Archives for June 2021

NDËRROI JETË AMBASADORI (JAMES PARDEW)XHEJMS PËRDU

June 7, 2021 by dgreca

NDËRROI JETË AMBASADORI XHEJMS PËRDU: NJË KONTRIBUES I VYER I PAQËS DHE DREJTËSISË NË BALLKANIN PERËNDIMOR/

Nga Frank Shkreli/

Shumica e diplomatëve dhe zyrtarëve të lartë amerikanë të cilët gjatë dekadave të fundit të shekullit të kaluar dhe fillimin e shekullit XXI kanë lenë gjurmë të pashlyeshme në promovimin e lirisë, demokracisë dhe të drejtave të njeriut ppër shqiptarët kudo, si për çlirimin dhe pavarësinë e Kosovës, për arsye të moshës, po zhduken një nga një. Jam i mendimit se ua kemi borxh të pakën t’i kujtojmë me një THANK YOU – me rastin e kalimit të tyre në amshim – për kontributin që kanë dhënë për lirinë due për të drejtat e shqiptarëve. Pasi besoj, se falë angazhimit të tyre bota shqiptare, në përgjithësi, megjith problemet e shumta me të cilat përballet sot, është mirë se ç’ishte 30-vjetë më parë.

Me 2 Qershor, 2021 ndërroi jetë në moshën 77-vjeçare, njëri prej këtyre burrave, ish-Ambasadori amerikan Xhejms Përdu. Ambasadori i ndjerë ka shërbyer, ndër të tjera poste, si ambassador i Shteteve të Bashkuara në Bullgari, por unë kam pasur privilegjin dhe nderin ta njihja Ambasadorin e nderuar gjatë shërbimit të tij në Washington si Zëvëndës Këshilltar i Posaçëm i Presidentit dhe Sekretarit të Shtetit për çështjet Ballkanike gjatë konfliktit në Kosovë dhe vendosjes së paqës atje nga viti 1999-2001, si dhe më përpara gjatë luftës në Bosnje dhe kur përfaqësonte Sekretarin Amerikan të Mbrojtjes në grupin negociues të Shteteve të Bashkuara që siguroi arritjen e marrëveshjes Dejton, që i dha fund luftës në Bosnje. Para se t’i përvishej diplomacisë, Xhejms Përdu ka pasur një karjerë të shkëlqyeshme në detyra të ndryshme ushtarake në Pentagon. Në ketë kapacitet, ai kryesonte mbledhjet e përfaqsuesve të enteve të ndryshme të degës ekzekutive të qeverisë federale (inter-agency meetings) — që merreshin me çështjet ballkanike — me qëllim të bashkrendimit të veprimeve dhe masave qeveritare, gjatë konlikteve në Ballkan. Nuk ishte pra diplomat i karrierës, por me një përvojë të dyfishtë në ushtri dhe diplomaci, ai besonte në zgjidhjen e konflikteve nepërmjet ushtrimit të një diplomacie të profilit të lartë, mbështetur me forcë ushtarake, po të ishte nevoja.

KUSH ISHTE AMBASADORI XHEJMS PËRDU?

Ambasadori Përdu ka pasur pra një karrierë të gjatë dhe të dalluar ushtarake dhe diplomatike. Para se të fillonte karrierën e tij diplomatike, Z. Përdu ka shërbyer në ushtrinë amerikane për 27 vjet, në detyra të larta të inteligjencës, përfshirë, ndër të tjera, postin e zëvendës Drejtorit për Inteligjencë dhe Drejtor i Inteligjencës së Jashtme, në periudhën e shembjes së komunizmit anë e mbanë Evropës lindore dhe qendrore dhe në ish-Bashkimin Sovjetik. Ai doli në pension nga ushtria amerikane në vitin 1994 për të filluar një karrierë të re në diplomaci. Gjatë krizës ballkanike, Xhejms Përdu ishte në qendër të zhvillimeve dhe të veprimtarive politiko-diplomatiko-ushtarake të Shteteve të Bashkuara në atë rajon, duke filluar që në vitin 1995, fillimisht si pjesëmarrës në negociatat e ish-ambasadorit Riçard Holbruk për të ndaluar luftën në Bosnje, e deri tek shpallja e pavarësisë së Kosovës, në vitin 2008. Ambasadori Përdu llogaritë në rezymenë e tij profesionale edhe detyrën e krye/negociatorit amerikan në bisedimet e Ohrit midis palës shqiptare dhe palës sllavo-maqedonase. Z. Përdu ka kryesuar gjithashtu edhe task-forcat, ose grupet ndër-qeveritare të Shteteve të Bashkuara për Ballkanin, të organizuara nga Departmenti Amerikan i Shtetit (DASH) dhe nga Pentagoni gjatë krizave në Ballkan, ndërkohë që ka shërbyer edhe si këshilltar politik pranë Aleancës së NATO-s. Fillimisht, Z. Përdu u emërua Drejtor i Zyrës përgjegjëse për Ballkanin në Departmentin e Mbrojtjes dhe nga viti 1996 e deri në vitin 2008 ka shërbyer në DASH.

“Ai është i njohur në qarqet ballkanike dhe e njeh mirë Ballkanin”, ka thënë për ish-ambsadorin Përdu, Ndihmës Sekretari aktual i Shtetit, Filip Riker, edhe vet ky një njohës shumë i mirë i çështjeve ballkanike. Duke filluar nga viti 1966 e deri në shpalljen e pavarësisë së Kosovës, Amb. Përdu ka qenë në qendër të politikës amerikane kushtuar Kosovës dhe si i tillë ka luajtur një prej roleve kryesore në zhvillimet politike, diplomatike, ushtarake dhe ndërkombëtare, të cilat me në fund — nën udhëheqjen e Shteteve të Bashkuara — çuan në shpalljen e pavarësisë së Kosovës. Nga viti 1999 e deri në 2001, Ambasadori Përdu ka shërbyer si Zëvendës këshilltar i posaçëm i Presidentit dhe i Sekretarit Amerikan të Shtetit për Ballkanin gjatë luftës së NATO-s në Kosovë dhe si i tillë ka marrë pjesë në bisedimet diplomatike për paqe, që pasuan konfliktin. Në këtë kapacitet, Z. Përdu ka zhvilluar, bisedime edhe me krye-kriminelin serb Sllobodan Millosheviç dhe me udhëheqësit politikë shqiptarë të Kosovës. Në Uashington ai ka shërbyer si bashkërendues i Misionit Verifikues Ndërkombëtar dhe pas fushatës së suksesshme të bombardimeve të NATO-s kundër Serbisë, Z. Xhejms Përdu ka luajtur rol të rëndësishëm në vendosjen e pranisë civile ndërkombëtare në Kosovë dhe në krijimin e institucioneve qeveritare dhe të sigurisë në atë vend.

