Archives for June 2024

INDIVIDI PËRBALLË FORCAVE TË TERRIT TE “PROCESI” I FRANC KAFKËS

June 21, 2024 by s p

Analiza e veprës – Njërën prej veprave më të njohura gjermane të të gjitha kohëve, romanin “Procesi” Kafka e shkroi në vitet 1914 dhe 1915. Romani u botua psthum (pas vdekjes), në vitin 1925. U botua i papërfunduar. Megjithëkëtë, e përmban kapitullin përfundimtar që e çon veprimin deri në fund. Romanin e përgatiti për shtyp shoku i Kafkës, shkrimtari Maks Brod (Maks Brod, Pragë, 1884 – Tel Aviv-Xhafa / Yafo, Izrael, 1968). Ky e bëri sistemimin dhe radhitjen e veprës sipas kapitujve. Vepra përmban dhjetë kapituj.

Me titullin e vet, vepra sugjeron veprimin në qendër të të cilit vihet një proces gjyqësor. Në të vërtetë, vepra është revoltë e Kafkës kundër sistemit dhe burokracisë së kohës. Si i tillë, “Procesi” nënkupton edhe luftën e njeriut të mbetur pa mbështetje, kundër atyre që janë më të mëdhenj se ai.

Gjykata si një instancë e padukshme, por megjithëkëtë ekzistuese, figuron nëpër tërë veprën. Ajo e përndjek individin i cili as që e di se çfarë faji i ngjishet dhe e dënon. Kësisoj, jeta e njeriut reduktohet në model dhe shndërrohet në forma të jetës robotike, ku ligjet dhe sistemi janë mbi jetën. “Procesi” interpretohet edhe si padiskutueshmëri dhe pashmangshmëri e fatit. Këtë e vërejmë edhe në sjelljen e Jozef K-së në fund të romanit, kur ai pa rezistencë i dorëzohet dënimit me vdekje. I tërë koncepti i tjetërsimit të cilin te Kafka e hasim edhe te “Metamorfoza”, është reflektim i përpjekjes së autorit për ta gjetur veten. Si një çifut çek që flet gjermanisht, Kafka gjithmonë ndjehej i huaj, pavarësisht se në çfarë mjedisi ndodhej. Tjetërsimi vërehet më së miri në papërcaktueshmërinë e kohës, të vendit të zhvillimit të veprimit, në numrin e personazheve (të cilët paraqiten një herë ose përnjëherë humbin në mes të veprimit), por edhe në ripërkufizimin e fajit që i ngjishte personazhit kryesor. Megjithëkëtë, në situatën në të cilën ndodhet personazhi kryesor, s’mund të bëjë asgjë, përpos ta pranojë atë, gjë që në fund edhe e bën.

Shumë prej personazheve janë nëpunës të ndryshëm bankarë, gjyqësorë apo policorë. Bie në sy edhe atmosfera e interierit dhe e eksterierit që e pasqyron Kafka në roman. Hapësirat gjyqësore ndodhen në tavane, në pjesët e varfra, periferike të qytetit. Pranë hapësirave gjyqësore kryhen punë të përditshme, si për shembull larja e rrobave. Ndjenjat e ankthit dhe paradoksalizmi i veprimeve krijojnë dimensionin kafkian të romanit dhe reflektojnë dimensionin psikologjik të tij. Më e keqja nga të gjitha është fakti se personazh kryesor mund të jetë cilido njeri në botë. Ai është njeri i zakonshëm dhe kjo vërehet edhe te emri i tij. Ai nuk ka një identitet të plotë, por vetëm emër dhe inicial – Jozef K. Në vend të tij mund të jetë kushdo qoftë. Këtu qëndron edhe kanosja më e madhe e romanit.

Për këtë arsye “procesi” i Kafkës është bërë sinonim i situatave absurde në të cilat ndodhet njeriu, pa fajin e vet. Prej situatave të tilla nuk mund të nxirret me logjikë. Në rrethana të tilla s’i tjetër pos të pranojë gjendjen në të cilën ndodhet.

Është një vepër e madhe dhe e rëndësishme e modernes e cila si asnjë tjetër tregon absurdin e shoqërisë moderne dhe të njeriut të ngatërruar në të.

Elementet letrare

Gjinia letrare: epika; Lloji letrar; roman; Vendi ku zhvillohet veprimi: qytet evropian i papërcaktuar; banesat e zonjës Grubah (dhoma e Jozef K.-së), salla e gjykatës, banesa e avokatit, banka, banesa e piktori Titoreli, gurorja; Koha e zhvillimit të veprimit: shekulli XX; Tema: procesi gjyqësor ndaj një njeriu të fajësuar në mënyrë të pabazuar; Ideja: pasqyrimi i absurdit të shoqërisë dhe individit i cili aty nuk ka mundësi të dëshmojë pafajësinë e vet.

Përmbajtja e shkurtër e veprës

Jozef K. është një nëpunës bankar i cili zgjohet në ditëlindjen e vet të tridhjetë me një trokitje në derë. Në dhomën e tij hyn një i panjohur, ndërsa tjetri e pret në dhomën tjetër. Prezantohen si nëpunës gjyqësorë të cilët kanë ardhur për ta arrestuar. Arsyet nuk duan t’ia tregojnë. Jozef K. mendon se krejt kjo nuk është veçse një shaka e pa kripë e kolegëve të byrosë. Pranon të merret në pyetje nga inspektori i cili i thotë se deri në fillim të gjykimit, është i lirë. Jozef K. e pa të udhës që lidhur me rastin ta njoftonte edhe pronaren e banesës, zonjën Grubah (Grubach), pastaj zonjushën Byrstner (Bürstner), në dhomën e së cilës zyrtarët kishin ndenjur atë mëngjes. Për ta qetësuar, Jozef K. e mbyti me puthje zonjushën Byrstner.

