Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

ROMAN I VEZHGIMIT HISTORIK DHE I KLITHJES TRUMBETUESE PËR HUMBJEN E MADHE PËR ETNINË SHQIPTARE

by

Mhill Velaj/

Jo rrallë kujtesa e individit merr dimension kolektiv për ta shperndarë atë sublimim ndjenjash si Manën në shkretëtirë që na kujton kurthin e lirisë dhe roberisë së një kombi.

Ketë formë e dimension frymëzimi e ka edhe romani ,, Humbja ‘’ e autorit Mark Pashku, i cili të fascionon me ndërthurjet e gjëmave të medha të historisë dhe fatit të individit në kërkim të lirisë personale dhe integruese. Marku në rrëfimin e tij romanor është substrakti e memories metafizike të Malësorëve të Malësisë së madhe andaj shpesh përgjatë lëximit vertikal të këtij romani të krijohet përshtypja se po lexon një pjesë të jetës kolektive të malësorëve që jetojnë në Malin e Zi. Romani në dukje dhe në fakt roman modern në vete ka tharmin historik, kujtesën kolektive, gjakimin për njohjen e rrënjëve dhe trumbetimin se si trupi i ri historik duhet të rritet e frymëzohet nga rrënja e lashtë etnike e cila është t’kurrur e stërkequr në vazhdën e shekujve. Romani që në fillimet e tij jep kumtin ,, ah …sa kemi humbur përgjatë historisë ‘’. Autorin nuk e josh bota moderne e rrokaqiejtë e katedralet e Lucernit as Evropës por klith e kthehet në kohë ku jemi ne tani, populli që dikur, kur kishim nam e emer në histori. Pena e tij vajton të shkuaren gjakon të ardhmen e dritur, dhe jep mesazhin e mirë se : Vetëm tradita, etnokultura,e verteta dhe integrimi me bazë kombetare do të na bëj të lirë në hapësirat mbarëshqiptare e jo ikja e pa adresë në rrugët e botës.

Ky roman në strukturen e tij ideore e artistike ngërthen klasiken me modernen, përplas kohërat në një hapesirë ideo – artistike, gjakon ëndrrën për t’iu rikthyes së vertetës historike, duke e kërkuar shqiptarin e integruar dhe të denjë për historinë botës. Dimensioni filozofik e psikologjik në këtë roman gjakon etniken e përsosur, ushqimin e idealeve kombetare gershetuar me rrjedhat e kohës moderne. Autori Marku nuk kërkon në këtë rrëfim romanor ( rrëfimet e Mateos ) kultin e postmodernes por as mitin e së kaluarës. Ai është realist dhe empirist në shqyrtimet e tij letrare. Ky është një roman real veshur me substraktin e etno kultures shqiptare që shtyrë nga rrethanat historike e ideologjike, dhuna, dëbimi e imponimi, kërkon rrënjët e vjetra në truall të huaj. Autorit i pelqen të jetë notues në jetë por jo dorë e dytë në sytë e botës qofte ajo edhe politike e ideologjike sepse atë e grish uni individual e kombetar për të qënë botë e thirrur në meshën e se dielës së gjallimit historik e kombetar. Ndërthurja e personazheve historike dhe subjekteve të veçanta në rrëfimin romanor si Augustini e Jeronimi nuk janë të rastësishme sepse lavdija e humbur për autorin Marku është akth i përhershëm për autorin me ndjenja kombetare e historike. Protgonisti Alberti nuk e kërkon prestigjin historik përmes armës e forcës por përmes dijes, arsyes e besës historike. Vendosja e Atë Valentinit në qëndër të rrëfimit romanor nuk është e pa shkas , sepse ajo figurë është fija e zgjatur e dimensionit historik dhe etnik , kulturor e fetar në rrjedhen e shekujve shqiptar.

Mateo Labeati poashtu është reminishenca romanore në rrëfimet e Pashk Markut apo tablloja e dytë e kujtesës historike, që mbanë gjallë frymen e kujtesës dhe rrënjëve të të parëve.

Thënë me shkurt në këtë roman është i përshkruar drama dhe fati i individit në këtë rast Albertit i cili gjakon frymën e mbijetesës përmes rrugëve jo ligjore dhe jojshjeve inskiktive, jo si vullnet i tij por si imponim i rrëthanave të egzodit dhe krizës ekonomike.

Me quaj Natalia i thotë vajza bjondinë njeriut të bjerrur në kohë e hapësirë, por edhe të dashuruar në kështjellën e dijës. Është kujtesa e atdheut e bartur me vete rrugëve të evropës duke gjakuar integrimin por edhe klithjen e madhe ,, perse jemi të tillë’’ perse kemi humbur aq shumë në histori. Ndërfutja e përsonazhëve të Rozmarines, Marijes , Moisiut dhe Frankos, Samiut, Benjaminit, Johanes, Alinës, Sarës, familjes Labeati, Anës, në këtë roman e bënë aq sa inderesant poaq edhe dramatik këtë rrëfim romanor.

Pra është sfida integruese, kujtesa historike, intriga, krimi e dënimi, harta e atdheut që përplasën në botën kosmopolitane. Janë ëndrrat e individit për tu afirmuar hera heres në menyrë të pa natyrshme, janë cenet e cektësitë shpirterore që të joshin nga ujerat e bjerrjes e humbjes kur individi vuan nga vakumet ekzistenciale dhe sistemet shteterore.

