKDOWN

April 16, 2021 by dgreca

Nga Sara GANDOLFI/

Përktheu Eugjen Merlika/

E quajnë “paradoksi kilian”. Vëndi amerikanojugor ka habitur botën me shpejtësinë e fushatës së tij të vaksinimit në masë kundër Kovidit – 19 : 4,6 milionë njerëz ndër 18 milion banorë kanë marrë dy doza, 7,2 milionë së paku të parën; vetëm Izraeli, Emiratet Arabe dhe Seychelles kanë bërë më shumë.

Megjithatë infektimi vazhdon të përhapet me ritme rekordi, veçanërisht ndërmjet të rinjve, dhe terapitë intensive të spitaleve janë të zëna mesatarisht në 95 %. “Buletini” i fundit flet për 1.076.499 raste të përgjithëshme të vërtetuara dhe 24.346 të vdekur. Kështu, nga fundi I marsit, një pjesë e mirë e Vëndit është kthyer në lockdown pothuajse të plotë.

Çfarë po ndodh në Kili?

“Paradoksi” ka më shumë se një shpjegim. I pari, më i drejtpërdrejti e për të cilin kishim folur këtu, është që me lehtësimin e kufizimeve për zhvendosjet dhe rihapjen e shkollave e dyqaneve popullsia ishte gënjyer se pandemia ishte vetëm një kujtim. Siç ka nënvizuar Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) imunizimi nuk zëvendëson parandalimin. “Ka nga ata që pushojnë së binduri masave si hapësira fizike, higjena vetiake, ajrimi i hapësirave dhe ndalimi i grumbullimeve” ka thënë Maria Van Kerkhove, përgjegjëse e bashkësisë teknike kundër – Kovid të OBSH. “Por vaksinat janë vetëm njëri nga mjetet për të ndaluar infektimet dhe nuk mund të flemë mbi dafina vetëm sepse jemi të vaksinuar”.

Efektshmëria e pakët e vaksinës kineze Sinovac

Një tjetër shpjegim më shqetësues i “paradoksit kilian” është efektshmëria e pakët e vaksinave të përdorura. Një studim i drejtuar nga kërkuesit e Universitetit të Kilit mbi rezultatet e fushatës së vaksinimeve, ka dalë në përfundimin se mbrojtja është mesatarisht në masën 56,5 % mbas dy javësh të injektimit të dy dozave të parashikuara dhe vetëm 3 % mbas dozës së parë. Duke mbajtur parasysh se në Kili përdoret kryesisht vaksina kineze Sinovac (93 %) e 7 % tjetër është Pfizer Bio NTech, që n’Izrael ka treguar një efektshmëri prej 94 %, kërkuesit përfundojnë se efektshmëria e vaksinës kineze është e ndalur në 54 %. Një vlerë pak më e lartë se ajo e regjistruar në Brazil ku, për të ndërlikuar kuadrin, është edhe qarkullimi i një varianti që duket se është në gjëndje t’i bishtnojë mbrojtjeve imunitare, natyrore e të panjohura: studimi i efektshmërisë nga Instituti Butantan regjistronte një të tillë prej 50,4 %.

Befas vërtetimi erdhi edhe nga Kina. Gao Fu, drejtori i Qendrës kineze për sëmundjet, Kontrollin e parandalimin, ka pranuar në një konferencë shtypi të shtunën e shkuar se vaksinat kineze që përdoren tani “nuk kanë tregues mbrojtjeje shumë të larta”. Në vazhdim, ka pohuar se komentet e tij ishin “keqkuptuar plotësisht”, por të dhënat e njoftuara tregojnë që në fakt vaksinat kineze janë më pak të efektëshme se sa Pfizer e Moderna, edhe se janë më të thjeshta për t’u ruajtur.

Jemi në rrugë të drejtë

Kili ka paguar 3,5 milion dollarë për të “strehuar” eksperimentimin klinik të vaksinës kineze dhe ka porositur më pas 60 milionë doza për të mbrojtur popullsinë e saj prej 18 milion banorë në tre vjet. Rëndësia e krizës shëndetësore në Kili është vërtetuar në fakt nga presidenti Sebastian Pinera dhe nga Kongresi që kanë vendosur të shtyjnë gjashtë javë zgjedhjet e Asamblesë kushtetuese që duhet të shkruajë një Kushtetutë të re. “Përparësia e jonë është të mbrojmë shëndetin e bashkëqytetarëve tanë” ka thënë kryetari I Shtetit.