Thirrja telefonike e njofton Jozef K.-në se hetimi i rastit të tij është caktuar për të dielën. Nëpërmjet telefonit nuk ia treguan kohën, por vetëm adresën. Jozef K. supozoi vet se marrja në pyetje fillon në orën nëntë të mëngjesit. U nis vetë. Nuk dëshironte që në krejt këtë ta implikonte as ngasësin e taksisë. Kur mbërriti para ndërtesës, i pengoi fakti se ishte një godinë tejet e madhe me shumë shkallë dhe kate të veçanta. Ai s’e kuptonte se cila ishte banesë e vërtetë. U përcaktua për do shkallë dhe derisa ngjitej, e hidhte syrin në çdo hapësirë për ta gjetur atë që kërkonte. Nuk pa veçse një mori familjesh të varfra të cilëve u thoshte se e kërkon zdrukthëtarin Lanza. Në katin e pestë sheh një grua e cila lante do tesha fëmije. Ajo e udhëzon në një derë. Dalëngadalë mbërrin në një hapësirë që i ngjan sallës së gjyqit. Njeriu për të cilin pandehu se ishte gjyqtar, i tha se është vonuar një orë. Publiku në sallë e përshëndet, herë me duartrokitje, herë me heshtje.

Shpejt gjyqtari kryesor filloi me pyetjet, duke e pyetur ndërmjet tjerash Jozef K.-në në ishte ai piktor. Jozef K. menjëherë ia filloi me arsyetimet, duke e hedhur notesin e gjyqtarit dhe duke e përshkruar arrestimin e tij. Sakaq e nuhati se të gjithë në sallën e gjyqit kanë do karfica, ndaj mendoi se të gjithë ata s’ishin veçse nëpunës fëlliqur. Donte të dalë dhe të shkojë. Për gjestin e tillë gjyqtari ia bëri me dije se i rrezikoi të gjitha përparësitë që do të mund t’i kishte si një njeri i pafajshëm. Doli me vrap, duke lënë pas vetes turmën e njerëzve të cilët filluan ta analizojnë rastin e tij.

Jozef K. vendosi vetë të paraqitet në gjykatë. E priti po ajo grua eë cila lante tesha. Në bisedë e sipër, mësoi se ishte grua e shërbyesit gjyqësor dhe se banonin aty pa kompensim, në shkëmbim të punës që bënin. Bisedën e Jozef K.-së dhe të gruas së re e ndërpreu një student i drejtësisë. Jozef K. i shikoi nga distanca, i pa të putheshin, pa studentin që e mori gruan me vete. Pastaj i vjen burri i cili i ankohet Jozef K.-së për sjelljen gruas dhe të studentit. Por nuk i ankohet kujt nga frika e humbjes së vendit të punës.

Shërbyesi gjyqësor e shoqëron Jozef K.-në nëpër gjykatë. U ngjiten shkallëve të larta, hyjnë në hollin ku presin të akuzuarit. Në të ecur Jozef K. fillon të ndjehet i lodhur. I lutet shërbyesit ta shoqërojë jashtë, por ai refuzon. Jozef K. ndjen marramendje dhe fillon të bërtasë. Britmën e tij e dëgjon një grua në zyrën aty pranë. Ajo i thotë se secili që vjen për herë të parë në gjyq, ndjehet i tillë. I sugjeron zotërisë që punon në zyrën e saj, që ta çojnë Jozefin në ambulancë. Por ai i lut që ta shoqërojnë jashtë. Dy policë e rrokën për krahësh dhe e nxorën Jozef K.-në jashtë. Jozefi K. mendon sesi gjykata, si një ajër i ndotur, ndodhet kudo, ndërsa ky s’e sheh.

Jozef K. tenton të bisedojë me zonjushën Byrstner, por ajo i shmanget. I dërgon edhe letër, por nuk merr përgjigje. Të dielën vëren se në dhomën e saj do të vendoset një banore e re, zonjusha Montag. Më në fund Jozef K. i drejtohet edhe pronares së banesës, zonjës Grubah, me të cilën nuk ka folur me javë të tëra. Episodi në të cilin takon dy nëpunës para të cilëve qëndron rrahësi, i krijon huti akoma më të madhe. Në të vërtetë rrahësi kishte marrë për detyrë t’i rrahë dy zyrtarët për arsye se Jozef K. i ishte ankuar ndaj tyre gjyqtarit. Edhe pse Jozef K. i thotë rrahësit që t’i lëshojë, por ky s’e dëgjon. Jozef K. largohet.

Jozef K.-në e viziton xhaxhai i vet Karli i cili është i brengosur për rastin e Jozef. K.-së. Rasti i tij do ta dëmtonte tërë familjen. I kërkon atij të shkojnë te një mik i tij avokat për ta përfaqësuar ai. E takojnë avokatin dhe habiten se ai ishte i njoftuar për rastin. Madje atje kishte qenë edhe prokurori kryesor. Avokati Huld ishte i sëmurë dhe ndodhej i shtrirë në shtrat. Për të kujdesej Leni. Ajo del me Jozef K.-në dhe që të dy lëshohen në aferë dashurie. Jozef K. u kthye pas disa orëve. Kur u kthye, xhaxhai e qortoi ngase e kishte lënë prokurorin që ta priste. Përveç kësaj, vajza mund të ketë qenë dashnore e avokatit.

