Archives for August 2024

Congratulations to Captain Genti Bektashaj

August 2, 2024 by s p

AALEA/

The Albanian American Law Enforcement Association serves as a platform for Albanian-American professionals in law enforcement to network, support each other, and celebrate their successes. It also serves as a bridge between the Albanian-American community and law enforcement institutions, facilitating communication and understanding between the two groups.

As we congratulate Capitan Genti Bektashaj we also celebrate the diversity and success of the Albanian Diaspora in law enforcement and beyond. Their accomplishments serve as an inspiration to all of us to strive for excellence and make meaningful contributions to our American Albanian communities.

community with pride and honor.Congratulations to Captain Genti Bektashaj on his promotion and becoming a Captain in #NYPD adding to the number of # Albanian American Captains leading the finest officers in the best police department in the world.

The AALEA family is thrilled to congratulate you on your well-deserved promotion.

Wishing you continued excellence and fulfillment in your new role! Congratulations on your well deserved promotions. Continue to make yourselves, your family and the community proud.

Diskursi demografik – në Shqipëri jetojnë 2.4 milionë banorë

August 2, 2024 by s p

Nail Draga/

Të dhënat e publikuara nga Instituti i Statistikave(INSTAT) në lidhje me regjistrimin e popullsisë në vitin 2023, dëshmojnë se në Shqipëri banojnë 2,402,113 banorë, ku 50.4% janë të gjinisë femër, ndërsa 49.6% janë meshkuj, ndërsa sipas strukturës kombëtare 91% janë shqiptarë, 2,8% minoritete dhe 5,6% nuk janë deklaruar. Ne krahasim me regjistrimin e fundit(2011) del se janë rreth 420 mijë banorë me pak, që është dëshmi e procesit të emigrimit të popullsisë me pasoja të shpopullimit të vendit.

Më së fundi me 28 qershor nga Instituti i Statistikës(INSTAT) u publikuan të dhënat nga regjistrimi i popullsisë në Shqipëri, ku është vlerësuar se më datë 18 shtator 2023, në vend janë 2 402 113 banorë, të cilët përbëjnë 755 950 familje, me madhësi mesatare 3.2 anëtarë për familje, të cilët jetojnë në 1 082 529 banesa.

Ndryshimet demografike në kohën e tranzicionit

Ndonëse në regjistrimin e popullsisë në vitin 1989, popullsia e Shqipërisë kishte 3.2 milion banorë, pas vitit 1990, apo siç njihet koha e tranzicionit, ajo nisi të zvogëlohet duke shënuar një fazë të re në zhvillimin politik, ekonomik dhe demografik të Shqipërisë.

Kemi të bëjmë me ndryshime shoqërore e politike, sepse nga viti 1990 edhe në Shqipëri u miratu pluralizmi politik, ku rol të veçantë ka luajtur dukuria e emigrimit të popullsisë, me ç´rast ndikoj në uljen e lindshmërisë, e me këtë në zvoglimin e popullsisë, qe u dëshmu në regjistrimet vijuese të popullsisë: 3,1 milion(2001), 2,8(2011) dhe 2,4(2023). Pikërisht regjistrimi i fundit, është nën ate te mbajtur në vitin 1979, ku popullsia e Shqipërisë ishte 2,6 milion banorë.

Numër i lartë i të emigruarve

Në dekadën e parë poskomuniste në Shqipëri 1990-2001, numri i të emigruarve llogaritet rreth 650 mijë individë, duke vazhduar me të njëjtin trend edhe në vitet vijuese. Kështu, nga viti 2001-2011 vlerësohet se rreth 500 mijë individë emigruan nga Shqipëria, nga del se kemi të bëjmë me një mesatare prej rreth 50 mijë individë në vit. Në disfavor të shtimit natyror të popullsisë është edhe lindshmëria, sepse numri i lindjeve ka ardhur në rënie, nga 53 mijë në vitin 2001 në 34 mijë në vitin 2011, ndërsa, numri i vdekjeve në këtë periudhë mbeti në nivele të qëndrueshme, rreth 20 mijë vdekje në vit, duke rezultuar me një shtesë natyrore pozitive. Gjithashtu, referuar periudhës 2011-2023, popullsia e Shqipërisë karakterizohej nga një shtesë natyrore pozitive deri në vitin 2020, dhe në 2021 mbas pandemisë COVID-19, numri i vdekjeve tejkaloi numrin e lindjeve. Për vitin 2023, nga të dhënat administrative rezultuan rreth 24 mijë lindje dhe 22 mijë vdekje, duke shënuar rikthim në shtesën natyrore pozitive.

Nëse krahasojmë të dhënat nga regjsitrimi i fundit të popullsisë të mbajtur në vitin 2011, kur popullsia ishte 2.821.977 banorë, ajo pësoi rënie 420 mijë banorë më pak.

Në sajë të regjistrimit të popullsisë janë siguruar të dhëna të vlefshme për të hartuar strategji kombëtare, për të udhëhequr zhvillimin mbi ekonominë, arsimin, punësimin, shëndetësinë, kushtet e banimit, karakteristikat etno-kulturore dhe për të ndihmuar në kuptimin e nevojave në ndryshimet popullsisë si dhe objektivave të zhvillimit të qëndrueshëm.

Popullsia sipas qarqeve

Në sajë të dhënave të publikuara sipas qarqeve në Shqipëri pothuaj 1/3 e popullsisë jeton në qarkun e Tiranës(32%) ndërsa më pas me 10% janë Fieri e Elbasani, Durrësi(9%), Korça(7%), Shkodër, Vlorë e Berat(6%), Dibër e Lezhë(4%),ndërsa si më parë edhe tash qarqet me më pakë banorë janë ai i Kukësit dhe i Gjirokastrës(3%), të cilët veçohen jo vetëm me emigrim të theksuar të banorëve.

Struktura kombëtare me ndryshime të minoritetet

Në sajë të dhënave për strukturën kombëtare të popullsisë dominojnë shqiptarët me 2.186.917 banorë(91%), ndërsa pjesën tjetër prej 2.8% e përbëjnë minoritetet e 5.6% janë të pa deklaruar në aspektin kombëtar. Në kuadër të minoriteteve janë paraqitur ndryshime të theksuara. Në këtë aspekt me të numërt vazhdojnë të jenë grekët me 23.485 banorë, ndërsa të minoritetet tjera janë paraqitur ndryshime sasiore qe janë si ne vijim; të deklaruar si egjyptianë 12.375 banorë, romë 9813, bullgarë 7057, boshnjakë 2963, arumunë 2459, maqedonas 2281,serbë 584, malazezë 511, ndërsa pa përgjigje janë 134.507 qytetarë.

Struktura fetare pësoi ndryshime

Ne lidhje me strukturën fetare të popullsisë, del se kemi ndryshime ne krahasim me regjistrimin e fundit të popullsisë. Me të shumtë janë pjesëtaret e përkatësisë së fesë islame 45.7%, bektashi 4.8%, ateist 4.0%, ortodoks 7.2%, katolikë 8.4%, të papërcaktuar 19.4% dhe pa përgjigje 10%.

