Archives for June 2024

Shkolla “Mëso Shqip” në Staten Island përfundoi vitin shkollor

June 29, 2024 by s p

Hysen Kraja/

Shkolla “Mëso Shqip” e gjuhës shqipe në Staten Island e cila u ofron fëmijëve shqiptarë mundësinë të mësojnë gjuhën, vallet tradicionale dhe kulturën shqiptare ka perfundu edhe një vitë të sukësesëshem. Shkolla ka pasur një ndikim të rëndësishëm në komunitet, duke nxitur ndjenjën e krenarisë kombëtare dhe lidhjes mes familjeve shqiptare nga të gjitha trojet shqiptare ku shumica e studentve janë nga Kraja, Ana e Malit dhe Ulqini e të financuar nga tri shoqatat nga kto treva.

Koordinatorja nga Shoqata Kraja zonja Florina Lekperi shprehet tej e kënaqur me arritjet në ketë vit shkollor duke shprehur mirënjohje të përzemërt për të gjithë nxënësit, mësuesit dhe prindërit për mbështetjen dhe përkushtimin e palëkundur që kanë dhën gjatë gjithë këtij viti shkollor. Puna dhe angazhimi I tyre kanë bërë vërtet që ky vit të jetë i sukësesëshem vlerson Florina duke falenderuar edhe ekipin e saj të ngushtë Tina Lula nga Shoqata Ulqini dhe Luljeta Cahani e Ajete Cuca nga Shoqata Ana e Malit.

Mirnjohje të thellë edhe për Arlinda Suka e Merita Gjokaj mesuese të gjuhës shqipe, koerografin Sebastian Tinaj, Ilia Ademin mësues muzike si dhe Nadire Demirin, Ganimete Perashin dhe Anesa Nutin si ndihmës koordinatore nga Shoqata Kraja.

Optimizmi për të ardhmen e shkollës është i dukshëm, pasi ajo vazhdon të ruajë dhe promovojë trashëgiminë tonë kulturore për brezat që do të vijnë duke dëshmuar edhe një herë vendosmerinë e komunitetit tonë per të ruajtur gjuhën shqipe.

Miti i meritokracisë: Si privilegji i jep formë suksesit

June 28, 2024 by s p

Artan Nati/

Në fund të shekullit të 19-të, Herbert Spencer propozoi teorinë e tij të Darvinizmit Social, duke pretenduar se idetë e shfaqura rreth përzgjedhjes natyrore, trashëgimisë biologjike në mbretërinë e kafshëve mund të përdoren për të shpjeguar hierarkitë sociale dhe racore në popullatat njerëzore. Darvinizmi social parashtron se shoqëria njerëzore është e përfshirë në konkurrencë të vazhdueshme midis hierarkis sociale të përcaktuar nga ‘mbijetesa e më të përshtatshmit’ dhe pjesës tjetër të popullsisë. Kjo mbijetesë e më të përshtatshmit në terma mekanikë, është ajo që Darvini e ka quajtur ‘përzgjedhje natyrore’, ose ruajtja e racave të favorizuara në luftën për jetë. Për Spencer-in dhe mendimtarët e mëvonshëm të eugjenisë(shkencës së geneve) dhe ‘shkencës së racës’, ndërhyrjet sociale për të përmirësuar kujdesin shëndetësor, edukimin si dhe kushtet minimale të jetesës, nuk ishin produktive sepse sipas tyre natyra kishte bërë seliksionimin e vet. Ata e shihnin këtë fakt si justifikim të pasurisë së krijuar nga shtresa e pasur dhe varfërisë dhe mjerimit të klasave të ulëta. Në realitet është krejt e kundërta sepse shumë njerëz të varfër kanë ikur nga Shqipëria vitet e fundit, por edhe nga vendet e tjera në USA ose në Europën perëndimore dhe kanë arritur të krijojnë mirëqënie dhe prosperitet jo vetëm për familjet e tyre, por edhe për shoqërinë.

Fakti që kushtet e pabarabarta, që idetë e Spencer-it në dukje justifikonin, ishin rezultat i kapitalizmit liberal, pa supervizionin e institucioneve të pavarura dhe shance jo të barabarta për të gjithë. Ky model është i ngjashëm me kapitalizmin aktual në Shqipëri, ku suksesi garantohet nga tarafi, korrupsioni dhe mungesa totale e humanizmit, në kontrast me kapitalizmin liberal në shoqërinë e sotme perëndimore që bazohet në humanizëm dhe të drejtat dhe barazinë e mundësive për individin.