Jozef K.-në gjithnjë më tepër e preokupojnë mendimet për rastin e tij. Në punë nuk është në krye të detyrës dhe ku s’i shkon mendja. Të gjithë janë të njoftuar me rastin e tij. Midis tyre edhe një sipërmarrës i cili e sugjeron ta vizitojë piktorin Titoreli. Ai i pikturon portretet e nëpunësve gjyqësorë. Si i tillë ndoshta do të mund t’i ndihmonte. Jozef K. e viziton gjyqtarin i cili jeton në pjesën akoma më të varfër të qytetit se ajo ku ndodhej gjykata. Piktori ia ofron ndihmën e vet nëpërmjet personave të gjykatës që i njihte. I flet për epilogët e mundshëm të rastit të tij. Derisa piktori ia tregonte opsionet e aktgjykimit, Jozef K. përsëri u ndje keq, sikur u ngulfat nga ajri. U largua nga banesa e piktorit, pa i thënë se cilin prej aktgjykimeve e parapëlqen. Piktori e përcjell duke kaluar nëpër një korridor të ngjashëm me hollin ku ndodheshin zyrat e avokatëve ku nuk ishte ndjerë mirë. Jozef K. mban një shami mbi hundë dhe i shoqëruar nga shërbyesi gjyqësor del prej ndërtese.

Jozef K. vendos që rastin ta marrë në duart e veta. Shkon te avokati për t’i thënë se heq dorë nga bashkëpunimi. Avokati ia kthen duke i thënë se nuk është durimtar. Sidoqoftë, Jozef K. i jep fund bashkëpunimit. Punët për Jozef K.-në ndërlikohen. Një ditë i kërkojnë në punë që t’ia tregojë një italiani katedralen. Ndonëse klienti nuk u paraqit, Jozef K. hyn vetë. Aty takon klerikun i cili ia rrëfen parabolën për njeriun nga fshati dhe rojtarin. Kleriku i sugjeron që në procesin e tij mos të bazohet gjithaq në ndihmën e huaj dhe të qëndrojë larg femrave.

Procesi filloi në 30-vje3torin e ditëlindjes së Jozef K.-së dhe përfundon në 31-vjetorin e ditëlindjes së tij. Atij i vijnë dy burra të veshur me rroba të zeza. Jozef K. i pret me gatishmëri të plotë, sikur e dinte se do të vijnë. Ishte i veshur me tesha të zeza. Nuk ofron rezistencë dhe i lejon që ta marrin. E çojnë në gurore. Kokën ia mbështesin mbi një gur. Njëri prej tyre e nxjerr thikën prej kapotës së vet. Luanin me thikën sikur të pritnin që ta merrte ai për ta vrarë veten. Më në fund, njëri prej dy nëpunësve ia nguli Jozef K.-së thikën në zemër dhe e vrau.

Fjalët e fundit të tij ishin: “Sikur një qeni!”

Njëherazi mendonte për turpin që e përshkonte gjithë procesin që do ta mbijetonte.

* * *

Personazhet: Jozef K., zonjusha Byrstner (Bürstner), zonja Grubah (Grubach), zonjusha Montag, nëpunësit gjyqësorë, inspektori, avokati Huld, xhaxhai Karl, vajza Leni, piktori Titoreli, studenti i drejtësisë, shërbyesi gjyqësor…

* * *

Shënime për autorin

Franc Kafka (Pragë, 3 korrik 883 – Kierling, Klostemeuburg, Austri, 3 qershor 1924) është shkrimtar austriak me përkatësi etnike hebraike. Ka lindur në Pragë. Ka lënë gjurmë në letërsi me mënyrën e veçantë të të shkruarit dhe me temat interesante, disi të errëta. Për Kafkën është shkruar shumë. Me veprën dhe personalitetin e tij janë marrë kritikët letrarë më eminentë të botës, filozofët, estetët, psikanalistët, neurologët etj. Vepra dhe personaliteti i tij studiohen edhe sot, njëqind vjet pas vdekjes së tij. Me Kafkën merret çdo brez studiuesish. Figura e tij është ngritur në mit. Konsiderohet kryeidhull i modernizmit. Studiohet në të gjitha universitetet e botës. Për gjendjen psikike të tij kanë lindur shumë teori. Tendenca për të bërë vetëvrasje ishte provë e një çrregullimi psikik të tij. Lindi në një familje të pasur në të cilën mbizotëronte babai Herman Kafka (Hermann Kafka, Osek, Çeki, 1852 – Pragë, 06.06.1931). Profesor Stenli Korngold (Stanley Alan Corngold, 1934- ) babanë e Kafkës e përshkruan si një “person dominues që e njeh mirë natyrën e njeriut”. Nënë e Kafkës ishte Julie Kafka (1856 – Pragë, 1934).

Që të tri motrat e Kafkës – Valli, Elli dhe Otla përfunduan në kampet naziste.

Valerie “Valli” Kafka Pollak lindi në Pragë më 25.09.1890. Vdiq në vitin 1942 në kampin nazist të përqendrimit, Çellmo të Polonisë.

Ottilie “Ottla” Kafka lindi në Pragë më 29.10.1892. Vdiq më 17.10.1943 në kampin nazist të Aushvicit (Auschwitz).

Gabriele “Elli” Kafka lindi në Pragë më 22.09.1889. Vdiq në kampin nazist të përqendrimit në vitin 1944.

Shënim: Stenli Korngold (Stanley Alan Corngold, 1934- ) është studiues letrar amerikan, profesor i gjermanishtes dhe i letërsisë krahasuese (komparative) në Princeton University.

* * *

Në vitet 1889-1893 Kafka u shkollua në Pragë në Shkollën gjermane për djemtë. Pasi kreu shkollën fillore, u regjistrua në gjimnaz. Pas mbarimit të gjimnazit u regjistrua në fakultet për të studiuar kiminë. Pas kimisë kalon në letërsinë gjermane dhe në histori. Pas kësaj regjistrohet në drejtësi. Gjatë jetës krijonte të ardhura duke punuar si jurist, ndonëse gjithmonë dëshironte të bëhej shkrimtar. Në saje të babait, materialisht Kafka ka qenë i siguruar.