Ky roman modern, në fakt është një kumt për njeriun e sotshëm që mos të lajthitet nga bjerrja e humbja por të këtë etjen e gjakimin pozitiv për ta jetuar jetën në menyrë të natyrshme e jo atë hipokrite pa marrë parasyshë sfidat që ti imponon jeta. Është romani i njeriut shqiptar por pa atdhe që bredh rrugëve të botës në meshirën e fatit jo se do ta përçafoj të ligen porse e liga i troket në derë pa vullnetin e tij.

Nga leximi im ndoshta edhe i përshpejtuar për shkak të kohës së limituar kam ardhur në përfundim se : ,, Ky roman modern dhe plot vlera i Mark Pashkut është një zë i thirrjes kolektive për rigjallërim e emancipim kombetar, jashta sferës së iluzioneve që ti ofron bota. Është lufta e individit për identitet personal kulturor e emancipues përballë ligjeve të xhungles dhe afshit për të mbijetuar ndershmerisht ‘’

Ky roman në vete ngërthen nuanca të zhanrit kriminalistik, etnik, dhe të sfidës në së unit në rrafshin e tij të rrëfimit e mbarështrimit letrar. Në planin ideo – artistik është një vlerë e shtuar për letërsinë tonë në përgjithësi duke ruajtum brumin e një letërsie krejtësisht origjinale në mikro kosmosin individual.

Romancieri Pashk Marku ka afinitetin që përjetimin ta shndërrojë në simbol, e simbolin në mesazh romanor, dhe ketë mesazh artistik aq bukur të artikuluar ta transformojë në model e kod letrar krejtësisht unik në substancën e tij.

Ky autor na vjen si dëshmi e ekzistimit të parajsës së tij të brendshme, ajo lloj parajse por e trazuar që di të përjetojë, por jo të mallkojë botën as rrjedhat e sfidat e jetës. Pra, është një lloj urtie artistike që e kalit dhe frymëzon subjektin e tij letrar ngërthyer në vete mesazhe sa humane, poaq edhe të përvojës empirike.

Dhe krejt ne fund te kesaj kumtese mund te them se: pas një plejade të romanciereve të shquar shqiptar si Franë Camaj, Anton Gojcaj, Anton Gjuravcaj, Vilson Culaj – Kosovë etj qe subjekt letrar e kane identitetin kombetar romancieri Pashk Marku me këtë roman i bënë nderë Malesisë së Madhe dhe letërsisë shqiptare në përgjithësi dhe hynë në radhën e romancierëve më të shquar të letërsisë sonë.

Ketë fakt e konstatim timin besoj se e forcon edhe fitimi i çmimit Rexhaj Surroj mu me këtë roman ,, Humbja ‘’ në vazhdën e një vlerësimi të një varg të kolosëve të letërsisë shqiptare si : Kim Mehmeti, Ismail Kadare, Agron Tufa, Fatos Kongoli, Ridvan Dibra, Ag Apolloni, Binak Kelmendi, Mira Meksi,Ibrahim Kadriu, Zija Çela, Gëzim Aliu, Bashkim Hoxha Shkumbin I. Gashi duke perfshirë këtu edhe poetin Pal Ndrecaj, e Ramiz Gjini nga SHBA etj.

Pra romani ,, Humbja ‘’ është një lloj kambane letrare e cila ngre kumtin se vetëm vlera e përkushtimi japin frytet e saj dhe se drita e njohjes, kulturës e integrimit do të na bëjë të lirë por pa harruar kurrë rrënjët e të parëve.

Urime per Autorin Mark Pashku, dhe uroj që letërsia jonë falë këtyre modeleve letrare ta arrij shkelqimin e saj edhe në arenën ndërkombetare.

May be an image of 2 people and people standing

Get more messages for Gazeta Dielli – Faqja Zyrtare

You can add a Messenger button to your post to get more messages for Gazeta Dielli – Faqja Zyrtare.

See Insights and Ads

Boost post

1515

3 shares

Like

Comment

Share

JU RRËFEJ NJERIUN E MIRË, DALIP GRECA!

by

Nga Mëhill VELAJ */

Unë kam nevojë për njeriun, në tërësinë e tij, – shkruan shkrimtari i madh francez, Romen Rolan, shkrimtari që ka shkruar vepra për njeriun e vërtetë, njeriun e madh të punës, të përkushtimit dhe himnit madhështor të sakrificës, dinjitetit dhe shpirtit njerëzor. 

E parë në këndvështrimin ideor dhe social, forca e qëndresës dhe përvojave jetësore nën efektet emocionale dhe veçoritë dalluese të njerëzores, të qytetarisë dhe krenarisë që secili prej nesh ndjen kur jeta dhe fati të rezervon të njihesh nga afër me njerëz të mirë thellësisht humanë, sikundër është miku im Dalip Greca, – Publicist i njohur dhe ish-Kryeredaktor i Gazetës DIELLI, gazetës historike më tepër se një shekullore dhe kontribuesi veteran tashmë i Federatës “Vatra” në Amerikë.  