Reagime ndaj rezultatëve të publikuara

Në atë ditë qe u publikuan të dhënat nga regjsitrimimi i popullsisë, reaguan nga Partia Aleanca e Maqedonasve për Integrimin Europian (AMIE), si e vetmja parti që përfaqëson interesat e komunitetit maqedonas në Shqipëri, shpreh indinjatën dhe mospranimin e rezultateve të publikuara të Censusit 2023, duke theksuar se shifrat për minoritetin maqedonas janë të manipuluara dhe të falsifikuara. Procesi i regjistrimit të popullsisë nuk ishte i drejtë dhe transparent, dhe nuk u zbatuan standardet ndërkombëtare dhe ato të Eurostatit, duke kërkuar që të bëhet një census i ri. AMIE shton se në zonën e Prespës, Gorës dhe Gollobordës ku jeton minoritet maqedonas është bërë presion nga ana e Bullgarisë dhe janë dhënë pashaporta për qytetarët shqiptarë.

Një nga problemet që kemi pasur gjatë periudhës përpara fillimit të regjistrimit të popullsisë dhe gjatë tij ështe presioni nga ana e Bullgarisë që minoritetit maqedonas të deklarohet bullgar.

Ky presion vinte pas njohjes nga Shqipëria në vitin 2017, të një minoriteti inekzistent bullgar brenda kufijve të saj, pas kërcënimit të Bullgarisë me vendosjen e vetos ne rrugën evropiane, ku sipas të dhënave zyrtare të censusve të realizuara ndër vite si dhe censusi i vitit 1989 dhe ai i fundit në vitin 2011, në Shqipëri nuk është vetdeklaruar asnjë banor si bullgar.

Nga publikimi i të dhënave nga regjistrimi i popullsisë përveç maqedonasve nuk ka ndonjë reagim tjetër ne lidhje me prezantimin e të dhënave sa i përket strukturës kombëtare të popullsisë, çështje e cila ka të bëjë me identitetin e çdo qytetari në Shqipëri.

Ortodoksët e katolikët të pakënaqur me regjistrimin

Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë ka reaguar lidhur me regjistrimin e popullsisë, duke kundërshtuar rezultatin e deklarimit të besimit fetar. Sipas regjistrave tanë të pagëzimeve, thuhet në deklaratën e kishës tregohet qartë se numri i të krishterëve ortodoksë është shumë herë më i madh nga sa rezulton në Cens, duke kujtuar se sipas statistikës së vitit 1927 kemi këto të dhëna: myslimanët sunitë dhe bektashinj përbënin 67.5%; ortodoksët 22.3% dhe katolikët 10%.

Në lidhje me regjistrimin e popullsisë kanë reaguar edhe nga Konferenca Ipeshkvnore e Shqipërisë, ku kanë shprehur dyshime për numrin e katolikëve të regjistruar. Siç duket ky regjistrim ka nxitur qe ky komunitet të angazhohen për të kryer një regjistrim në famullitë e dioçezat, për të eliminuar dilemat e prezantuara për pjesëtarët e komunitetit katolik në Shqipëri.

Nga të dhënat e prezantuara për regjistrimin e popullsisë sipas strukturës fetare del qartë se qytetarët nuk kanë treguar ndonjë përkushtim personal ne lidhje me këtë strukturë që dëshmohet edhe nga të dhënat numerike. Kështu, numri i madh i besimtarëve të pacilësuar (13.8%), të atyre që preferuan të mos përgjigjen (10.2%), dhe të atyre që nuk ishin të disponueshëm (5.6%) – që në total janë 29.6% – e bën të paplotë tablonë e besimeve fetare në Shqipëri. Kemi të bëjmë me një te dhënë e cila meriton një analizë të veçantë, për të dhënë përfundime të pranueshme se cili ishte ai faktor për një deklarim të tillë, si asnjëherë deri më tash.

Popullsia po plakët

Në krahasim me regjistrimin e vitit 2011, kur mosha mesatare e popullsisë ishte 35 vjeç, kësaj here ajo pësoi ndryshime dhe është 42.5 vjeç, pra për 7 vjet më shumë që është dëshmi se popullsinë e Shqipërisë e ka përfshi moshënimi demografik, proces i cili do të jetë me pasoja afatgjate në popullsinë e vendit.

Shpopullimi proces me pasoja

Të dhënat e publikuara nga Instituti i Statistikave tregojnë se në regjistrimin e popullsisë i cili ishte i dymbëdhjeti në historinë e shtetit shqiptar, popullsia rezidente ishte 2,402,113 banorë. Ndërsa dymbëdhjetë vjet më parë, në regjistrimin e vitit 2011, popullsia faktike ishte 2.8 milionë banorë ndërsa shtesa natyrore për periudhën 2012-2023, pra diferenca mes qytetarëve të lindur dhe atyre të vdekur, është 88 mijë vetë. Kjo do të thotë se në rast se Shqipëria nuk do të kishte emigrim, popullsia do të shtohej me 88 mijë vetë në vend që të tkurrej me 400 mijë.

Por, nuk ka dilemë se numri i shqiptarëve që kanë përjetuar emigrimin ka gjasa që është më i lartë për shkak se në popullsinë rezidente 2023, përfshihen edhe shqiptarët që emigruan në dekadat e mëparshme dhe u rikthyen në vend në dekadën e fundit.

Pikërisht nga këto te dhëna del qartë se në çdo vit përgjatë 12 viteve të fundit nga Shqipëria janë larguar së paku 40 mijë vetë ose gati 1.5% e popullsisë rezidente. Kjo e dhënë dëshmon në mënyrë transparente se Shqipëria po shpopullohet, me pasoja të mëdha shoqërore e kombëtare tash e në të ardhmën.

Ja kush është Mehmet Aliu, shqiptari nga Zëmblaku i Korçës, themeluesi i Egjiptit modern që nisi karrierën si tagrambledhës

August 2, 2024 by s p

Nga Albert Vataj/

E pabesueshme por e vërtetë. Gjithçka është e gostitur si prej një dore të plotpushtetshme. Ylli i fatit të Mehmet Aliut ishte ylli që shndriti një prej qytetërimeve më të famshme të botës që po rrezikohej të shtypej nën peshën e varfërisë. Dinastia shqiptare që nis me korçarin Muhamed Ali pasha për të sosur me pinjollin Mbretin Faruk, riktheu botës Egjiptin madhështor të faraonëve dhe piramidave.

Ndoshta bota nuk e njeh si të tillë, por etapa e famshme e rizbuluimit të një qytetërimi siç ishte ai faraonik dhe piramidave daton pikërisht në periudhën kur Egjipti sundohej nga shqiptarët.

Dora d’Istria: Mehmet Aliun e mbërtheu një pasion i tillë për Francën, sa mund të thuhet se Rilindja e perandorisë së Faraonëve të lashtë, është pasojë e një aleance franko-shqiptare!

Konsulli francez, Mourriez: E pyeta një ditë Mehmet Aliun pse aq shpesh ai thoshte se ishte shqiptar. Ai m’u përgjigj: “I tillë jam dhe gjuha ime është shqipja. A nuk më kini dëgjuar kur u flas rojeve!… Shqiptar jam e shqiptar do vdes, ndonëse u përpoqa të bëhem egjiptian i mirë!

Fan Noli: Mehmet Aliu ishte vërtetë fetar, por aspak fanatik dhe ky fakt vendimtar e bënte të hapur ndaj ideve perëndimore, sepse prej fanatizmit nuk vjen asgjë e mirë. Mendim ky i shkëlqyer, i vërtetuar plotësisht nga historia dhe i hedhur tej me neveri nga iluministët francezë të shekullit të 18-të dhe nga vetë revolucioni francez”.

