Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for February 2025

“ STUHI NË GOTË ” 

by

Kristaq BALLI 

FOTO TË RRALLA TË FOTOGRAFIT TË SHQUAR  GEORGE TAMES NGA “LIVELY MORGUE” 

Xhorxh Tejms (George  

Tames, 1919-1994) njihet në opinionin botëror si një prej  fotoreporterëve të famshëm  shqiptaro-amerikanë të shek.  XX, i cili, si rrallë kush, ka  fotografuar në Capitol Hill dhe  Shtëpinë e Bardhë 10  presidentë rresht (nga Rusvelti  deri tek Xhorxh H.W. Bush)1)2),  zv, presidentët respektivë,  senatorë e kongresmenë, administratat presidenciale, si dhe shumë foto të tjera me  përmbajtje historike, politike, ekonomike, shoqërore, kulturore e  artistike për organin mediatik “The New York Times”. Fotografia  e tij “Puna më e vetmuar në Botë” (The Lonely Job in the  World)3), që i kushtohet presidentit Xhon Kenedi, është një nga  fotot më të njohura presidenciale dhe një emblemë kontraverse e  punës, vështirësive dhe përgjegjësive globale të të gjithë  presidentëve amerikanë. Njëheresh ai është shumë i njohur për  fotopeizazhet e tij madhështore të kompozuara në përmasave të  gjera e gjithëpërfshirëse urbanistike, arkitekturore, historike e kulturore të Uashingtonit, të mjediseve të jashtme e të  brendshme të Kapitol Dome, Shtëpisë së Bardhë, Senatit,  memorialeve të Abrahaham Linkolnit, Xhorxh Washingtonit,  obeliskëve të ngjarjeve e njerëzve të shquar amerikanë, fushatave  spektakolare elektorale dhe konventave presidenciale, etj.,  sidomos ato të fotografuara në kënde të gjera aerale nga avionët,  natën, që përbëjnë sprova të vyera panoramike.  

Krijimtaria e tij fotografike e botuar dhe e pabotuar prej  mijra e mijra fotosh dhe negativësh, e cila përbën një rekord  fotogazetarie, ndodhet sot e ruajtur në megaarkivin e kësaj  multimedie, arkiv që figurativisht quhet edhe “Morgu i Gjallë”  (Lively Morgue).

George Tames njihet nga opinion shqiptar nëpërmjet një  ekspozite mjaft interesante të tij në Muzeun Historik Kombëtar,  Tiranë në vitin 2016, të titulluar “Presidentë Amerikanë dhe  Marrëdhëniet Shqiptare”4), një sërë botimeve të disa studiuesve  që e njohin, si dhe më pak në organet kulturore e artistike. Prej  tyre, George Tames renditet ndër artistët fotografë shqiptarë apo  me origjinë shqiptare që e kanë ushtruar tërësisht, apo pjesërisht  veprimtarinë e tyre jashtë Shqipërisë, si Pero Kaçauni, Kristaq  Sotiri, Gjon Mili, George D. Boria, etj. 

… 

…Është viti 1953. Europa po fshin gjurmët shkatërrimtare të  Luftës së Dytë Botërore dhe ka filluar të shërojë plagët e luftës e 

të shëndoshë jetën ekonomike të saj. Shumë shtete të mëdhenj  sidomos bujqësore në fuksion të plotësimit më të madh me  drithëra dhe prodhime ushqimore e blegtorale. Ndërkohë  Amerika vijon ritmin e rritjes së prodhimit të drithrave, pa  kuptuar e vlerësuar se eksportet e saj në rajonet e dëmtuara nga  lufta, sidomos në Europë, po ulen gradualisht dhe kanë filluar  shenjat e para të rezervave e stoqeve nëpër depo e magazina.  

Bujqësia, pothuajse e përqëndruar në fermat private, nuk  mban ritmin e kërkesë dhe ofertës, sepse fermerët e mëdhenj e  mesatarë nuk janë në dijeni për ritmin dhe politikat shtetërore  të eksporteve të prodhimeve të tyre, prej nga varen ata. 

