Archives for November 2021

DIASPORA SHQIPTARE NË SHBA DHE ROLI I SAJ MBËSHTETËS NË SHPALLJEN E PAVARËSISË SË SHQIPËRISË

November 30, 2021 by s p

Prof.As. Dr. Rudina Mita/

Gjatë periudhës së Rilindjes Kombëtare shqiptare kolonitë shqiptare nuk i shkëputën asnjëherë lidhjet dhe urat e komunikimit me atdheun e tyre. Jo vetëm kjo, por kontributi i tyre ishte madh dhe shumë dimensional: në lëmin politik nëpërmjet lobimit, në fushën e arsimit me ndihma financiare dhe botime në gjuhën shqipe, tekste në ndihmë të fëmijëve të shqiptarëve; në thellimin e ndjenjës së vullnetarizmit dhe marrjen pjesë drejtpërdrejtë në ngjarje me peshë dhe vendimtare historike për shqiptarët si qëndresën e shqiptarëve në kryengritjet e 1911, 1912, në aktin e shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë. Kolonitë shqiptare nuk reshtën përpjekjet edhe pas këtij akti madhor. Ato e mbështetën dhe lobuan për të ardhmen e shqiptarëve në forume të rëndësishme ndërkombëtare edhe atëherë kur vihej në rrezik ekzistenca e këtij kombi. Lobuan ndërkombëtarisht edhe në hapat e parë të vendosjes dhe zhvillimit të lëvizjes demoratike e liberale në vend, mbështetjen dhe antarësimin e Shqipërinë në organizata ndërkombëtare etj.

Një nga veprimtarët më të njohur të shoqërive shqiptare në emigracion ishte dhe Viasar Dodani, i cili në lidhje me të qenurit aktiv dhe veprimtarinë e shqiptarëve të diasporës asokohe shprehej se: “Ahere fytyr e dëshirës së shqiptarëve ishte përlindja e letraturës shqipe; po qëllimi që mshifnin dëshirat ish liria kombiare…”.

Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë për nga përpjekjet e një populli dhe nga rëndësia historike ishte një proces sa i gjatë, aq dhe deçiziv për vendin dhe shqiptarët. Ky proces nuk mund të realizohej e të finalizohej pa përkrahjen dhe të qenurit aktiv të shqiptarëve, veçanërisht të elitës politike, personaliteteve dhe atdhetarëve të shquar brenda dhe jashtë Shqipërisë. Shpallja e Pavarësisë dhe ngritja e flamurit në Vlorë, shënoi sikurse deklaruan përfaqësuesit shqiptarë në Kuvendin e Vlorës dhe vetë Qeveria e shpallur në të, shkëputjen përfundimtare nga Perandoria Osmane.

Rëndësia e aktit të Pavarësisë së Shqipërisë ishte e madhe. Ajo erdhi si rezultat jo vetëm i rrethanave historike të krijuara asokohe, por edhe nga një sërë faktorësh e aktorësh politikë që mundësuan aktin e pavarësisë politike. Rrënimi i Perandorisë Osmane, fitimi i pavarësisë së shteteve fqinje me Shqipërinë, nxitën luftën dhe qëndresën e shqiptarëve, e cila u përshkallëzua që nga kryengritjet e vitit 1910, 1911, e deri në lëvizjen e përgjithshme të vitit 1912. Për të arritur deri në këtë akt final u deshën shumë përpjekjeve e lobime edhe nga ana e shqiptarëve të diasporës nëpër kancelaritë Europiane të kohës. Roli i diasporës shqiptare ishte mjaft i vlefshëm, i rëndësishëm, erdhi në momentin e duhur dhe i shërbeu ardhmërisë së Shqipërisë dhe shqiptarëve. Përpjekje, të cilat nisën si kontribute individuale e më pas ju bashkuan luftës së rilindasve me “pushkë e penë për mëmëdhenë”, e që nuk reshtën për asnjë çast pavarësisht vështirësive, largësisë dhe luftës së qarqeve antishqiptare në emigracion. Nisur nga një kontribut i tillë madhor kurrësesi nuk mund të nënvlerësohet kontributi i diasporës shqiptare në proçesin e arritjes së këtij qëllimi final, shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë.

AKTIVITETI KOMBËTAR I DIASPORËS SHQIPTARE NË SHBA DHE ROLI I SAJ NË SHPALLJEN E PAVARËSISË

Me shpalljen e Hyrietit u duk sikur u ndez një dritë jeshile për shqiptarët, për faktin se tashmë, ata shpresonin se mund të gëzonin lirshmërinë e lëvrimit të gjuhës shqipe, gjuhës së nënës. Një entuziazëm i tillë u vërejt dhe u shpreh edhe nga diaspora shqiptare në Amerikë. Në gazetën “Kombi” që dilte në Boston në datë 21 gusht 1908, ndër të tjera në lidhje me një arritje të tillë shkruhej se: “…të shpallurit e konstitucionit, gjithë shqiptarët e Amerikës u mburrnë plot gaz dhe më tepër thotë Kombi gëzohenë që do të jetë gjuha e liruarë dhe do të mundin të hapin shkolla në gjuhë të vet…”.

Më 15 shkurt 1909 shoqëria “Besa-Besë” në Boston, nxorri numrin e parë të organit të saj gazetës “Dielli”, redaktor i parë, i së cilës ishte Fan Nolin. Nëpërmjet rreshtave të saj, gazeta shprehej se: “Dielli është organ i shqiptarëve kombëtarë që kërkojnë vetqeverim për Shqipërinë”, ndërsa motoja e kësaj gazete ishte “Shqipëria për shqiptarët”. Shoqëria “Besa-Besën”, bashkë me gazetën “Dielli” u shëndrua në një qendër aktive të lëvizjes kombëtare shqiptare të diasporës shqiptare në Amerikë.

Në vazhdën e zgjerimit dhe të organizimit të diasporës shqiptare në SHBA, në 2 maj 1909 u themelua në Hudson Mass shoqëria e korçarëve e quajtur “Arsimi”, me kryetar Nikolla Dishnica. Fillimisht qendra e saj ishte në Hudson Mass dhe më vonë u vendos në Boston. Shoqëria kishte si qëllim të ndikonte dhe t`i jepte hov zhvillimit arsimor e kulturor të qytetit të Korçës. Shoqëria shpallte dhe deklaronte qartë se nuk kishte qëllime politike. Katër ditë më pas në 6 maj 1909, në Kembric Mass u themelua shoqëria “Përparimi”, e cila ishte vazhdim i shoqërisë “Vëllazëria patriote Dardhore” e krijuar më 1906. Qëllimi i saj ashtu si edhe ai i shumë shoqërive të tjera të krijuara në Amerikë, paraqitej unik dhe me interes kombëtar, duke synuar përçimin e diturisë ndër shqiptarë, nëpërmjet botimit të librave shqip e shpërndarjes falas të tyre. Në ndihmë të shkollës dhe arsimit shqip, Shoqëria “Besa-Besë” mblodhi gjatë muajve shtator-nëntor mjaft ndihma për Shkollën Normale. Po në kuadrin e ndihmave Shoqëria “Malli i Mëmëdheut”, me qendrën e saj në Jamestown të Amerikës, i dhuroi shoqërisë “Përparimi” për Shkollën Normale 50 $.

SHQIPTARËT E DIASPORËS NË SHBA KONTRIBUAN PËR NORMALEN E ELBASANIT

Ndihma në të holla në lëmin e arsimit, të shkollës shqipe nuk mungoi edhe në vitet që do të pasonin, pas Kongresit të Elbasanit. Shpesh herë personalitete të njohura në trevat shqiptare i bënin thirrje përfaqësuesve të diasporës shqiptare në SHBA, që të ndihmonin mbajtjen dhe ecurinë e mëtejshme të Shkollës Normale. Është i ditur fakti që Shkolla Normale e Elbasanit, pavarësisht se ishte hapur me mirëkuptimin dhe lejen e Perandorisë Osmane, kjo e fundit nuk kontribuonte financiarisht për mbajtjen dhe pagesat e mësuesve të saj. Kjo shkollë u ngrit me dëshirën e madhe dhe të mirë të shqiptarëve brenda dhe jashtë Shqipërisë, të cilët i dolën për zot dhe kontribuan në mbajtjen dhe financimin e saj. Jo vetëm treva e Elbasanit por e gjithë Shqipëria ndihmoi financiarisht në mbajtjen e shkollës, dhe në financimin e sudentëve që arsimoheshin në të. Edhe shqiptarët e diasporës në SHBA kontribuan nëpërmjet ndihmave financiare në mbarëvajtjen e kësaj shkolle.

Në fund të vitit 1909 dhe në fillim të vitit 1910, në kuadrin e mbledhjes së ndihmave për shkollën Normale, Dervish bej Biçakçiu, nga Elbasani, i kërkoi drejtorit të gazetës “Dielli” të përpiqej të mblidhte ndihma në shërbim të Shkollës Normale. Ndihmat e mbledhura nuk ishin të plota e të mjaftueshme për të plotësuar nevojat e kësaj shkolle, madje në tribunën e Federatës panshqiptare “Vatra” në lidhje me këtë theksohej se: “…Drejtori i Diellit është i një mëndje me shoqërinë “Besa-Besën”, me të përndershmin At Fan S. Noli dhe me gjith` atdhetarët e njohur t`Amerikës, që duhet ndihur për Shkollën Normale t`Elbasanit. Mjerisht ndihmat janë të rralla dhe sa`do që hapmë një listë që 7 javë nuk u mblodhnë as 100 $. Aqë ftohtësi në shqiptarë që për të tjera u treguan të nxehtë, e çuditi shumë drejtorin e Diellit dhe n`udhëtimin që bëri, për konferencat, u përpoq të mësojë shkakun e kësaj indiference…” Shkakun kryesor të një indiference të tillë gazeta e shpjegonte me faktin se në Kongresin e Elbasanit “…nuk u ftua nonjë delegatë nga Amerika për kongresin, sikur shqiptarët e këtushmë s`kanë nonjë rëndësi fare, me gjith që ndihmat e tyre kërkohen dhe pritën kurdoherë me nder… po pa dyshim,- vazhdon drejtori i “Diellit” me kohë do t`kuptojnë që Shkolla Normale s`mund të heqë për lajthimet e kongresit që e krijoi. Shkolla Normale duhet të bëhet, dhe do të bëhet, një institucje kombëtare e paanëshme”.