Pas në kohë…

Nuk kisha veçse dy vjet që kisha mbërritur në Amerikë, i detyruar nga lufta që pat nisur në Kosovë. Si për çdo emigrant, edhe për mua dhe familjen time, çdo gjë ishte e panjohur që nga; gjuha, tradita, dhe kultura e këtij vendi. Amerika është vendi ku operojnë raca dhe kultura të ndryshme në procesin e vazhdueshëm të integrimit e mbijetësës të jetës social –ekonomike dhe diskursit politik të kohës.  

Kur dolëm për herë të parë bashkë me babën tem,  jo vetëm dëshironim të soditnim New Jork-un- një nga metropolet me emër në botë, që është edhe stacioni i parë i emigrantëve shqiptarë, veçmas i të sapoardhurve që vijnë nga Europa në Amerikë, porse dëshironim të takonim edhe sa më shumë shqiptarë. Me thënë të drejtën ndjenim mall të njihnim sa më tepër bashkëatdhetarë të krahinave të Kosovës e Shqipërisë, ndjenim mall të flisnim shqip në këtë tokë të huaj. 

Babë Simoni dhe unë ecnim të hutuar dhe të heshtur në zonën e Pelham Parkway-it, në Bronx, apo siç e quajnë  shqiptarët e sotëm “Little Albania”, një nga komunitetet më popullore shqiptare të Amerikës. Baba jem binte në sy për veshjen e tij karakteristike tradicionale të malësorëve të Kosovës; tirqet me gajtana, brezin dhe jelekun, veçmas me atë plisin e bardhë si ajo bora ende e pashkrirë majë kreshtës e të Korabit madhështor. Rreth e përqark zonës së Pelham Parkway soditnim bukuritë natyrore, gjelbërimin, pemët, zogjtë që fluturonin, ketrat, të cilët me atë shpejtësinë marramendëse ushqehen dhe ikin vrullshëm nëpër lëndinë, harbojnë në degët e pemëve, njerës të racave të ndryshme që ecnin normalisht pranë nesh dhe vështronin tim atë,  madje nuk ngurronin ta shprehnin mahnitjen mbresëlënëse ndaj vëshjes tradicionale së tij, na përshëndësnin, paçka se ne nuk e kuptonim gjuhën e tyre, por baba jem ngrinte dorën dhe i përshëndeste shqiptarçe. Diku më tutje, përfund trotuarit të Parkut, syri më kapi një burrë në moshë relativisht të re, disi imcak me trastën hedhur supit dhe një kamera fotografik në dorë. Nuk e di porse me vete e kuptova që ai ishte shqiptar! Kjo ishte përshtypja e veçantë që më la sapo e pashë atë njeri.  Nisa t’i flisja shqiptarçe, të vetmen gjuhë të nanës që flisja:

-Na jemi Babë e Bir, prej Kosove! 

Kur i thashë se jemi “prej Kosove” sytë e burrit përballë nesh u gjallëruan dhe u bënë më të qeshur dhe entuziastë. Zgjati dorën dhe e toku me Babën, duke buzëqeshur më thotë:

-Jam Dalip Greca, Gazetar! 

-Pasha zotin, nuk paskam gabuar, thirrja e gjakut të shqipes na bashkon në këtë “botë të vogël”! –ia ktheva unë dhe tokëm duart. Fluturoja nga gëzimi për atë takim të papritur dhe tejet i përzëmërt me një shqiptar. Dhe ftesës mikpritëse të mikut të ri gazetar, për t’u ulur te kafe “Star”, nuk e refuzuam. Ishte një nder dhe respekt i veçantë për ne të uleshim, bisedonim dhe pinim një kafe shqiptarçe, veçmas për Babë Simonin. Si të gjthë shqiptarët që jetonin në anën tjetër të tokës mëmë, në Kosovë, Babë Simoni ishte tejet kurioz të dinte rreth gjendjes social -ekonomike dhe politike në të dyja sistemet në monizëm e demokraci në Shqipëri dhe i bënte pyetje të njëpasnjëshme Dalipit. Ai nuk lodhej, por i përgjigjej me kënaqësi çdo pyetje të Babë Simonit, madje edhe atyre pyetjeve delikate, që mund të ishin jashtë përfytyrimit të tij, porse Dalip Greca ishte mjaft i pergatitur nga përvoja e një gazetari profesionist, njohës i mirë i lëvizjes demokratike në të dyjat kahjet e atdheut, Ballkan e vendet e Lindjes,  dhe i shtypit shqiptar në të gjitha sferat e rëndësishme të situatës social -politike në Kosovë, Shqipëri dhe në Diasporën Amerikane. Qysh prej asaj dite Publicisti dhe Kryeredaktori i Gazetës Dielli, u bë mik i familjes sime, në hidhërime e gëzime, por ajo që është më e rëndësishmja, ishte mbështetja dhe bashkëpunimi ynë i frytshëm dhe tejet i suksesëshëme me Gazetën Dielli, të cilën ai e drejtoi për 12 vjet me rradhë. 