 Ndërkohë, në korridoret e Kapitol Hill dhe Senatit në  Uashington, kjo situatë u shfrytëzua për ta shndrruar atë në një  debat politik. Sipas një pjese politikanësh opozitarë. garancitë  federale për fermerët e grurit kanë kapur në kurth taksapaguesit  për tepricën, në shumën prej afro 1 miliard dollarësh. Fermerët  evropianë, të cilët ishin shkatërruar nga lufta, ishin kthyer në  ciklin e prodhimit të plotë. Askush nuk po blinte grurë amerikan,  çmimet po binin dhe toka vazhdonte të prodhonte.. Për këtë  arsye çmimet po binin, ndërsa toka vazhdonte të prodhonte,  teksa po paralajmërohej një inflancion dhe recension financiar… 

Kryetitujt e shtypit drejtonin një thirrje dhe një notë  shqetësimi të madh për këtë mospërputhje. Fantazma e një  teprice të re gruri varej mbi horizontin e fermerëve. Ata po 

prodhonin të korra në nivel rekord. Sipas tyre, ky fenomen ishte  paralajmëruar që një vit më parë. “Të gjithë mund të kenë  probleme të tilla, ne jo!”  

Mes debateve të ndezura të politikanëve dhe tablosë  mediatike në Uashington rreth asaj se çfarë duhej bërë në lidhje  me këtë situatë, fotografi George Tames, me intuitën, por edhe  me integritetin e tij profesional, mori misionin për të shkuar vetë  në Kansas, në kontenë Colby, gjatë periudhës së korrjeve, për  të fotografuar tablonë reale, si dhe për të kuptuar realisht çfarë  mendonin fermerët për të.  

Kansasi, një shtet në qendër të SHBA-ve, konsidrohej si  hambar i drithrave dhe eksportues i madh amerikan. Me këtë  rast, në kushtet e prodhimit të tepërt,ai u mor si etalon i  diskutimit në qarqet politike e ekonomike të Uashingtonit.

Në të vërtetë edhe pse situata ishte konsideruar në mënyrë  ironike si “Superprodhim dhe Vetmi”, Tames e ndjeu atë si një  panoramë të zakonshme pune, aspak dramatike, madje shumë  herë në dukje të një qetësie “olimpike” Këtë e tregojnë disa  dhjetra foto të tij të reealizuara në mes të fushave me grurë dhe në ambiente të tjera rurale në Colby.  

Një pjesë e fotove të tij u botuan menjëherë në “The New  York Times” më 26 korrik 1953. Të tjerat janë botuar më 1954 dhe 1959. Ato kanë marrë vëmendje të veçantë edhe sepse  “…treguan një histori shumë të ndryshme nga bomba në  Uashington. Shumë nga këto imazhe nuk janë takuar kurrë më  parë”.

Por, a kishte edhe diçka prej epërsisë amerikane për të  qeshur në këtë kombinim të “tepricës dhe vetmisë”? 

Sigurisht që pati disa, por, në kontekstin e shkrimit po  përmend vetëm një: Senatori nga New Mexico dhe ish-sekretar  i bujqësisë Clinton P. Anderson, i dërgoi gazetës “The New York  Times”, ku deklaronte me një lloj sarkazme se “…teprica e grurit  të vendit ishte një masë e supremacisë dietike amerikane; arsyeja  që ne nuk hamë aq shumë grurë sa evropianët ështe se ne po  konsumojmë më shumë mish, bulmet dhe vezë… Unë jam po aq  i sigurt se fakti që buka pritet sot në feta nga furrat e bukës është  kryesisht standardi ynë më i lartë i jetesës. Amvisave amerikane  u pëlqen kështu….” 