Në ditët e sotme, Darvinizmi Social dhe pasardhësit e tij ideologjikë, eugjenika dhe ‘shkenca racore’, portretizohen si koncepte të hedhura në koshin e plehrave të historisë për shkak të lidhjes së tyre me nazizmin, Holokaustin dhe (mjerisht, në një masë më të vogël) mizoritë e kryera në emër të Imperializmi evropian. Jo tamam kështu sepse ai egziston në Shqipëri dhe disa vende të Ballkanit perëndimor, në dukje demokratike.

Çështja e ndërlikuar është fiksimi i rrënjosur thellë i shoqërisë sonë se suksesi ose dështimi është rezultat i vetëm përpjekjeve individuale dhe përgjegjësisë personale, edhe nqs individi përdor afera korruptive ose mafioze konsiderohet si sukses i merituar. Ky botëkuptim injoron rrjetin kompleks të faktorëve socialë, ekonomikë dhe kulturorë që formësojnë trajektoret tona, duke i bërë të padukshme barrierat dhe avantazhet sistematike që ndikojnë thellësisht mundësitë dhe rezultatet tona.

Duke përqafuar këtë mit të “individualizmit”, ne e çlirojmë veten nga përgjegjësia kolektive për të trajtuar pabarazitë themelore që përshkojnë sistemet dhe institucionet tona. Ne e vendosim barrën e suksesit ose dështimit drejtpërdrejt mbi supet e individëve, mgjs ata mund te kenë lidhje te dyshimta me politikën apo me krimin e organizuar, duke injoruar me lehtësi rolin që luajnë privilegji dhe rrethanat në formësimin e rrugëve të tyre.

Duke mbështetur këtë narrativë të rremë, ne përjetësojmë vetë pabarazitë dhe padrejtësitë që sistemi ynë pretendon të korrigjojë. Konceptimi I veseve si virtyte dhe anasjelltas është një nga problemet më të thella të shoqërisë sonë, e cila reflekton në politikë dhe ekonomi. Mungesa e shtetit ligjor dhe institucioneve të pavarura ka mundësuar tribalizmin dhe kulturen klanore tipike e shoqërive parademokratike..

Atyre të lindurve në privilegj u jepet një ndjenjë e të drejtës dhe vlefshmërisë, suksesi i tyre i atribuohet vetëm meritave të tyre, ndërsa ata që luftojnë për të mbijetuar përjashtohen si pa shtysën ose talentin e nevojshëm. Kjo narrativë, jo vetëm përforcon strukturat ekzistuese të pushtetit, por shërben edhe për të justifikuar dhe përjetësuar pabarazitë sistematike të shoqërisë sonë. Për më tepër, duke u kapur pas mitit të meritokracisë, ne e çlirojmë veten nga përgjegjësia për të trajtuar shkaqet rrënjësore të pabarazisë dhe për të krijuar mundësi të vërteta dhe të barabarta për të gjithë. Ne bëhemi të vetëkënaqur me iluzionin e drejtësisë, ndërkohë që mbyllim një sy ndaj realiteteve të ashpra që kundërshtojnë këtë narrativë.

Në Shqipërinë komuniste të pas luftës së dytë botërore komunistët e shfrytëzuan Darvinizmin Social duke i dhënë atij ngjyrim ideologjik nëpërmjet luftës së klasave. Nëpërmjet luftës së klasave komunistët donin të justifikonin padrejtësitë e tyre ndaj kundështarëve të tyre politikë si edhe grabitjen e pasurisë të shumë biznesmenëve dhe tregëtarëve të suksesshëm të kohës, të cilët kundështuan komunizmin. Gjithashtu nëpërmjet luftës së klasave ata donin të justijikonin pabarazinë e re të krijuar nga pashallarët e kuq në kurriz të njerëzve të thjeshtë që i kishin shndërruar në skllevër modernë.