E kanë përshkruar si person të cilin gjithmonë e ka munduar epshi. Gjatë jetës, shpesh i ka vizituar bordelet.

Lidhjet intime të Kafkës – Një lidhje të gjatë e ka pasur me Felice Bauer me të cilën takohej kohë pas kohe. Me të komunikonte më së shumti nëpërmjet letrave. Ishte dy herë i fejuar me të. Lidhjet e tjera i ndërpreu në vitin 1917 kur e goditi sëmundja e rëndë e tuberkulozit.

Në vitin 1920 u fejua me Juli Voriçek, një pastruese e varfër e dhomave të hotelit. Duke qenë e fejuar me Felicen, e tradhtonte me çifuten Margarita Bloh, e cila ishte shoqe e Felices e cila jetonte në Berlin dhe sikur ai vetë, ishte çifute. Flitej se me Margarita Bloh, Kafka ka pasur fëmijë për të cilin ky s’kishte ditur. Fëmija paska vdekur shpejt pasi kishte lindur. Por ka studiues që thonë se kjo histori nuk është e vërtetë.

Kryeidhulli i modernizmit, Franc Kafka ka qenë në lidhje edhe me Dora Diamant.

Mbante lidhje dhe letërkëmbim me gazetaren dhe shkrimtaren çeke Milena Jasenska. “Letra Milenës” (Briefe an Milena) botuar në vitin 1952 është një dokument tronditës për përjetimet shpirtërore gjatë miqësisë me Milena Jasenskën në vitet 1920-1923.

Ndonëse kurrë nuk u martua, Kafka e çmonte institucionin e martesës dhe të familjes.

Shënim:

Felice Bauer (Prudnik, Poloni, 18.11.1887 – Rye, Nju-Jork, 15.10.1960);

Juli Voriçek (Julie Wohryzek) lindi në Pragë më 28.02.1891. Vdiq në Polonisë më 26.08.1944, në kampin nazist të përqendrimit Aushvic / Auschwitz;

Margarita Bloh (Margareth Bloch / Grete Bloch) lindi në Berlin më 21 mars 1892. Vdiq në vitin 1944 në kampin nazist të përqendrimit Aushvic / Auschwitz – Brikenau;

Dora Diamant (Pabiance, Poloni, 1900 – Londër, 1952);

Milena Jasenska ka qenë gazetare, shkrimtare, botuese dhe përkthyese çeke. Lindi në Pragë më 10 gusht.1896. Vdiq më 17 maj 1944 në kampin nazist të përqendrimit Ravensbrück në Gjermani.

* * *

Ndikimi i Kafkës në letërsinë bashkëkohore është i jashtëzakonshëm. Ai është një prej autorëve universalë të letërsisë botërore dhe krijues i modeleve poetike më sugjestive të shekullit XX.

Kafka ka shkruar tregime, aforizma, romane dhe letra. Veprat e tij i lidh uniteti shpirtëror. Përkundër faktit se krijonte nën përshtypjet e romantizmit, të traditës evropiane siç e kanë kultivuar shkrimtari gjerman Johan Volfgang Gëte (Johann Wolfgang Goethe, 1749-1832), romancieri dhe novelisti rus Fjodor Mihajloviç Dostojevski (1821-1881) dhe romancieri francez Gystav Flober (Gustave Flaubert, 1821-1880), si dhe të doktrinës heteroortodokse çifute, Kafka deri më sot ka mbetur si një prej autorëve që nuk mund të sistemohet në asnjë prej drejtimeve letrare. Megjithëkëtë, përfaqësues të shumë drejtimeve letrare e marrin Kafkën si paraardhës të tyre. Të gjithë romancierët që kanë ardhur pas Kafkës, u referohen veprave si një fillimi të prozës tregimtare moderne.

Veprat e tij e përshkruajnë realitetin e vrazhdët dhe të hirtë në të cilin personazhet kryesisht janë të shtypur në luftën e pandërprerë me sistemin burokratik të ashpër.

Kjo vërehet më së miri në veprat siç janë “Amerika”, “Procesi”, “Kështjella” dhe “Metamorfoza”. Në veprat e Kafkës kemi një atmosferë në të cilën personazhet janë disi të humbur dhe nuk janë në gjendje të komunikojnë me të tjerë.

Kafka hoqi dorë prej pikëpamjeve religjioze dhe iu kthye filozofisë. U shndërrua në një prej shkrimtarëve shpirtërorë më të njohur të shekullit XX.

Në të gjallë, iu botuan dy përmbledhje tregimesh. Do shkrime iu botuan edhe nëpër revista. Sa qe gjallë iu botuan tregimet “Vëzhgimi”, “Mjeku i fshatit”, “Zjarrndezësi”, “”Metamorfoza” dhe “Dënimi”.

Në vitin 1931 dolën nga shtypi tregimet “Gjatë ndërtimit të murit kinez”.

Kafka i kishte lënë porosi shkrimtarit Maks Brod që t’ia digjte romanet “Procesi”, “Kështjella” dhe “Amerika”, por ky porosinë nuk ia çoi në vend. Në vitin 1917 iu paraqit tuberkulozi. Në vitin 1924 gjendja shëndetësore iu përkeqësua. U kthye në Pragë ku kujdesej e motra Otla (Ottla). Vdiq në Kierling, Klostemeuburg, Vjenë më 3 qershor 1024.