Fotografitë në Kansas të George Tames ju përcjellin  shikuesve disa mesazhe dhe perceptime të rëndësishme  shoqërore e profesionale:

Në rrafshin politik e ekonomik, ato tregojnë fuqinë politike  dhe kauzën ekonomike të Shteteve të Bashkuara që, edhe në raste  vështirësish, ato dinë të menaxhojnë politikisht dhe  ekonomikisht eksese, apo situata të tilla të papritura e të veçanta.  Pavarësisht se ç’mund të ndodhë, shteti i siguron bizneset dhe  fermerët nëpërmjet investimeve e subvencioneve, që prodhuesit  të mos rrezikojnë.  

Nga pikpamja profesionale, fotot e George Tames, përbëjnë  

një prej albumeve të tij me vlera të larta e të shumanshme sociale,  por kryesisht ato janë nga veprat e tij më përfaqësuese në  kontektin artistik.  

Edhe pse tematika, apo përmbajtja e tyre është ajo e  atmosferës së jetës dhe punës të një komuniteti fermerësh gjatë  stinës së korrjeve, konceptimi kompozicional priret nga  përfshirja e hapësirave e tablove të gjera, thuajse të pafundme të 

fushave me grurë, ku lëvrijnë autokombajna e makineri shirëse,  si dhe njerëz, më së shumti mjeshtra e punëtorë, fermerë,  mjedise dhe brendi të “shtëpizave” të tyre të improvizuara në  kampingje, ku ata banojnë përkohësisht bashkë me familjet e  fëmijët, apo edhe mbrëmje intime rinore, të cilët, gjithë së  bashku përbëjnë armatën e punonjësve të palodhur “shtegtues”  gjatë korrjeve që nga Teksasi, Oklahoma, Kansasi, Nebraska e  deri në Dakota. Gjithçka që taton pulsin e punës dhe të  atmosferës së jetës boheme në fushat e pamata të drithit.  

Sigurisht, fotot e përcjellin me detale e me gjithë vërtetësinë  e tyre tablonë e jetës në momente të vështira, vendimtare,  sakrifikuese edhe sepse ato kanë fuqinë e sfidës që George Tames  ka mundur të përzgjedhë e të përcjellë me dashurinë e tij prej një 

njeriu dhe shpirtin e artistit me ndjeshmëri të veçanta 

emocionale. Tiparet më shprehëse estetike që të sugjerojnë dhe  që i bëjnë ato vepra të paharrueshme janë humanizmi dhe  lirizmi. Humanizmi – nëpërmjet pasqyrimit të vërtetë e shumë të  larmishëm të fuqisë e dinjitetit shpirtëror të personazheve të pa  “inskenuar”, realë, të fotografuar në momente deçizive nga një  artist, që edhe pse akoma i ri, arriti ta ngjizë këtë tipar nga  mendja, syri e imagjinata në marrëdhënie me dhomën e errët të  aparatit të tij. Ai fotografoi horizonte të gjera në filma të vegjël,  por edhe në miniaturë tablotë dilnin po aq ekspresive e  madhështore. 

Ndërkohë, atmosfera dhe kumti i thellë lirik, çiltërsia dhe  lirizmi i gjendjeve emocionale të këtyre fotove, të pa takuara herë  tjetër, është produkt estetik i fantazisë krijuese të përthyer e  filtruar në lentet e një mjeshtri të vërtetë të artit vizual.

□ □ □ 

____________ 

1. Balli K.: FOTOGRAFI I DHJETË PRESIDENTËVE AMERIKANË – Gazeta Dielli.com (The Sun) 16 Korrik 2024 

2) Balli K.: LUFTA E E FTOHTË NË DISA FOTO TE FOTOGRAFIT  GEORGE TAMES ME ORIGJINË SHQIPTARO – AMERIKANE Gazeta  DIELLI.com (The Sun), 17 Gusht 2024 

3) Balli K. : NJË FOTO BOTËRORE PRESIDENCIALE Gazeta DIELLI.com  (The Sun), 1 Tetor 2024  

4) Balli K. “Presidentë amerikanë dhe marrëdhëniet shqiptare , “Koha Jonë”,  19 Nëntor 2016. f. 18- 

Për kuriozitet, të tjera foto nga ky cikël:

VOTA E DIASPORËS

by

This is a friendly reminder for all Albanian citizens living in the diaspora to register to vote in the upcoming parliamentary elections in Albania. The deadline to register is MARCH 4th.