Historia e Mehmet Ali pashait të Egjiptit është një histori e jashtëzakonshme e një djali që lindi në Zëmblak të Korçës në vitin 1769. Familja e tij u shpërngul hershëm në Kavalla të Greqisë, qytet i ndërtuar nga Aleksandri i Maqedonisë për kujtim të kalit të tij. Mehmet Aliu ishte i 17-ti nga fëmijët e zëmblakasit, Ibrahim Agai, të cilët vdiqën njëri pas tjetrit.

Sipas legjendës, detyrën e parë publike Mehmeti e përmbushi kur ishte vetëm 18 vjeç. Një fshat aty afër nuk paguante taksat. Ai shkoi me 10 vetë të armatosur dhe kërkoi të takojë katër të parët e fshatit. I futi në xhami dhe iu premtoi se nuk do të dilnin gjallë nëse fshati nuk paguante taksat.

Në Egjipt shkoi ushtar i thjeshtë i Portës së Lartë, por shpejt u bë komandant dhe me kohë pasha. Udhëhoqi Egjiptin drejt përparimit, pavarësimit, shtet-krijimit dhe krijoi dinastinë mbretërore shqiptare pavarësisht se nuk dinte të shkruante dhe të fliste gjuhë tjetër përveç shqipes të cilën nuk e shkruante gjithashtu.

Në ditët kur Napoleon Bonoparti pushtoi Egjiptin i cili që nga koha e Sulltan Selimit kishte qenë pjesë e pandashme e perandorisë osmane, Mehmet Aliu, ashtu si edhe shumë myslimanë të tjerë, shtetas të perandorisë u ngrit për të mbrojtur këtë tokë të perandorisë osmane nga këta kolonizator të rinj.

Në krye të një batalioni me shqiptar, Mehmet Aliu marshoi drejt Egjiptit, ku pas përpjekjeve të ndryshme luftarake me francezët më në fund, Egjipti u çlirua nga zgjedha Bonaparte. Pas çlirimit të Egjiptit dhe mosmarrëveshjeve të ndryshme civile, më në fund në vitin 1805 Mehmet Aliu më këshillën e sheikut të Azharit, morri fermanin nga Sulltani për tu bërë guvernator i Egjiptit së bashku me titullin Pasha.

Duke parë situatën e prapambetur të Egjiptit të asaj kohe, Mehmet Aliu ishte ai që filloi zhvillimin e vendit dhe të vetes së tij. Një hov të madh, drejtuesi shqiptar i Egjiptit i dha bujqësisë, industrisë e tregtisë, duke rritur mirëqenien në popull.

Në Aleksandri, Rozet, Damiet e gjetkë, nisën të ndërtoheshin fabrika të mëdha, ndërsa francezët jepnin mbështetjen. Më tepër se njëmijë anije përshkonin Nilin.

Kështu, qyteti i faraonëve nisi të zbulohej. Misione francezësh u morën me arkeologjinë. Më 1822, Çampollion gjeti dhe zbërtheu alfabetin e hieroglifëve, duke kurorëzuar një punë të nisur që më 1798-n.

“Gjithë mbretnija e Mehmet Aliut është nji punë e rrallë dhe e çuditshme në historinë e botës, është nji varg triumfesh të papreme, nji rradh fitimesh të luftës e të diplomacisë, prapa të cilave mbeti i habitur historiani”, shkruan në librin e tij, Aleksandër Xhuvani.

Më 1824, si rrjedhojë e kryengritjeve të barbarëve në Greqi, Sulltan Mahmudi i II-të që nuk mund ta shtypte dot këtë rebelim grek, thirri në ndihmë Mehmet Aliun, i cili duke çuar në krye të kësaj ekspedite djalin e tij, Ibrahim Pashën, arriti që të shuajë dhe shtypë revoltat në Greqi. Si rrjedhojë e kësaj fitoreje, Mehmet Aliu u shpërblye nga Sulltani që të bëhej edhe guvernator i Kretës. Fuqitë e mëdha (Britania e Madhe, Franca, Rusia), duke parë shtrirjen e gjerë që Mehmet Aliu pati që nga Sudani e deri në Kretë, më 1827 dërguan armatat e tyre për të luftuar Ibrahim Pashën, të birin e Mehmet Aliut, i cili pas përplasjes me fuqitë e mëdha u thye, dhe u detyrua që të lëshojë shtypjen e terrorizmit grek. Ai la në fushën e betejës 93 anije lufte.

Më parë, ai dhe i biri i tij Ibrahimi, ata kishin shkatërruar lëvizjen vahabiste që kishin pushtuar Mekën dhe Medinën. Ata madje arrestojnë liderin e shtetit vahabist, Abdullah bin Saud, i cili do të ekzekutohet në Stamboll.

Pas betejës tjetër të vitit 1839 që e fitoi, djali i Mehmet Aliut, Ibrahim Pasha, i cili theu Ushtritë osmane, në Konia të Anadollit, filloi marshin për në Kostandinopojë, ku sipas shumë historianëve, ambiciet e Mehmet Aliut ishin që ai të bëhej Sulltan i shtetit Islam. Por, duke parë forcën dhe vitalitetin e Mehmet Aliut, fuqitë e mëdha e ndaluan dhe kërcënuan sërish Mehmet Aliun, që të mos avanconte më tej.

Pas kësaj përpjekjeje të fundit, Mehmet Aliu u tërhoq në Egjipt, ku atij iu njoh e drejta e Khedivllëkut mbi Egjipt (lloj mbretërimi), nga ku gjenerata e nipërve të tij udhëhoqi deri në vitin 1952.

Më 2 gusht 1849, Mehmet Ali Pasha vdiq në Aleksandri. Trupi i tij u mbështoll me një shall kashmiri, në kokë i vunë festen tuniziane dhe shpatën e tij. Arkivoli u përcoll nga 22 sheikë, që lexonin vargje nga Kurani deri kur mbërriti në xhaminë e Alabastrs në Kajro, ku u varros. Kjo ishte historia e shqiptarit nga Kavalla, që s’dinte shkrim e këndim, por që mundi brenda pak vitesh ta transformojë Egjiptin apo Misirin e prapambetur në një port të ndërveprimit të kulturave evropiane dhe egjiptiane.

Ismail Pasha është pasuesi i Mehmet Aliut që mbahet si modernizuesi i Egjiptit. Ai sundoi nga viti 1863 deri më 1879.

Ai ishte udhëheqësi që themeloi shërbimin postar, modernizoi ushtrinë duke e kthyer atë në një ushtri bashkëkohore, bëri ndërtimin e hekurudhave. Por ajo që mbahet si vepra jo vetëm më e madhe në Egjipt, por në mbarë botën, ishte ndërtimi i Kanalit të Suezit: një kanal artificial detar, me një gjatësi prej 163 kilometrash – nyja që lidh hemisferën perëndimore dhe atë lindore të tokës. Kanali i Suezit ka rëndësi të madhe strategjike, për arsye se është rruga më e rëndësishme e tankerëve detarë për furnizimin e Evropës me naftën e Lindjes së Afërme. Kanali i Suezit është hapur në vitin 1869. Kostoja e lartë e ndërtimit të këtij kanali detyroi Ismail Pashën t’ua shiste kanalin anglezëve, të cilët e ndërruan me koncesion.