Xhelal Zejneli

Mediat, publiku, informacioni…

June 21, 2024 by s p

Prof. Milazim Krasniqi/

Ngado që të sillesh, dëgjon ankesa në përmbajtjet e medieve vizive. Të gjithë disi moralizojnë. Po i pyete pse i shikojnë përmbatjet që u duken të këqija e të dëmshme, rrudhin krahët. Në kohën kur ka diversitet të madh medial, vendor e global, mundësia e zgjedhjes është shumë e madhe. Prandaj, publiku vetëm duhet të edukohet që të di të refuzojë atë që nuk e pëlqen. Në rast të refuzimit të madh, ai refuzim reflektohet në shikueshmëri, në reklama, në të ardhurat e medies, gjë që e detyron ose ta ndryshojë qasjen programore, ose ta mbyll dugajen. (Ndikimin dhe përgjegjësinë e publikut mbi medien e trajton qasja liberale në studimin e medieve dhe mendoj se ka shumë argumente në këtë qasje.) Mbetet vetëm një mundësi: aftësimi i publikut që të përzgjedhjë çka i bën dobi, çka i shijon e pastaj të refuzojë të tjerat. (Me këtë problem qenkam mërzitë edhe para shtatë vitesh po këtu, me këtë titull paksa arrogant.)

PUBLIKU E DO, MEDIA VETËM SA E PËRHAPË LIGËSINË

Jo vetëm vendin tonë, po botën mbarë e ka kapluar epidemia e lajmeve të rreme, e dezinformatave, e spinit, e indoktrinimit, e sulmeve ad hominem, e gjuhes së urrejtjes dhe e degradimit të komunikimit medial e politik. Shembulli më dramatik ishte në fushatën për president të SHBA-ve, nga e cila tashmë ka lindur një luftë e ashpër ndërmjet establishmentit dhe medies mejnstrim. Edhe vendi ynë tashmë është pllakosur nga kjo epidemi. Disa prej nesh, vërtet çmeritemi nga pasioni i disa medieve dhe i disa politikanëve për të gënjyer, për të mashtruar. Por, unë besoj se për përhapjen masive të formave të deformuara dhe imorale të komunikimit, më shumë se sa mediet, kanë faj vetë qytetarët, publiku. Publiku është shndërruar në një lloj voajeri psikopat, që ka qejf të shoh aktet imorale të të tjerëve, që të kënaqë perversitetin që fsheh në vete. Faktikisht, mediet vetëm sa ndihmojnë që të legalizohet perversiteti dhe deskruksioni, i cili ekziston në masat e njerëzve. Mediet e koncentrojnë në agjenda konkrete atë perversitet e destruksion, por ai ekziston dhe vepron në formë okulte në mendimet dhe sjelljet e publikut. Pra, ky publik e dëshiron dezinformatën, e dëshiron sulmin ad hominem, e ka qejf gjuhën e urrejtjes, e ka qejf dhunën. Kjo është e vërteta e hidhur e shoqërisë sonë. Faji i faturohet medies, por kryefajin e kanë vetë qytetarët e çmoralizuar, pra publiku i pangopur me perversitete. Po të mos e kishte ky publik në qejf dezinformatën, perversitetin, gjuhën e urrejtjes e dhunën, do ta refuzonte, edhe si përmbajtje mediale. Në atë rast edhe mediet do ta braktisnin, sepse nuk do të kishin kujt t’ia shisnin atë produkt. Pra, ajo që shohim në medie e në politikë, si komunikim i deformuar dhe imoral, realisht është gjendja morale e qytetarëve. Mediet janë një lloj pasqyre, ku ata njerëz perversë, e realizojnë aktin e onanisë së tyre, të shkrirë në masë, në publik. E vërteta është se një pjesë e publikut-qytetarëve vuajnë nga këto produkte mediale jonormale. Por ata që vuajnë nga presioni që shkakton kjo çoroditje, janë pakicë në shoqëri. Ndaj, ata shikojnë zemërplasur, por nuk kanë asnjë mundësi që ta ndryshojnë gjendjen. Prandaj konsideroj se epidemia e tillë do të përhapet edhe më shumë. Deri kur? Deri sa të ndodhë përmirësimi moral i shoqërisë dhe të funksionojë shteti mirëfilli ligjor.

Shpresëdhënëse – Mbresa nga “Një Mbrëmje së Bashku e Qendrës Kërkimore për Fëmijë Shën Juda”

June 21, 2024 by s p

Rafaela Prifti/

Shpresëdhënëse është fjala përmbledhëse e darkës së parë Një Mbrëmje së bashku e Spitalit Kërkimor për Fëmijë Shën Juda dhe takimi i parë i AFC USA me drejtuesit e këtij institucioni të shquar mbajtur në Boston Harbor Hotel më 7 qershor. Themeluar mbi 70 vjet më parë nga aktori, producenti dhe filantropisti amerikan me origjinë libaneze, Danny Thomas, (1912 – 1991), Qendra spitalore për Fëmijë e njohur me emrin “Saint Jude” u hap në Memphis, Tennesse në vitin 1962. Historia e jetës së Danny Thomas, prej nga nisi edhe përkushtimi i tij për të mos lënë asnjë fëmi të shuhet në agun e jetës (“No child should die in the dawn of life”) ka frymëzuar dhe ka gjetur mbështetje e përkrahje nga breza të tërë të ekspertëve, mjekëve, sponsorëve dhe ekipeve të administratorëve që ndihmojnë çdo ditë për gjetjen e kurave të kancereve tek fëmijët dhe sëmundjeve të rënda në pediatri.

Tre breza të Saint Jude në atë sallë ishin dëshmia më e mirë e një trashëgimie të suksesshme prej shtatë dekadave. “Darka e parë e këtij lloji,” tha, mes të tjerave Judy Habib, Kryetare e Bordit të Qendrës Spitalore për Fëmijë Saint Jude, “u nisi si një ide, vetëm dy muaj më parë, për një takim formal në Boston ku gjendet qendra administrative e spitalit të fëmijëve.” Por nga çdo detaj i mbrëmjes, duke filluar nga paraqitja e punimeve artistike të pacientëve, shoqëruar me një përshkrim të shkurtër jetësor, tek mesazhi përshëndetës i Marlo Thomas, bija e themeluesit të Saint Jude, video montazhet me pacientët e vegjël, eleganca e dekorimit, menysë, prezantimi i ankandit, përzgjedhja e muzikës, ishte e vështirë të besoje se organizatorët kishin mundur të arrinin të gjitha në aq pak kohë.