Përveç punës së tij të dalluar në lidhje me fatin e të ardhmes së Kosovës, Ambasadori Përdu është marrë gjithashtu edhe me të drejtat e shqiptarëve në përgjithësi në rajonin e Ballkanit. Sekretari i Shtetit, në administratën e Presidentit Xhorxh W. Bush, Gjenerali Colin Powell e ka dërguar Ambasadorin Përdu në Maqedoni, në verë të vitit 2001, për të gjetur një zgjidhje politike të konfliktit etnik që kishte arritur përmasat që rrezikonin të fusnin Maqedoninë në një luftë civile, me pasoja të rënda, jo vetëm për shqiptarët, por për mbarë rajonin e Ballkanit. Pas disa javë negociatash, palët arritën marrëveshjen e quajtur “Marrëveshja e Ohrit”, e nënshkruar nën mbikëqyrjen e Ambasadorit Përdu dhe përfaqësuesit evropian, në gusht të vitit 2001. Më vonë, nga viti 2005-2008, Ambasadori Përdu ka shërbyer në detyrën e Zëvendës Ndihmësit të Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s, i cili ka mbikëqyrur stafin ndërkombëtar për Operacione dhe Menaxhim Krizash me qendër në Bruksel, me përgjegjësi — ndër të tjera — për zhvillimin e politikës së NATO-s ndaj Kosovës. Falë përvojës së tij të gjatë në konfliktet e Ballkanit, Ambasadori Përdu ka marrë pjesë edhe në bisedimet e Grupit të Kontaktit, si përfaqësues i NATO-s, bisedime këto që kishin të bënin me zhvillimin e politikës ndërkombëtare ndaj Kosovës dhe njëherazi ka dhënë ndihmesën e tij edhe OKB-së për të ashtuquajturin Plani Ahtissari, përpjekje këto që më në fund përfunduan në pavarësinë e Kosovës.

Ushtaraku i karrierës i këthyer në diplomat, Xhejms Përdu ka përmbledhur përvojat e tija dhe rolin jetik të Shteteve të Bashkuara në luftërat Ballkanike 1995-2008. Libri i Ambasadorit Përdu, botuar me rastin e 10-vjetorit të Pavarësisë së Kosovës, titullohet: “Pajtuesit: Udhëheqja Amerikane dhe Fundi i Gjenocidit në Balkan”, është historia e parë gjithë përfshirëse e një ndërhyrjeje të suksesshme shumëkombëshe në Ballkan, 1995-2008, e treguar nga një zyrtar i lartë amerikan, i cili gjendej në qendër të veprimtarive dhe përpjekjeve të drejtë për drejta diplomatiko-ushtarake, për të parandaluar krizat due më vonë, si njëri prej përpiluesve kryesorë i politikave për zgjidhjen eventuale të konflikteve në atë rajon. Ai, ndër të tjera, përshkruan në hollësi se si i ndjeri Riçard Holbrooke dhe përfaqësuesit amerikanë që erdhën pas tij, ndihmuan për të ndaluar ose parandaluar luftëra shkatërruese në Bosnje, Kroaci, Kosovë dhe Maqedoni. Në librin e tij, ai flet për dramën njerëzore në luftë, por edhe në fushën e diplomacisë, duke pasqyruar njëkohësisht edhe motivet, karakterin, talentin dhe dobësitë e udhëheqësve të rajonit me të cilët i është dashur të punonte gjatë asaj periudhe. Në kujtimet e tija, “Ambasadori Përdu demonstron se përdorimi i fuqisë ushtarake amerikane për të pakësuar dhe për të eliminuar vuajtjet njerëzore, është në përputhje të plotë me vlerat amerikane”, thuhet në vlerësimin e librit nga ana e botuesit. Megjithëse kanë kaluar disa vite nga luftërat në Ballkan, libri i Z. Përdu është gjithashtu një kujtesë due mësim edhe për situatat e sotëme të krizave në botë se pa udhëheqjen e vendosur të Shteteve të Bashkuara dhe pa një bashkëpunim shumëkombësh, është e vështirë të merret me mend zgjidhja e krizave kritike ndërkombëtare, kudo qofshin ato.

Në një vlerësim të librit të Ambasadorit Përdu, Marc Grossman, ish-Zëvendës Sekretari Amerikan i Shtetit për Çështje Politike është shprehur se amerikanët duhet ta ndjejnë vetën të lumtur që Ambasadorin Përdu, siç ishte shprehur edhe ai vet, vite më parë, “e kishte tërhequr diçka në Ballkan”. Ish-diplomati i lartë amerikan, Z. Grossman vlerëson se Ambasadori Xhejms Përdu ka kontribuar pa ndërprerje dhe pozitivisht për kauzën e paqes dhe të drejtësisë në atë pjesë të Evropës, të prekur nga dhuna. Ai e cilëson librin gjithashtu si një studim të rëndësishëm se si dhe kur duhet të përdoren të gjitha mjetet politike, diplomatike dhe ushtarake të shtetit, për të realizuar objektivin e misionit të caktuar.

Profesori David L. Anderson i Universitetit Shtetëror të Kalifornisë ka vlerësuar librin “Pajtuesit: Udhëheqja Amerikane dhe Fundi i Gjenocidit në Balkan” të Ambasadorit Përdu duke thënë se, “Rekomandimet e tija në favor të një diplomacie aktive, për lidhjet që duhet të ekzistojnë midis përdorimit të forcës kur është e nevojshme dhe përdorimit të diplomacisë, si dhe rëndësia që ka stabiliteti evropian për politikën e jashtme amerikane – janë këshilla dhe porosi me shumë vlerë për zyrtarët e sotëm publikë në Amerikë dhe për udhëheqsit ndërkombëtarë”.

Si i tillë, Ambasadori Xhejms Përdu është karakterizuar nga disa ekspertë të çeshtjeve të politikës së jashtme dhe të ndërhyrjeve ushtarake, si një pasues i doktrinës së Woodrow Wilsonit: mbështetës i fortë i përhapjes së demokracisë në botë, promovues i fortë i vet-vendosjes së popujve, kundërshtar i izolacionizmit dhe mos ndërhyrjes ushtarake dhe si i tillë favorizonte angazhimin e fortë ushtarak dhe diplomatik të Shteteve të Bashkuara për të parandaluar shpërthimin e krizave dhe luftërave në zona konflikti, siç ishte Ballkani Perendimor gjatë 1990-ave.

Me rastin e kalimit të tij në amshim, falënderimet e mia më të përzemërta për këtë figurë të rëndësishme të politikës së Shteteve të Bashkuara ndaj fatit të shqiptarëve në Ballkan. Duhet të jemi mirënjohës që Ambasadorin Përdu e “kishte tërhequr diçka në Ballkan”. Si i tillë, vlerësoj se Ambasadori Xhejms Përdu ishte njëri prej diplomatëve amerikanë të asaj periudhe — i duhur si diplomat dhe në kohën e duhur si mbrojtës i interesave dhe i të drejtave të shqiptarëve për vet-vendosje, pikërisht kur ato të drejta, tragjikisht, po kërcënoheshin ndoshta si asnjëherë më parë. Xhejms Përdu, në frymën e ish-Presidentit amerikan Woodrow Wilson, mbrojtësit të vet-vendosjes së popujve — përfshirë Shqipërinë një shekull më parë – la gjurmë të pashlyeshme si një mbrojtës i vendosur i kauzave mohuara të shqiptarëve për liri, demokraci dhe drejtësi në mbarim të shekullit XX dhe në fillim të këtij shekulli. Krenar që e njofta sado pak si një njeri të butë, të durueshëm dhe i respektueshëm me të gjithë në takimet me të – por edhe mirënjohës ndaj tij për kontributin e tij historik për lirinë dhe vet-vedosjen e shqiptarëve në trojet e veta. Pushofsh në paqë, Ambasador Xhejms Përdu!