I fundmi i dinastisë së Mehmet Aliut ishte mbreti Faruk, i rrëzuar nga froni prej kryengritjeve nacionaliste.

Më 1952-shin kohërat ndryshuan në Egjipt. Nacionalistët nuk pranonin më të drejtoheshin nga dinastia e mbretërisë. Revolucioni i udhëhequr nga gjenerali Abdul Naser e rrëzoi dinastinë me gjak shqiptar. Më 26 janar 1952 ndodhi një djegie e pjesshme e qytetit të Kairos dhe më 23 korrik, kur Faruku ishte në Aleksandri, grupi komplotist “Oficerët e Lirë” me në krye gjeneral Naguib morën nën kontroll Kairon.

Mbreti Faruk emigroi në Itali dhe vdiq në Romë në vitin 1965.

See insights and ads

Create Ad

Comment

Pse duhet të dënohen krimet e komunizmit

August 2, 2024 by s p

Prof. Milazim Krasniqi/

Si duhet të dënohen krimet e komunizmit

Sa u përket standardeve dhe procedurave të dënimit të krimeve të komunizmit, ato duhet të jenë të pajtueshme me standardet dhe procedurat që janë ndjekur në ish shtetet komuniste të Evropës Qendrore e Lindore, të cilat tashmë janë shtete mirëfilli demokratike. Procedurat politike dhe ligjore që kanë përdorur Çekia, Hungaria, Polonia dhe Gjermania (për ish Gjermaninë Demokratike) duhet të studiohen e të mirren ato standarde që i përshtaten më shumë përvojës sonë me krimet e komunizmit dhe gjendjes specifike të shoqërisë sonë, si shoqëri e dalë jo vetëm nga regjimi komunist, po edhe nga okupimi dhe nga një luftë me elemente tipike të spastrimti etnik dhe të gjenocidit. Mund të mirren modelet me të buta, mjafton që ato modele t’i adresojnë në mënyrën e duhur krimet e komunizmit dhe të krijojnë premisat për rehabilitimin e viktimave dhe për pajtimin e shoqërisë. Nga ky aspekt shoqëria jonë, para se të fokusohet në një proces pajtimi ndërmjet shqiptarëve e serbëve, për armiqësitë e luftës së fundit (1998/1999) duhet ta lëvizë përpara procesin e pajtimit për periudhën e komunizmit. Pa u kryer procesi i dënimit të krimeve të komunizmit dhe rehabilitimi i viktimave të tij, pajtimi ndërmjet shqiptarëve e serbëve pas luftës së fundit (1998/1999) është i parealizueshëm, sepse krimet e komunizmit e kanë përgatitur edhe ambientin për gjenocidin e viteve 1998/1999. Me dënimin e krimeve të komunizmit, i cili filloi me gjenocid kundër shqiptarëve (1945) dhe përfundoi me genocid (1998/1999) lehtësohet edhe procesi i pajtimit ndëretnik, sepse një pjesë e kriminelëve e marrin dënimin në këtë proces, gjë që mund ta lehtësojë pastaj procesin e pajtimit shqiptaro-serb.

Dënimi i krimeve të komunizzmit gjithsesi parakupton që në këtë proces përjashtohet revanshi, hakmarrja. Dënimet e tyre nuk duhet të penalizojnë me asgjë pasardhësit. Kjo është shumë me rëndësi, sepse pa ua hequr ndjenjën e frikës pasardhësve të kriminelëve komunistë, do të jetë e vështirë të krijohet ambient i përshtatshëm politik e shoqëror, për ta shtyrë përpara këtë proces. Pasardhësit e jo pak komunistëve që kanë kryer krime, nga frika e revanshit dhe e hakmarrjes, ka rrezik që tashmë janë barrikaduar në istikame, për të mbrojtur veten e tyre, duke mbrojtur krimet e baballarëve e gjyshërve të tyre.

Komunizmi ka mbetur si mumia e Leninit në sheshin e Moskës – kufomë e pavarrosur, e cila provokon kërshërinë e shikuesve, por shumë më shumë ngjallë neverinë dhe tmerrin e tyre. Edhe bartësit e krimeve në emër të komunizmit ndër shqiptarë, në histori tashmë janë si mumia e Leninit. Ata kurrë nuk do të mund të vlerësohen si heronj, sepse kanë qenë thjesht kriminelë. Si të tillë duhet të trajtohen gjithkund, edhe në Kosovë.

PKJ ishte organizatë kriminale, Tito ishte njëri nga kriminelët më monsturozë të shekullit XX

Krimet e kryera nga regjimet komuniste janë të llahtarshme në përgjithësi. Edhe krimet e kryera në ish Jugosllavi, nga regjimi komunist dhe të urdhëruara nga lideri komunist Josip Broz Tito, janë të lemerishme. Josip Broz Tito, si lideri absolut i regjimit komunist (kryeministër 1945-1953) president shteti (1953-1980) kryetar i Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë, komandant supreme i Forcave të Armatosura deri sa vdiq në vitin 1980) llogaritet krimineli i 13, në rangimin e kriminelëve më të mëdhenj komunist të shekullit XX, pas Stalinit, Mao Ce Dunit, Leninit dhe Pol Potit. Sipas disa përllogaritjeve që janë bërë deri sot, por që nuk janë definitive, gjatë regjimit komunist jugosllav, të drejtuar nga Josip Broz Tito, në ish Jugosllavi janë vrarë, ose kanë vdekur nga ekspozimi kushteve çnjerëzore (në kampe, nga shpronësimi, etj.) 1.17 milionë njerëz! Vrasjet e këtyre njerëzve në gjithë hapësirat e ish federatës jugosllave, pra edhe në Kosovë e në viset e tjera shqiptare, janë realizuar me urdhëra politikë nga kreu i Partisë Komuniste të Jugosllavisë, i ka zbatuar armata jugosllave dhe agjencitë sekrete (OZN-a, UDB-a, VOS, KOS, etj.) E sigurt është që edhe gjatë kohës sa vazhdonte lufta antifashiste e veçmas pas fitores së komunistëve, vrasjet janë bërë si pjesë e politikave të planifikuara me detaje, për shkatërrimin e kundërshtarëve, madje edhe të atyre që ishin antifashistë por nuk ishin komunistë. Qëllimi final ishte marrja e pushtetit me dhunë. Pra, ka qenë politikë e planifikuar dhe e kontrolluar me detaje nga kreu politikë. Të gjitha listat e hartuara të personave që janë torturuar e vrarë, e që u janë marrë pronat, janë miratuar në organet ekzekutive partiake e të sigurisë. Vitet e fundit në Kroaci, Slloveni po pjesërisht edhe në Serbi, kanë filluar të publikohen dokumente që hedhin dritë mbi këto politika kriminale e gjenocidale te Partisë Komuniste të Jugosllavisë dhe të Titos e të krerëve të tjerë komunistë jugosllav. Tashmë janë publikuar jo pak direktiva, urdhëra, depesha, vendime gjykatash, që dëshmojnë se krimet janë kryer me paramendim, sipas planifikimeve politike të Partisë Komuniste të Jugosllavisë dhe urdhërave direkte të udhëheqjes së saj. Për shembull, personi i quajtur Mirosllav Haramija, i cili kishte shërbyer si inspektor sanitar, për të penguar epidemitë në zonat kroate ku kryheshin masakrat, kishte lënë më vonë këtë dëshmi tronditëse: “Viktimat ishin tmerrësisht të gjymtuara. Vendpushkatimet ishin përplot trupa njerëzish të copëtuar e të masakruar. Kokat u ishin prerë, ose u ishin copëtuar e sopata, shumëve u ishte prerë gabzherri, u ishin prerë organet gjenitale dhe gjinjtë. Shumicës së viktimave u janë nxjerrë organet e brendshme, kryesisht zemra, mëlqia dhe moitra, deri sa ishin ende gjallë.” Këso krimesh nuk janë bërë vetëm në Kroaci, po edhe në Slloveni, në Bosnjë e Hercegovinë, në Vojvodinë e në Kosovë, po nuk përjashtohet që kanë ndodhur edhe në në Mal të Zi, në Maqedoni e madje edhe në Serbi. Edhe pse pas marrjes së pushtetit me dhunë, regjimi komunist, nuk ka pasur opozitë të organizuar, prapë se prapë ka vazhduar likuidimet dhe vrasjet masive të kundërshtarëve realë po edhe të atyre fiktivë. Goli Otoku ka qenë vetëm vazhdim i asaj politike kriminale të ushtruar nga regjimi komunist i Titos dhe kamarilës së tij, anekënd Jugosllavisë, pra edhe në Kosovë, që nga viti 1944.