Drejtuesi tjetër i mbrëmjes, Dr. George Dekki nga Beth Israel Deaconess Medical Center tregoi sesi qysh fëmijë, ai kishte filluar të ndihmonte duke shkuar “derë me derë” me një kuti të vogël që e kishte ruajtur, për të mbledhur ndihma për Saint Jude. Dhe brezi i tretë në familjen Dekki, vajza e tij, tashmë e diplomuar, tregoi sesi në moshën 11 vjeçare ishte njohur me Suzane, e cila më pas e humbi betejën me kancerin. Kompozimi i një kënge kushtuar asaj “Një Akullore me Suzanën” (Ice Cream with Suzanne), të cilin e kishte interpretuar shumë herë qysh atëherë, përcolli tek pjesëmarrësit dhembshurinë njerëzore që nuk njeh moshë.

Nga rrëfimet e folësve që përshkruanin nisjen e udhëtimit të atyre që sot i përkasin brezit të themeluesve shihej filli i vazhdimësisë nga krijuesit tek ardhmëria. Për AFC USA, një shoqatë që feston pesë vjetorin këtë vjeshtë, “pjesëmarrja në darkën The Boston Hope Dinner vendoste lidhje me një institucion pararojë në arenën kërkimore të kurimeve dhe të luftës kundra kancerit tek fëmijët në Amerikë dhe në mbarë botën me programin e tyre të aleancës globale Saint Jude Global Alliance,” thanë Presidentja e AFC Roberta Nashi Panariti dhe Dr. Albana Mihali, MD, FACP.

“Vizioni i një shoqate me jetëgjatësi të tillë si Saint Jude,” tha Presidenti dhe Drejtuesi Ekzekutiv, Dr. James Downing, “është vazhdimësia e misionit të saj nga krijuesit tek ardhmëria –founders to future.” Por në rrafshin praktik që përherë e më tepër vlerësohet forca e komunitetit dhe e shoqatave si Albanians Fighting Cancer ku pjesëtarët japin kohën dhe energjitë për të qenë pranë njëri tjetrit në kohë të mira dhe të këqija.

Shpresa për t’i dalë mbanë luftës kundra kancerit vjen nga moria e terapive të avancuara si edhe nga optimizmi që përftohet nga prania në komunitet. Këto ide theksoheshin edhe në esenë e botuar këto ditë nga Shoqata Amerikane e Kancerit (American Cancer Society) Shpresë Përmes Përparimit.

Projektet dhe organizata kërkimore të kancerit janë shumëfishuar veçanërisht në dhjetëvjeçarët e fundit por kjo shoqërohet me sfidat e veta për sa i takon financimit të studimeve të kushtueshme për të kuruar dhe shpëtuar jetë. Prandaj darka të tilla si The Boston Hope Dinner i kushtohen mbledhjes së fondeve dhe gjetjes së sponsorëve të rinj. Dikur Dr. Dekki dhe moshatarët e tij shikonin baballarët e tyre dhe dilnin me kutinë e vogël në fushata bamirësie, sot pjesëmarrësit e darkës dhe përkrahësit shtypnin butonat në telefonat e dorës. Pavarësisht nga koha dhe vendi, dëshirën për të qene pranë njëri tjetrit e ndiejmë njësoj sepse duam që dikush ta hap derën dhe të na shoh si jemi. “Tell someone I am here,” ishte jo vetëm rrëfim prekës i një fëmije me kancer në Nikaragua që trajtohej nga Dr. Silva, Presidenti i atëhershëm i qendrës spitalore Saint Jude, por edhe “momenti kur e gjithë qasja ndaj sëmundjes, që trajtohej deri atëherë pas dyerve të mbyllura, ndryshoi nga mjekët dhe ekspertët tek kujdesi aktual për pacientët dhe të mbijetuarit nga kanceri në fëmijëri, i konceptuar si një tërësi komplekse,” tha Presidenti dhe Drejtuesi Ekzekutiv i Saint Jude, Dr. James Downing.

Lamtumirë At Antonio Bellushi, Bilbil i Gjuhës Shqipe dhe Arbërisë

June 21, 2024 by s p

Edhe pse të larguar 600 vjet më parë, pas vdekjes së Skënderbeut, Arbëreshët e Italisë nuk i harruan kurrë rrënjët e tyre të lashta.

Arbëreshi i ndritur i Kombit At Antonio Belushi, studiues i hollë i trevave shqiptare dhe gjithë gjenezës së saj ka ndërruar jetë.

Kemi pasur fatin me Qemalin ta takojmë dhe intervistojmë në 100 Vjetorin e Vatrës dhe në Konferencën shkencore të saj. Arbëreshi i shquar pasi mësoi për shkollat shqipe “Alba Life” na la porosi: “Kurrë mos e harroni Gjuhën Shqipe! Punoni deri në frymën e fundit me fëmijët shqiptarë që të mos asimilohen. Gjaku na thërret të gjithëve”!

Është porosia e një Rilindasi të madh, është porosia për të mos harruar Gjuhën Shqipe, për të cilën shkriu jetën e tij.

Dhe me këtë porosi të Tij kujtoj vargjet e krijuara nga At Antonio Belushi si:

Arbëresh je ti, mos e harro,

Gjuhën e mëmës ti mos e largo,

Kujtimin e Atdheut ti në zemër shtërngo,

Farën e Skëndërbeut ti sot trashëgon!

Antonio Bellushi është prift arbëresh, gazetar, shkrimtar, pedagog, etnolog, lindur në vitin 1934 në Frashinetë të Kozencës, (Itali) sipas Wikipedias.