Në ndihmë financiare dhe në mbështetje të Shkollës Normale, gjatë vitit 1910 u shpreh dhe shoqëria “Malli i Mëmëdheut”, e cila mblodhi ndihmat dhe ia dërgoi kësaj shkolle. Shqiptarët e Planters Hotel Co-së iu përgjigjën thirrjes së bërë nga Dervish Beu nga Elbasani dhe bënë një listë të vogël dhe me gjithë zemër dhanë ndihma për shkollën Normale, në kuadrin e shumës prej 132 $. Ndihma u dhanë edhe nga shqiptarët e Worcesterit 113 $. Atdhetarët shqiptarë në diasporë ishin të bindur se një komb nuk mund të mbijetonte pa zhvillimin e arsimit në gjuhën shqipe, prandaj pavarësisht hatërmbetjeve, ato u solidarizuan të gjithë dhe kontribuan financiarisht për ta mbështetur, financuar e lobuar edhe më tej në zhvillimin e tij.

SHQETËSIM SHUMË I MADH PËR ATDHETARËT SHQIPTARË U BË POLITIKA QË PO NDIQNIN XHON-TURQIT

Një shqetësim shumë i madh për atdhetarët shqiptarë kudo që ndodheshin brenda dhe jashtë Shqipërisë, u bë politika që po ndiqnin Xhon-Turqit, krejt ndryshe nga shpresat që ato i dhanë dhe premtuan shqiptarëve. Ky shqetësim u përcoll ndjeshën në mitingun kombëtar të mbajtur në Phoenix Hall, të Amerikës me pjesmarrjen e shqiptarëve nga shumë lokalitete të saj. Drejtues i mitingut ishte kryetari i shoqërisë “Besa-Besë”, i cili ndër të tjera në lidhje me të drejtat e shqiptarëve theksoi se: “Këto të drejta janë në rrezik sot, janë në rrezik edhe më tepër nesër. Jemi në rrezik sot se xhon-turqit duke futurë me pahir turqishten dhe duke zgjuar fanatizmin me anë të panislamit, duke mbajtur vendin në varfëri, duke shtrënguar shqiptarët me të zotët e punës të ç`atdhesohen, duke dërguar shqiptarët më të fortë të vdesin si ushtarë në Jemen, Xhon-Turqit pak nga pak e përçojnë, e dobsojnë dhe e prishin kombësinë t`onë. Të drejtat t`ona janë në rrezik nesër, se dita e nesërme, në qoftë se sjell prishjen e Turqisë, do t`na gjejë të papërgatitur… Që të jemi gati për çdo ngjarje, duhet t`u thomi bashatdhetarëve t`anë të vërtetën, që mos rrehen me prralla dhe t`i harrojnë kombësinë e tyre, po të bëjmë burrërisht detyrën”.

UNIFIKIMI I SHQIPTARËVE TË AMERIKËS

Gjatë vitit 1909 nga shoqëritë e Amerikës u bënë hapa të rëndësishëm për unifikimit të këtyre shoqërive në një të vetme. Pleqësia e Shoqërisë “Malli i Mëmëdheut” qëllimin e saj për unifikim e përcolli në gazetën “Dielli”. Thirrja e saj u pasua edhe nga shoqëria “Besa–Besë”, e cila bëri apel për të organizuar mbledhjen e shoqërive shqiptare të Amerikës të krijuara deri në atë kohë si: “Përparimi”, “Arsimi”, “Fatbardhësia” si dhe shoqëria kishtare e Shën Gjergjit. Në vazhdën e këtyre përpjekjeve, u organizuan një sërë mitingjesh në qendra të ndryshme urbane ku jetonin shqiptarë. Mitingje u organizuan në Boston, më 1 nëntor 1909, në Hudson Mass në 12 nëntor 1909, Bideford në 18 nëntor, Nejtik në 25 nëntor, Worcester në 1 dhjetor, më 14 dhjetor në Sauthbric. Synimi i tyre ishte unifikimi i shqiptarëve të Amerikës nëpërmjet, të cilit do të arrihej dhe zgjerimi i rradhëve të patriotëve shqiptarë për gjallërimin e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Këto përpjekje dhanë dhe rezultatet e tyre të para, me bashkimin e dy shoqërive “Besa-Besë” dhe “Malli i Mëmëdheut” në vitin 1910, mbi bazën e shembullit të tyre, u bë i mundur edhe zgjerimin i mëtejshëm i këtij bashkimi. Çështja e bashkimit doli më shumë në pah gjatë vitit 1911, për faktin se rrethanat kërkonin si domosdoshmëri mbështetjen e lëvizjeve antiosmane që kishin shpërthyer në Shqipëri. Prandaj thirrja e shqiptarëve të Amerikës ishte: “Sot na duhet bashkimi, ne duhet të rrojmë me nder, e ne duhet të gjendemi në faqet e dheut, o burra të gjithë bashkohuni! Kërkoni bashkim, thërrisni të gjithë më një zë “rroftë bashkimi”- shkruhej në gazetën “Dielli”. Për këtë qëllim u ngarkua nga kjo shoqëri Kristo Floqi për hartimin e programittë bashkimit të shoqërive shqiptare të Amerikës, që më pas synohej të shihej dhe miratohej nga të gjitha shoqëritë. Për këtë qëllim u caktua edhe një mbledhje e përbashkët më 24 dhjetor 1911, në Boston dhe iu kërkua të gjitha shoqërive atje të dërgonin përfaqësuesit e tyre në të. U caktua që në këtë mbledhje të diskutohej edhe Kanunorja e Komitetit Qëndror, në nenin e parë të së cilës theksohej se qëllimi i kësaj kanunoreje ishte mbrojtja e interesave të Kombit shqiptar me ç`farëdo lloj mënyre, si dhe arritja e çlirimit të atdheut. Në këtë mbledhje të parë kryetar i saj u zgjodh Fan Noli, i cili nuk e pranoi atë post, në vend të tij u zgjodh Kristo Floqi. Në këtë mbledhje u vendos që të zgjidhej një komision prej 4 vetësh, që do të formonin kryesin e Komitetit Qendror.U vendos gjithashtu që nëçdo fshat apo qytet, ku kishte shqiptarë, të dërgohej 1 përfaqësues në Boston dhe sëbashku, 10-12 veta po nga Bostoni, të formonin Komitetin Qendror. Nismën e Shoqërisë “Besa-Besë” e pasuan edhe shoqëritë e tjera. Në këtë nismë u bashkuan me Shoqërinë “Besa-Besë” shoqëritë “Malli i Mëmëdheut” dhe “Përlindja”, kjo e fundit në qytetin e Xheimstounit, me kryetar Denis Kamburin.

PËRPJEKJET E DIASPORËS SHQIPTARE NË AMERIKË PËR SHQIPËRINË

Në vitin 1911 u mbajt një miting në Boston, i cili konkludoi me një mbledhje të organizuar po në Boston, më 17 mars në orën 15.00. Në të fjalimin e mbajtën disa prej patriotëve, ndër të cilët Noli, që foli për barbarizmat e ushtrisë turke, ndërsa atdhetari Orazio Iriani, profesor, me fakte arriti të shpallte botërisht përpjekjet e diasporës shqiptare në Amerikë, duke treguar se ajo ekziston dhe punon për Shqipërinë. Ndër të tjera ai tregoi se: “turqit janë turq dhe kurrë s`mund të presë Shqipëria të mirë prej tyre, Ahmet Rizaj i cili thirri në mes të parlamentit që s`ka shqiptarë, po Myfit beu, ju përgjigj “var efendëm var”!.Edhe para ca kohësh një gazetë turqishte shkruajti që në Amerikë s`ka shqiptarë, po ku ta kem atë njeri ktu e t`i themi: këto njerëz që janë mbledhur këtu, ç`janë? Apo mos janë anadollakë? Më në fund Orazio Iriani në fjalën e tij theksoi se të gjithë duhet të bashkohen për këtë qëllim të shenjtë për lirinë e dëshiruar. Më tej fjalën e mori shqiptarofili Moris Tark prift i protestantëve, duke theksuar se ai ishte miku i shqiptarëve dhe ndjente një dhimbje të madhe për situatën në, të cilën ndodheshin shqiptarët. Ai u shpreh se të gjithë jemi vëllezër dhe kurrë s`mund të na përçajnë. Në fjalën e tij Faik Konica u shpreh se tani ishte koha për të fituar të drejtat tona. Në fjalën e tij Fan Noli entuziasmoi të gjithë të pranishmit në miting. Pas tij fjalën e mori Jake Guga i dërguari i kryengritësve shqiptarë, i cili paraqiti shkaqet e kryengritjes dhe masakrat e kryera nga ushtria otomane. Fjalën e pasuan më pas D. Kamburi përfaqësues i Jamestonit dhe pas tij K. Rodhe kryetari i shoqërisë “Besa-Besë”, i cili u shpreh se Turqit e rinj nuk kanë asnjë dallim nga turqit e vjetër. Mbas përfundmit të mitingut delegatët mblodhën ndihma për jetimët, gratë e mbetura të ve dhe për të plagosurit. Ndihmat e mbledhura kapën shifrën e 3000 $ të cilat u lanë në dorë të një komisioni të përbërë nga katër anëtarë. U caktua që shuma duhet të arrintë në 5 000$.