Frank Shkreli

…

Ballina e Librit të Kujtimeve të Ambasadorit James W. Pardew

Kosova me Bibliotekë Presidenciale “Dr. Ibrahim Rugova”, bazuar në modelin Amerikan

June 7, 2021 by dgreca

-Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani: Biblioteka Presidenciale “Dr. Ibrahim Rugova” mbanë gjallë kujtesën historike e shtetërore. Projekti është i bazuar në modelin Amerikan të ndërtimit të bibliotekave presidenciale dhe do ta mbajë emrin e Presidentit historik Dr. Ibrahim Rugova. Përkrahje nga Departamenti i Shtetit Amerikan, i cili do të dërgojë një ekspert për të ndihmuar që të kompletohet biblioteka… Presidentja Osmani i ka ftuar të gjitha institucionet bibliotekare, arkivore dhe muzeore që të ofrojnë material siç janë librat, artikujt, revistat, fotografitë apo eksponatet e Presidentit Rugova…/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 7 Qershor 2021/ Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani dhe Ministri për Kulturë, Rini dhe Sport, Hajrulla Çeku, sot kanë nënshkruar memorandumin e bashkëpunimit mes Bibliotekës Presidenciale “Dr. Ibrahim Rugova” dhe Ministrisë për Kulturë, Rini dhe Sport.

Presidentja Osmani ka shprehur falënderimin e saj për ministrin Çeku për gatishmërinë e tij të menjëhershme që ta mbështesë bashkërisht edhe me Bibliotekën Kombëtare, por edhe institucionet tjera vartëse të Ministrisë së Kulturës, projektin për Bibliotekën Presidenciale “Dr. Ibrahim Rugova”.

Ky projekt, sipas Presidentes Osmani është i bazuar në modelin Amerikan të ndërtimit të bibliotekave presidenciale dhe do ta mbajë emrin e Presidentit historik Dr. Ibrahim Rugova.

“Siç e përmenda kjo bazohet në modelin Amerikan dhe rrjedhimisht kemi marrë edhe përkrahje nga Departamenti i Shtetit Amerikan, i cili do të dërgojë një ekspert për të ndihmuar që të kompletohet kjo bibliotekë duke u bazuar në këtë model. Në të njëjtën kohë sipas memorandumit të bashkëpunimit që nënshkruam sot me ministrin Çeku, edhe Biblioteka Kombëtare, edhe Muzeu, por edhe Arkivat e Kosovës do të ndihmojnë që të punojmë së bashku për zhvillimin e fondeve për bibliotekën”, ka thënë Presidentja Osmani.

Sipas Presidentes, Biblioteka Kombëtare do ta ofrojë të gjithë bibliografinë e Presidentit Rugova, siç janë librat, artikujt e tij, por edhe të gjithë librat e artikujt që janë shkruar për të. Më tej, ajo ka bërë të ditur se dhe Familja Rugova ka premtuar dhurimin e arkivit personal.

“Lajmi i rëndësishëm është që po ashtu familja e Presidentit Rugova ka vendosur që të gjithë arkivin e Presidentit t’ia vë në dispozicion Bibliotekës Presidenciale”, ka theksuar Presidentja.

Në këtë kontekst, Presidentja Osmani i ka ftuar të gjitha institucionet bibliotekare, arkivore dhe muzeore që të ofrojnë material siç janë librat, artikujt, revistat, fotografitë apo eksponatet e Presidentit Rugova.

“Në këtë mënyrë do të ruhen në kujtesën tonë historike përpjekjet e një populli të tërë për liri dhe pavarësi, e mbi të gjitha për shtetndërtim. Për të treguar se në këtë proces të shtetndërtimit edhe kujtesa institucionale, edhe memoria institucionale janë tejet të rëndësishme”, ka thënë Presidentja Osmani.

Ndërsa, Ministri për Kulturë, Rini dhe Sport Hajrulla Çeku, ka thënë se duke e kriju këtë institucion dhe duke e pagëzu me emrin e Presidentit Historik Dr. Ibrahim Rugova, përveç që e nderojmë figurën e tij, e nderojmë edhe kombin, edhe Republikën e Kosovës.

“Ne si Ministri e Kulturës bashkë me institucionet që janë në varësi të Ministrisë, me Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, Muzeun Kombëtar të Kosovës, Arkivave Shtetërore dhe të gjitha pjesët përbërëse do të jemi në dispozicion, do ta marrim me shumë seriozitet këtë detyrë kaq të rëndësishme dhe fisnike në të njëjtën kohë. Prandaj, përveçse kënaqësi ne ndjejmë edhe obligim në të njëjtën kohë që t’i përgjigjemi kësaj nisme, të bëhemi pjesë e Bibliotekës Presidenciale “Dr. Ibrahim Rugova””, ka thënë ministri Çeku.

Nga Arkivi i Gazetës DIELLI-16 Gusht 2016: VATRANËT E SHBA NË SHTËPINË E PAVARËSISË SË KOSOVËS DR. IBRAHIM RUGOVA

Në Prishtinë, verë – 16 Gusht 2016: President i Lirisë e Pavarësisë së Kosovës përjetësisht…Përgjithmonë mirënjohës, falënderues…Shkruajnë vatranët nga SHBA në librin e pafund që shkruhet përditë nga populli në shtëpinë e vogël të punëve të mëdha e historike, e cila prej vitesh është e emërtuar: Shtëpia e Pavarësisë së Kosovës Dr. Ibrahim Rugova. Këtë shtëpi-muze në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë, e viziton nga mesdita e 16 gushtit 2016 delegacioni i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra, kryesuar nga zv/kryetari Agim Rexhaj, ku janë edhe Laura Rexhaj, Marjan Cubi – arkëtar i Vatrës, Dila Cubi, Fran Marku, Mhill Gjuraj, Pashk Maksuti, Mëhill Velaj dhe unë-korrespondent në Kosovë i Gazetës Dielli – organ i Vatrës, pasi të gjithë së bashku u pritëm me shumë nderim e respekt në Ipeshkvinë e Kosovës dhe në Katedralen “Nënë Tereza” nga Ipeshkvi Imzot Dodë Gjergji, e me ftesën e tij ishim pjesëmarrës edhe në ceremoninë e promovimit të Pullës Postare “Shenjtërimi i Nënës Terezë”…

Në Shtëpinë e Pavarësisë së Kosovës Dr. Ibrahim Rugova së pari hymë në dhomën e vogël që ishte zyrë e Presidentit historik, pastaj në sallën ku priste delegacione më të mëdha e mbante konferenca për shtyp, në dhomëzen ku ishte teknika e komunikimeve me botën e për shpërndarjen e informacioneve, duke kaluar nëpër korridorin një pjesë e të cilit ishte byfe…Shumë vjet të kohës së lëvizjes e luftës për liri, pavarësi e demokraci, kam kaluar nëpër këtë shtëpi historike dhe në ditën e vizitës së Vatrës shqiptare nga SHBA flas edhe si ciceron…