Është diplomuar për filozofi e teologji. Ka shërbyer si prift famullitar arbëresh. Ka themeluar revistat “Vatra Jonë, “Lidhja”, shoqatën kulturore dhe shtëpinë botuese “Gjergj Kastrioti”, Bibliotekën Ndërkombëtare “Bellusci”. Ka botuar studime në periodikët “Shejzat”, “Zgjimi”, “Katundi Ynë”, “Studime Filologjike”, “Përparimi”. Qysh nga viti 1962 ka bërë udhëtime, studime dhe kërkime etnografike në vende të ndryshme, ka marrë pjesë në veprimtari shkencore në kuvende, kongrese në Itali, Shqipëri, Kosovë, Itali, SHBA, Australi. Ka botuar librat “Këngë fetare arbëreshe”, “Argalia në tekstet popullore arbëreshë në Frasnitë”, “Magjia, mite dhe besime popullore në katundet arbëreshë”, “Fjalor Frazeologjik i Arbëreshëvet në Itali dhe Arbërorëve në Greqi”, “Blegtoria në Frasnitë”, :Kërkime dhe Studime ndër Arbërorët të Elladhës”, “Antologjia Arbëreshe”, “Arbërorët-Arvanitë”.

Është nderuar nga Qeveria Italiane, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Qeveria e Kosovës, etj.

Dritë paçin veprat e tua përjetësisht!

Lamtumirë!

Kozeta Keze Zylo

GENOCIDI NDAJ SHQIPTARËVE SI TEORI DHE PRAKTIKË ANTINJERËZORE. REZOLUTAT PËR GENOCIDET SI TË PADËSHIRUARA NGA DREJTËSIA EVROPIANE

June 21, 2024 by s p

80 vite nga genocidi grek mbi Çamerinë

Nga Hyqmet Zane

Gazetar, studiues i çështjes çame

Shekulli XX ka shënuar veç dy luftrave botërore, por enkas për shqiptarët si komb ka “rezervuar” situata me krime kundër njerëzimit deri në genocid. Çamëria dhe Kosova, por edhe vetë Shqipëria kanë pësuar genocidet greke, serbe dhe komuniste. Në dallim nga genocidi nazist ndaj hebrejve gjatë Luftës II Botërore që ishte në përmasa të mëdha, por që u dënua nga gjyqi i Nurenbergut, për çamët, kosovarët nuk ka asnjë gjyq veç për Kosovën më 1999 ishin Shtetet e Bashkuara që u bënë bashkë me shtetet aleate dhe shpëtuan Kosovën nga pushtimi serb. Ndërkohë që fajtorët dhe shkaktarët nuk janë dënuar edhe sa udhëheqësia e Serbisë krenohet për këtë genocid dhe vazhdon ta quaj Kosovën pjesë të saj.

Por kur vjen fjala e genocidit grek mbi Çamerinë dhe shqiptarët banorë të saj, ka shumë pyetje dhe hamendësi, ka shumë faje dhe mosvëmendje për atë çka ndodhi në atë tokë të lashtë dhe krenare.

Të mos dënosh genocidin e Srebrenicës dhe genocidin ciklik ndaj shqiptarëve në histori, është krim në vetvete! Këta nuk kanë as komb, as gjak dhe as fe! Në njërën anë shkon në Hagë për propagandë dhe përdor Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës dhe në anën tjetër darkon me dy udhëheqësit e Ushtrisë së Republikës Serbe që urdhëruan dhe zbatuan genocidin. Historia dhe kombi do t’i gjykojë!

Ka dhe kziston një konventë që flet për krime lufte, për krime kundër njerëzimit dhe genocid. Nëse do ti referohemi kësaj konvente të sanksionuar si në të gjitha konventat dhe deklaratat për të drejtat e njeriut, vetëm për problemin çam nuk është respektuar asnjëra. Jo se nuk e dinë para së gjithash europianët, por edhe SHBA, por duket se ka një marrëveshje si nën tavolinë të cilat kanë pushtllik si të gjitha punët që bëhen nën tavolinë. Më e keqja akoma është se edhe rezoluta e ashtëquajtur për Çamërinë e 2004 u katandis në një letër bakalli. Nuk u hartua nga një njeri, por u shkruajt mbi nazën e repektimit të konventave dhe deklaratave të të drejtave të njeriut nga parlamenti shqiptar, pjesë e të cilës janë edhe ca që flasin në emër të Çamërisë, bëjnë shou mediatik dhe japin shfaqje në sallë parlamenti. Por kur vjen puna për atë strategjinë e zgjidhjes së çështjes çame, kur vjen puna për atë mirëkuptimin njerëzor në mes të vetë çamëve përmes shoqatës patriotike Çamëria, ajo nëpërkëmbet, shmanget, harrohet zbatimi i statutit dhe një parti politike me emrin PDIU e uzurpon veprimtarinë e kësaj shoqate.

Unë që i them këto jam një çam me nënë dhe baba, jam një intelektual i angazhuar shpirtërisht, fizikisht dhe sinqerisht në trajtimin e kauzës së Çamërisë, jam nga dëshmitarët e asaj mbledhjes së parë që u bë në atë fillim janari 1991 në Tiranë dhe organizator i shoqatës Çamëria në Elbasan. Janë 31 vjet e ca angazhime mediatike dhe publicitare, në TV Dardan dhe autor i disa librave, jo thjesht me historizime dhe akademizma, por me trajtesa të ditë pas ditshme, muaji pas muaji dhe vit pas viti, që më japin të drejtën të kërkoj se çfarë bëhet me shoqatën Çamëria, kush po e drejton atë, përse nuk mblidhet Këshilli kombëtar e të tjera si këto pyetje që janë në të drejtën e çdo çami që nuk mund ti nëpërkëmbë një njeri që ka interesa për ndërtime pallatesh apo për përfitime personale. E them kështu sepse kauza e Çamërisë është sa e drejtë po aq edhe e vështirë, po ashtu siç është një amanet i atyre që dhanë jetën jo në ndonjë luftë, por të vrarë, të therur nga dora gjakatare e andartëve grekë që gjakun dhe vajin e derdhën në det, aq shumë u vranë. Pa folur pastaj për rreth 3 mij të tjerë që një ehrë në vit venë dhe u bëjne homazh në një memorial ku më pas çdo gjë lihet në harresë.

