Rafael Floqi/
Henry A. Kissinger, studiuesi i kthyer në diplomat i cili projektoi hapjen e Shteteve të Bashkuara ndaj Kinës, negocioi daljen e saj nga Vietnami dhe përdori dinakërinë, ambicjen dhe intelektin për të rindërtuar marrëdhëniet e fuqisë amerikane me Bashkimin Sovjetik në kulmin e Luftës së Ftohtë , nganjëherë duke shkelur vlerat demokratike për ta bërë këtë, vdiq të mërkurën, sipas një deklarate të lëshuar nga firma e tij konsulente. Ai ishte 100.
Ai vdiq në shtëpinë e tij në Konektikat.
Pak diplomatë janë lavdëruar dhe sharë me një pasion të tillë si zoti Kissinger. I konsideruar si sekretari më i fuqishëm i shtetit në epokën e pas Luftës së Dytë Botërore, ai u përshëndet me radhë si një ultrarealist që riformësoi diplomacinë për të pasqyruar interesat amerikane dhe denoncoi se kishte braktisur vlerat amerikane, veçanërisht në arenën e të drejtave të njeriut, nëse mendonte i shërbeu qëllimeve të kombit. Ai këshilloi 12 presidentë – më shumë se një e katërta e atyre që kanë mbajtur postin – nga John F. Kennedy te Joseph R. Biden Jr.
Jetëgjatësia e Kissingerit duket se vërteton përfaqësimin shumë popullor dhe pothuajse të mbinatyrshëm të tij: imazhi mistik i “super-K” të një kopertine të famshme të Newsweek të vitit 1974 – me geta blu dhe mantel të kuq – gati për të shpëtuar botën, një lëvizje diplomatike në kohë.
Plaku i urtë i vjetër i politikës botërore ende jepte intervista dhe, herë pas here, shkruante komente, të cilat adhuruesit e politikës së jashtme i lexojnë me shpresën për të zhdukur mjegullat e dendura të politikës globale (ose për t’u bërë përshtypje miqve të tyre në tryezën e darkës). Ai mbetet objekt i interesit të pafund, nëse jo magjepsjes, të legjioneve të studiuesve të marrëdhënieve ndërkombëtare, ekspertëve, gazetarëve dhe publikut të informuar në përgjithësi.
Prisni në këto ditë një vërshim komentesh mbi vdekjen e tij, shumica dërrmuese që festojnë zgjuarsinë, erudicionin dhe sofistikimin e tij unik. Një turmë kritike shumë më e vogël, por jo e parëndësishme, do ta denoncojë atë si një dinakëri të paskrupullt, me prirje autoritare, nëse jo një kriminel lufte.
Si apologjetët, ashtu edhe kritikuesit i përmbahen idesë se Kissinger ishte dhe është ende një realpolitikan amoral por koherent. Për këtë të fundit, ai është një kampion cinik dhe joparimor i politikës së pushtetit të lartë, i cili vazhdimisht ka justifikuar dhe promovuar ekseset më të këqija të saj. I pari e konsideron atë kujdestarin e ndershëm të interesit kombëtar, duke e mësuar publikun mbi natyrën e pashmangshme (dhe brutale) të marrëdhënieve midis kombeve dhe duke ekspozuar naivitetin e brendshëm – të rrezikshëm dhe hipokrit – të entuziastëve të të drejtave të njeriut, vizionarëve të promovimit të demokracisë, dhe teoricienët e së drejtës ndërkombëtare-primati.
Por a e gjejmë vërtet këtë koherencë në përsiatjet e Kissinger-it si intelektual, në veprimet e tij si burrë shteti dhe në recetat e tij politike si një guru shumë i kërkuar i politikës së jashtme? Përgjigja vështirë se mund të jetë pozitive. Në një karrierë në domenin publik që përfshin shtatë dekada, Kissinger shpesh i ka ndjekur modat politike dhe intelektuale të kohës më shumë sesa i ka sfiduar ato. Ai u është përshtatur – në veprat, idetë dhe propozimet e tij – me këto moda më shumë sesa i ka dhënë formë.
Një vëzhgim i thjeshtë i shkrimeve të tij dhe i veprave të tij më të rëndësishme politike e tregon këtë. Në mesin e viteve 1950, ai reflektoi mbi përdorimin e mundshëm të armëve bërthamore taktike, kur ishte popullore dhe e përshtatshme për ta bërë këtë në drejtim të karrierës. Më vonë atë dekadë, ai iu përmbajt besimit – të pabazuar por politikisht të përshtatshëm – se SHBA-ja vuante nga një boshllëk raketash përballë Bashkimit Sovjetik. Përparësia teknologjike e Moskës për raketat, pohoi ai, po ndryshonte përgjithmonë ekuilibrin global të fuqisë, me SHBA-në që rrezikonte të humbiste Luftën e Ftohtë. (Një hendek rakete ekzistonte në fakt, por ende qe në avantazhin e Uashingtonit.)