“Kur Kosova do të jetë e lirë dhe e pavarur kjo shtëpi do jetë muze”, thoshte Presidenti historik Dr. Ibrahim Rugova…. Këte e shumë momente tjera e zhvillime historike për shqiptarët e Kosovën, në këtë verë 2016, i përkujtojmë me Agimin-zv/kryetarin e Vatrës, mikun e bashkëpunëtorin e afërt të Presidentit historik Rugova, themeluesin e udhëheqësin e LDK-së në SHBA, derisa hyjmë në këtë shtëpi të ëndërrave e idealeve të mëdha, mbi portën e së cilës nga fundviti 2002 ishte vendosur mibishkrimi Shtëpia e Pavarësisë së Kosovës, e pastaj Shtëpia e Pavarësisë Dr. Ibrahim Rugova…Edhe të gjitha këto i biseduam e kujtuam me delegacionin e Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra derisa vizituam Shtëpinë e Pavarësisë së Kosovës e pastaj edhe derisa në ëmbëltoren e afërt ku pinte kafe Presidenti historik Rugova pinim kafe edhe ne…

“DASMA TIRANSE” SI NJË DËSHMI E PASURISË ETNOGRAFIKE DHE LIRIKE NË TRADITËN E TIRANËS

June 7, 2021 by dgreca

Gazetarja Alba Kepi sjell para lexuesit librin e saj më të ri etnografik “Dasma Tiranse”. Në një rrëfim për “Dielli”-n e “Vatrës” në New York, dhënë gazetarit Sokol Paja, gazetarja Alba Kepi shprehet se botimi “Dasma Tiranse” është një studim etnografik, e ka si qëllim evidentimin e traditës popullore, vlerave shpirtërore e kulturore të trevës së Tiranës. Vemendje e veçantë i është dedikuar në libër Etnopsikologjisë tiranse e lidhjes së banorëve me qytetin e Tiranës. Kapitujt e librit respektojnë ritualin e dasmës së hershme tiranse e kryefjala është folklori autokton, zakonet, tradita shpirtërore, këngët, vallet etj. “Dasma Tiranse” vë në pah dhe tiparet etnokulturore të artit dekorativ të veshjeve tiranse, aftësive krijuese të grave e vajzave në qëndisjen, endjen e pëlhurave, kombinimin e ngjyrave. “Dasma Tiranse” është një studim që përfshin etnografinë, etnokoreografinë dhe lirikën popullore.

E VEÇANTA E STUDIMIT “DASMA TIRANSE”

Ky libër është një histori e vërtetë dashurie mes meje e qytetit tim të lindjes Tirana. Rrëfimi i kësaj ndjenje mban rrahjet e zemrës së stërgjyshërve e të gjyshërve të mi. Jam lindur e rritur në një familje tiranse, jam bijë e banorëve autoktone të këtij qyteti shekullor, e quaj këtë libër një kontribut për rrënjët e mia. Studimet universitare në fakultetin e Histori-Filologjisë dhe eksperienca disavjeçare në Drejtorinë e Muzeve të Tiranës si historiane, qenë shtysa për të kuptuar se sa të cunguar dhe të pashkruar e kishte lënë historigrafia komuniste traditën popullore të qytetit tim. Arkiva të mbushura me fotografi të retushuara, tekste shumëvjeçare këngësh popullore të redaktuara në përshtatje me himnet revolucionare të Partisë së Punës, zakone e rite të konsideruara si “shfaqje të huaja”, kishin vetëm një qëllim: harresën e plotë ndaj një historie të shkruar nga populli. Punimi “Dasma Tiranse” është mbi të gjitha një studim etnografik, e ka si qëllim evidentimin e traditës popullore, vlerave shpirtërore e kulturore të trevës së Tiranës. Është pjesë e pandarë e historisë së popullsisë së këtij territori. Çdo festë, gëzim, çdo ngjarje e shqetësim, çdo moment i rëndësishëm i jetës o qoftë një ditë e re, shoqërohej tek banorët autoktonë me një arkiv zakonesh e dokesh që i janë përcjellë brezave si një amanet shpirtëror i qytetit. Në kulm të tyre qëndron tradita e dasmës tiranse që mundi t’i rezistojë diktaturës komuniste e transformimeve që ka pësuar gjatë dekadave të fundit shoqëria shqiptare.

STUDIMI OFRON SPEKTRIN E PAFUND TË VLERAVE TË PAKRAHASUESHME QË MBART TREVA TIRANSE

Mangësia e botimeve me tematikë studimin e traditës kulturore, popullore e tradicionale shqiptare është arsyeja e dytë e rëndësishme në realizmin e punimit “Dasma Tiranse”. Dhe pse i fokusuar në një ritual të caktuar, ky studim ofron spektrin e pafund të vlerave të pakrahasueshme që mbart treva Tiranse, tejet e begatë në këtë drejtim, e që kurrsesi nuk duhet lënë të humbasë e të zhduket. Në Tiranën e sotme, ku qyteti e rrethina është e mbipopulluar nga banorë të rinj, mbartës e përcjellës të zakoneve e traditave të vendorigjinës së tyre, bëhet e nevojshme dhe evidentimi e ruajtja e kulturës popullore autoktone. Dasma tiranse me elementët e saj përbërës ka njohur katër etapa zhvillimi: lindja e formimi i saj, që shkon deri në fund të shekullit të XIX; zhvillimi e lulëzimi etnografik deri në mes të shekullit të XX, duke shënuar një kulm në vitet ’30; përsiatja e kufizimi i tipareve e i origjinalitetit, në kushtet e një regjimi dikatorial deri fillim të viteve ’90 të shekullit të XX; transformimi e modernizimi i saj në ditët e sotme. Duke u bazuar në këtë kronologji historike kam evidentuar hap pas hapi tiparet e karakteristikat e saj. Një vemendje të veçantë i kam dedikuar Etnopsikologjisë tiranse e lidhjes së banorëve me qytetin. Të rrëfesh, siç thuhet ne dialektin autokton, adetet e dasmës tiranse, do të thotë të përshkosh historinë e zhvillimit të këtij qyteti si dhe evolucionin kulturor të popullsisë së tij. Tek rituali i dasmës kulmon qartë kultura, historia, patriotizmi i popullsisë së një territori që bashkarisht kanë nisur rrugështegtimin e tyre të jetës.