Krimet e komunizmit duhet të dënohen edhe për një fakt tjetër: regjimi komunist jugosllav me Titon në krye, bënë tradhti edhe ndaj aleatëve perëndimorë, Britanisë së Madhe dhe SHBA-ve, sepse me shkatërrimin e kundërshtarëve ideologjikë, edhe të antifashisëtve, ata nuk lanë mundësi që të kishte zgjedhje të drejta e të lira pas luftës. Ata e futën shtetin në vathën e Stalinit, duke ia kundërënë për shumë kohë Perëndimit.

Me çfarë metodash i kryen komunistët jugosllavë krimet e tyre

Tipologjia e metodave dhe mjeteve me të cilat regjimi komunist jugosllav ka kryer krimet, dëshmon se PKJ ishte një organizatë kriminale dhe strukturat e saj shtetërore poashtu ishin struktura kriminale. Edhe ushtria jugosllave e udhëhequr nga kreu komunist mori që nga fillimi tiparet e një organizate tipike terroriste, për çka ka dëshmi të shumta. Ndërsa, agjencitë që u krijuan prej PKJ që nga viti 1944 (OZN-a), 1946 (UDB-a, VOS- KOS) ishin që nga fillimi të strukturuara si organizata terroriste, për likuidim të kundërshtarëve, vrasje në masë, plaçkitje, terror. Kaq shumë ishte krimi komunist i legjitimuar, saqë komunistët jugosllav e kanë përjetësuar edhe në shtypin e vet, duke treguar metodat që përdoreshin për shkatërrimin e ”armiqve të popullit.” Këto ishin metodat që përdoreshin për likuidimin e njerërzve, ku shumica absolute faji e vetëm e kishin që nuk ishin komunistë:

1. Ekzekutim me plumb në qafë

2. Copëtim në katër pjesë

3. copëtim pjesë-pjesë të gjymtyrëve

4. shqyerje me qerre

5. nxjerrja e syve dhe detyrimi i të dënuarit që t’i hajë sytë e vet të saponxjerrë

6. djegie me hekur të skuqur

7. futja e duarve dhe këmbëve të të dënuarit në ujë të valë

8. prerje me sharrë

9. ngulja në hu

10. tredhja e meshkujve

11. varrosja e njerëzve për së gjalli

12. hedhja e njerëzve të gjallë në shpella (humnera)

13. vrasje me tokmak.

Një anëtar i OZN-as, shumë vitë më vonë, ka dhënë edhe këtë dëshmi: “Kishte raste kur në burg u dredhej qafa, u thyheshin këmbët, goditeshin me tyta pushkës në brinjë dhe me kondak në shpatulla, rraheshin me gjithfarë mjetesh, u nxirreshin dhëmbët, u bëhej shoku elektrik, dërrmoheshin me uri. Pas këtyre torturave, ata njerëz i dërgonin në vendpushkatime, të gjymtuar nga torturat dhe elektriciteti, me sy të nxjerrë e të ngjashme.”

”Vetë Aleksandër Rankoviqi, sipas gazetës “Politika”, në një raport të praqitur në Kuvendin e Beogradit, më vitin 1951 deklaronte : “Nëpër burgje tona në vitet 1945-1951 kanë kaluar 3.777.776 të burgosur, ndërsa i likuiduam 586.000 armiq të popullit.” Në mesin e atyre të burgosurve dhe atyre të vrarëve/të masakruarve, ka pasur edhe me mijëra shqiptarë, që nga ata që u dërguan për t’u likuiduar në Tivar, ata që i zhdukën në frontet e Sremit, ata që i vranë në luftë kundër Shaban Polluzhës e kundër LNDSH, ONDSH-së e me mijëra të tjerë që thjesht i morën nga shtëpitë e tyre dhe i vranë pa gjyq.

Për ata mijëra shqiptarë të masakruar e të vrarë nga armata jugosllave, nga OZN-a, UDB-a e KOS më vonë, udhëheqësit komunistë shqiptarë të Kosovës, minimalisht bartin përgjegjësi objektive. Ata kanë qenë në pozita drejtuese, ndërsa i kanë mbyll sytë para terrorit që ushtrohej mbi bashkëkombasit e tyre. Fatkeqësisht, shumë prej tyre kanë marrë pjesë aktivisht dhe me entuziazëm revolucionar në ato masakra dhe vrasje masive.

Fjala vjen, Fadil Hoxha personalisht ka urdhëruar fillimin e goditjes së vullnetarëve të Shaban Pollluzhës, në cilësinë e komandantit të Shtabit Operativ të Kosovës. Në urdhërin e Fadil Hoxhës theksohej që armikut “t’i shkaktohen sa më shumë viktima”, pra urdhërohej që të vriteshin sa më shumë shqiptarë. Për këso arsyesh, vërtet, pa një proces të gjerë kurrë nuk do të mirret vesh e vërteta për krimet e komunizmit edhe ne Kosovë. Nëse nga viti 1945 deri në vitin 1951 në ish Jugosllavi janë burgosur 3.777.776 të burgosur, ndërsa janë vrarë 586.000 “armiq të popullit”, sikundër e pranonte publikisht Rankoviqi, nuk ka të dhëna eksplicite se sa janë burgosur e sa janë vrarë deri në vitin 1966, kur shkarkohet nga posti Aleksander Rankoviqi. Por, me siguri janë edhe shumë. Dhe aq më pak dihet se sa janë vrarë, sa janë burgosur e sa janë dëbuar me dhunë nga Kosova. Dhe ajo që është e hidhur edhe më shumë, janë me mijëra shqiptarë, që janë të zhdukur dhe kurrë nuk u janë gjetur eshtrat deri sot. Metoda e zhdukjes së kufomave është aplikuar masivisht nga kriminelët komunistë jugosllav. Kjo metodë çnjerëzore është përdorë edhe nga fashistët serbë në luftërat e fundit në ish Jugosllavi. Është përdorur gjerësisht edhe në Kosovë.