Në se Darvinizmi është shkencë dhe produkt i teorisë së Darvinit të përmbledhur më së miri si “mbijetesa e më të përshtatshmit”, Darvinizmi Social është pseudo-shkencë dhe ka shërbyer si një bazë e komunizmit dhe ideologjisë nacional-socialiste (naziste). Ndyshimi më themelor që autokratët, diktatorët dhe komunistët në Shqipëri, por edhe kudo në botë, harrojnë me qëllim është se konkurenca e pandershme për njerëzit, ose darvinizmi në natyrë, është ligji i xhunglës, ndërsa kooperimi është ligji i civilizimit. Shqipëria pas përmbysjes së diktaturës komuniste kaloi në një sistem demokratik të stilit perëndimor ose më saktë një kopje e shëmtuar e tij. Demokracia në vetvete nuk funksionon, biles është e dështuar. Janë institucionet që bëjnë të mundur funksionimin e saj dhe më e rëndësishmja është se këto institucione duhet të jenë të pavarura. Shqipëria edhe sot vazhdon të ketë institucione të varura nga politika, biles edhe biznesmenët e suksesshëm përcaktohen nga politika. Kjo e kualifikon Shqipërinë si një vend tipik ku mbretëron darvinizmi social dhe politik, ku suksesi i individit përcaktohet nga lidhjet e ngushta me politikën dhe anasjelltas. Mungesa e garës së hapur në partitë politike, në postet shtetërore si edhe tenderat publikë e ka kthyer vendin tonë në një republikë bananesh ku mbretëron ligji i xhunglës dhe aspak ligji i kooperimit apo i civilizimit. Drejtësia e re e aplikuar në vend po nxjerr në pah Darvinizmin Social dhe politik në vend, kulturën bizantino-komuniste të shoqërisë sonë, por edhe emergjencën e ndërrimit të elitave në Shqipëri. Ngjarjet e kohëve të fundit në qeveri, ku “ministrat hanë dardha pas kurrizit të Ramës”, apo divorci fiktiv ose jo i ish presidentit, si edhe përpjekjet për trashëgimin e Partisë Demokratike te anëarët e familjes tregon se e gjithë kjo tallava është kthyer në një tragjedi për elitën egzistuese, në një komedi por edhe shpresë për popullin, por edhe në një domosdoshmëri për ndërrimin e elitave nqs mund t’i quajmë të tilla.

Jeta nuk është kurrë perfekte. Do të ketë gjithmonë disa elementë të padrejtë në realitet. Shoqëria, politika dhe institucionet e pavaruara duke patur në qendër humanizmin dhe individualizmin duhet të krijojnë fillim sa më të barabartë dhe rezultati do të përcaktohet nga talenti.

TRI DITËLINDJET E PROFESOR IDRIZ AJETIT

June 28, 2024 by s p

Shkruan: Begzad Baliu/

Zbulohen të dhëna të reja për datën e saktë të lindjes së profesor Idriz Ajetit

Kohë më parë (2017) Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës ka bërë të ditur përgatitjet për mbajtjen e një konference shkencore për të shënuar 100 vjetorin e lindjes së bardit të albanologjisë profesor Idriz Ajetit. Sigurisht, të gjithë albanologët dhe njohësit e historisë bashkëkohore të Kosovës, shënimin e 100 vjetorit të lindjes së profesor Ajetit e prisnin këtë vit, por ky shënim pritej të bëhej më 26 qershor, ashtu sikur ishte bërë që nga shënimi i parë i ditëlindjes së tij në qarqet akademike, në 60 vjetorin e lindjes, e jo më 27 janar 2017.

E vërteta, ishin disa miq e të afërm të Profesor Ajetit, që e dinin se ai kishte edhe një ditëlindje tjetër në dokumentet zyrtare. Fjala është për 27 janarin e vitit 1917, por të cilin Profesori nuk e pranonte me arsyetimin se nëna e tij i kishte thënë se ai kishte lindë gjatë të korrave, e kjo dmth, diku në fund të qershorit të vitit 1917.

E vërteta, si për ditëlindjen e 26 qershorit, të njohur deri më tash, ashtu edhe për ditëlindjen e 27 janarit të “rizbuluar” së fundi, ka shumë për të diskutuar, por kësaj radhe duam të bëjmë të njohur një të dhënë të re, të panjohur deri më tash, zbulimin e dokumenteve më të hershme, të cilat na njohin se profesor Idriz Ajeti nuk ka lindur as më 26 qershor, as më 27 janar, por më 4 janar 1917.

Në qershor të vitit 2016, shkova ta intervistoj Profesor Idiz Ajetin për një projekt që lidhej me kujtimet e studiuesve nga Kosova për Profesor Çabejn. Me këtë rast profesor Ajeti bashkë me zonjën Hajrije më ofruan disa materiale, me të cilat, sikur shprehej z. Hajrije mund të plotësohej një studimi imi, i shkruar në ditëlindjen e 90-të të tij, për të cilin profesor Idrizi disa herë më kishte thënë se “pasi t’i bashkohej bibliografia e botimeve, mund të vendosej brenda kopertinave”, e kjo do të thotë se mund të bëhej një vepër për të.