NDRYSHIMET DEMOGRAFIKE E ROLI SOCIAL – POLITIK I SHTRESËS SË TREGTARËVE E ZANATÇINJVE AUTOKTONË

Një vend të rëndësishëm zë dhe historia e zhvillimit ekonomik e social të qytetit të Tiranës, ndryshimet demografike e roli social – politik i shtresës së tregtarëve e zanatçinjve autoktonë në zhvillimin e qytetit gjatë viteve ’30 të shekullit të XIX. Kapitujt e librit respektojnë ritualin e dasmës së hershme tiranse e kryefjala është folklori autokton, zakonet, tradita shpirtërore, këngët, vallet. Kapitujt kryesorë janë: Dhënia e fjalës (Fejesa) me transformimet që ka pësuar që nga rregullat e imponuara dikur nga Kanuni e deri më sot, Vadja (prerja e ditës së dasmës). Prerja e vades njihet në krahinën e Tiranës si caktimi i ditës së dasmës e është një moment të cilit i tregohet një kujdes i veçantë nga familjet e çiftit të ri, Përgatitja e dasmës në shtëpinë e nuses, Përgatitja e dasmës në shtëpinë e dhëndrrit, Dasma – ceremonia festive, gostia. Është momenti më sublim i festës familjare me një ngarkesë të fortë emocionale për të gjithë, këngët, vallet, veshjet, krushqit, nusja, dhëndri janë aktorët kryesorë të këtij kapitulli, Gostia që u shërbehet të ftuarve në dasmën tiranse ndjek një protokoll cerimonial që është tregues i qartë se kultura e popullsisë autoktone ka qënë shumë herët e ngjashme se ato që shohim të na imponohen sot nga agjensitë e organizimit të festave. Etika e kultura e respektimit të miqve e familjarëve, me rregullat e mënyra e ndarjes së tavolinave, cilësia e gatimit, menuja speciale janë shprehje të një emancipimi të familjes tiranse, vlerave e dinjitetit në respektimin e çdo të ftuari. Zbërthimi i këtij kapitulli vë në pah dhe tiparet etnokulturore të artit dekorativ të veshjeve tiranse, aftësive krijuese të grave e vajzave në qëndisjen, endjen e pëlhurave, kombinimin e ngjyrave etj. Ditët pas dasme: Ky kapitull ka të njëjtën vëmendje nga familja tiranse aq sa dhe ceremoniali i dasmës, e ku renditen ritualet e zakoneve të hyrjes së nuses në punë, kafeja e nuses, dorovitja, kthimin e saj në familjen e origjinës etj. Këngë e valle dasme tiranse: Qëllimi i këtij kapitulli është mbledhja e ruajtja e këngëve e valleve të hershme popullore tiranse me ndërgjegjësimin e përgjegjësinë e rrezikut të humbjes së tyre në ditët e sotme.

DOKUMENTACIONI DHE MATERIALET E BOTIMIT

Libri “Dasma Tiranse” është bazuar në dokumente të mbledhura nga arkivat folkloristike e nga rrëfimet e autoktonëve. Një vend të veçantë i kam dedikuar në këtë studim rrëfimeve të banorëve autoktonë, takimeve e bisedave të drejtpërdrejta me gjyshe e nëna që e kanë jetuar dhe e kanë trashëguar ritualin e vërtetë të dasmës së hershme tiranse. Kam shfrytëzuar dhe studimin nga botime të realizuar nga Akademia e Shkencave, Instituti i Kulturës Popullore, Instituti i Historisë etj, si dhe tekste kërkimore me objekt etnografinë, etnokoreografinë, lirikën popullore. Disa prej tyre janë librat e etnografëve e historianëve të njohur shqiptarë si “Dasma në Shqipëri” e Abaz Dojaka, “Shqipëria në 1923” Teki Selenica, “Shqipëria në 1921” Teki Selenica, “Martesa në Tiranë” Shefqet Nallbani, “Zakone në Tiranë” Xhemal Kusi, “Shqipëria e ilustruar”, “Tirana Kryeqyet” Mehdi Frashëri, “Tirana 1604-1937” etj.

E ZONJA E SHTËPISË, HËNA, LULJA, AJRI E JETA

Në një familje tradicionale tiranse zonja e shtëpisë, gruaja, nusja, vajza, motra, mbesa e stërmbesa, pra figura femërore në përgjithësi, kishte një rol kyç në vlerat e traditat e saj. Figura e femrës është busulla e bashkëjetesës, sjelljes, kontributit ekonomik e social në marrëdhënie me të gjithë anëtarët e së njëjtës familje. Për fat të keq historiografia komuniste femrën tiranse e ka trajtuar në mënyrë mediokre, të kushtëzuar nën mentalitetin diktatorial për të shpërfytyruar e manipuluar çdo vlerë të kësaj treve. Me synimin e poshtërimit të banorëve të Tiranës së pas Luftës së dytë Botërore, sistemi komunist doktrinizoi e falsifikoi historinë e etnografinë tiranse. Gruaja tiranse nga studiuesit e kësaj epoke, prezantohet si e përulur, pa asnjë të drejtë ekonomike, shërbëtore e burrit dhe e pavlefshme brënda familjes. Po për fat të keq në disa përpjekje të kryera gjatë viteve të fundit për të përcjellë historinë e zakoneve e riteve të traditës tiranse, përsëritet i njëjti gabim, i justifikuar nga referimi i vazhdueshëm që i bëhet materialeve të historiografisë komuniste, si dhe nga mosnjohja e mungesa e kulturës së informacionit të jetesës në një familje tiranse. Pozicioni i gruas tiranse brenda familjes, nuk ishte aspak më e ulët se pozita e çdo gruaje shqiptare në çdo familje shqiptare, pavarësisht krahinës ku ndodhej. Një fakt i vërtetueshëm përmes etnografisë është se roli i femrës në familjen tradicionale tiranse ishte thelbësor, me dinjitetin e respektin si në çdo familje europiane. Nëse i Pari i shtëpisë ishte truri i familjes tiranse, Zonja e Shtëpisë, gruaja, nusja, vajza, mbesa e stërmbesa ishte zemra pa të cilën truri nuk mund të vinte në lëvizje asnjë mekanizëm jetësorë.

KULTURA TIRANSE E VESHI GRUAN KOKË E KËMBË ME AR

Kultura tiranse e veshi gruan kokë e këmbë me ar, kostumi i saj tradicional ishte dhe është nga më të bukurit, më të kushtueshmit e më të vlerësuarit në kostumografinë popullore shqiptare. Bizhuteritë e ballit, të gushës, të gjoksit, të duarve e këmbëve dëshmonin vlerësimin e respektin për vlerën shpirtërore, sociale e ekonomike të gruas brenda familjes. Jeleku, këmisha, dimiqtë e çdo pjesë e veshjes së gruas, duhet të ishte ekskluzivisht e qëndisme me ar dhe e punuar mbi pëlhurën më të kushtueshme që ekzistonte në treg. Momenteve të caktuara të ditës i përgjigjej një veshje e veçantë për vajzën, gruan, o gratë më të moshuara. Të tilla ishin rrobat e drekës, rrobat e pazarit, rrobat e dasmës, e sebepeve etj. Duke u bazuar në ligjet dokësore historiografia komuniste shqiptare e ka prezantuar gruan tiranse si pa asnjë të drejtë ekonomike. Dhe ky pohim bazohet në keqdashësinë për të mos njohur siç duhet realitetin. Gruaja tiranse ishte goca (vajza) tiranse e cila kishte mbërritur në familjen e burrit, me të gjitha pasuritë e tundshme e të patundshme të dhuruara nga familja e saj e origjinës, e që i duheshin për të përballuar jetën denjësisht. Fuqia ekonomike e gruas tiranse në shtëpinë e burrit, ishte e pandashme nga pasuria që bashkëshorti apo dhe vetë i Pari i shtëpisë zotëronte për çdo anëtar. Gruas tiranse nuk i mungonte asnjëherë e drejta për të pasur lirinë ekonomike në zgjedhjet apo nevojat e saj, kishte kapitalin e saj që e gëzonte dhe e administronte në mënyrë autonome. Mjaft vajza tiranse, në fillim vitet e ’90 studiuan e u diplomuan në Universitetet më të mira të Europës, të tjera specializuan aftësitë e tyre pranë kompanive më të sukseshme botërore, e shumë të tjera zgjodhën të bëheshin mësuese e të kontribonin në arsimin e popullsisë autoktone. Por dhe mjaft vajza e gra të familjeve tiranse u bënë pjesë aktive e bizneseve të familjes. Në familjen tiranse nuk ka ekzistuar kurrë as me ligj dokësor e as në mentalitet një grua shërbëtore. Gruan, burri e djali tirans e mbante mbi kaptinë (kokë) e i thurte vargjet e këngët më të bukura me krahasime më të bukura të natyrës si hëna, lulja, ajri e jeta. Në familjet tiranse ishte e zakonshme që vëllezërit e martuar, nënë e babë të jetonin në një zjerrm (banesë) e ky fakt çonte në domosdoshmërinë e krijimit të figurës së zonjës së shtëpisë. Ajo ishte pothuajse përherë gruaja e të Parit të shtëpisë e nëse ky nuk ishte i martuar mund të ishte një grua e familjes e përcaktuar nga ai për të kryer këtë rol. E zonja e shtëpisë zgjidhte rregullat për një bashkëjetësë të qetë me detyrimet që secili kishte në aktivitetet e përditshme. Disa nga vajzat e gratë e familjes ngarkoheshin të gatuanin, disa të tjera për pastërtinë, e të tjera që zakonisht ishin vajzat e pamartuar të shtëpisë, merreshin me kujdesin ndaj fëmijëve të vegjël, pra ndaj nipërve e mbesave. Si Pari i shtëpise dhe e Zonja e shtëpisë karakterizohej nga urtësia e fjalës. Zonja e shtëpisë, kishte të njëjtën mënyrë jetese si çdo femër e familjes, pra dhe pse konsiderohej e tillë nuk gëzonte asnjë privilegj ndryshe.