Në shtypin e kohës akte të tilla përshkruheshin me tone të theksuara patetike. Në gazetën “Liri e Shqipërisë’, në artikullin “Shqiptarët e Amerikës dhe të kolonive të tjera” në lidhje me ndihmën financiare dhe përkrahjen që ata dhanë për shqiptarët e Shqipërisë në momentet e vështira në, të cilat ata ndodheshin ndër të tjera shprehej se: “…ata shqipëtarë, janë për të lavdëruar dhe për të qoajtur, me të vërtetë, mirëbërës të kombit…”

Në vitet 1910 e 1911, përpara Shoqërisë “Besa-Besë”, Noli mban fjalime të zjarrta në përkrahje të kryengritësve shqiptarë në Kosovë, duke ngritur lart luftën e trimërinë e tyre, me Isa Boletinin e Idris Seferin në krye, në betejat e Cernalevës e në Grykën e Kaçanikut.

Pro bashkimit deri në fillim të marsit 1912 ishin shoqëritë “Besa-Besë”, Shoqëria “Arsimi”, Shoqëria “Dallëndyshja”, Shoqëria “Malli i Mëmëdheut”, “Shoqëria Kombëtare” dhe Shoqëria “Mirëbërësi”. Ndërsa në 28 prill 1912 diaspora e SHBA do të arrijë rezultatin final, bashkimin e të gjithë shoqërive në një të vetme, duke u krijuar Federata panshqiptare “Vatra”. Ky bashkim u emërtua kështu falë autoritetit të madh që gëzonte ndër shqiptarët e Amerikës, Shoqëria “Vatra” dhe kryetari i saj Fan Noli. Gjatë majit të vitit 1912 kemi përpjekjet e Federatës Vatra për të krijuar një gazetë kombëtare.

Siç shihet qëllimi final të diasporës shqiptare në Amerikë u realizua, duhej tashmë të vihej në jetë programi i “Vatrës” në mbështetje, qoftë materialisht qoftë dhe përkrahje shpirtërore, por edhe pjesmarrje e drejtpërdrejtë në ngjarjet e viteve 1911-1912, deri në finalizimin e shpalljes së pavarësisë.