Kureshtjen time për jetën e tij bashkë me z. Hajrie, e cila e ndihmonte Profesor Idrizin, të shkuar në moshë, e zgjeruam në shumë drejtime, por hapi i parë u bë kur unë e pyeta për ndonjë certifikatë lindjeje, përmes së cilës mund të zbulonim vitlindjet e prindërve të tij. Nuk e dinim se aty do të zbulojmë jo vetëm një datë tjetër të lindjes, 27 janarin 1917, për të cilin dinin vetëm disa nga kolegët e tij më të ngushtë, por edhe shumë detaje të tjera, të panjohura, me shumë interes për biografinë e tij. Duke parë mënyrën e përpunimit të dokumenteve, z. Hajrie dhe Profesor Idrizi ma besuan gjithë arkivin e dokumenteve të mbyllura më shumë se gjysmë shekulli më parë.

Prej dokumenteve të dala deri në vitin 1960, të shkruara me dorë apo me makinë, prej dokumenteve zyrtare të karakterit shkencor, shtetëror dhe social, shihet qartë se profesor Idriz Ajetit ka lindur më 4 janar 1917. Fjala është për dokumentin zyrtar të certifikatës së lindjes, në të cilën del edhe viti i lindjes së babait (1882) dhe nënës (1885), por jo edhe viti i vdekjes së hershme të nënës. Ditëlindja e njëjtë del edhe në Kartonin zyrtar shtetëror të vitit 1945, të vitit 1947 dhe të vitit 1952, brenda të cilëve janë përfshirë edhe të dhëna shteruese për jetën e tij dhe të familjes së tij. Ato janë të dhëna të cilat nuk kanë qenë të paraqitura në asnjërën prej biografive të tij zyrtare apo shkencore dhe arsimore.

Prej dokumenteve të kësaj periudhe, dy prej të cilave janë pyetësorë të shërbimit shtetëror, mësojmë për herë të parë se profesor Idriz Ajeti ishte njëri prej bursistëve të Mbretit Zog, prandaj në Padovë nuk shkoi falë përkrahjes familjare dhe gjendjes së mirë ekonomike që kishte familja e tij. Për më tej, ai fillimisht shkoi në Piza (1941) e pastaj në Padovë (1941-1943). Gjithashtu, prej dokumenteve zyrtare të shërbimit shtetëror jugosllav, për herë të parë mësojmë se profesor Ajeti gjatë Luftës së Dytë Botërore kishte qëndruar disa muaj ilegal në Shqipëri (në përkrahje të Luftës Nacional Çlirimtare), ndërsa më pastaj ishte kthyer në Prishtinë dhe fillimisht ishte emëruar profesor në Gjimnaz e pastaj edhe zëvendësdrejtor. Po kështu, për herë të parë, veç tjerash mësojmë se Profesor Ajeti, pas vendosjes së pushtetit jugosllav në Kosovë, ishte burgosur në Prishtinë, nga 27 qershori – 18 korrik 1945, sado arsyet e kësaj burgosje nuk i ishin thënë asnjëherë.

Pa dashur të merremi me detaje të tjera, duam të theksojmë se data e lindjes, më 4 janar 1917, del edhe në diplomën e marrë në Fakultetin Filozofik të Beogradit, më 30 dhjetor 1949.

Datën e lindjes, më 26 qershor 1917 për herë të parë e gjejmë në një dokument jo zyrtar të vitit 1960, në referatin e paraqitur për zgjedhjen e tij docent në Fakultetin Filozofik të Prishtinës. Karakteristikë e këtyre të dhënave të ndryshme për datën e lindjes është se ndryshe nga ditëlindja e parë, 4 janari dhe ajo e dytë 26 qershori, pikërisht ditëlindja e 27 janarit nuk na del në dokumente relevante. Gjithashtu, prej këtij referatit të vitit 1960, kuptojmë veç tjerash se ai nuk është autor i veprës “Proza jugosllave”(1952), sikur del prej bibliografisë së tij në faqen e Akademisë, përkundrazi, madje as redaktor e përgatitës, po vetëm përkthyes i dy tregimeve brenda këtij teksti mjaft të vëllimshëm, prej 414 faqesh, ndërsa titulli i dispensës “Letërsia jugosllave” (1947), e vendosur në faqen zyrtare të ASHAK-ut në këtë bibliografi nuk është shënuar fare edhe pse nuk mungojnë të dhëna për kontributet letrare, arsimore e shkencore të tij në dorëshkrim.