PJESË NGA LIBRI “DASMA TIRANSE”

Kënga e përcjelljes së vajzës nuse nga familja e saj e hyrja në shtëpinë e familjes së saj të re:

“O c’janë këta krushqit tanë kështu-o

Nisen e s’po duken o

O i vonoka babaës nuses o

Osht tu e porositun o

Amanetni bijën time o

se e kom tue e rrut o…”

(e me rradhë vijnë në vargje porositë e nënës, vëllait, motrës…)

Një lajmëtar sjell lajmin se nusja doli nga shtëpia e babës e të gjithë nisin të këndojnë:

“Mirë se të na vish o nusja jonë

të na vijsh me sheqer në dorë,

O nusja dermonit o, dega selfionit o

O nusja dëshirit o, lulja e xhevahirit o…

“…O nusja e re o nusja e re,

Të shkojnë lotët rrëke rrëke,

O shkoja e fhsija dhondërr e

o ja fshij por s’ka me se…

O me mendilin e xhepit e

O e kom të re e prishet e

O të morrtë të keqen e

O të bi nusja tjetër e,

O ta mbështjell me letër e….”

Sapo nusja mbërrin në derën e burrit, çdo hap i saj shoqërohet me një ritual këngësh e vallesh të caktuara:

“O marshallah nusja si qeka

O marshallah shtatin ce paska,

O dhe ne të mira jemi,

por shtatin e nuses nuk e kemi …”

E mbajtur krahëve nga kunetërit e saj, o kushërijtë më të afërt të dhëndërrit, nusja i drejtohet oborrit ku grania këndon:

“O hyni nusja në oborr,

shtati nuses si vaporrr,

Ndërsa sapo shkel hajatin dëgjohet;

“O hyni nusja në hajat, shtati nuses si bajarak

O hyni nusja në hajat,

shtati nuses si bajrak…”

Oriz, karamele, sheqer e monedha i derdhen mbi trup për t’i sjellë lumturi, ëmbëlsirë e begati në jetë. Mbi kokë i vejnë qeleshet e burrave të shtëpisë e sa më shumë ti rrijnë në kokë, aq shumë fëmijë e gëzim ka për t’i sjell kësaj shtëpie. Pranë pragut të shtëpisë, i vejnë nën sqetull një parur buke, për begatinë e kësaj dere, ku e pret e vjehrra mes këngëve të granisë:

” O hyni nusja në shtëpi,

O shtati nuses si selvi…”

RISHKRIMI I HISTORISË KOMBËTARE

June 7, 2021 by dgreca

ATA QË PO E RISHKRUAJNË HISTORINË KOMBËTARE JANË SHËRBYES TË POLITIKËS KOMUNISTE-STALINISTE-ENVERISTE

-Historiani Arben Llalla flet për Diellin e Vatrës në New York./

Historiani Arben Llalla është shprehur kundër rishikimit apo rishkrimit të historisë sonë kombëtare duke e quajtur një projekt që i shërben të kaluarës komuniste të Shqipërisë. Njerëzit që kanë mare përsipër kundrejt një pagese të majme, sipas Llallës janë po ata që i kanë shërbyer diktaturës komuniste, historianë komunist-politikanë. Sipas Historianit Llalla qeveritë shqiptare janë të nënshtruara përballë Greqisë. Jeta politike, shoqërore, mediatike, fetare dhe ekonomike kontrollohet nga Athina. Historiani Arben Llalla akuzon edhe përçarësit e Vatrës, degën e jashtëligjshme dhe të përjashtuar nga Vatra, atë të Uashingtonit e cila i ka vjedhur librin dhe lexuar kumtesën e tij edhe pse ai ishte tërhequr nga një aktivitet jo produktiv mbi Arvanitasit. Me historianin Arben Llalla bisedoi gazetari i Diellit Sokol Paja

Akademia e Shkencave të Shqipërisë akordoi një projekt 300 milionësh për rishkrimin e historisë kombëtare, si e gjykoni këtë nismë?

Nëse vëreni me kujdes janë po ata historian shtetëror, që nuk thonë historinë e vërtetë por e përziejnë një shumicë gënjeshtre me një pakicë të vërtetë dhe ua ofrojnë lexuesve si histori e vërtetë. Dua të them se ata që po përgatisin rishikim apo rishkrim të historisë sonë janë veç shërbyes të politikës komuniste-staliniste-enveriste. Besoj se historiografia që po rishkruhet nuk do zbulojë mitet e historiografisë komuniste, por do na krijojë mite të reja. Njerëzit që kanë marrë përsipër kundrejt një pagese të majme janë po ata që i kanë shërbyer diktaturës komuniste, historianë komunist-politikanë. Nga kryetari i Kuvendit, kryetari i Akademisë, etj., janë komunistë të dëshmuar, ish ministra të qeverive komuniste. Siç del nga konstatimet e shumë studiuesve, historianëve, publicistëve, gazetarëve shqiptar e të huaj, por edhe i imi, pjesa më e madhe e historiografisë shqiptare, e cila aty ku e sheh se kriteri antikomunistë-kombëtar nuk i leverdis, e fsheh ose e fshin, për të ndërtuar pa kritere “rrëfimin komunistë-kombëtar” që më shumë nuk i ka shërbyer të ardhmes afatgjatë të Shqipërisë. Kuptohet që projektet për një interpretim të ri të historisë, të shkruar shkencërisht, janë të vështira e të rënda, sepse ato nuk i shërbejnë mitologjisë popullore, dhe, si rrjedhim, as klasës politike –komuniste-majtiste. Historia ka një rol të rëndësishëm sepse ajo është përdorur e duhet të përdoret si një disiplinë e cila mund t’i formësojë kushtet mbështetëse dhe pranimit në bazë të një mirëkuptimi të përbashkët të së kaluarës. Për këtë kanë më shumë nevojë vendet e Ballkanit, historitë e të cilave janë të mbingarkuara me legjenda e mite. Përse në debate nuk ftohen historianët zëri kundër? Përse historianët e pavarur që nuk punojnë nëpër institucione shtetërore nuk ftohen të kontribuojnë?