Megjithatë, autoritetet kiliane të djelën mbrojtën përdorimin e vaksinës Sinovac dhe I hapën rrugën përdorimit të Corona Vac. Heriberto Garcia, drejtori I shëndetësisë publike kiliane ka thënë se njerëzit nuk duhet t’I kushtojnë shumë vëmëndje titujve të gazetave: “Numëri i njerëzve që sëmuren dhe shtrohen në spital është pakësuar, kjo do të thotë se jemi në rrugën e drejtë”, ka pohuar në një intervistë të së përditëshmes vendore La Tercera. Kili ka firmosur marrëveshje për furnizimin me vaksina Johnson & Johnson dhe AstraZeneca që nuk kanë arritur ende.

Ndërkaq shumë Vënde të zonës latinoamerikane shohin me shpresë tek vaksinat kubane Soberana II dhe Abdala, të hyra në fazën 3 të eksperimentimit dhe gjërësisht në përdorim mbi ishull (të tjera janë në faza më të prapambetura sprove). Havana ka premtuar se do t’u a shpërndajë Vëndeve “vëllezër” me çmime shumë më të ulta sa ato amerikane.

“Corriere della Sera”, 13 prill 2021 Përktheu Eugjen Merlika

Shkodërlocja duhet të gjejë rrënjet e saj

April 16, 2021 by dgreca

Nga Ajet Delaj-New York/ Shkodra po vazhdon të vuajë orjentimin e kulturën e sajë pro perëndimore që 76 vjet…Shkodërlocja vendi më i begatë që Zoti ka krijuar mbi tokë është ndër qytetet më të varfëra në Shqipëri si pasojë e sundimit të kolerës komuniste në filozofi e praktikë.

Voltana Ademi vjen nga një ndër familjet më të mëdha e tradicionale të Shkodrës ku padyshim edhe ajo si ne të gjithë është rritur në epokën e krimit komunist ku në Shkodër ka ushtruar terror të pa shoq.

Voltana mund të mos jetë e denjë për atë post që realisht nuk di e nuk mund ta them por kam bindjen që e ardhmja e Shkodrës gjendet në historinë e trashigiminë e Shkodrës por kurrësesi në kthimin tek trashigimia e errët komuniste.

Më gjeni një qytet në tërë botën me det e liqen dhe tre lumenj me fusha e male të bukura e pjellore por e varfër si Shkodra, thjesht nga vazhdimsia e kolerës komuniste.

Nuk mendoj se ka nevojë Shkodra të orjentohet e drejtohet nga askush tjetër përveç bijve dhe bijave të Shkodrës pasi dikur mësuesit shkodranë kanë çuar dritën e dies nga Saranda në Drenicë pra në tërë hapsirat Shqiptare në Gadishullin Ilirik.

I bëj thirrje Shkodranëve e gjithë shqiptarëve që të votojë bijtë e bijat e lagjeve dhe qyteteve të tyre pasi ata më mirë se askush tjetër përcojnë dhe ruajnë kulturën dhe interesat e vendit që i voton.

Po ju garantoj se sot bijtë dhe bijat e Shkodrës e Malsisë së saj janë arsimuar në universitetet më prestigjoze të Amerikës e Europës e punojnë në institucionet prestigjoze të vendeve ku jetojnë që janë të zotë jo Shkodrën por tërë Shqipërinë ta integrojnë në perëndim atje ku realisht gjithmonë kanë kenë Shkodra e shkodranët.

Shpreh bindjen se e ardhmja e Shkodrës është në duart e shkodranve që nuk guxojnë të gabojnë prapë siç fatekeqësisht shpesh ka ndodhur.

Pushteti i popullit në demokraci është vota prandaj ushtrojeni dhe përdoreni mirë këtë forcë duke votuar edhe për vllëzrit e motrat tuaja në diasporë që vazhdimsia komuniste e 30 viteve të fundit ua mohoi këtë të drejtë kushtetuese.

Shpreh bindjen e thellë se populli i Shkodrës dhe gjithë shqiptarët janë ndërgjegjësuar tashmë se vazhdimsia komuniste ky projekt kriminal i Ramiz Alisë nuk duhet të vazhdojë më.

Mundësia për ta ndërprerë këtë projekt kriminal tashmë egziston pasi shqiptarët kanë mundësi të zgjedhin bijtë dhe bijat e tyre madje të mirë shkolluar në universitetet prestigjoze të perëndimit.

Një popull që voton më së pakti zhvatësit e tij për një kohë të gjatë nuk është më viktimë.

Ju lutem mos u bëni viktimë me duart tuaja pasi vota juaj përcakton të ardhmen ndryshe apo vazhdimsinë e asaj që keni përjetuar për 30 apo 76 vjet merreni si të dëshironi.

Kaq e thjeshtë.