Pa dashur të shterojmë dokumentet e panjohura deri më tash dhe pa dashur ta konsiderojmë këtë tekst përmbyllës, mendojmë se shkëputja nga ditëlindja e tij e parë, 4 janari i vitit 1917, bëhet me kalimin e tij nga Beogradi në Prishtinë, në fillim të viteve ’60. Po ditëlindja e tretë 27 janari 1917 si doli, madje në një moshë të shtyrë? Kjo mbetet për ta vërtetuar gjatë kërkimeve në vazhdim.

Le të jetë ky 100 vjetor prandaj, një arsye tjetër për të bërë kërkime të reja në biografinë dhe në bibliografinë e tij dhe për t’i saktësuar ato në ato përmasa që e nderojnë albanologun qindvjeçar dhe albanologjinë shekullore.

Foto 1: Idriz Ajeti në një nga fotot më të hershme, viti 1952

Fig. 2. Idriz Ajeti, foto e 4 janarit 2017

Fig. 3. Një prej dokumenteve, që dëshmon ditëlindjen e Profesor Idriz Ajetit, më 4 janar 2017

DISA VËZHGIME RRETH KAMPIONATIT EVROPIAN TË FUTBOLLIT

June 28, 2024 by s p

Prof. Milazim Krasniqi/

Emocionaliteti i skajshëm, si element thelbësor i Post-Vërtetës (Post-truthit) po dominon në reagimet e tifozerive të shteteve që po garojnë në kampionatin evropian të futbollit. Madje edhe prirja e dikurshme për dhunë, ia ka lënë vendin reagimit emocional. Interesant po më duket sidomos reagimi i fortë emocional te fëmijët-tifozë. Edhe ata po reagojnë me grimasa e gjeste, si të burrave të fortë. Këto gjenerata fëmijësh po rriten e po edukohen brenda dominimit të Post-Vërtetës, si në media, si një familje, si në shkollë. Tifozët i rritur i ka karakterizuar gjithnjë prirja për të mos e respektuar të vërtetën. Qasja e tyre është që vetëm “tanët” janë të mirë dhe e kanë gjithmonë mirë, ndërsa kundërshtarët gjithmonë janë të këqij dhe e kanë gabim gjithmonë. (Jo rastësisht në fillimet e krizës në ish Jugosllavi, tifozeritë e futbollit janë përdorë për ta ndezur fitilin e konflikteve.) Tifozët e kanë praktikuar post-truthin para se ai të zbulohej! Por, participimi i dukshëm i fëmijëve në këtë skemë të reaguari, më duket si rrjedhim logjik i formimit të tyre në frymën e post-truthit, e jo imitim i tifozëve të rritur. Bile kam parë skena ku ata reagojnë emocionalisht para se të reagojnë tifozët e rritur. Dhe më fort se sa të rriturit. Me gjasë, ato reagime të tyre janë produkt i formimit brenda post-truthit. Nëse është ashtu, ka mundësi që ata atë prirje të reagimit emocional iracional ta bartin edhe jashtë stadiumeve, e jo si tifozët klasikë, që ato reagime emocionale iracionale zakonisht i lënë brenda stadiumeve.

Leni, një grua për të përfytyruar botën

June 28, 2024 by s p

Agim Baçi/

Ajo mund të mos kish ardhur kurrë para syve tanë, sepse nuk ishte askushi. Të paktën shumë nga ata që kërkojnë ta kujtojnë, besojnë se ajo nuk kishte asgjë prej heroine. Ishte e kundërta e asaj që këshillojnë prindërit për një vajzë. Ishte e kundërta e asaj që i kërkojnë drejtuesit e shkollës apo ata tek të cilët ajo kërkon mbështetje.

Por, po ata që gjykojnë – domethënë ne që gjykojmë- cilët jemi në të vërtetë? A e dimë? Apo as nuk e dimë e as nuk përpiqemi ta kuptojmë?

Me këtë lojë, të rindërtimit të figurës së Leni Pfajfer nga ata që e kishin njohur që në vogëli, shkrimtari Heinrich Boll arrin të ndërtojë protestën e tij për mungesën e guximit, për abuzimin me pushtetin, për konformizmin që i shkatërron përditë pjestarët e shoqërisë.