SKENA POLITIKE SHQIPTARE NË MAQEDONINË E VERIUT

November 30, 2021 by s p

Prof. Xhelal Zejneli/

Zgjidhja e një kauze kombëtare varet nga determinantët historikë si dhe nga determinantët sociologjikë. Në rrethana të tilla, lind nga gjiri i atij populli një front kombëtar apo një lëvizje politike. Zgjidhja e një kauze kombëtare varet nga një sindrom faktorësh, si janë:- çasti historik; shpërbërja e Jugosllavisë së Titos paraqet moment historik për zgjidhjen e kauzave kombëtare të popujve që ishin pjesë e federatës jugosllave;- pozita gjeopolitike e rajonit ku figuron kauza kombëtare;- rëndësia strategjike e rajonit për Fuqitë e Mëdha apo për superfuqitë;- pasuritë nëntokësore të rajonit, siç janë nafta, gazi etj.;- përplasjet e qytetërimeve apo të kulturave;- përplasjet fetare, siç janë islami dhe krishterimi;- lidhjet historike eventuale të një populli me një Fuqi të Madhe;- ndërthurja e interesave të Fuqive të Mëdha në rajonin e caktuar;- konstelacioni rajonal i forcave;- konstelacioni global i forcave.
Për arsye gjeopolitike dhe gjeostrategjike, shqiptarët natyrshëm i takojnë sferës perëndimore të ndikimit, përkatësisht zonës perëndimore të interesit. Me një fjalë, shqiptarët janë aleatë të natyrshëm të ShBA-së dhe të Gjermanisë, pikërisht për dy arsye:
– e para, shqiptarët nuk janë sllavë; – e dyta, shqiptarët bregëzohen me dy dete – Adriatikun dhe Jonin.
1. Duke mos qenë sllavë, një faktor i fuqishëm shqiptar, do të ishte pengesë për krijimin e një shteti të fortë sllav në Ballkan. Një Shqipëri e fortë, d.m.th. e bashkuar, do të ishte pengesë për krijimin e një Serbie të Madhe, e cila është satelite politike historike e Rusisë dhe përçuese e interesit rus në rajon. Duke mos qenë sllavë, shqiptarët janë përçues të natyrshëm të interesit amerikan apo gjerman në gadishull. Janë shqiptarët ata që e sjellin Amerikën apo Gjermaninë në rajon. Shkenca gjermane i studion shqiptarët që nga filozofi dhe matematikani Gotfrid Vilhelm Lajbnic (Gottfried Wilhelm Freiherr (baron) von Leibniz, 1646-1716) e deri në ditët tona. Në Konferencën e Ambasadorëve në Londër (1913), Austro-Hungari dhe Italia mbronin Shqipërinë, ndërsa Franca dhe Anglia, duke na konsideruar mbetje turke në Ballkan, mbronin Greqinë dhe Serbinë. Qëndrimi rus dihej, gjithmonë kundër shqiptarëve dhe për popujt sllavë të Ballkanit, sidomos për Serbinë, për Malin e Zi, ndërsa mbi baza të ortodoksisë, edhe për Greqinë. Politika gjermane e shekullit XIX ka qenë Drang nach Osten (Drejt Lindjes). Për t’u zgjeruar në Lindje, Gjermanisë i duhej të kalonte edhe nëpër Ballkan. Prandaj Gjermania dhe Austro-Hungaria bënin çmos për ta parandaluar formimin e një shteti të madh sllav në gadishull. Këto dy fuqi historike të kontinentit të vjetër synonin krijimin e një shteti shqiptar të konsoliduar i cili të ishte digë për shtrirjen e popujve sllavë në rajon dhe për penetrimin e Rusisë në të. Interesat strategjikë të Fuqive të Mëdha nuk ndryshojnë pothuajse kurrë. Në përputhje me politikën Drang nach Osten, të gjitha vendet e Evropës Lindore futur nën ombrellën e NATO-s dhe të BE-së. Interesin që e ka pasur një Fuqi e Madhe në shekujt e kaluar, e ka edhe sot. Kjo Fuqi e Madhe interesin sot mund ta realizojë, jo vetëm me luftë, por edhe në rrugën politike dhe ekonomike. Presidentët amerikanë ndërrohen, por interesi strategjik i ShBA-së kurrë nuk ndërrohet. Kancelarët gjermanë ndërrohen, por interesi strategjik i Gjermanisë kurrë nuk ndërrohet. 2. Bregëzimi i shqiptarëve me dy dete, paraqet interes strategjik për ShBA-në dhe për Gjermaninë. Fuqitë perëndimore kurrë s’kanë për ta lejuar Serbinë të dalë në Adriatik dhe kurrë s’kanë për ta lejuar Rusinë të dalë në ujëra të ngrohta. Zgjidhja e një kauze kombëtare varet edhe nga raporti i forcave midis popullit që synon lirinë dhe shtetit robërues. Çështja kurdë nuk zgjidhet lehtë për arsye se figuron në katër shtete të fuqishme, siç janë Turqia, Irani, Iraku dhe Siria. Të gjitha Fuqitë e Perëndimit janë me kurdët. Çeçenët dhe vendet e tjera të Kaukazit verior (Dagestani, Ingushetia, Osetia Veriore – Alania) ballafaqohen me Rusinë e madhe. Tibetasit dhe ujgurët ballafaqohen me Kinën e madhe. Synime çlirimtare kanë pasur dhe vazhdojnë të kenë korsikanët në Francë, irlandezët e veriut përballë Anglisë, baskët në Spanjë, katalonasit në Spanjë etj. * * * Konstelacioni apo raporti i forcave në Ballkan për shqiptarët është i disfavorshëm, për të mos thënë tragjik. Shqiptarët rrethohen me popuj sllavë dhe ortodoksë. Madje, këta popuj që i rrethojnë shqiptarët, kanë për baba një Rusi të madhe. Si pasojë e këtij rrethimi tragjik, më tepër se gjysma e trojeve shqiptare ndodhet jashtë trungut etnik historik shqiptar. Me fjalë të tjera, trojet shqiptare janë të pushtuara nga Serbia, nga Mali i Zi, nga sllavo-maqedonasit dhe nga Greqia. Në familjen e gjuhëve indoevropiane (indogjermane) shqiptarët (grekët dhe armenët) gjuha shqipe (greqishtja dhe armenishtja) nuk kanë motra. Janë popuj të veçantë dhe kanë gjuhë të veçanta. Përveç kësaj, gjatë sundimit osman, shqiptarët janë asimiluar në pikëpamje fetare. Si të tillë, e kanë humbur mbështetjen e Evropës së krishterë. Fuqitë perëndimore e kanë mbrojtur dhe vazhdojnë ta mbrojnë Greqinë e krishterë për arsye se ajo ndodhet në vijën e parë të frontit përballë botës islame apo Turqisë.* * * Kur Maqedonia u shkëput nga amalgama jugosllave, shqiptarët nuk kishin determinantë historikë, politikë dhe sociologjikë të mjaftueshëm për ta zgjidhur drejt kauzën e tyre kombëtare. Në këtë moment historik lindi Partia e Prosperitetit Demokratik (PPD) si një lëvizje popullore. Duhet dalluar lëvizjen popullore nga lëvizja politike. Themelimi i kësaj lëvizjeje popullore, për shqiptarët paraqet akt politik. Në mungesë të përcaktorëve të sipërthënë, kjo parti s’kishte potencial të duhur për të qenë në krye të përgjegjësisë historike. Shqiptarët në këtë kohë, s’kishin as klasë shoqërore relevante, as klasë politike as inteligjencie të nivelit të lartë. Popujt pa shkollë apo me gjysmë shkolle, nuk mund ta zgjidhin kauzën kombëtare të tyre. Mahatma Gandi (Mahatma Gandhi, 1869-1948) i cili qe në krye të lëvizjes nacionaliste për çlirimin e Indisë nga Britania, ishte shkolluar në Kolegjin universitar të Londrës. PPD-ja nuk ia doli ta lëvizte çështjen shqiptare për arsye të caktuara, si: – potenciali politik, social, intelektual dhe ekonomik i pamjaftueshëm i shqiptarëve; – nacionalizmi dhe antishqiptarizmi shtetëror sllavo-maqedonas; – kapaciteti intelektual dhe demokratik i pamjaftueshëm i palës sllavo-maqedonase.
Duhet shtuar se qëndrueshmëria e Maqedonisë është në duart e ShBA-së. Me fjalë të tjera, Maqedoninë nuk mund ta destabilizojë askush, as nga brenda, as nga jashtë (Greqia dhe Serbia). Uashingtoni u sugjeron të gjitha palëve që mosmarrëveshjet t’i zgjidhin me marrëveshje dypalëshe, ndërsa mosmarrëveshjet e brendshme t’i zgjidhin në rrugën politike dhe me mjete demokratike. Të gjitha mosmarrëveshjet të realizohen me njëfarë kompromisi. Partia Demokratike Shqiptare (PDSh-ja) u ballafaqua me të njëjtat probleme me të cilat ishte ballafaquar edhe PPD-ja, nga gjiri i së cilës kishte dalë. Asgjë në histori nuk ka mundur të ndodhë ndryshe përpos siç ka ndodhur. Historia nuk njeh pothuajse asnjë rast që një popull t’ia ketë falur lirinë popullit të robëruar, të shtypur apo të diskriminuar – në pjatë. Për liri, për barazi, për të drejta dhe për demokraci – luftohet, qoftë me mjete violente, qoftë me forma joviolente. Të drejtat dhe liria fitohen, ato nuk falen. Shqiptarët janë popull vital. Përkundër politikës diskriminuese, restriktive, centraliste, unitare, monoetnike dhe opresive të shtetit që ishte në duart e sllavo-maqedonasve, faktori shqiptar kurrë nuk pushoi së vepruari. U shënuan arritje të caktuara në lëmin e ekonomisë, në sektorin privat. Arritje të caktuara u shënuan edhe në lëmin e arsimit. Në vitet e para të pluralizmit politik në Maqedoni, problem madhor i kombit shqiptar ishte çështja e Kosovës. Për kombin shqiptar por edhe për qendrat politike ndërkombëtare të vendosjes – Uashingtonin dhe Berlinin, zgjidhja e çështjes së Kosovës kishte përparësi. Çdo interes tjetër i kombit duhej t’i nënshtrohej këtij interesi. Miqtë e huaj të shqiptarëve kërkonin nga faktori politik shqiptar në Maqedoni që kërkesat kombëtare t’i zgjidhin në rrugën politike dhe me mjete demokratike, duke vepruar në institucionet e sistemit. Të njëjtën e kërkonin prej faktorit politik shqiptar në Maqedoni edhe qendrat politike shqiptare të vendosjes – Tirana dhe Prishtina. S’kishte dyshim se koha punonte për shqiptarët. Kërkesat e shqiptarëve në Maqedoni ishin kërkesa themelore. Realizimi i tyre në asnjë mënyrë nuk i cenonte interesat e sllavo-maqedonasve. Kërkesat e shqiptarëve nuk e cenonin sovranitetin, as tërësinë tokësore të Maqedonisë. Kohës së sundimit të egër të sllavo-maqedonasve mbi shqiptarët, medoemos t’i vinte fundi. Janë disa argumente që u mundësojnë shqiptarëve liri dhe barazi:
– argumenti historik, që nënkupton se shqiptarët në këto troje janë popull autokton (rrënjës); – argumenti i bashkëkohësisë, që nënkupton se shqiptarët në Maqedoni përbëjnë një të tretën e popullsisë së saj dhe paraqesin potencial etnik, demografik, biologjik, social, ekonomik, prodhues, kulturor dhe mbrojtës; dhe – argumenti hipotetik, që nënkupton se shqiptarët, midis konfliktit dhe paqes, stabilitetit dhe destabilizimit, janë përcaktuar për paqe dhe stabilitet. Injorimi i këtyre tre argumenteve është miopi politike, gjë që pashmangshëm shpie në konflikt. Sidoqoftë, ndryshime të caktuara sillte edhe koha. Ndryshime i impononin Shkupit edhe Uashingtoni me Brukselin. Nuk mund të hyjsh në BE duke ndjekur ndaj shqiptarëve politikë diskriminuese, duke i matur të drejtat e tyre në shtratin e Prokrustit. Shqiptarët ishin kafshatë e madhe për sllavo-maqedonasit. Politika antishqiptare e sllavo-maqedonasve mbështetej fuqimisht edhe nga Beogradi, Athina dhe Moska. Antishqiptarizmi në Maqedoni ishte politikë e shtetit, d.m.th. e LSDM-së dhe e VMRO-së. Kundër shqiptarëve ishin edhe institucionet arsimore dhe shkencore sllavo-maqedonase, Akademia Maqedonase e Shkencave dhe e Arteve, e cila s’ishte veçse nëndegë e Akademisë Serbe të Shkencave dhe të Arteve. Jo për çdo gjë janë fajtor sllavo-maqedonasit. Përgjegjësia i takon edhe faktorit politik shqiptar. Nuk mund të qëndrosh në qeveri dhe të bëhesh dekor i demokracisë së një shteti unitar, monoetnik, centralist që ndjek politikë diskriminuese, restriktive, e që ku t’i kujtohet, ushtron edhe opresion. Interesi koniunktural nuk mund të shitet si interes kombëtar. Askush nuk mund t’i detyrojë shqiptarët të jenë faktorë qëndrueshmërie, e në anën tjetër të durojnë padrejtësinë. Çështja shqiptare përplasej nga skila në haribdë. Kur politika nuk ia del të imponojë dhe të gjejë zgjidhje, atëherë shpërthen lufta. Lufta e 2001-shit e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare, ushtri kjo heroike, solli Marrëveshjen e Ohrit. Kjo është marrëveshje me peshë dhe me rëndësi ndërkombëtare. Ajo solli ndryshimin e Kushtetutës së Maqedonisë. Sipas saj, Maqedonia nuk mund të jetë dhe s’ka për teqenë shtet unitar, centralist, monoetnik. Sllavo-maqedonasit nuk mund të jenë mbartës të vetëm të shtetësisë dhe trashëgues të vetëm të shtetësisë. S’mund të ketë Maqedoni pa shqiptarët. S’mund të ketë qeveri sllavo-maqedonase pa shqiptarët. Një qeveri sllavo-maqedonase pa shqiptarët shpie pashmangshëm në krijimin e sistemit paralel. Një Maqedoni pa shqiptarët do të shuhej si flluskë sapuni. Si çdo marrëveshje, ashtu edhe Marrëveshja e Ohrit, paraqet kompromis midis kërkesave politike, historikisht të justifikueshme të shqiptarëve, në një anë dhe qëndrimeve ideologjike ultranacionaliste, retrograde, anakronike të sllavo-maqedonasve, në anën tjetër. Nuk duhet harruar se asnjë marrëveshje në histori nuk është e përjetshme, e pandryshueshme