The registration link and detailed instructions are available on the official CCE website: https://kqz.gov.al/votues-nga-jashte/

The upcoming elections in Albania present a powerful opportunity for Albanian citizens in the diaspora to participate in the decision-making process that will guide Albania’s path forward. You have the power to help shape the future of our homeland—your voice matters. This right is a constitutional right, and it is the final step to full integration of the diaspora into shaping the future of Albania.

By registering to vote, you are honoring your heritage, your ancestors, and your country. Every vote counts, and every vote is a testament to your commitment to the future of Albania. Whether you are in Europe, America, or elsewhere, your participation in the election process can make a difference in ensuring that Albania thrives and prospers.

IMPORTANT UPDATE:

The Albanian Government approved the extension of the validity of biometric identification documents whose validity period has expired. The extension of the validity period applies to all voters from abroad, without exception. This decision gives every voter from abroad the opportunity to vote even with a biometric identification document whose validity has expired.

Our unity is what has carried us through the challenges of history. Let us continue that legacy, let us stand together, and let us use our collective strength to build a brighter tomorrow. The opportunity is now in our hands—let’s not let it slip away.

STOP COMPLAINING, START VOTING!

Please take a few moments to register to vote. It’s a simple, but powerful step in ensuring that Albania’s future reflects the dreams and aspirations of all its people, no matter where we are.

Please share on all social media platforms.

In solidarity,

Mark Gjonaj

***************

Të dashur miq,

Ky është një kujtesë për të gjithë qytetarët shqiptarë që jetojnë në diasporë që të regjistrohen për të votuar në zgjedhjet e ardhshme parlamentare në Shqipëri. Afati i fundit për regjistrim është 4 MARS.

Lidhja e regjistrimit dhe udhëzimet e detajuara gjenden në faqen zyrtare të KQZ-së: https://kqz.gov.al/votues-nga-jashte/

Zgjedhjet e ardhshme në Shqipëri paraqesin një mundësi të fuqishme për qytetarët shqiptarë në diasporë për të marrë pjesë në procesin e vendimmarrjes që do të udhëheqë rrugën e Shqipërisë përpara. Ju keni fuqinë për të ndihmuar në formimin e së ardhmes së atdheut tonë – zëri juaj ka rëndësi. Kjo e drejtë është një e drejtë kushtetuese dhe është hapi i fundit për integrimin e plotë të diasporës në formësimin e së ardhmes së Shqipërisë.

Duke u regjistruar për të votuar, ju po nderoni trashëgiminë tuaj, paraardhësit tuaj dhe vendin tuaj. Çdo votë ka rëndësi dhe çdo votë është një dëshmi e përkushtimit tuaj për të ardhmen e Shqipërisë. Pavarësisht nëse jeni në Evropë, Amerikë apo gjetkë, pjesëmarrja juaj në procesin zgjedhor mund të bëjë një ndryshim për të siguruar që Shqipëria të lulëzojë dhe të përparojë.

PËRDITËSIM I RËNDËSISHËM:

Qeveria shqiptare miratoi zgjatjen e vlefshmërisë së dokumenteve biometrike të identifikimit, afati i vlefshmërisë së të cilëve ka skaduar. Zgjatja e afatit të vlefshmërisë vlen për të gjithë zgjedhësit nga jashtë, pa përjashtim. Ky vendim i jep mundësinë çdo zgjedhësi nga jashtë të votojë edhe me një dokument identifikimi biometrik të cilit i ka skaduar afati i vlefshmërisë.