Pse drejtësia ndërkombëtare ka heshtur përballë genocidit grek mbi shqiptarët e Çamërisë? Si mendoni se do të zgjidhet çështja Çame? Pse shteti shqiptar asnjëherë nuk është angazhuar seriozisht për të zgjidhur këtë çështje? Si e gjykoni, çfarë fshihet pas përfitimit politik të politikës shqiptare me çështjen e Çamërisë?

U deshën 15 vite që të rikthehen eshtrat e shqiptarëve, të vërtetohej se ishin shqiptar dhe jo ushtar grekë. Si pas viteve 1945 e në vazhdim, qeveritë shqiptare kanë qenë të nënshtruar para Greqisë. Qeveria diktatoriale e Enver Hoxhës nuk e ngriti zërin për çamët, genocidin, por i persekutoi çamët për ti bërë qejfin Greqisë. Po kështu edhe pas vitit 1990 qeveritë shqiptare kanë qenë vasal të Greqisë, duke realizuar me zell çdo kërkesë greke. Për fatin e keq asnjë qeveri shqiptare se kanë patur në programin e saj çështjen çame, kjo është një fatkeqësi e madhe të mohohet ekzistenca e një pjesë të kombit tënd. Nuk mundet që drejtësia ndërkombëtare të flasë kur vetë shteti shqiptar heshtë, nuk ka asnjë kërkesë apo denoncim nga qeveritë shqiptare që nga vitet 1950 e deri më sot. Duhet të themi se Greqia ka patur njerëzit e sajë të fuqishëm në çdo kabinet qeveritar të cilët me veprimet e tyre kanë punuar në dëm të Shqipërisë. Është tragjike t’ju them se Greqia u ka kërkuar qeverive shqiptare të mos ketë asnjë shqiptar nga Çamëria ministër. Edhe kur z.Idrizi u bë nënkryetar i Kuvendit të Shqipërisë pati reagime zyrtare nga Athina. Pra duket qartë se qeveritë shqiptare janë të nënshtruara përballë Greqisë. Jeta politike, shoqërore, mediatike, fetare dhe ekonomike kontrollohet nga Athina.

Duke iu referuar dy studimeve tuaja shumë të rëndësishme për historinë e shqiptarëve, doja të na shpjegoje për lexuesit cili ka qenë roli i Arvanitasve në themelimin e Greqisë së re? Po në luftën italo-greke, me kë bashkëpunuan çamët? A ishte gjoja bashkëpunimi si preteks për spastrim etnik dhe genocid?

Arvanitasit në shekullin 19 dhe fillim shekullit 20 kanë patur ndërgjegje shqiptare, janë sulmuar keq nga shteti dhe kisha greke dhe si rrjedhojë kemi asimilimin e dhunshëm të tyre. Grekët e rinj thonë se arvanitasit janë ardhës në Greqi, por e vërteta është se arvanitasit-pra shqiptarët janë vendas të tjerët, janë ardhacak. Libri im për Arvanitasit Themelues të Greqisë së Re, sjell të dhëna të reja që 1821 nuk ishte revolucion për pavarësinë e Greqisë por kryengritje për të grabitur pasurinë të pasurve. Pra kaçakët shqiptar të nxitur nga Rusia, Britania dhe Franca vrisnin dhe grabisnin karvanet e perandorisë osmane. Ku shumë herë shqiptarët u vranë me njeri-tjetrin. Qëllimi i Rusisë, Britanisë dhe Francës ishte shkatërrimi i Perandorisë Osmane në Ballkan si rrjedhojë kemi dhurimin e tokave shqiptare Serbisë dhe Greqisë. Shqiptarët e Çamërisë nuk kanë bashkëpunuar me italianët dhe gjermanët gjatë Luftës së Dytë Botërore, por bashkëpunim zyrtar kishin qeveritë greke dhe batalionet e vllahëve për të themeluar Principatën e Vllahëve. Ka patur individë shqiptar diku 200 veta si bashkëpunëtorë, por shumica e çamëve ishin partizanë në ushtrinë EAM-ELAS. Ka patur rreth 3000 çamë partizanë. Deri më sot historianë dhe studiuesit grekë nuk na kanë ofruar asnjë foto apo dokument zyrtar të bashkëpunimit të çamëve me pushtuesit italian dhe gjermanë. Por qeveria e Enver Hoxhës e dëmtoi rëndë çështjen çame, deri aty sa çamët në Shqipëri quheshin të huaj, jo shqiptar, nënçmoheshin. Këto bëheshin me direktiva direkt nga Enver Hoxha. Përse Hoxha nuk përmendi asnjëherë çamët por përmendte vetëm Kosovën?

Një degë e përjashtuar nga Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra, një degë e jashtëligjshme dhe që ndodhet në proces gjyqësor me Vatrën mëmë, ju kishte ftuar në një simpozium, ju e refuzuat, çfarë ndodhi dhe pse u tërhoqët?

Është për të ardhur keq se si Federata Vatra që ka një kontribut të madh në çështjet kombëtare është përçarë. Shqiptarët në SHBA duhet të kapërcejnë vetveten e të bashkohen sepse janë shtylla e politikës së jashtme të shqiptarëve në botë. Nuk dua të besoj se grekët dhe serbët në SHBA kanë gisht në përçarjen e Vatrës. Sa për atë Simpoziumin për të cilin unë kam rezervat e mia si historian, vetëm simpozium nuk ishte. Aty pashë emra që nuk ishin profesionistë apo të kishin njohuritë e duhura për Temën e ARVANITASVE që do diskutonin. Kur mu bë ftesa nga organizatorët ua tërhoqa vëmendjen se nëse keni të ftuar jo profesionistë për temën unë nuk marr pjesë, më tej më nënçmuan duke më paraqitur si gazetar dhe jo historian. Duke kuptuar se kisha të bëja me një aktivitet jo zhvillues, që nuk do sillte gjëra serioze, u tërhoqa. Për fat të keq aty u lexuan punimet e mia, libri im sikur të ishin të tyre. Pra një kopje e shëmtuar nga ligjëruesit.

Cila është rëndësia specifike e regjistrimit të popullsisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut?