dhe e pakorrigjueshme. Marrëveshja e Ohrit duhej të ishte zbatuar apo implementuar qysh në vitin 2004. Jetësimin e saj e pengonte në çdo mënyrë VMRO-ja nacionaliste, e cila s’kishte marrë mësim nga demokracia. Pas Marrëveshjes së Ohrit, Lidhja Socialdemokrate e Maqedonisë (LSDM) tregoi do shenja reformuese. Shqiptarët tanimë kishin themeluar Universitetin e Tetovës si dhe Universitetin e Evropës Juglindore. Pjesë e proceseve politike është edhe zyrtarizimi i Universitetit të Tetovës. Në këto dy universitete morën dituri studentë shqiptarë dhe të tjerë, nga Maqedonia, nga Kosova, nga Kosova Lindore (Preshevë, Bujanoc, Medvegjë), nga Shqipëria. Degëzimi i universiteteve nëpër qytete të ndryshme si dhe shtimi i universiteteve private nuk duhet të merret si hap i drejtë. Para themelimit të universiteteve shqiptare, shqiptarët ishin të përfshirë në arsimin universitar të Maqedonisë vetëm 1 për qind, pa e llogaritur të ashtuquajturën Shkollë e Lartë Pedagogjike, ku pjesa më e madhe e mësimeve zhvillohej në gjuhën e sllavo-maqedonasve. Një diskriminim i tillë s’ishte parë në asnjë vend të Evropës. Ngritja intelektuale e faktorit shqiptar, sa vinte e shtohej. Në sektorin privat, dita-ditës rritej edhe fuqia ekonomike e shqiptarëve. S’ka dyshim se në lëmin e arsimit ka pasur edhe deformime të rënda, që nga arsimi fillor dhe i mesëm, deri në atë universitar. I tërë ky zinxhir ka qenë dhe vazhdon të jetë i politizuar dhe i partizuar. Shërbëtor shkolle katundi s’ke mundur të bëhesh, pa qenë shërbëtor i partisë në pushtet. Që nga themelimi i universiteteve e deri më sot ka pasur një inflacion të paparë të titujve akademikë. Kjo mund të jetë në interes të individit, por jo edhe të shoqërisë. Pas mbarimit të luftës së 2001-shit dhe pas Marrëveshjes së Ohrit, në hapësirën politike shqiptare lindi partia Bashkimi Demokratik për Integrim (BDI). Ka të tillë që këtë subjekt politik e kanë cilësuar si parti të luftës apo si parti të dalë nga lufta. Me daljen në skenën politike të këtij subjekti, filloi tatëpjeta e Partisë së Prosperitetit Demokratik (PPD), por edhe e Partisë Demokratike Shqiptare (PDSh). Detyrë dhe rol i BDI-së ka qenë zbatimi apo implementimi i Marrëveshjes së Ohrit. Të gjitha partitë shqiptare kanë qenë në bashkëqeverisje, edhe me LSDM-në, edhe me VMRO-në. Qeverisja me VMRO-në, që nga vitet e fillimit të pluralizmit e deri më sot ka qenë dhe është humbje e kohës politike. Kjo parti edhe sot ka mbetur me idetë e shekullit XIX, që për periudhën e demokracisë parlamentare, nuk janë veçse anakronike, retrograde, romantike dhe antihistorike. Kjo parti vazhdon të jetë thellësisht antishqiptare. Për VMRO-në, Maqedonia është e sllavo-maqedonasve, shqiptarët ndërkaq, nuk janë veçse qiraxhinj. Në koalicion me këtë parti të vjetruar, ka qenë edhe BDI-ja e luftës. Sllavo-maqedonasit duhet ta dinë se shqiptarët janë në tokë të vet, në tokat e të parëve, të stërgjyshërve, të ilirëve. Si të tillë, ata s’mund të jenë dhe s’kanë për të qenë qiraxhinj në tokë të vet. Do të ishte nihilizëm të thuhej se gjatë periudhës së pluralizmit, shqiptarët në Maqedoni s’kanë arritur asgjë. Një pikëpamje e tillë absolutisht është e papranueshme dhe e padrejtë. Vlerësimin objektiv dhe profesional mund ta bëjnë ekspertët e fushave të ndryshme. Vlerësimin e drejtë të arritjeve të shqiptarëve nuk mund ta bëjnë veprimtarët dhe militantët e shtabeve partiake të shpërndara nëpër lagje. Lehtë e ke të kritikosh, të sulmosh, të fyesh, të ofendosh dhe të denigrosh kur je në opozitë. Por kur vetë hyn në pushtet, vendor apo qendror, e sheh se punë ke me sllavo-maqedonasit. Në letër, kufijtë e Shqipërisë i çon deri në Nish, por në politikë puna ndryshon. Nuk bëhet Shqipëria, as shqiptaria duke ndenjur, duke punuar dhe duke jetuar në Perëndim. Shqipëria dhe shqiptaria bëhen këtu, në këtë baltë të Ballkanit. Shqipëria dhe shqiptaria nuk bëhen duke ndenjur me orë të tëra nëpër të ashtuquajtura rrjete sociale. Duhet vepruar këtu në vendlindje, për t’i evropianizuar trojet shqiptare, për ta ndalur shpërnguljen, dyndjen, shpopullimin e viseve, territoreve shqiptare. Ndryshimet s’bëhen vetvetiu. Ato s’vijnë nga qielli. Të rinjtë duhet të jenë pjesë e transformimeve, këtu dhe sot. S’ka kurrfarë dyshimi se shqiptarët duhet të jenë edhe të pakënaqur me arritjet e deritashme të udhëheqësve të vet. Gjithmonë mund të arrihet më shumë. Veprimi politik është pjesë e procesit dialektik. Sipas parimit të Vilhelm Fridrih Hegelit (Georg Wilhelm Friedrich Hegel, 1770-1831), uniteti i të kundërtave e çon shoqërinë para. Kritika politike dhe ajo sociale, është jo vetëm e drejtë e individit por edhe detyrim i tij. Preokupim i të rinjve është zhvillimi ekonomik i hapësirave shqiptare. Kjo bëhet me punë dhe me veprim. S’bëhet dot me fjalë. Gjergj Kastrioti, gjuha shqipe, flamuri kombëtar, respekti i thellë ndaj epopesë së Adem Jasharit, dashuria ndaj Shqipërisë dhe ndaj Kosovës nuk janë pengesë për zhvillimin ekonomik të shqiptarëve. Gjergj Kastrioti kurrë s’u ka thënë shqiptarëve: Merruni me mua dhe mos ndërtoni fabrika. Duhet dalluar atdhetarizmin folklorik nga dashuria, njohja dhe mbrojtja e vlerave kombëtare. Çështjes shqiptare në Ballkan nuk do t’i dalin zot kriptoshqiptarët. Derisa im atë apo im bir ishte në pozitë apo në pushtet, situata ishte e mirë, s’ka sesi bëhej më mirë. Kur im atë apo ime bijë doli nga pushteti, mbeti pa pushtet, përnjëherë gjendje u bë zi e më zi, keq e më keq. Kjo pikëpamje është joobjektive dhe e njëanshme. Detyrë e opozitës politike është të kritikojë mbartësit e pushtetit, vendor apo qendror. Asgjë s’i zhvillon proceset demokratike sa mendimi kritik. Është e drejtë dhe detyrë e të rinjve të organizohen politikisht, t’i kritikojnë të metat, dobësitë dhe deformimet e pushtetarëve. Të ngrenë zërin e protestës kundër korrupsionit në nivelet shtetërore më të larta, të stigmatizojnë nepotizmin, joprofesionalizmin, diletantizmin. Por kjo s’bëhet dot me porosi të dërguara dhe me postime të shfaqura nëpërmjet pajisjeve elektronike. * * * Që nga vitit 1991, në hapësirat shqiptare kanë lindur dhe janë themeluar shumë parti politike. Shumë prej tyre, janë shuar. Partinë e shuan vetë populli – me votë. S’të voton dhe ti shuhesh. Për nga përkufizimi, partitë janë grupe interesi që synojnë pushtetin, marrjen e pushtetit. Kur një popull s’e ka të zgjidhur kauzën e vet, aty lind dhe vepron një front kombëtar apo një lëvizje politike. Të gjitha partitë e tjera, të bashkuara rreth ideologjisë kombëtare apo idesë demokratike, bëhen pjesë e atij fronti kombëtar apo e asaj lëvizjeje politike. Pas zgjidhjes së çështjes kombëtare, ky front apo kjo lëvizje pushojnë të ekzistojnë ose transformohen. Tani secila parti vepron e pavarur dhe lufton për pushtet. Në demokracinë parlamentare, forcën e një subjekti politik e përcakton populli, votuesi, elektorati. Në hapësirën politike shqiptare, në saje të qëndrimit 20-vjeçar në pushtet, vazhdon të mbizotërojë BDI-ja. Pranë saj ndodhet edhe Partia Demokratike Shqiptare. Përballë BDI-së veprojnë edhe subjekte të tjera, si Aleanca për Shqiptarët, Lëvizja Besa dhe Alternativa. Roli, ndikimi dhe shtrirja e tyre matet në radhë të parë me mandatet e deputetëve. Një matje e forcës së tyre u bë edhe gjatë zgjedhje vendore të 17 tetorit të vitit në vazhdim, kur u votua për këshilla bashkiakë. Rezultatet e zgjedhjeve të sipërthëna i dinë, si partitë politike, ashtu edhe publiku. Rezultatet e zgjedhjeve të 17 tetorit për këshilla bashkiakë nuk do të thotë se do të përputheshin me ato të zgjedhjeve parlamentare. PDSh-ja me 1 deputet, Lëvizja Besa me 2 deputetë, Alternativa me 4 deputetë dhe Aleanca për Shqiptarët me 8 deputetë nuk mund të thonë: “Unë e përfaqësoj interesin shqiptar” ose “Ne e përfaqësojmë interesin shqiptar”. Njëfarë pasqyre të zgjedhjeve parlamentare të ardhshme, mutatis mutandis, partitë politike dhe publiku mund të marrin edhe prej zgjedhjeve vendore të 17 tetorit për këshilla bashkiakë. Të jesh në pushtet, d.m.th. në qeveri, në një anë dhe ta përfaqësosh interesin shqiptar, në anën tjetër, këto janë dy gjëra. Kur një kauzë kombëtare konsiderohet e pazgjidhur, atëherë partitë politike dalin me një program apo platformë të përbashkët dhe vice versa. Kur një çështje kombëtare konsiderohet e zgjidhur, atëherë partitë veprojnë si grupe interesi. Secila sosh vepron në krye të vet, si t’i vijë më mirë. Në hapësirën politike shqiptare tashmë s’dihet se kush është pozitë (mazhorancë) dhe kush opozitë. Partitë shqiptare hynë në qeveri dhe dalin prej saj, si t’u kujtohet dhe sa herë t’u kujtohet. Hyrja në pushtetin qendror sa për të marrë disa dikastere, mund të jetë e leverdishme dhe fitimprurëse për partinë – grup interesi apo për koniunkturën e saj, por jo edhe për interesin shqiptar. Interesi shqiptar nuk është interes i dy a tre ministrave. Po qe se opozita shqiptare – Aleanca për Shqiptarët, Lëvizja Besa dhe Alternativa nuk tregojnë zotësi, zgjuarsi dhe aftësi të bashkohen dhe të shkrihen në një subjekt politik të përbashkët, atëherë ajo kurrë s’ka për të qenë faktor me ndikim relevant. Këto parti, jo vetëm që s’e kanë mendjen të bashkohen, përkundrazi, dita-ditës përçahen akoma më shumë. Dhe të gjithë, përfshi edhe BDI-në, flasin në emër të shqiptarizmit. Të thuash se kauza shqiptare në Maqedoni tanimë është zgjidhur, absolutisht është gabim. Ka pasur të tillë që kanë thënë se Maqedonia duhet të shndërrohet në shtet federativ. Është thënë se shqiptarët nuk duhet të figurojnë si 20 përqindësh por si popull shqiptar apo si bashkësi etnike shqiptare. Këto janë ide të mira, por kjo s’bëhet me fjalë. Kur je në opozitë thua ç’mos, çka nuk thua. Në aleancë me VMRO-në kjo s’bëhet dot. Mbase as me LSDM-në. Euforinë e fushatave parazgjedhore duhet dalluar nga veprimi politik i përgjegjshëm. Përkundër faktit se VMRO-ja ka qenë dhe është parti e cila brenda tridhjetë viteve e ka kundërshtuar me rreptësi çdo kërkesë të faktorit politik shqiptar, megjithëkëtë secila parti shqiptare bashkëpunon me të. Edhe BDI-ja ka thënë: “Jemi të gatshëm të bashkëpunojmë me çdo parti, përpos me Të majtën”. Me fjalë të tjera, me VMRO-në është e gatshme të bashkëpunojë edhe BDI-ja. Po t’i pyesësh partitë shqiptare, do të thonë: “Unë do të kisha hyrë në bashkëqeverisje me VMRO-në, por me platformë”. Në zgjedhjet vendore të 17 dhe të 31 tetorit për kryetarë bashkish, VMRO-ja fitoi 42 bashki, përfshi edhe Shkupin, ndërsa LSDM-ja vetëm 12 sosh. Në një vend me demokraci të zhvilluar, një qeveri humbëse si kjo konsiderohet jolegjitime dhe sakaq jep dorëheqje të parevokueshme. Faktori politik shqiptar i përçarë nuk mund ta mbrojë interesin shqiptar. Opozita shqiptare e fragmentarizuar nuk do të mund të jetë faktor politik me ndikim. Duke rendur pas pushtetit me çdo kusht, faktori politik shqiptar rrezikon të defaktorizohet. Në anën tjetër, një parti që ri gjatë në opozitë rrezikon të marrë tatëpjetën. Tani duket sikur e ardhmja e opozitës shqiptare është në duart e VMRO-së. Kjo nënkupton që VMRO-ja, nën premisën që t’i arrijë 61 deputetë, ta përfshijë në qeveri opozitën shqiptare (ASh-në dhe Besën) dhe ta lë jashtë qeverie BDI-në, qoftë edhe kjo të dalë fituese në zgjedhjet parlamentare. Me qëndrimet e veta antishqiptare VMRO-ja e ka radikalizuar tej mase hapësirën politike sllavo-maqedonase. Kur të vijë në pushtet, gjë që do të ndodhë, është e mundur që kjo parti të mos arrijë marrëveshje me Bullgarinë. Si pasojë, rruga e këtij vendi për në BE do të zvarritej deri në pafundësi. Kjo do të krijonte kushte për aktivizimin e ndikimit rus në këtë vend. Me VMRO-në, edhe përdorimi i gjuhës shqipe do të haste në vështirësi. Faktori politik shqiptar duhet t’i kushtëzojë partnerët e bashkëqeverisjes, VMRO-në apo LSDM-në me investime kapitale në viset shqiptare të ngecura ekonomikisht. Ndryshe, partitë shqiptare do të shndërrohen në instrumente të VMRO-së për interesa meskinë.
Xhelal Zejneli