Uniteti ynë është ajo që na ka kaluar nëpër sfidat e historisë. Le ta vazhdojmë atë trashëgimi, le të qëndrojmë së bashku dhe le të përdorim forcën tonë kolektive për të ndërtuar një të nesërme më të ndritshme. Mundësia tani është në duart tona – le të mos e lëmë të ikë.

MOS U ANKONI, POR VOTONI!

Ju lutemi, merrni disa momente për t’u regjistruar për të votuar. Është një hap i thjeshtë, por i fuqishëm për të siguruar që e ardhmja e Shqipërisë të pasqyrojë ëndrrat dhe aspiratat e të gjithë njerëzve të saj, pavarësisht se ku jemi.

Ju lutemi shpërndajeni në të gjitha platformat e mediave sociale.

Në solidaritet,

Mark Gjonaj

Memorandumi i Greçës dhe zgjerimi i kryengritjes së Malësisë

by

Gjon F. Ivezaj/

Me nismën e Komitetit të kryengritjes (të Podgoricës), u mblodh në pllajën e Greçës, pranë Trieshit( Triepshit ), në perëndim të Selcës, në Malësinë e Madhe. Kuvendin e përgjithshëm të krerëve shqiptarë, i cili më 23 qershor miratoi dokumentin më të rëndësishëm të kryengritjes, të njohur me emrin Memorandumi i Greçës, i hartuar nga Ismail Qemali e Luigj Gurakuqi. Ai ishte nënshkruar nga Muharrem Bushati, Isa Boletini, Sokol Baci, Ded Gjon Luli, Abdulla Aga, Preng Kola dhe Mehmet Shpendi. Shtypi i kohës theksonte se, megjithëse kryengritja zhvillohej në një trevë të ngushtë, të banuar kryesisht nga katolikë, kryengritësit dolën me kërkesa kombëtare .Ata në thelb kërkuan autonominë e Shqipërisë . Në dokumentin e shkruar, ose siç u quejt ( Libër i Kuq”) , u formuluan 12 kërkesa të paraqitura më 23 qershor 1911, drejtuar qeverisë turke. Kryengritësit kërkonin që të njihej kombësia shqiptare dhe që, mbi bazën e decentralizimit administrativ, në vilajetet ku ndodheshin shqiptarë, të krijohej një administratë me nëpunës shqiptarë, me xhandarmëri e polici të formuar nga shqiptarë dhe me valinj që, mundësisht, të njihnin gjuhën e doket e vendit. Në administratë do të përdorej gjuha shqipe krahas turqishtes që mbetej gjuhë zyrtare. Sultlani do të caktonte një përfaqësues me cilësinë e inspektorit të përgjithshëm, i cili do të kontrollonte veprimtarinë e adimnistratës. Në kuadrin e kësaj autonomie teritoriale administrative, kërkohej liri e plotë për të zgjedhur deputetët e vet, liri e plotë për mësimin e gjuhës shqipe dhe për themelimin e shkollave shqipe me ato të drejta të shkollave të tjera shtetërore, garanci kundër veprimeve antikushtetuese dhe respektim i të gjitha feve, dokeve e traditave të garantuara nga kushtetuta e të konsakruara nga kanunet e vendit.

Në memorandum kërkohej gjithashtu e drejta për të gjithë shqiptarët që të kryenin shërbimin ushtarak në kohë paqeje brenda kufijve të vilajeteve shqiptare, si dhe e drejta për një organizim të veçantë për vendësit e viseve që ndodheshin në kufi me shtetet ballkanike, duke u dhënë atyre lehtësi në mënyrë që të bënin shërbimin në vend e të ruanin kufijtë. Përveç këtyre, në memorandum bëheshin edhe një varg kërkesash me karakter ekonomik, që ishin pjesë e pandarë e atyre për autonominë teritoriale administrative të vendit. Kështu kërkohej që të gjitha të ardhurat fiskale, me disa përjashtime, të përdoreshin për zhvillimin ekonomik dhe kultural të vendit dhe që e drejta për administrimin e buxhetit t’u lihej këshillave të përgjithshme. Të mashtruar disa herë nga qeveria turke, kryengritësit dëshironin të kishin garancinë e fuqive të mëdha për realizimin e kërkesave të tyre. Prandaj ata ua dorëzuan memorandumin përfaqësuesve të shteteve evropiane në Cetinë, ndërsa qeverisë engleze në një memorandum të veçantë i luteshin t’i përkrahte këto kërkesa.