Në mesin e viteve 1960, Kissinger trajtoi një tjetër temë të rëndësishme të ditës: marrëdhëniet transatlantike. Argumenti i tij i rafinuar ishte se SHBA-ja duhet të dëgjonte më shumë aleatët e saj evropianë dhe se bashkëpunimi duhej të preferohej sesa konflikti. Ndërsa privatisht ushqeu disa dyshime mbi vendimin e pamatur amerikan për të rritur ndërhyrjen e saj ushtarake në Indokinë, ai kurrë nuk i vuri në dyshim objektet strategjike të luftës në Vietnam. Pasi ishte në qeveri, si këshilltar për sigurinë kombëtare të Nikson-it, ai pranoi ta zgjaste atë konflikt pa rezultat. Ai e racionalizoi këtë përmes një fetishi thelbësor të politikës së jashtme të SHBA-së pas vitit 1945: obsesioni me besueshmërinë dhe paaftësia pasuese për të bërë dallimin midis teatrove që ishin vërtet jetike për sigurinë e SHBA-së dhe atyre që nuk ishin. (Ngjarjet do të tregonin shpejt se Vietnami ra plotësisht në kategorinë e fundit.) Me një arsyetim paradoksal, i cili do të bënte çdo realist koherent të binte nga karrigia e tij ose të saj, super-K pretendoi se SHBA-të kishin krijuar një interes strategjik duke ndërhyrë në vendin e parë, dhe se pavarësisht nga rëndësia e Vietnamit, besimi ndërkombëtar në Shtetet e Bashkuara dhe angazhimet e saj ishte në rrezik. Prandaj, një tërheqje nuk mund të mendohej.
Katër dekada më vonë, Kissinger do të ofronte një argument të ngjashëm në lidhje me ndërhyrjen në Irak dhe domosdoshmërinë që Uashingtoni të shmangë tërheqjet e nxituara. Hapja ndaj Kinës – gjoja një nga aktet e tij të gjeniut diplomatik – kishte kohë që po bëhej, dhe ne tani e dimë se në fakt ishte ideja e Nikson-it. Në fakt, Kissinger ishte shumë skeptik në fillim.
Ndërsa ishte në qeveri, analizat e Kissinger-it për çështje të ndryshme ndërkombëtare ishin shpesh të keqinformuara dhe dogmatike, dhe propozimet e tij politike të paqëndrueshme, nëse jo plotësisht të rrezikshme. Gjatë tranzicionit të hutuar demokratik në Portugali në 1974-75, për të marrë një shembull nga shumë të tillë, ai e keqkuptoi plotësisht situatën dhe aplikoi lente të ngurtë dhe binare të Luftës së Ftohtë. Ai flirtoi me një zgjidhje kiliane (d.m.th., një grusht shteti ushtarak djathtist) ose një zgjidhje tajvaneze (ndarja e ishujve Azores fort reaksionarë nga pjesa kryesore dhe; “Me sa duket,” tha ai, “vetëm të bardhët nuk kanë të drejtë për autonomi”).
Në fund të viteve 1980, ai festoi stabilitetin sistemik të Luftës së Ftohtë pak para shpërthimit të regjimeve socialiste në Evropën Qendrore dhe Lindore dhe, më vonë, vetë Bashkimit Sovjetik. Në vitet 1990, ai madje rishikoi kritikën e tij origjinale ndaj idealizmit të Woodrow Wilsonit.
Këta janë vetëm disa shembuj ilustrues, të cilëve mund t’u shtohen edhe shumë të tjerë. Kjo shtron pyetjen se përse ai është ende kaq i nderuar, i admiruar dhe i konsultuar. Për t’iu përgjigjur, duhet të përqendrohemi tek miti i Kissingerit më shumë se tek njeriu i Kissingerit. Ai ka qenë një promovues i pandërprerë, dhe shpesh i suksesshëm, i imazhit të tij si një i urtë i urtë, jo i pakuptimtë, duke guxuar t’u thotë të vërtetën brutale atyre që janë të prirur dhe të aftë për të dëgjuar dhe mësuar prej saj. Por kjo ka diçka më shumë sesa oportunizmi i thjeshtë dhe vetë-lavdërimi efikas.
Popullariteti i Kissingerit është i lidhur pjesërisht me luhatjen e Amerikës moderne midis projekteve mesianike për të shpëtuar dhe transformuar rajone të tjera, dhe zhgënjimeve të mëdha të ndjekura nga kërkesat nga një botë mosmirënjohëse për SHBA-në. Gjatë periudhave të krizës, introspeksionit dhe vetëdyshimit, retorika e zymtë e Kissinger-it dhe rekomandimet e qarta duket se ofrojnë një rrugëdalje të thjeshtë nga çdo rebus strategjik apo moral: ndjekja e interesit kombëtar; shkarkoji utopi jopraktike melioriste; mos e ngatërroni moralin me moralizimin.
Siç tha ai dikur, gjatë njërës prej krizave pas katastrofës së Vietnamit, shpesh vjen koha që SHBA-të të “përballen me realitetin e zymtë” dhe “të mësojnë të drejtojnë politikën e jashtme, ashtu siç u desh ta drejtonin kombet e tjera për kaq shumë shekuj – pa i shpëtuar”. dhe pa afat.”
Fama e Kissinger-it gjithmonë e ka pasqyruar imazhin e tij si një evropian i ditur, me theks të madh, të ndërgjegjshëm historik, që i mëson Amerikës naive rregullat e ashpra dhe të pashmangshme të politikës botërore. Jo rastësisht, dhe me gjithë rizbulimin e papritur të Wilson-it, ai ishte më pak popullor dhe me ndikim gjatë euforisë neoliberale dhe humanitare të viteve 1980 dhe 1990. Dhe jo rastësisht, ai ka rikthyer në qendër të vëmendjes pas fiaskove dramatike të luftërave amerikane të këtij shekulli, rrëzimit financiar të vitit 2008 dhe kontestimit radikal që rezultoi me globalizimin.
Ashtu si çdo hero i fantazisë, super-K qe i prerë për telashe dhe emergjenca, sepse ajo që ai ofroi ishte pa ndryshim një ligjërim krize. Çfarëdo që të mendojmë për të, shkrimet dhe politikat e tij, atëherë është
e vështirë të imagjinohet një mit më i përshtatshëm për epokën dhe dilemat e sotme sa ai.