Ndër Vite dhe në Kohë…

Gazetaria është profesion dhe mision që kërkojnë virtytin e të ndershmit dhe së vërtetës. Gazetari po nuk rrezikoi me profesionin e tij, nuk mund të jetë gazetar. Për më tepër, gazetari nuk ka as armë as fishekë, por ai ka artin e guximit dhe të kurajos, artin e të shkruarit dhe të shprehurit që bashkërendon ngjarjet në kohë, gazetari është gjithmonë në kërkim dhe promovim të vlerave, që kur i lexon të befasojnë dhe impresionojnë për kredibilitetin e tyre të çmuar, për vlerat kombëtare, qytetare dhe atdhetare; për të mos u lënë në harresë! Diaspora shqiptaro-amerikane ka plot shembuj të shkëlqyer të gazetarëve të guximit dhe përkushtimit, mendimit të maturuar dhe mençurisë, mendjes së shëndoshë dhe krahëve të fortë. 

Në mesin e komunitetit të editorëve të hershëm që kanë drejtuar Gazetën Dielli të shqiptarëve të Amerikës, tashmë historia do të shkruajë edhe emrin e Publicistit të njohur, Dalip Greca, -një gazetar profesionist, unik, i matuar, i mençur dhe transmetuese e përhapjes së humanizmit, çuarjes e përjetësimit të veprës së Nolit e Konicës, editori, analisti, historiani, shkruesi dhe mbledhësi i fakteve, misionar i pazëvendësueshëm që ngulmon drejt së vërtetës, sado e thellë të jetë ajo në raport me vitet dhe midis dy epokave. 

Për 12 vjet rresht universi profesional i penës publicistike të Dalip Grecës manifestoi talent, energji, vullnet dhe ndjenja thellësisht humane, ai nuk rresht së shkruari, reportazhe, intervistoi personalitete e njerës të thjeshtë hulumtoi për shqiptarët e vjetër e të rinj, rilindi jo vetëm Gazetën Dielli por rilindi, ngriti dhe pasuroi edhe Bibliotekën e Federatës Pan Shqiptare  “Vatra”. Dalip Greca, solli të gjalla ëndrrat, shpresat, kontributin, idetë e vatranëve të vjetër e të rinj, idetë e shqiptarëve të Kosovës e Çamërisë që jetojnë e punojnë në Diasporën Amerikane.   

Fryma intelektuale, atdhetarizmi dhe patriotizmi që karakterizon penën publicistike, veprën dhe kontributin e publicistit të njohur dhe ish-Kryerdaktorit të Gazetës Dielli, Dalip Greca,- janë trashëgimia dhe vlerë e çmuar e historisë e krenarisë kombëtarë, identitetit shqiptar, vlerave kombëtare dhe çështjes kombëtare shqiptare, me ndikim të thellë në formimin e brezave të ardhshëm. 

Dalip Greca, i vendosur dhe i vëmendshëm, vet-kërkues dhe i vetdijshëm për ç’ka shkruan e projekton në atë ideal që ai beson, ringjalli gazetën më të vjetër të shqiptarëve të Amerikës- Dielli dhe si editor i saj, gazeta pati lavdi, sukses dhe ndryshime thelbësore në formë e funksion, gjithmonë duke ruajtur frymën e Nolit e Konicës. Dalip Greca u lind në “kryeqendrën” e Myzeqesë, Lushnjë, -qytei historik që njihet për një nga ngjarjet më të mëdha të historisë së kombit tonë, – Kongresi i Lushnjës, që u mbaj prej 21-31 Janar të vitit 1920, në të cilin u miratua një Akt i Kushtetues për Pavarësinë e Plotë të Shqipërisë. Ngjarjet historike të vendlindjes dhe studimet për gjuhë letërsi, pasioni për të shkruar do e kapnin “prej dore” djaloshin lushnjar që e tërhoqën drejt profesionit të vështirë, të guximshëm, fort mbresëlënës, kurajoz e të rrezikshëm të gazetarit. Punoi si redaktor në disa gazeta lokale të qytetit të Lushnjës,  “Shkëndija, “Ora e Fjalës”, dhe ka drejtuar gazetën, “Republika” kryeredaktor i saj. Në vitin ’99 Dalip Greca me familjen emigroi në SHBA- ës, dhe që prej asaj kohe do të jetë i pranishëm në shtypin shqiptar dhe atë shqiptaro- amerikan, fillimisht redaktor-përgjegjës për seksionin shqip në gazetën shqiptaro-amerikane Illyria, por edhe bashkëpunëtor në mediat e shkruara dhe vizive shqiptare dhe shqiptaro-amerikane sikundër gazetar i jashtëm i Albanian Culture TV me qendër në New York. 

Pena publicistike e Grecës është mjaft e njohur me editoriale, reportazhe, opinione e kolumnat në shtypin shqiptar në Shqipëri, Kosovë, Prishtinë e Tiranë, në gazetën e Vatrës -Dielli, ku paraqet Amerikën në dy plane, -Vendi i Lirisë dhe i demokracisë i mbështetur në ligje të palëkundshme dhe vendi i mijëra emigrantëve shqiptarë. Në vitin 2009-ë me nismën e Shoqatës Pan Shqiptare “Vatra”, një grup intelektualësh dhe dashamirës, të cilët  hodhën idenë e ringjalljes së Gazetës Dielli, gazetës historike e tradicionale, produkt i Era-Noli dhe Konica! Mbas 10 vite të editimit të edicionit shqip te Gazeta Illyria, në vitin 2009-ë, Publicist i njohur Dalip Greca merr drejtimin e Gazetës Dielli si Kryerdaktor i saj. Me vendosmëri e përkushtim, dhe me mbështetjen e fuqishme të Federatës Vatra rilindi gazetën historike Dielli! 