Dekontaminimi i artit dhe dijes nga fantazmat komuniste

Deri sa po hulumtoja për shkallën e kontaminimit të artit tonë me figurat e komunizmit jugosllav, që nga Titoja, Rankoviqi e deri te Fadil Hoxha, hasa edhe në një këngë, (“Ti moj çikë cucë Malsie”) të cilën e interpretojnë Hamidja (në një vend etiketohet si Hamide magjupja) dhe Bajrush Doda. Vargu i këngës së famshme “Me Enver Hoxhën zemër çelik,” ishte zëvendësuar “me Fadil Hoxhën zemërçelik”. Fatkeqësisht, përjetimi i këtyre figurave si supermenë, ende është aktiv. Prandaj edhe dalin kërkesa si ajo e akademikëve të ASHAK-ës që i bashkohen mendimit të Hamide magjupes për Fadil Hoxhën. Akademikët tanë menduakan se Fadil Hoxha duhet të nderohet me çmimin “Nderi i Kombit”, ngase paskësh qenë “zemërçelik”, ndërsa ai dhe shokët e tij kanë qenë zemërhekur ndaj bashkëkombasve të vet e si pulat e lagura para urdhërave antishqiptare të Titos, Rankoviqit, Dërleviqit, Popoviqit, Mugoshës, Gjakoviqit e kriminelëve të tjerë. Fatkeqësisht, ka këngë glorifikuese edhe për Titon, madje edhe për Rankoviqin!

Ndoshta kontributi i duhur i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës në këtë fazë dhe në këtë temë do të duhej të ishte studimi i këtij arti pervers, ku ne shqiptarët e shkretë, jemi detyruar t’i madhërojnë edhe në këngë vrasësit tanë. Ndërsa, Universiteti i Prishtinës, do të duhej të inkuadrohej në një proces të gjerë dekontaminimi nga mbeturinat ideologjike jugokomuniste, për fillim duke tërhequr mbrapshtë titullin “doctor honoris causa” që u pati dhënë Josip Broz Titos e më duket edhe Fadil Hoxhës.

Mjedisi ballkanik dhe konfliktet etnike, veçanërisht në ish Jugosllavi

August 2, 2024 by s p

Prof.Asc.Dr. Gëzim MUSTAFAJ/

Nga kohërat e lashta e deri më sot, krizat politike dhe konfliktet, ngelen një dukuri dhe veprimtari që edhe për shumë kohë, do të jetë komponent dhe pjesë e historisë së njerëzimit. Në qoftë se bota e djeshme e polarizuar aq shumë për shkak të Luftës së Ftohtë, pati uljet dhe ngritjet e saj, evidentoi më se një herë momente të ballafaqimit bërthamor që vetëm frika e shfarosjes, i detyroi politik bërsitë dhe vendim marrësit në çështjet globale, të jenë shumë të matur, kur bëhej fjalë dhe po përflitet edhe sot për luftën e tretë botërore të radhës. Shtetet demokratike dhe udhëheqëse të demokracisë në botë po mundohen që të gjejnë shkaqet kryesore që do të jenë kërcënime për fillimin e konflikteve të reja dhe të ndërmarrin veprimet e nevojshme për të parandaluar konfliktet si ato civile apo etnike. Jo gjithmonë ekziston mundësia për të shmangur konfliktin etnik apo civil në një vend, si rezultat i paaftësisë dhe mos menaxhimit të shoqërisë nga strukturat dhe autoritetet e vetë shtetit. Të shumtë janë ata që nëpërmjet analizave të plota dhe shkencore, mbështetur në eksperiencat luftarake të ndodhura ndër shekuj, kanë argumentuar se si lindi lufta, cilët janë autorët që iniciojnë atë, objektivat që kërkohen të arrihen nëpërmjet saj dhe pasojat që shoqërojnë luftën si fenomen. Një faktor potencial me ndikim të fuqishëm në një konflikt civil është edhe përbërja etnike.

Rasti më i freskët e që ende është një potencial i lartë për një konflikt të përmasave të superfuqive, është Ukraina, ku Rusia në kundërshtim me çdo konvent ndërkombëtare vazhdon luftën me forcat ushtarake me pretekstin për të shkëputur Krimenë dhe ta aneksoj. Kjo situatë ka acaruar marrëdhëniet në një shkallë shumë të lartë në mes të perëndimit dhe Rusisë. Duke analizuar ndërhyrjen e Rusisë në Ukrainë, del në pah se tani ajo nga grupe të veçanta që depërtonin përmes kufirit në pjesë të ndryshme të vendit, ka kaluar në luftë frontale. Ky është një kërcënim i hapur për sigurinë globale dhe praktikisht një rikthim prapa duke pasur parasysh ndërhyrjet ruse dhe se tani perëndimi nuk e shikon Rusinë si një partner për paqe por si një kundërshtarë, pasi këtë po dëshmon me veprimet e deritanishme.

Memorja historike ka se çfarë të afrojë dhe trajtojë në këtë drejtim, por rasti i Ish-Jugosllavisë është një “dossier”, voluminoz për një konflikt ndëretnik brenda një shteti federal, por që tani është kthyer në një premisë potenciale që këto konflikte të rikthehen në përmasa ndërshtetërore. Gjatë shpërbërjes së Jugosllavisë dhe kërkeses për vetëvendosje në kuadër të ish Jugosllavisë u kristalizuan dy opsione.

Opsioni i parë ishte i bazuar në vlerat dhe normat perëndimore me theks të veçantë vlerat dhe normat liberale, ndërsa i dyti i bazuar në vlerat dhe normat antidemokratike dhe anti liberale. E para ka qenë e përqafuar nga dy republikat veriore të Jugosllavisë, Sllovenia dhe Kroacia kurse e dyta nga Serbia dhe aleati i saj i vogël, Mali i Zi. Shkaktarët kryesorë të shpërbërjes së ish-Jugosllavisë ishin kroatët, marrëdhëniet e tyre me serbët dhe perceptimi i ndryshëm i tyre për idenë e jugosllavizmit. Pas vdekjes së Titos më 1980, Federata jugosllave ishte në krizë dhe gjendja e keqe ekonomike s’ishte gjë tjetër veçse rrjedhojë e keq administrimit dhe disniveleve të theksuara midis republikave. Shembja e komunizmit në Evropën Qendrore, pati efektin e një tërmeti destabilizues në Lidhjen Komuniste të Jugosllavisë, dhe bëri që kjo të humbasë dhe atë pak besim që i kishte mbetur. Për popujt jugosllavë tashmë të mbërthyer nga ankthi, shembja nënkuptonte rrugë të lira drejt një ekonomie tregtare të tregut të lirë, që miliona punëtorë sezonalë në Gjermani e njihnin mirë.