Për shkak të interesave të mia intelektuale dhe angazhimeve në jetën politike dhe shoqërore, ndjehem i fyer për abuzimet që bëhen në emër të Çamërisë, si unë dhe shumë e shumë intelektialë të tjerë që nuk konsiderohen, që nëpërkëmben, shmangen dhe nuk u përmëndet emri nga ata që flasin abuzivisht në emër të Çamërisë. Unë nuk kam nevojë as për medaljë apo një “pjatë mirënjohje”, se veprën që bën çdo njeri e lexon koha, ajo mbetet do apo nuk do një individ me padinjitetin si institucion që nuk i bën nder Çamërisë.

Kur diktatori Enver Hoxha bëri ato që bëri me shqiptarët e Çamërisë, i vrau, i burgosi dhe i internoi sa i deshi qejfi, erdhi një ditë që ai vdiq me faqezillëkun e tij si një tradhëtar i kombit. Faktet flasin dhe janë kokëforte si për Kosovën dhe për Çamërinë. U desh ndryshimi i sistemit që ne të gjenim vehten dhe të organizoheshim dhe bëmë shumë mirë deri më 2013, kur e3dhe u bëmë me deputetë çamë në parlamentin shqiptar. Pikërisht atëherë u nda pjesa e idealeve duke mos u përfillur dhe u kap pjesa e interesave personale të individëve dhe sot më 2022 kemi tre deputetë çam në PS dhe tre deputetë çam tek PDIU. Ata mund të ejnë çamë, por nuk kanë asnjë lidhje me kauzën e çamërisë, nuk i fyej, i dua se janë çamët e mi, por nuk mund të pranoj kurrsesi këtë gjëndje në të cilën ka arritur, këtë përçarje, këtë uzurpim të kauzës së Çamërisë.

Unë e di që ka një Zot dhe e besoj Atë, siç besoj se Ai do ta japë verdiktin e kësaj çështje duan apo nuk duan disa individë, se gjaku i rënë nuk bëhet hasha as me blerje nga grekët me mijëra euro, as me llafollogji të inçizuara nëpër kaseta të vjetëruara, jemi gjallë ne bijtë trashëgimtarë që me të vertetë e duam kauzën dhe kërkojmë ta zbatojmë amanetin.

Në një moment isha entuziazmuar kur kryeministri i sotëm Edi Rama foli dhe doli në krah të shqiptarëve të Çamërisë që jetojnë në Shqipëri, i tha ato fjalë në poltronin e Parlamentit se “Çamëria është çështje ndërkombëtare dhe jo Himara…” si edhe në një TV Grek në mes të Athinës qartë dhe saktë se problemi çam kërkon drejtësi dhe duhet reciprocitet. Por më pas heshti. Përse ? U ble apo moiri “dhurata” që dinë të bëjnë grekët ? Heshti edhe kur ministri i jashtëm grek Nikos Dendias në mes të Tiranës, në krah të të “besuarës” ministr të jashtme të Shqipëerisë Olta Xhaçka, heshti kryeministri nga shantazhi që i bëri Shqiëprisë për në BE nëse kërkohet çështja çame ???

Është i njohur fakti edhe nga komisioni mix i 1946-ës, por edhe sot nga akademikë grekë që e pohojnë se grekët bënë genocid, vranë dhe therën nga fëmijë deri ple, burra e gra të pafajshëm, dhe vodhën pronat e popullatës çame në Çamëri, siç edhe përcaktohen në Konventën në fjalë për cilësimin “genocidi” që nënkupton cilën nga veprat e mëposhtme të kryera me qëllim për të shkatërruar qoftë plotësisht, qoftë pjesërisht një grup kombëtar, etnik, racor afetar si të tillë. Ndër të tjera në Konventë cilësohet se : Do të ndëshkoheshin – Genocidi, – Marrëveshja për të kryer genoc id, – Nxitja e drejtperdrejtë dhe publike për të kryer genocid, – Tentativa për genocid, – Bashkëfajësia për genocid.

Të gjitha këto u bënë në Çamëri nga Napoelon Zerva dhe bashkëpunëtorët e tij me lejen e shtetit grek dhe mirëkuptimin britanik të kohës. Ndaj dhe në nenin IV ttë kësaj Konvente të Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve në rezolutën e saj 260) A (III) të 9 dhjetorit 19548 që hyri në fuqi më 12 janar 1951 sipas dispozitave të nenit XIII, thuhet – “Personat që kanë kryer genocid apo cilëndo nga veprat e tjera të renditura më sipër, do të ndëshkohen, qofshin edhe qeveritarë, funksionarë apo persona të veçantë” ? ! ? ! ? ! Kush u ndëshkua për krimet kundër njerëzimit në Çmëri ? Askush. Napoleon Zerva u bë Ministër i Brendshëm dhe ka memoriale të ngritura në Artë të Çamërisë dhe në mes të Athinës.

Peërballë këtij realiteti, genocidi dhe pasojat e tij po merren me të mirë me folklorizëm dhe fjalë në erë me forma dhe vepra të ndryshme deri në heshtje nga vet ata që pretendojnë për drejtësi dhe që kanë shkallmuar unitetin mes shqiptarëve të Çamërisë në Shqipëri..