Dalip Greca ndryshoi krejt realitetit e Gazetës Dielli; stabilizoi botimin e përmuajshm të gazetës në print; publikimin e saj të përditshëm online; punoi pa u lodhur ditën e natën për mbledhjen dhe pergatitjen e koleksioneve të gazetës për një periudhë 42 vjeçare; gjithashtu ngriti, pasuroi dhe sistemoi me botimet të vjetra e të reja Bibliotekën e Shoqatës Vatra.  

Publicisti i njohur dhe Kryeredaktori i Gazetës Dielli ka qenë dashamirës dhe mik i devotshëm i shkrimtarëve shqiptaro-amerikanë. Me trastën supit dhe kamerën e gazetarit, Dalipi ishte i kudogjendur, ai  ka luajtur një rol të jashtëzakonshëm me penën e tij profesionale të gazetarit në promovim e librave të autorëve shqiptaro-amerikanë. Madje Federata Vatra dhe Kryerdeaktori i Diell-it Dalip Greca kanë organizuar dhe mirëpritur me qindara promovime të librave të anëtarëve të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, por edhe të shkrimtarëve të njohur të letrave shqipe dhe botës shqiptare.

Nën drejtimin e Dalip Grecës, Gazeta Dielli ka botuar në vazhdimësi poezi, esse, reportazhe, intervista, tregime, kolumna, opinione, tregime, etj, të shkrimtarëve shqiptaro-amerikanë, ku mes tyre edhe shkrimet e mija modeste. 

I shpreh falenderimet dhe mirënjohjen e thellë, vlerësimin tim për mbështetjen dhe bashkëpunimin dinjitoz me Gazetën Dielli dhe njeriun e mirë, Kryeredaktorin dhe Publicistin e njohur, Dalip Greca! 

Në emrin tim personal e të familjes sime i uroj:

Pensionim të mbarë, Bekimet e Zotit, plot Shëndet,  Jetë të gjatë,  Mbarësi dhe Lumturi përherë! 

Zoti Bekoftë Ty, Dalip dhe Familjen Greca! 

Zoti Bekoftë Vatrën & Diellin, shqiptarët dhe Amerikën.

*Mëhill VELAJ

Kryetar i SHSHSHA

Stamford CT USA

July 2021

STUDENTJA E MJEKËSISË NGA FERIZAJ NË MISS UNIVERSE ALBANIA & KOSOVA 2021

by

NGA MHILL VELAJ/

 Po afrohet nata finale e Miss Univers Albania & Kosovo 2021, spektakël ky që do tê mbahet më 8 dhe 9 korrik. Ky event kaq i veçantë i bukurisë shqiptare, organizohet nga producenti Eduart Deda, i cili si çdo herë edhe këtë vit po merret me parapërgatitjen e vajzave që do të jenë konkurrente në spektaklin e madh të vitit 2021. Nga larg dhe përmës rrjeteve sociale, nga SHBA me vëmendje i kam përcjellë parapërgatitjet për këtë event të bukurisë Iliro-Shqiptare, dhe kam vërejtur vajzat tona përpos se janë të bukura janë edhe intelegjente dhe me plot sharm. Në këtë spektakël të bukurisë, në mesin e vajzave bukuroshe do jetë edhe 20 vjeçarja Yllka Lohaj nga Ferizaj. Ajo është studente e mjekësisë, drejtimi i Infermierisë, e cila punon në Klinikën Logopedike “Dialogos” në Ferizaj, ku pjesën më të madhe të kohës e kalon me fëmijët që kanë çrregullime në të folur dhe probleme neuro-zhvillimore. Duke qenë vajzë e dy prindërve atdhetar e ish të burgosur politik, ajo u edukua në frymën patriotike e atdhetare. Synim i saj është emancipimi dhe ngritja e vetdijes së njeriut tonë krahas botës bashkèkohore. “Humanizmi, bamirësia dhe veprimtaria e Nênës Tereze më trasojne rrugën drejt të bukurës dhe humanes sepse ajo është shembulli më sublim që na mëson se si duhet ecur rrugës së bukur të mirësisë dhe dashurisë dhe njerëzores. Këtë rrugë do ta vazhdoj kur para vetes kam shumë fëmijë me këto çrregullime të ndryshme e kushte të patka për t’u trajtuar dhe pikërisht kur e shoh se në vendin tim mungojnë kushtet elementare për trajtimin e tyre kam ëndërr që këta fëmijë të trajtohen dinjitetshëm e që më kanë bërë të kuptoj se të jesh ndryshe, nuk do të thotë të mos jesh pjesë e shoqërisë”, shprehet Yllka. Ajo është shpirt kërkues dhe qysh e vogël ka qenë pjesë e shtëpive të modës, ku edhe ka marr pjesë në sfilata të ndryshme. Poezia dhe natyra janë pjesë e jetës së saj, për faktin se nëna e saj poete, ka ndikuar që të jetë adhuruese e krijimtarisë artistike. “Në spektalin e Miss Univers Albania & Kosova, kam vendosur të jem pjesë e këtij eventi të bukurisë, për të treguar se sa magjike është të jesh një shpirt i bukur dhe i lirë”, shprehet Yllka e cila pretendon ta marrë çmimin e madh Mis Univers Kosova 2021…