Pas dështimit të Kongresit të 14-të të LKJ-së, Partia Komuniste sikurse edhe Federata Jugosllave filloi të përçahet në linja republikane. Sllovenia dhe Kroacia shkuan larg duke planifikuar zgjedhje shumëpartiake të shpallura në pranverën e vitit 1990. Në sipërfaqe doli çështja më e rëndësishme: kush është sovrani?, popujt apo republikat? Në rastin e Sllovenisë kufijtë nacionale (etnik) dhe republikan kanë qenë esencialisht të njëjtë. Në pjesën tjetër të Jugosllavisë, situata ka qenë e komplikuar. Sidoqoftë, zgjedhjet e para shumëpartiake ishin mbajtur në të gjitha republikat jugosllave. Sllovenia printe në këtë proces. Pas zgjedhjeve të prillit të vitit 1990 sllovenët shkuan edhe më tutje në kërkesën e tyre për vetëvendosje duke mbajtur një plebishit të suksesshëm për pavarësi në dhjetor të vitit1990. Liderët kroatë filluan të thonë se Kroacia, po ashtu, do të shkëputet nëse këtë e bën Sllovenia. Që të dy republikat punonin me kushtetuta të reja të modeluara në bazë të demokracive perëndimore. Me Marrëveshjen e Brionit të 7 korrikut, të nënshkruar nga përfaqësuesit e Komunitetit Evropian dhe shefat e republikave të Jugosllavisë, Sllovenia fitoi të drejtën për t’u bërë e pavarur më 8 tetor 1991. Në fund të vitit 1991 Jugosllavisë së Titos do t’i vinte fundi. Në dhjetor të këtij viti, Mesiç jep dorëheqjen si Kryetar i Kryesisë së Jugosllavisë dhe po ashtu do të japë dorëheqjen edhe Markoviç. Dy republikat veriore fituan njohje ndërkombëtare dhe bashkësia ndërkombëtare filloi ta shohë Jugosllavinë si shtet që është në proces të shpërbërjes graduale.

Për Bosnjë – Hercegovinën dhe Maqedoninë, historia e formimit të tyre pas Luftës së Dytë Botërore, ka qenë rezultat i balancimit të forcave të brendshme. Qëllimi i formimit të tyre ka qënë për të kontrolluar dhe balancuar zgjerimin e Serbisë në jug Maqedoni dhe për të parandaluar konfliktin serbo-kroat për Bosnjë-Hercegovinën. Për Kosoven nuk flitet fare, pavarsisht se që pas viteve 80-të edhe këtu kishte filluar lëvizja për vetëvendosje.

Kursi anti serb në politikën maqedone filloi në nëntor të vitit 1989, në Kongresin e Lidhjes Komuniste të Maqedonisë (LKM). Në këtë Kongres, udhëheqja partiake dogmatike dhe pro serbe nuk u votua. Shenjat e para të çarjes mes Serbisë së Millosheviçit dhe Maqedonisë u dukën kur ligji i ri për kolonistët u propozua për miratim në Kuvendin e Jugosllavisë. Kjo u pa në Maqedoni si një shenjë e kërcënimit potencial nga Serbia. Pas Sllovenisë dhe Kroacisë, komunistët maqedonas të dalë nga Kongresi i sipër përmendur, filluan përgatitjet dhe përcaktuan platformën për pavarësi duke i dhënë kështu Millosheviçit një shenjë se kjo republikë nuk e pranon as nuk e mbështet kursin e Beogradit. Sidoqoftë, referendumi i shtatorit të vitit 1991 për pavarësinë e Maqedonisë ka qenë më i butë se ai i Kroacisë duke e lënë hapur çështjen e bashkëjetesës së mëtejshme në Federatën e Reformuar Jugosllave. Pas dështimit të propozimeve të tyre si Maqedonia ashtu edhe Bosnjë-Hercegovina, aplikuan për njohje ndërkombëtare. Procesi i shpërbërjes përfundimtare të ish-Jugosllavisë, pas një kalvari të gjatë përfundoi me Luftën e Kosovës. Duke tejkaluar barbarinë e mjeteve të përdorura, bilanci i kësaj shpërbërje flet për afro 200.000 të vdekur, më tepër se 2.8 milionë refugjatë apo përsona të zhvendosur. Teza më e përhapur, si në elitat politike perëndimore, gjithashtu dhe në media, ishte ajo e kthimit të “urrejtjeve të vjetra”.

Fakti i ish-Jugosllavisë ishin një hapësirë kontaktesh, takimesh mes katolicizmit, ortodoksisë dhe myslimanizmit, që ka shtyrë shumë analistë ta interpretojnë atë si një luftë të re “fetare”. Tundimi ishte aq i fortë sa që disa nga protagonistët kryesorë të konfliktit evokonin një papajtueshmëri themeltare, fetare dhe kulturore të serbëve, kroatëve dhe myslimanëve. Presidenti kroat, Franjo Tuxhman, në të gjitha takimet me ndërkombëtaret nuk linte pa përmendur dhe shpjeguar atyre se ish-Jugosllavia, “Mbulon përsëri linjat e ndarjes ndërmjet Romës, Bizantit dhe Islamit, mes trashëgimisë së Perandorisë Osmane dhe asaj Habsburge, dhe që si konsekuencë, ai nuk ishte i habitur që moskuptimet të shëndrrohen në konflikt, në një kohë kur tërësia artificiale, që ishte për të ish-Jugosllavia, nuk mbahet më në këmbë nga logjika e komunizmit apo e luftës së ftohët”. Kaosi në tokat dhe popujt që dikur njiheshin si Jugosllavi, ekspozoi evidenca shokuese deri në ato përmasa sa që Evropianët shpresonin se ajo që po ndodhte ishte vetëm një iluzion, por në fakt doli se ishte një realitet i gatuar prej tyre dhe se teoria e bashkëjeteses midis kombeve në Jugosllavi nuk kishte funksionuar asnjëherë. Eksperimenti i shumë kulturave dhe shumë kombeve nuk ishte thjesht një dështim. Ky eksperiment nxori në shesh violencën më antinjerëzore dhe arbitrare midis grupeve etnike. Për më tepër, duke u gjendur në pikën më të lartë euforike të prodhuar nga përfundimi i Luftës se Ftohtë, Komuniteti Ndërkombëtar u kap totalisht i papërgatitur përballë detyrave të reja që po ekspozonte shembja e bipolaritetit. Europa dhe SHBA-ja po paguanin atë që kishin bërë vite më parë, që nga Traktati i Shenstefanit dhe deri tek Konferenca e Paqes. Një nga mënyrat më racionale për të portretizuar konfliktin e përgjakshëm në Jugosllavi është përcaktimi i tij si një produkt i urrejtjeve shekullore etnike midis popujve të rajonit. Argumentet e dhëna më parë mbështesin fuqimisht tezën e zbërthimit të shkaqeve të konfliktit nisur nga këndvështrimi i urrejtjes që buron nga lashtësia. Argumenti kryesor që bie ndesh me këtë tezë dhe me pohimin se dhuna ka qenë një mënyrë jetese në rajon është fakti se Jugosllavia gjatë Luftës së Ftohtë, ishte një shtet multietnik dhe multinacional në të cilin popujt e grupeve të ndryshme etnike jetuan në një paqe të plotë vetem si iluzion. Kjo na çon në prodhimin e argumenteve se, përveç ndikimit të rrënjëve të vjetra të konfliktit, në copëtimin e Jugosllavisë ndikuan edhe rënia e bipolaritetit dhe kriza ekonomike që filloi të shfaqet në vitet 1980. Me rënien e bipolaritetit, ish-komunistet kërkuan mbështetje duke i bërë thirrje nacionalizmit. Ata e panë nacionalizmin si një mundësi për të mbajtur pushtetin politik nën rregullat e reja që kërkonin zgjedhje pluraliste konkurruese.