NË GARFIELD TË NJU XHERZIT KREMTOHET DITA E FLAMURIT

November 29, 2021 by s p

NË GARFIELD TË NJU XHERZIT KREMTOHET DITA E FLAMURIT

Në qytetin Garfield të Nju Xherzit – SHBA, policët shqiptarë bashkë me eprorët e tyre amerikanë festojnë 28 Nëntorin, Ditën e Flamurit. Qyteti i Garfieldit sot kishte festë. Festonin bashkë shqiptarë e amerikanë. Këngëtarja Merita Halili këndoi himnin amerikan dhe himnin shqiptar. Nën tingujt e himnit u ngrit flamuri kuqezi në Garfield të Nju Xherzit. Të pranishëm ishin këta policë shqiptarë: Elton Shametaj, Tahir Kukaj, Lirim Kaba, Almat Asani, Azmi Toska, Atli Sela, Vezir Sela e shumë të tjerë.Kremtuan bashkë me kostume kombëtare shqiptare fëmijë, gra, bura dhe policët shqiptarë me eprorët e tyre.Me këtë rast te “Parku Nënë Tereza” në Garfield, u vunë kurora me lule te shtatorja e Gonxhe Bojaxhiut nënës Tereze.Garfield,më 28 nëntor 2021

Ribashkimin e Shqipërisë me Kosovën duhet ta shpallin dy Kuvendet shqiptare

November 29, 2021 by s p

https://www.filolet.com/wp-content/uploads/2016/10/SK-Kopertina.png

Nga Skënder Sadri KAPITI

Me 28 Nëntor 1912 burrat patriotë shqiptarë u mblodhën në Vlorë në Kuvendin gjithkombëtar dhe e Shpallën Pavarësinë e Shqipërisë etnike të të gjitha trojeve shqiptare.

Po kështu edhe Kuvendi i Kosovës me 17 Shkurt 2008 shpalli Pavarësinë e Kosovës shqiptare.

Tashmë i takon që dy kuvendet shqiptare të mblidhen në një Kuvënd të përbashkët në Vlorë ose në Prizren dhe ta shpallin Ribashkimin e Shqipërisë. Për këtë mendoj se pranë dy kuvëndeve shqiptare duhet të fillojnë punën një komision akademikësh, politikanësh, diplomatësh, juristësh dhe historianësh të spikatur të fushave përkatëse të cilët të parapërgatisin strategjinë dhe arsyetimin e sqarimin se përse duhet bërë Ribashkimi Kombëtar. Unë kam botuar një LIBËR me Titull: “TRIUMFI I KOMBIT” të cilin disa lexues e kanë cilësuar si Projekt të Bashkimit Kombëtar dhe sot me rastin e 109 vjetorit të Pavarësisë së Kosovës po i dërgoj këtë shkrim mediave kombëtare dhe disa personaliteteve të shquara intelektual e patriot të cilët i janë përkushtuar me mish e shpirt Ribashkimit të Shqipërisë.

Unë jam dakord edhe me ata të cilët mendojnë se duhet bërë edhe Referendum për Ribashkimin Kombëtar sepse janë të mirëpritura të gjitha përpjekjet dhe alternativat të cilat i shërbejnë realizimit të qëllimit të madh, atij të Ribashkimit.

Nëse do të mbahej një Referendum për Ribashkim dihet se kundër Ribashkimit janë po ata dhe po ajo frymë antishqiptare që ka qenë kundër shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë me 28 Nëntor 1912 e që janë: serbo-sllavët, grekët dhe shtetet,kishat, mediat, diplomacia dhe akademitë e tyre shoviniste dhe antishqiptare; janë kundër Ribashkimi Kombëtar shqipfolësit serbo-sllavo-grekofilë; janë ekstremistët islamofobë që urrejnë muslimanizmin shqiptar; janë edhe politikanë, qarqe apo edhe ndonjë shtet aleat perendimor i serbo-sllavisë si dhe tradhtia,korrupsioni, hajnija dhe mercenarizmi intelektual, politik e mediatik në Shqipëri që u shërbejnë agjendave antishqiptare.

Por këta janë një pakicë tejet e papërfillshme dhe nuk ka pse të pyeten këta se a jeni apo jo për Bashkimin Kombëtar sepse dihet se ata janë kundër. Prandaj Shpalljen e Ribashkimit Kombëtar duhet ta deklarojnë dy kuvendet Shqiptare në një kuvend të përbashkët që të mbahet në Vlorë ose Prizren dhe ndoshta kjo të bëhet jo larg por me rastin e 110 vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë.

Më poshtë po paraqes në mënyrë të shkurtër analitike atë se tashmë ka ardhur koha e Ribashkimit të Shqipërisë:

Nuk ka pse të bëhet referendum, pasi shqiptarët nuk janë ndarë vetë,por padrejtësish i kanë ndarë e coptuar të tjerët. Referendumin shqiptarët për shtetin e Bashkuar Kombëtar e kanë bërë me 28 Nëntor 1912 kur shqiptarët e shpallën Shtetin e Pavarur Gjithkombëtar Shqiptar.

Nëse politika dhe shtetarët e pushtetarët shqiptarë e duan Ribashkimin Kombëtar së pari ata duhet të punojnë për interesat kombëtare, për ndërtimin e shtetit ligjor, për drejtësinë,për luftën kundër krimit,korrupsionit dhe hajdutërisë shtetërore; duhet të punojnë për integrimin brënda kombëtar dhe për atë europian. Nuk besohet se politika e korrupsionit, e hajdutërisë dhe e krimit; nuk i besohet asaj politike injorante,egoiste dhe e intersuar vetëm për interesa personale,vetëm për vjedhje e pasurim të vetes së saj, pra nuk besohet se kjo politikë e dëshiron sinqerisht Bashkimin Kombëtar.

Nuk ka shqiptar me shpirt shqiptari që të jetë kundër Bashkimit Kombëtar dhe as që të jetë kundër historisë, kundër luftrave, gjakut e sakrificave shekullore të shqiptarëve.

Shqiptarët janë një komb që kanë një gjuhë, një traditë, një histori, nje flamur dhe shpirt, gjak e zemër shqiptari. Pavarësia e Shqipërisë u shpall me 28 nëntor 1912, kjo pavarësi është për të gjitha trojet shqiptare, si një shtet për të gjithë shqiptarët.