NOVELA E BURGUT TË DASHURISË DHE PËRNDRITJES SE KËTIJ PENGU NË GJURMËT E KUJTESËS

by

Reflektim lidhur me Novelen “ALIDA ‘’ të Dinë Dine/

 Nga Mëhill VELAJ /*

Novela ,, Alida ‘’ e autorit Dinë Dine Nasufi, i ngjane një triptiku kohor që ngërthen në vete magjinën dhe dramën e dashurisë se dy te rinjeve në kohëra të errëta të regjimit totalitar komunist,fatkeqesisht te kesaj zezone te pafat per kombin ton. Kjo novele rrefen e zberthen endrren e një te riut për të dal nga ky labyrinth sa i magjishëm poaq sfidues, për kurthet që ti ofron jeta. Protagonisti i noveles i gjendur në mes të dy dashurive asaj idealiste ndaj Alides dhe dashuisë spontane ndaj Lilit, përjeton ferrin Dantesk të dilemave , sfidave e përballjeve në raport me diktaturën e proletariatit e cila dinte ta diktonte edhe vullnetin rinor, frymemarrjen dhe endrren e të riut perse jo edhe shtigjet e dashurisë. Duhej të ishe i shitur shpirtërisht në ao kohera në tregun e tyre për të ngadhënjyer e arritur qëllimet përndryshe dashuria mund të shndërrohej në mollë të ndaluar, target vuajtje e urrejtje patologjike nga njeriu i sherbimeve shteterore. Është kulti i pengut në dashuri i përshkruar mjeshtërisht në këtë novele nga autori Dinë Dine, i cili fale planit te tij ideo artistik mbareshtron dhe rrefen letrarisht per pengun e kujtesës në dashuri e te dy protagonisteve e cila kercenohet keq nga super egoja njerëzore dhe lakmitë vërbuese. Është kjo novele një lloj drame shpirtërore e dy të rinjëve si një lloj pararoje ndaj hipokrizisë dhe kufizimeve njerëzore zhytur ne masken e sistemit dhe ideologjisë së regjimit të dikurshem. Djaloshi i frymezuar nga vargjet e Khajamit po sfidohej nga magjia e dashurise me nje vajze fshatare e malesore me emrin Nderime…e cila sa i perkiste bukurise mund ta sfidonte e tundonte edhe nje princ ne kali te bardhe. Eshte mentaliteti, sistemi klanor e paragjykimi krahinor qe do behej molle sherri ne kete dashuri idilike rrefen novelisti Dine Dine. Eshte pikerisht muri i kujteses e reminishenca e zhytur ne dekada e cila flet e rrefen per kete dashuri te mbetur peng ne koren e trurit te memories rinore qe i jep nivel artistik ketij rrefimi mjeshteror per mbreterine e dashurise rinore. I mberthyer ne mes te pasionit ndaj Nuries dhe dashurise shpirterore ndaj Alidës protagonist i noveles ndjen dyzim ne shpirte e karakterin e tij. Ai enderron fatin jetesor ne te i lidhur kembe e duar nga sfidat e shekullit. Ne kete mes te orientimeve shpirterore e emocionale thember e Akilit na del nje vajze e fejuar e cila gjakon endrren e djalit ne dilemma. Protagonist i kesaj novele dikur i internuar kishte piketuar shume vajza te bukura ne ate ambient te zymte shpirteror, por enderr qe ia vriste endrren ishte Alida. Ndjaloshin e enderrimeve e pasioneve rinore e kishin burgosur per dhjete vjet te burgosurit ne shpirte dhe miopet e kombit. Djaloshi qe kishte perjetuar erresiren nje dekadeshe te burgut po luftonte ta priste e perjetonte driten e dashurise , lirise harmonise,endrren e bukur per te jetuar dhe dashuruar. 