Krizat ekonomike krijuan një terren dhe kushte për zgjimin dhe fuqizimin e nacionalizmit, veçënarisht atij serb.

Rënia ekonomike dhe nacionalizmi shkatërrues i kategorizon vendet Ballkanike ku sundoi komunizmi në dy grupe: Së pari, Shqipëria, Bullgaria dhe Rumania. Gjatë Luftës së Ftohtë, këto vende udhëhiqeshin nga diktatura të ashpra dhe me një ekonomi shumë të centralizuar. Së dyti, ish Jugosllavia, një vend socialist, që devijoi dhe u përpoq të zbatoj një model të ndryshëm ekonomik. Ky model konsistonte në të ashtuquajturën ekonomi socialiste (maket socializëm) e mbështetur në vetë administrimin e kapitaleve prej punëtoreve. Ky model nuk funksionoi mirë pasi ai ishte bazuar në koalicionin midis ndërmarrjeve dhe autoriteteve të cilat shpesh ndanin të njëjtat interesa. Duke nxjerr në plan të parë vetëm serbet, ky model pengoi prirjet konkurruese midis ndërmarrjeve. Në rastet e Bullgarisë, Shqipërisë dhe Rumanisë, me rënien e komunizmit në fund të viteve 1980, krizat ekonomike u manifestuan nëpërmjet rënies së treguesve kryesor makroekonomike. Këto ishin rrjedhojat e një procesi të thellë transformimi shoqëror, ekonomik dhe politik që shprehte fenomeni i tranzicionit. Në rastin e Jugosllavisë, rrënjët e krizës ekonomike mund të gjenden më herët. Në fakt, ato janë një përzierje e faktorëve të brendshëm me ato të jashtëm. Kështu, faktorët e jashtëm si ngritja e lartë e çmimit të naftës që filloi në vitin 1973 dhe huatë e rënda ndërkombëtare përkeqësuan problemet e brendshme ekonomike që rridhnin nga modeli ekonomik Jugosllav. Dështimi i udhëheqësve federal për t’i bërë balle krizës së përkeqësuar ekonomike nxori në pah, në nivel federal, vakumin e pushtetit që la pas vdekja e Titos. Kjo i hapi rrugën udhëheqësve të rinj të republikave të realizonin ambiciet e tyre. Në vitin 1986, një lider i ri, Sllobodan Milosheviç nga Serbia, shfrytëzoi më së miri këtë rast. Gjatë viteve 1988-89, inteligjenca serbe dhe elita e partisë komuniste serbe të Millosheviçit bashkuan forcat për të inkurajuar një revolucion nacional që do të krijonte një “Serbi të bashkuar” duke prekur pa kënaqësitë sociale dhe nacionale në republik. Mesazhit nacionalist të cilit i mëshoi me shumë forcë Millosheviçi ishte ideja se nëse shteti Jugosllav do të shpërbehej, të gjitha pjesët e popullit serb në Kroaci, në Bosnje, dhe në Kosovë do të liheshin të vuanin nën kontrollin e nacionalisteve të tjerë. Millosheviçi i bazonte thirrjet e tij për një Serbi me të madhe në nevojën e bashkimit të të gjithë serbeve të Jugosllavisë në një shtet të vetëm. Ideologjia nacionaliste e të qenit të kërcënuar dhe të pambrojtur ndezi lëvizjet masive të serbëve. Duke e vënë retoriken nacionaliste serbe në një shtrirje mundësisht sa më të madhe, gjatë vitit 1990, Millosheviçi ishte në gjendje të mobilizonte serbët në një luftë të gjatë dhe gjakatare që prodhoi në rritje të ish-Jugosllavisë. Duket i çuditshëm fakti që në Jugosllavi ideologjia komuniste, një doktrin që kushtëzonte principet internacionaliste, shkoi shumë lehtë në dogmë të nacionalizmit. Eshtë për të ardhur keq që këtë tezë po e vazhdon edhe pasardhësi i tij Vuçiç. Kush mendon sot se Serbia ka ndryshuar është i gabuar.

Komunizmi ortodoks dhe nacionalizmi agresiv kanë disa ngjashmëri. Të dyja ideologjitë janë kolektive, duke vënë në plan të parë grupin ndaj individit. Të dyja kanë të njëjtën lente duke i identifikuar të huajt (tjerët) si armiq. Për më tepër, të dyja janë radikale duke insistuar që këta armiq duhen eliminuar, pra parapëlqejnë dhe kanë preference të tyre përdorimin e forcës. Ajo që ndodhi në Kosovë dhe fatkeqësisht po vazhdon është argument i gjallë i paradoksit të etnitetit pakicë të serbëve dominant mbi etnitetet e tjera të asaj se çka mbeti nga Jugosllavia e Titos, në raport me predikimet e Serbisë për barazi politike, ekonomoke, kulturore dhe fetare.

Mendohet se konflikti i pari dhe me i madhi në Evropën e pas Luftës së Ftohtë morri fund. Në fakt është ende herët për të thënë dhe garantuar se do të vazhdojë paqja apo është vetëm një pushim zjarri. Situata në Ballkan dhe kryesisht në Kosovë, Bosnje dhe fqinjët e tyre e lëkundin shumë këtë përfundim. Kjo situatë sjell pasoja të mëdha për Ballkanin dhe Evropën për sa i përket rolit të islamizmit, çështjes së kufijve dhe minoriteteve, marrëdhënieve transatlantike etj. Luftërat gjatë shpërbërjes së Jugosllavisë dhe qëndrimi i Perëndimit ndaj tyre, ka të bëjë me kufijtë dhe minoritetet. Me njohjen ndërkombëtare të kufijve të brendshëm të Jugosllavisë, problemet e minoriteteve etnike të një shteti pasardhës u kthyen në një problem të jashtëm për fqinjët e saj.

Turbullimet midis çështjeve të sigurisë së brendshme dhe asaj të jashtme nxorën në dukje një problem më të përgjithshëm lidhur me Evropën Juglindore post-komuniste; kërcënimet për sigurinë janë të lidhura me dobësinë e brendshme të shteteve më shumë se me fuqinë e tyre të tepërta. Ballkani mund të mbetet një ndër çështjet, kryesore për sa i përket identitetit të ardhshëm dhe të besueshmërisë së një aleance të zgjeruar.

Procesi i integrimit përfundimtar të Ballkanit në strukturat euro-atlantike do të ndikoj drejpërsëdrejti në krijimin e kushteve të reja dhe frymës së bashkëpunimit rajonal që do të jetë një garanci për paqe dhe stabilitet në këtë regjion. Kjo ka gjasa të jetë e largët, në radhë të parë nga vetë qëndrimet e këtyre vendeve, por edhe nga situata e turbullt në vetë Bashkimin Europian.

Kjo do të mund arrihet vetem kur Bashkimit Europian e sidomos SHBA-së përcaktojnë një strategji të qartë globale për Ballkanin.

Si përfundim mund të themi se një konflikt etnik (ndëretnik), është produkt i keqmenaxhimit që shteti me strukturat e tij, i bënë mbarëvajtjes dhe drejtimit të shoqërisë me të gjithë përbërësit e saj, të shumicës dhe minoriteteve, tradicionalisht apo jo, të qenësishëm brenda juridiksionit shtetëror.

Foto: https://www.af.mil