Kosova për 100 vite luftoi e sakrifikoi për t’u bashkuar me Shqipërinë. Ribashkimi Kombëtar de fakto është bërë me 12 Qershor 1999, si rezultat i fitores së Luftës së UÇK së dhe të SHBA e të NATO-s që rrëzuan murin ndarës shqiptaro-shqiptar ashtu si edhe gjermanët që e rrëzuan murin e Berlinit. Pra nuk është e nevojshme mbajtja e një Referendumi për Bashkim Kombëtar ashtu sikurse edhe nuk bënë Referendum as dy Gjermanitë e ndara nga të tjerët. Për Bashkim Kombëtar të deklarohen dy parlmentet e dy shteteve kombëtare shqiptare,të Shqipërisë e të Kosovës.

Si, do pyetet kombi dhe shqiptarët se a jeni dakord për t’u bashkuar?!

Nuk është e nevojshme që të mbahet Referendum për Bashkim Kombëtar pasi shqiptarët e Shqipërisë e të Kosovës janë një komb që si të tillë këtë njeh e gjithë Bota.

SHBA dhe NATO ndërhynë kundër Jugosllavisë për ta cliruar Kosovën shqiptare dhe jo Kosovën kosovare, sepse ish ngrehina sllavo-serbe kishte 100 vite që ushtronin terror, krim, pastrim etnik e gjenocid mbi popullsinë 98% shqiptare të saj.

Këtyre që deklarohen për Referendum për Bashkim Kombëtar po u them se Lidhja Shqiptare e Prizrenit ishte për shtet kombëtar gjithshqiptar, dhe po ashtu edhe Kryengritja e Përgjithshshme Shqiptare e Vitit 1912 që coi në Pavarësinë e Shqipërisë ishte Kryengritje për shtetin kombëtar gjithshqiptar. Po ashtu edhe Lufta heroike e UÇK-së ishtë luftë gjithëkombëtare shqiptare për lirinë e Kosovës shqiptare dhe për Bashkimin e saj me Shqipërinë. Po kështu edhe SHBA e NATO ndërhynë për lirinë e clirimin e Kosovës shqiptare.

Pra, 12 Qershori i vitit 1999 de fakto është vendimtare që ka mundësuar tashmë edhe shpalljen e Bashkimit Kombëtar se si proces ky Bashkim tashmë është bërë por që politika shqiptare e të dy shteteve shqiptare nuk është interesuar dhe nuk ka treguar përgjegjshmërinë e përkushtimin e duhur për deklarimi dhe realizimin e këtij Bashkimi.

Ata të cilët mundohet që të propagandojnë për një komb kosovar janë shërbëtorët më të mëdhenj të politikës antishqiptare serbo-sllave.

Si kanë kurajon e guximin antikombëtar që të deklarohesh për një ndarje mes shqiptarësh, si dy kombe të ndryshëm?!

Po a nuk ishin shqiptarët e Kosovës vendimtarë në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë dhe a nuk ishin shqiptarët e Kosovës që luftuan e sakrifikuan aq shumë për liritë e të drejtat kombëtare shqiptare, për gjuhën, shkollën , për flamurin kombëtar dhe për Bashkimin kombëtar.

Kush janë këta mercenarë antishqiptarë që duan të fabrikojnë një komb kosovar?

Më vjen mirë që edhe Kryeministri i Shqipërisë tani shprehet pro Bashkimit Kombëtar, dhe uroj që kjo mos të jetë një simbolikë apo retorikë patriotike momentale e tij.

Mos të thotë se nuk e di se kur të bëhet Bashkimi por së pari ta heqë traun antiKosovë të “Rrugës së Kombit” dhe duhet ta tërheqë deklaratën antishqiptare të tij të mëparshme se nuk ka minishengen shqiptaro-shqiptar para minishengenit të Ballkanit.

Sot politikanët shqiptarë dhe shtetarët e të dy shteteve shqiptare si Rama, Meta ,Kurti ,Osmani e të tjerë që do vijnë pas tyre e kanë të lehtë që deklarohen pro Bashkimit Kombëtar sepse meritat e sakrificat për Bashkim Kombëtar i kanë bërë herojt dhe brezat e tjerë.

SKËNDERBEU I SOKOL DEMAKUT

November 29, 2021 by s p

Kadri Tarelli

Në ditët e Panairit të Librit në Tiranë, 17-21 Nëntor, 2021, mes nesh: u ndodh Sokol Demaku, bir i Drenicës dardane, mërgimtar dhe banues prej disa vitesh në qytetin e tekstilit Borâs, Suedi. ai u mirëprit nga Viron Kona, Delo Isufi, Muhamet Cenko, Bashkim Saliasi dhe unë Kadri Tarelli, të gjithë punëtorë të letrave shqipe.

Sokoli është mësues, shkrimtar, poet, përkthyes i njohur, anëtar i lidhjes së shkrimtarëve dhe artistëve të Suedisë, drejtues dhe botues i revistës “Dituria”, njëkohësisht i Radios dhe TV. Në gjuhën shqipe. Ai dallohet edhe si veprimtar dhe anëtar i shoqatave atdhetare që veprojnë fuqishëm në atë vend të adhuruar e të bekuar për qetësi, liri dhe demokraci. Sot ai ishte befasues, sepse na dhuroi veprën madhore historike,: “I madhi Castriot, me llagap SKËNDERBEU – Mbreti i Shqipërisë, Duka i Madh i Epirit”. Libri mban autorësinë e Zannovich, Stephan, apo Stiepan, botuar në Stockholm të Suedisë nga Anders Zetterberg, 1788.

Këtë libër, të gjetur, të përkthyer dhe të botuar në dy gjuhë, shqip-suedisht, nga vetë Sokoli, unë e quaj “Gur të çmuar” në kurorën e krijimtarisë së tij. Nuk besoj se e tejkaloj masën e lëvdimit, pasi kjo punë madhore dhe njëherazi fisnike, ka vlera të shumëfishta, letrare, historike, mësimore, dhe mbi të gjitha atdhetare e mbarë kombëtare.

Për Sokolin mjaftoi vetëm një shkëndijë drite, se dikur në Suedisht është botuar një libër mbi Skënderbeun. Po ku gjendet? Vetë Biblioteka Mbretërore në Stokholm kishte vetëm një kopje, që nuk mund ta nxirrte për përdorim, veç mund ta kopjonte. Sokoli falënderon punonjëset, që u treguan të gatshme për ta ndihmuar, duke e kopjuar me aparaturat moderne të kohës.

Gëzimi ishte i madh, por u fashit shpejt. Sokoli nuk e njihte suedishten e dyqind e tridhjetë viteve të shkuar. Është një lloj aventure, që vetëm një studiues kokëkrisur si Sokoli, që mund ta çonte deri në fund punën, për ëndrrën e madhe. U gjet edhe personi i duhur, Sven Esselius, që bëri “Përkthimin” dhe përshtatjen në suedishten e sotme. Edhe kjo një aventurë me vete.

Më në fund Sokoli kishte mundësi ta shqipëronte në shqip. Peripecitë e botimit nuk llogariten, pasi janë mundim i njohur i çdo krijuesi. Falë kësaj pune me mjaft ngarkesë, ne sot kemi në dorë librin, që i gëzohemi tej mase, sepse shikohet, njihet dhe preket nga shqiptarët për herë të parë, edhe një vepër e re, ndërsa për suedezët u rikthehet në vëmendje pas kaq vitesh i harruar.

Cilido që merret me histori, nuk çuditet me këtë gjetje, pasi herë pas here publikohen në shtyp apo në internet, shkrime, piktura, opera, poema krijime dhe libra, të vjetra dhe të rinj, nga shqiptarë dhe të huaj. Ne ndjehemi krenarë dhe nderim për kombin, ca më shumë Sokoli, sepse epoka, lavdia, fama dhe vepra e Skënderbeut, vazhdon të gjallojë edhe në ditët e sotme, edhe pas më shumë se pesëqind e pesëdhjetë vjetësh, që ai u nda nja jeta, nga shpata, nga lufta dhe mëmëdheu, për mbrojtjen e truallit arbëror.

Autori, Zannovich, Stephan, apo Stiepan, nuk na tregon ku është mbështetur, por nga mënyra e të shkruarit duket se është me mjaft kulturë dhe njohje historie. Vetë ky libër na flet në heshtje, se pavarësisht kohës goxha të ngjatë, të treqind vjetëve më pas, madhështia e veprës së Skënderbeut nuk ishte fashitur, por gjallonte madhërisht në rrethet letrare dhe artistike të kryeqendrave të Europës.

Nuk ka asnjë mëdyshje, se ishte vepra e Marin Barletit, “Historia e Skënderbeut”, e shkruar në latinisht dhe e botuar në Romë, midis viteve 1508-1510, që jo vetëm e bëri Barletin të famshëm, por ajo u bë edhe burim kryesor i një literature të gjerë, të shkruar në disa gjuhë të ndryshme dhe sot në shqip. Nga ajo vepër por edhe fakte e dokumente të tjerë, krijuesit, poetët, artistën dhe historianët morën frymëzimi e guxim, të ndriçonin figurën madhështore të kryetrimit shqiptar. Autori, njohës i disa gjuhëve, e plotëson kuadrin e figurës së heroit tonë edhe me të dhëna të tjera të kohës, që vijnë nga dokumente dhe libra të tjerë të shkruar, ashtu dhe nga ngjarje, ndodhi, rrëfime e histori të dëgjuara nga bashkëkohësit, duke i dhënë librit “fytyrën”, mendimin dhe individualitetin e tij.