Pjesa e dyte e rrefimit ,, ne qafe bari ‘’ rrefimi merr trajte tjeter pas takimit me Bertin i cili ishte transferuar nga nje burg tjeter kurse protagonist nga burgu i Spaçit. Brenda sages se rrefimit e kurreshtjes per boten e femres ne skene na del nje personazh me emrin Lulash i cili kishte Alkimine e mashkullit per ti terhequr femrat ku ne ato tabllo trazimesh ne skene na del edhe nje personazhe me emrin Lida por edhe personazhi i Sonjës e cila shquhej per intelegjencen e saj racionale dhe instinktin e holle per ti refuzuar meshkujt yshtes e posesiv. Ne lemshin e ndjenjave njeriu i vetem besnik qe i rrinte pran krahut te djathte te protagonistit ishte Bardhoshi. Fundi i noveles flet per lirine trupore te njeriut nga skutat e erreta te burgjeve por jo nga ankthet, sfidat, perplasjet, egot e pasionet njerezore. Duhej vrare miti e kujtesa per te ngadhenjyer paqja liria e dashuria por jeta kishte burimet e saj te sfidave. Kete me se bukuri e sublimon pjesa e trete e kesaj novele te bukur artistike,, pas burgut ‘’ . shteti I zhytur ne erresiren ideologjike kerkonte lirine shpirterore dhe integruese. Dy miq flasin e rrefejne nder vete si neper legjenda duke ujitur endrrat e reminishencat e tyre. Ne kryet te tekstit letrar qendron reminishenca per Aliden dhe forca e ngushellimit per shanset e humbura ne jete. Takimi pas shume vitesh ne ,, Bar Elesy ‘’ me Aliden I ngjason legjendave tek kjo novele dhe te dergon tek ato dashurite e merguara te shpirtit qe nje dite pratagonistet e etur presin te iu rikthehen se bashku me vuajtjet dhe endrrat e tyre rinore. Kjo novele me nje fjale eshte novele e sfides dhe e katarsisit shpirteror ne dashuri pa e mallkuar boten per mekatet e saj ndaj individit. Liria fundi i fundit u takon atyre qe e duan lirine… Urime e suksese miku im Dine Dinae!

*Mhill Velaj, Kryetari i SHSHSHA . Kumtese e mbajtur ne promovimin e organizuar nga Vatra dhe Shoqata e Shkrimtareve.

New York, 29  Maj . 2021

Reflektim lidhur me librin studimor ,,THE OLD BRIDGE ‘’ të Dr. Arjeta Ferlushkaj

by

Nga Mëhill VELAJ/*

 Arjeta  Ferlushkaj është një emer e shquar në shkencen Albanologjike, andaj në fillim të këtij promovimi dua ta ngre kumtin se vlerat e saj shkencore nuk kërkojnë vetëm admirimin tonë por edhe përkrahjen qoftë institucional por edhe atë të publikut të gjërë. Mesa kam lexuar e kuptuar nga ky libër…. ,, përveç studimeve të thelluara në çështje teorike të veprave letrare nga letërsia shqipe, lexuesi në këtë libër gjenë edhe artikuj formues dhe informues të vlefshëm për autorë, vepra, figura e personazhe të botës shqiptare dhe të diasporës te cilet ne harkun kohor prej nje shekulli lane gjurmete denja ne letersine dhe rrjedhat shoqerore e kombetare ,,. Studiuesja Ferlushkaj gjatë përpunimit të këtij libri verehet se ka ndjekur metodat studimore bashkëkohore kryesisht, me fokus kryesor në shkollat e kritikës letrare që kanë në vëmendje tekstin e më pak autorin e shkëputur, total nga plani e shija subjektive. Prirja për ta vlerësuar një vepër nisur më shumë nga emri i autorit nuk është e re. Është një “problem” që e ka dëmtuar jo pak artin e vërtetë, letërsinë si art i fjalës. Prandaj gjakimi ne këtë pikë i autores Ferlushkaj që të përcjellë frymën e një kritike të vërtetë sa i takon vlerësimit që i duhet bërë një krijimtarie duke i ikur aspektit subjektiv duhet vlerësuar këtë qasje objective dhe racionale të saj. Ne si  shoqate se bashku me Vatren ku bejne pjese shume nga ne, nëpër vite kemi organizuar veprimtari te perbashketa, si seminare,promovime, takime te natyres shkencore e datave historike, synojmë që të organizojmë të tjera seminare, pse jo edhe konferenca shkencore për data të rëndësishme historiko-letrare, për shkrimtarë tëndryshëm apo edhe për dukuri letrare. Një temë diskutimi mbase do të jetë prirja e letërsisë së diasporës. Në to secili pjesëmarrës në seminar ose konferencë të përgatisë shkrime për autorë të diasporës, apo të bëhen analiza rreth prirjeve tematike dhe të formës letrare që po ndjekin autorët e diasporës për takrijuar tabllon apo mozaikun e bukur të kulturës sonë nacionale këtu në diaspore. Kjo duhet të jetë një domosdoshmëri përderisa në Shoqatën Shkrimtareve Shqiptaro-Amerikanë kemi krijues e studiues me grada shkencore. 

Promovimi i librit te dyte te Arjeta Ferlushkajt Arjeta Ferlushkaj na bënë nder si komunitet shqiptar. Le të jetë pra ky pasqyrim bibliografik i Arjetes si njëlloj përforcimi i dialektikës dhe kronologjisë se veprimtarisë dhe angazhimeve të se saj studimore ndër vite e cila e përforcon aspektin e saj shkencor me theks të veçantë librin studimor të saj ,, The OLD BRIDGE -URA E VJETER’’. Kjo vepër studimore tregon dhe shpërfaq nivelin e saj të lartë shkencor përkushtimin akademik dhe misionin e kjartë qe ia ka vënë vetës kjo artiste dhe studijuese e veçantë. Libri i autores Ferlushkaj të cilin po e promovojmë sot shquhet për metodologjinë shkencore, konceptimin e kjarte, nivelin e qensishëm akademik, si dhe forcën e mbarështrimit e përpunimit rrënjësor e kronologjik të subjekteve që ajo merr në trajtim. 