Është hera e dytë që regjistrimi në Maqedoninë e Veriut dështoi, kjo për shkaqe politike. Nuk është gjë e mirë që Maqedonia si anëtare e NATO-s dhe me pretendimet për tu anëtarësuar sa më shpejtë në BE, të dështojnë në regjistrimin e popullsisë. Regjistrimi i fundit në Maqedoni është kryer në 2002, fill pas krizës së luftës së 2001, një regjistrim që u krye në kushtet e urrejtjes midis etnive, presionet e pushtetit sllavo-maqedonas dhe ku popullsia ishte e frikësuar nga armët ilegale që dispononin. Regjistrimi i popullsisë së një vendi ka rëndësi të madhe sepse lidhet direkt me jetën politike, ekonomike e shoqërore. Pra, çdo vend e kryen regjistrimin normalisht çdo 10 vite dhe në bazë të shifrave të popullsisë së saj bën projektet e së ardhmes që lidhen me konsumimin ushqimor, rezervat e shtetit, vendet e punës, me pranimin e numrit të refugjatëve të kategorive të ndryshme, numrin e pakicave kombëtare, besimet fetare , etj.

Kush është historiani Arben Llalla?

Arben Llalla ka lindur më 17 janar 1972 në qytetin e Elbasanit nga prindërit Pajtim Maliq Llalla dhe Matjane Nuseret Ligu. Nga babai ka origjinë nga qyteti i Gramshit dhe rrjedh nga një familje e madhe patriotike të cilët janë emra të ndritura të qytetit të këtij qyteti, stërgjyshi i tij quhej Beqir Llalla. Ndërsa familja e mëmës është nga Prongjia e Gjirokastrës dhe stërgjyshi i tij quhej Bajram Ligu. Mbaroi shkollën fillore dhe të mesme në vendlindje. Nga viti 1993 e deri 2004, ka jetuar dhe punuar në Greqi. Që nga viti 1997 ka punuar gazetar duke bashkëpunuar me shumë gazeta dhe revista shqiptare në botë. Në 1998 ka filluar të bashkëpunojë me Lidhjen e Arvanitasve të Greqisë për studime historike dhe ka patur një bashkëpunim të ngushtë me studiuesin dhe shkrimtarin e njohur Aristidh Kola. Në vitin 2000 filloi të botonte studimet e para për jetën dhe kulturën e arvanitasve të Greqisë. Deri më sot ka botuar në disa revista dhe gazeta shqiptare mbi 50 punime shkencore historike që kanë të bëjnë në veçanti me arvanitasit që nga themelimi i shtetit grek 1821-2006. Në dhjetor të viti 1998 është themelues i “Forumit të Emigrantëve shqiptar”- dega Selanik, dhe deri më tetor 1999 ishte kryetar i saj. Në shkurt të vitit 2000 zgjidhet Sekretar i Përgjithshëm i shoqatës “Shqiptarët e Selanikut”, ishte në këtë post deri më shtator 2000. Është i diplomuar në Universitetin Shtetëror të Tetovës në degën Histori me notë mesatare 8, 2006. Ka njohuri për gjuhën italiane dhe flet shumë mirë gjuhën greke. Që nga viti 2004, jeton në qytetin e Tetovës duke u marrë i pavarur me studime historike. Është i martuar me Teuta Kamberi dhe kanë një djalë. Më 2004 ishte përfaqësues Ekzekutiv në Maqedoni i Lobit shqiptaro-amerikan, në fushatën “PAVARËSIA E KOSOVËS TANI”, në mbështetje të rezolutës së Kongresit amerikan. Që nga viti 2010-2013, Arben Llalla ishte koordinator i zyrës së binjakëzimit të Bashkisë së Elbasanit dhe të Bashkisë së Tetovës. Më 2013, ishte kandidat për deputet në Qarkun e Elbasanit me partinë PDIU, çame. Nga viti 2013, e në vazhdim punon i pavarur si publicist. Është autor i librave: 1.) “Gjurmë të letërsisë së vjetër të shqiptarëve të Greqisë 1860-1889”, 2006, Tetovë, 2.) “Aristidh Kola dhe shtypi shqiptar”, 2007, Tetovë, 3.)“Demokrafia e Viseve Shqiptare në Greqinë e Veriut”, botuar më 2013, Tetovë, 4.) “Kolaboracionistët grekë projektuesit dhe udhëheqësit e genocitit në Çamëri”, botuar më 2016, Tetovë, më 2017 në Tiranë nga UETiranë, 2017, anglisht, 2018, Tetovë. Pra ribotuar 4 herë, me tirazh 5 mijë kopje, 5.) Arvanitët-Themeluesit e Greqisë së Re, botuar në 2020-2021 me tirazh 8 mijë kopje në gjuhën shqipe-anglisht-greqisht.

STUDENTJA E MJEKËSISË NGA FERIZAJ NË MISS UNIVERSE ALBANIA & KOSOVA 2021

June 7, 2021 by dgreca

NGA MHILL VELAJ/

Po afrohet nata finale e Miss Univers Albania & Kosovo 2021, spektakël ky që do tê mbahet më 8 dhe 9 korrik. Ky event kaq i veçantë i bukurisë shqiptare, organizohet nga producenti Eduart Deda, i cili si çdo herë edhe këtë vit po merret me parapërgatitjen e vajzave që do të jenë konkurrente në spektaklin e madh të vitit 2021. Nga larg dhe përmës rrjeteve sociale, nga SHBA me vëmendje i kam përcjellë parapërgatitjet për këtë event të bukurisë Iliro-Shqiptare, dhe kam vërejtur vajzat tona përpos se janë të bukura janë edhe intelegjente dhe me plot sharm. Në këtë spektakël të bukurisë, në mesin e vajzave bukuroshe do jetë edhe 20 vjeçarja Yllka Lohaj nga Ferizaj. Ajo është studente e mjekësisë, drejtimi i Infermierisë, e cila punon në Klinikën Logopedike “Dialogos” në Ferizaj, ku pjesën më të madhe të kohës e kalon me fëmijët që kanë çrregullime në të folur dhe probleme neuro-zhvillimore. Duke qenë vajzë e dy prindërve atdhetar e ish të burgosur politik, ajo u edukua në frymën patriotike e atdhetare. Synim i saj është emancipimi dhe ngritja e vetdijes së njeriut tonë krahas botës bashkèkohore. “Humanizmi, bamirësia dhe veprimtaria e Nênës Tereze më trasojne rrugën drejt të bukurës dhe humanes sepse ajo është shembulli më sublim që na mëson se si duhet ecur rrugës së bukur të mirësisë dhe dashurisë dhe njerëzores. Këtë rrugë do ta vazhdoj kur para vetes kam shumë fëmijë me këto çrregullime të ndryshme e kushte të patka për t’u trajtuar dhe pikërisht kur e shoh se në vendin tim mungojnë kushtet elementare për trajtimin e tyre kam ëndërr që këta fëmijë të trajtohen dinjitetshëm e që më kanë bërë të kuptoj se të jesh ndryshe, nuk do të thotë të mos jesh pjesë e shoqërisë”, shprehet Yllka. Ajo është shpirt kërkues dhe qysh e vogël ka qenë pjesë e shtëpive të modës, ku edhe ka marr pjesë në sfilata të ndryshme. Poezia dhe natyra janë pjesë e jetës së saj, për faktin se nëna e saj poete, ka ndikuar që të jetë adhuruese e krijimtarisë artistike. “Në spektalin e Miss Univers Albania & Kosova, kam vendosur të jem pjesë e këtij eventi të bukurisë, për të treguar se sa magjike është të jesh një shpirt i bukur dhe i lirë”, shprehet Yllka e cila pretendon ta marrë çmimin e madh Mis Univers Kosova 2021…