Lexuesi, ashtu si unë, mund të shtrojë pyetje, pse citohen vetëm dokumentet të botës? Milan Shuflai, albanologu kroat, që u sakrifikua për Shqipërinë, duke folur për Gjergj Kastriotin-Skënderbeun, jep përgjigje shteruese, duke thënë: ”Është e kotë të kërkosh dokumente në Shqipëri për Skënderbeun, përveç atyre që janë shkruar nëpër shkëmbinj, sepse çdo gjë që ishte e shkruar, u dogj nga turku!”. Unë shtoj, se edhe fqinjët tanë nuk janë kursyer të zhdukin dokumente që bëjnë fjalë për historinë shqiptare. Me këtë rast, unë po citoj studiuesin Nuri Dragoj, që shkruan: “Jepen urdhra të prerë: “Të digjet arkivi”….. “Ka pasur dokumente të çmuara edhe në Manastirin e “Shën Naumit”, i ndërtuar në shekullin XII-të, të cilat u shkatërruan me urdhër të patrikut grek në vitin 1850 ose 1851. Në këtë rast ata citojnë murgun Serafim, autor i këtij akti vandalizmi: “…Sa më ka kushtuar për t’i shkatërruar të gjitha këto! Por patriku më ka urdhëruar tri herë radhazi….”. Nuri Dragoj. “Shqiptarët dhe Grekët. Realitete historike”. Faqe 49.

Në libër, pavarësisht nga romantizmi, që jo rrallë herë përfshin edhe historianët, kur bëhet fjalë për figura të ndritura si Skënderbeu, që bënë epokë, ndaj nuk duhet të çuditemi kur ndeshim të tilla fjalë plot adhurim: “Këtu pushon Kastrioti, ai, SKËNDERBEU! Sa i shkathët ishte ai! Sa i drejtë ishte ai!…Çfarë modeli për mbretërit!”. Shkruan autori Zannovich Stephan.

Bindemi shpejt në këto vlerësime, mjafton të lexojmë:

“Gjergj Kastrioti kishte një ndërtim fizik trupi shumë të fortë. Njeriu mund të shihte kokën e tij të ngrihej mbi ushtarët e tij. Ai kishte një hundë shqiponje, lëkurë të bardhë të spërkatur me tone trëndafili, ballin e gjerë… Portreti që i ngjan më shumë, është ajo që kanë në Galerinë e Madhe në Toskana. Ai ka një mjekër të plotë, kryqin e Shën Gjonit, të cilin e mbarti me përkushtim dhe çizmet e verdha, që ishin zbukurimet e tij të zakonshme”.

Në të gjitha shkrimet historike, që nuk kanë reshtur prej shekujsh, lartësohet me fakte dhe dokumente roli dhe shembulli unik i prijësit Gjergj Kastrioti-Skënderbeu. Besoj se mjaftojnë vetëm këto pak radhë: “Kjo mbështetje ishte aq e veçantë sa, në vitin 1457, Papa Calixtus III, e shpall Skënderbeun “Kapiten-Gjeneral të Selisë së Shenjtë, duke i dhënë atij edhe titullin “Atlet i Krishtit”… Madje ishte planifikuar që nga Papa Piu II, Gjergj Kastrioti të shpallej në mënyrë solemne mbret i Shqipërisë dhe udhëheqës i koalicionit të gjithë krishterë në mbrojtje të Evropës prej osmanëve”.

Nuk na befason edhe një fakt tjetër: Perandorët gjermanë e quajtën atë: “Shqiponja e gjallë ë krishterimit”. Faqe: 118

Cilido lexues i zellshëm, në përfundim të librit gjykon, se kjo vepër është një dëshmi më shumë për t’u thyer penën atyre që u duket vetja “origjinal” dhe hedhin baltë, apo vënë në dyshim emrin dhe veprën madhështore të heroit tonë. Mjafton të citojmë pak fjalë të thëna nga bashkëkohës dhe personalitete të botës, madje më bukur nga të gjithë të tjerët, nga kundërshtarët e tij të betuar:

“Mehmeti II, duke folur për Skënderbeun, u tha gjeneralëve të tij: “Unë do ta njoh gjithmonë Kastriotin në fytyrën e tij, por kurrë mbi supet e tij, sepse ai kurrë nuk më ka kthyer shpinën.”. faqe: 121.

Një vlerë tjetër e shtuar në faqet e librit, janë këshillat që Skënderbeu, në çastet e fundit të jetës së tij, i jep të birit Gjonit të vogël. Është një veprim i menduar mirë: Skënderbeu nuk ishte vetëm luftëtar trim, guximtar, prijës popullor dhe burrë shteti, por edhe një prind shembullor dhe mbi të gjitha një njeri që luftoi për vendin e tij, duke dhënë prova për zgjuarsi, qëndrueshmëri, besë fjale, ndershmëri e drejtësi. Po rendis pak nga shumë të tjera:

. Në qoftë se nuk e largoni dhunën, mjerimin dhe shpifjen, përmes shembujve të mirë në veçanti, atëherë të gjitha urdhrat tuaja nuk do të shërbejnë asgjë, përveç rritjes së krimit dhe shpifjeve.

. Njeriu duhet të adhurojë e të kultivojë virtytin themelor të fronit. Virtyti nuk është qenie me hije.

. Nuk është madhësia e një vendi në ruajtjen e fronit, por aftësia e atij që ulet në të.

. Kur ti ke virtytet e një udhëheqësi besnik, lakatarët dhe të ligjtë largohen prej teje.

. Kur keni marrë në duart tuaja votëbesimin për qeverisje, kini kujdes drejtësinë, e cila është baza e të gjitha virtyteve

. Sigurohuni që kombi juaj të ketë edukatë për fenë, por mos persekutoni dhe mos detyroni askënd ta përvetësojë kundër vullnetit të tij.

. Dielli i cili është shëmbëllim i Perëndisë, shkëlqen pa asnjë dallim, si për turkun ashtu edhe për krishterin.

. Kushdo që ju këshillon të luftoni për kauzën e zotit është një mashtrues që dëshiron të sakrifikojë të vërtetën për përfitimet e tij.

. Një njeri mosmirënjohës është më i përbuzur nga të gjitha qeniet.

Shumë nga këto fjalë të mençura, vendosur në gojën e kryetrimit, janë bërë pjesë e kujtesës dhe shpirtit tonë, si mësime të urta popullore. Çuditërisht shekujt nuk i kanë zbehur. Disa janë përmendur edhe në veprën e Marin Barletit. Madje kanë frymëzuar edhe artistë të arteve pamorë që të krijojnë vepra arti më vlera madhore.

Mund të përmend grupin skulpturor “Porosia e Skënderbeut”, Terrakotë, (Baltë e pjekur), nga artisti Hytbi Tarelli, dhuruar e vendosur në muzeun historik të qytetit të Lezhës.

Mrszhi: “Thuprat një nga një i thyen edhe një fëmijë, ndërsa po t’i bashkojmë nuk i thyen edhe burri më i fuqishëm?

Punë e vendosur në Muzeun e Lezhës

Jam i prirur të mendoj, se pak rëndësi ka ky frymëzim, krahasim apo ngjasim, ngjizur në frymën e kohës dhe që vazhdon ende e pranishme në botën shqiptare. E dobishme është dhe duhet të jetë që, në fare pak fletë, të përmblidhen të gjitha këto porosi, si një broshurë xhepi, apo doracak i vogël, që t’u jepet nxënësve tanë nëpër shkolla, pse jo edhe politikanëve tanë, që t’i kenë në tavolinat e punës së tyre.

Mirënjohje Sokol! Kjo vepër plot atdhetari e shqiptari e vlen mundimin tuaj. Është një zbulim që kërkon vëmendje, sepse solle në letrat shqipe një gur të çmuar, që plotëson literaturën e shkencave historike, mbi epokën e ndritur të Skënderbeut. Kjo na bën të ndjehemi krenarë, për t’u bashkuar më shumë drejt shqiptarizmit tonë.

Suksese në udhën e krijimtarisë, për vepra po kaq të bukura dhe me vlera.

Kadri Tarelli

Vjeshta e tretë. 2021.

Shënim:

Shkrimtari dhe studiuesi Viron Kona, në fund të një shkrimi të tij të hollësishëm, kushtuar këtij libri, vendos një shënim, që paraqet mjaft interes për lexuesin:

Nga kërkimet që ka bërë përkthyesi, z. Sokol Demaku, për të mësuar diçka më shumë rreth autorit të librit: “I madhi Castriot, me llagap Skënderbeu, Mbreti i Shqipërisë, Duka i Madh i Epirit”, deri më sot del: Zannovich, Stephan ka lindur në Budva, “Shqipëria veneciane”, më 18 shkurt 1751, dhe ka vdekur në Amsterdam, Republika Hollandeze, 25 maj 1786. E kanë quajtur edhe me emrin Hanibal, ishte një shkrimtar i “Letrave Turke”. Ai ka shkruar në italisht, frëngjisht, latinisht, gjermanisht dhe serbisht…

Giacomo Casanova e përmend Stefano Zannovich, i cili “bëri një vizitë në Vjenë nën aliat e Princit Castriotto d’Albanie”. Nën presionin e autoriteteve, ai u largua në fund të korrikut 1784, për në Poloni dhe, më vonë për Hollandë (Provincat e Bashkuara). Zannovich ka bërë një punë të madhe dhe me përkushtim rreth Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastriotit kur ishte në Holandë dhe në Gjermani, pasi nxori në dritë librin e tij kushtuar Gjergj Kastriotit-Skënderbeut. Është interesant se si erdhi libri i Zannovich në Suedi, të përkthehet nga Anders Zetterberg dhe të botohet në gjuhën suedeze, në vitin 1788, në Stockholm…