Leni nuk ka asgjë për t’u veçuar në atë çfarë i ka rënë për fat të jetojë. Por, pikërisht ajo vajzë çapkëne, e paragjykuar, e keqkuptuar, e përfolur, arrin të jetë vetë protesta, të jetë një shpirt ndryshimi përballë një shoqërie që vjen nga ajo humnerë shpirtërore që kish krijuar nazizmi. Madje jepen notat e asaj kohe, ku jo pak nga ata që kishin ndërtuar jetën si qytetarë plot kulturë dhe dëshira, u tretën përballë furisë së nazizmit, duke kaluar zërin në fërshfërimë, që nuk e dëgjuan më as vetë ata që mbetën gjallë.

Por romani “Portret grupi me një zonjë” është një vërshim poetik, që të hyn në gjak me gjithë fuqinë përshkruese e të rrit adrenalinën e gjithë ndjesive për njohje. Aleat i shkrimarit është lexuesi, të cilit ai i drejtohet jo pak herë në mënyrë gati intime, duke treguar mosdarkotësinë e tij ndaj asaj që i sillnin shënimet dhe dëshmitë që rindërton ai përmes fjalëve të dhjetra personave që kishin njohur Lenin.

“Merret vesh që Leni nuk ka qenë gjithmonë dyzet e tetë vjeçe, ndaj na duhet, detyrimisht, të hedhim një vështrim prapa. Duke parë fotografitë e rinisë duhet pohuar katërcipërisht se Leni ka qenë vajzë e bukur dhe e freskët; madje, edhe me uniformën e organizatës së vajzave naziste si trembëdhjetë-katërmbëdhjetë – dhe pesëmbëdhjetëvjeçare Leni duket shumë e bukur. Nuk do të kishte soditës mashkull që, duke parë hiret e saj trupore, të jepte një vlerësim më të ulët se ky: ‘Jo keq, dreqi e mori’. … Kur ishte shtatëmbëdhjetë vjeçe, ajo bëri atë hopin vendimtar të kalimit nga e hijshme në e bukur, gjë që biondinat syzeza e kanë më të lehtë se sykaltrat. Në këtë fazë, vlerësimi i asnjë burri nuk do të ishte më poshtë se: E mrekullueshme”. (“Portret grupi me një zonjë” i Heinrich Boll, f.25, shqipërim A .K)

Ky përshkrim është parathënia për një qënie që do të jetë e dëshirueshme. Një tërheqje që mund të jetë fatale, por njëkohësisht shumë e rëndësishme për të na dhënë ne shumë personazhe rreth saj. Ka një gjetje në tërheqjen e një gruaje që në rininë e saj- është Rahela-, një murgeshë plot enigma, të cilës autori i ka faturuar studimin e karakterit të të tjerëve përmes studimit të jashtëqitjeve – një metaforë që duket se ndërton metaphorën e gjykimit përmes së keqes. Autori është një denoncues i asaj që polli koha kur nazizmi pushtoi mendjet e qindra mendjeve, të cilat mund të kishin bërë një rrugëtim tjetër, duke përfshirë edhe vëllain e Lenit, Hajnrihun, i cili u nis në luftë me nazistët duke besuar se do bëjë karrierën e duhur. Për këtë qëllim ai ka braktisur edhe shkollën edhe pse ishte i shkëqlyer në rezultate.

Duke rindërtuar gjithë portretin e Lenit përmes dëshmive të gjithë atyre që e kishin njohur, përmes letrave, përmes hetimit lidhur me protestën që po bëhet për mosprishjen e shtëpisë së saj, Boll arrin në fakt të japë një tablo të jashtëzkonshme të një shoqërie, që përmes mënyrës së gjykimit që ndërton për tjetrin, nuk bën asgjë veçse jep atë çfarë është ai apo ajo vetë, çfarë ka qenë dhe ku mund të jetë burgosur mendërisht dhe shpirtërisht për shkak të mungesës së kurajës, për shkak të të rënurit dakord me të keqen.

Me një stil të veçantë përshkrimi – herë lirik e herë tragjik- me një shkrirje të gjithë arsyeve për të të tërhequr në lexim, Heinrich Boll, përmes groteskut, jep një përfytyrim të jashtëzakonshëm për ta njohur botën me gjithë fuqinë që ka, pa patur nevojë të na vijë heroi, pa pritur të kemi të veçantin. Dëshira për ta njohur veten dhe të tjerët nuk ka nevojë për asnjë pritje, për asnjë “gjë të rëndësishme”. Thjesht ne mundemi të gjejmë e të rrokim gjërat e jetës nga më të voglat gjëra, nga njerëzit më të zakonshëm rreth nesh. Ne thjesht duhet të kemi besim që të lexojmë përmes arsyeve për ta dashur jetën.