LIBRI ËSHTË I KONCEPTUAR SI NJË LLOJ MOZAIKU SHKENCOR ,, 

1. Në pjesën e parë të librit ,, Shfletime ‘’…… vihet në dukje rëndësia dhe vlera e disa autoreve të traditës dhe atyre bashkëkohorë si :Atë Bernadin Palaj, Vinçenc Prennushi, si dhe autore të kohës moderne si Ferik Ferra, Mark Lucgjonaj, Fran Camaj, Alfred Çapaliku, Mentor Quku etj ku se bashku bëjnë simbiozën letrare në mes të kohërave dhe breznive. 

2. Në pjesën e dytë ,, Hulumtime dhe studime ‘’….Na shfaqet fuqia shkencore dhe ana kontemplative e studjueses Ferlushkaj ku përmes istrumenteve teoriko – letrare duke shfrytëzuar metodat bashkëkohore e hulumtuese të një niveli të lartë shkencor. Autorja përmes metodologjise krahasimtare reflekton për emrat eminent të kulturës dhe letërsisë kombetare si Ernes Koliqi, Elvira Dones , Ridvan Dibra, Qyteti – protagonist antihero ne romanin ,, Kronike ne Gur” të Kadaresë, Albana Melyshi – Lifschin, Ag Apolonin nga Kosova etj. duke mos anashkaluar edhe shkrimtarin martir të Shkodrës Qemal Draçini ( 1922 – 1947 ) i cili kishte vdekur në kazamatet Komuniste nga torturat. 

3. Në pjesën e tretë të librit ,, Urat e shtypit shqiptar të diaspores’’ ,, në artikullin studimor për gazetën ,, Albania ‘’ ( 1897 – 1909 ) të drejtuar nga Faik Konica autorja Ferlushkaj thekson vizionet dhe prirjet e natyrshme të këtij vigani të Kulturës shqiptare ë cili gjakon të kulturën perendimore si një urë lidhëse drejt qyteterimit të cilit ne i takojmë me shekuj e mileniume. 

4. Në pjesën e fundit të librit ,, modele suksesi’’kemi dy shkrime publicistike të kushtuara modelit progresist dhe integrues të shqiptareve që jetojnënë SHBA me theks të veçant Dr. Ermira Babamusta dhe organizatën rinore ,, Rrënjëtshqiptare – Albanian Roots’’ që ndoshta është edhe motivi i titullimit të këtij libri shkencor. I gjithë ky përshkallëzim dhe përkushtim shkencor e studimor në kohë dhe hapësirë e forcon bindjen e lëxuesve dhe receptuesit të vemendshëm e intuitiv se :për formimin e duhur teoriko – letrar dhe përkushtimine mbarështrimin shkencor të kësaj studijuese të talentuar si në planin ideo – artistik po ashtu edhe të metodologjisë dhe hulumtimit shkencor dhe durimin e saj të çeliktë në objektivat e saj për ti kontribuar letërsisë dhe shkencës shqiptare. Kjo vepër vertetë i ngjanë një ,, ure të vjetër ‘’ në mestë kohërave, brezave, rrjedhave letrare e historike, personazheve ,gjurmeve e vlerave letrare e historike të shumë figurave e personaliteteve të dijes, shkencës, artit e kulturës shqiptare te cilat ka ditur t’i sublimoj e mbarështroj në formen me të mirë kjo studijuese e cilai i bënë nder dhe e pasuron histografinë dhe albanologjinë tonë. 

       Studijuesja Ferlushkaj nuk i mjafton vetvetës sepse nuk është egoiste por Altruiste në shkencë andaj rrezet e vlerave dhe rrezatimit të shumë përsonaliteteve që i kontribuan kauzës kombetare e letërsisë kombetare deshiron ti ndaj me lexuesit e studiuesit dhe opinionin e gjërë i cili jo rrallë di të mos jetë i etur për njohje dhe keto vlera sublime. Është krenari kombetare dhe kulturore për ne por edhe diasporen shqiptare ne Amerikë në përgjithësi kur vajza e brumosur me kulturën iluministe të Shkodër locës rrezet e saj të diturisë i shpërndanë edhe përtej Atlantikut gjegjësisht në mendjet e shpirtërat e diaspores shqiptare e etur për integrim kulturor, vatër e kandil dije ,e cila ndizet që një shekull në bërthamen e tokës Amerikane. 

  Autores Arjeta Ferlushkaj i urojmë suksese në punën e saj shkencore e studimore e cila duke i kontribuar letërsisë, etnografisë, albanologjisë, dhe kulturës shqiptare e lartëson emrin dhe sakrificën e saj sublime në fushën studimore e bashk me të emrin shqiptar e bënë edhe me të dinjitetshëm para syve të botës.

   Urime e suksese, le të jetë pra ky promovim vertetë uralidhëse mes brezave, kulturës dhe kontributit letrar nëbreza ku keto se bashku ta krijojnë tabanin dhemozaikun e pasur të kulturës shqiptare edhe pertejAtlantikut 

  • Autori eshte Kryetar i Shoqates se Shkrimtareve Shqiptaro-Amerikane. Kumtese e mbajtur ne veprimtarine e organizuar ne Seline e Federates Panshqiptare te Amerikes”VATRA” me 16. 05.2021.