Në memorandumin e Greçës formuloheshin në mënyrë të qartë kërkesat për autonominë teritoriale administrative të Shqipërisë. Karakteri kombëtar i këtij memorandumi hidhte poshtë trillimet e bëra nga qeveria turke dhe propaganda e shteteve fqinje që mohonin qëllimet kombëtare të lëvizjes shqiptare dhe e paraqisnin kryengritjen e malësorëve si kryengritje për ruajtien e venomeve. Memorandumi i Gerces i dha fund qëndrimit pritës që kishin mbajtur deri atëhere rrethet patriotike të krahi-nave të tjera dhe bëri që ato të hidheshin në veprim të hapur kundër turqve. Si pasojë, në korrik lëvizja e çetave në Shqipërinë e Jugut dhe të Mesme mori përpjestime të mëdha. Por përpara lëvizjes kombëtare shqiptare qëndronte gjithnjë rreziku që qeveria turke ta trajtonte atë si lëvizje lokale. Për këtë arësye duhej që kërkesat e Greçës të gjenin në krahi-nat e tjera të Shqipërisë një mbështetje të fortë gjë që do ta detyronte qeverinë turke t’i pranonte ato. Komitetet e Shoqërisë së zezë për shpëtim” mendonin se mjeti më i mirë për këtë ishin veprime sulmuese të armatosura kundër garnizoneve dhe administratës turke. Ato vendosën edhe lidhje me repartet shqiptare të redifëve, që ndodheshin në qytete të ndryshme të vendit. Më 17 korrik u vendos të sulmohej Vlora si qendër e rëndësishme bregdetare, prej nga mund të komunikohej lirisht me komitetet e kryengritjes jashtë vendit. Çetat iu afruan qytetit, por sulmi dështoi, për arësye se repartet e redifëve në qytet në çastin vendimtar nuk pranuan të bashkëpunonin me çetat. Sulmi mbi Vlorën duhej të përkrahej nga sulmi mbi qytetet e tjera. Por jo të gjithë krerët e lëvizjes ishin për veprime të armatosura sulmuese.

Qeveria turke kishte filluar të grumbullonte forca të mëdha ushtarake dhe kishte filluar të bënte një agjitacion të gjerë për t’i larguar udhëheqësit e lëkundshëm të lëvizjes nga lufta e armatosur, duke premtuar se do të bënte të forcohej rryma lës qeveria turke duhej detyruar të pranote kërkesat e shqiptarëve jo me luftë të armatosur, por me anë mitingjesh të armatosura. Një vendim të tillë kishte marrë Komiteti i fshehtë i Janinës, i cili kishte dhënë udhëzime të bëheshin më 23 korrik, në përvjetorin e revolucionit xhonturk, miting të armatosura në qytetet e vilajetit në favor të autonomisë së Shqipërisë. Ndërkaq, qeveria turke u kishte bërë kryengritësve në Veri propozimet e veta për marrëveshje, të cilat jo vetëm ishin shumë larg kërkesave për autonomi të shprehura në memorandumin e Greçës, por përfshinin vetëm zonën e kryengritjes në Malësinë e Mbishkodrës. Qeveria turke shpallte amnistinë e përgjithshme dhe pranonte që shërbimi ushtarak të bëhej brenda vilajetit e vetëm një vit në Stamboll, që si krahinarë ose anëtarë këshillash administrative të emëroheshin edhe bajraktarë, që taksat të caktoheshin duke marrë parasysh gjendjen ekono-mike të popullsisë, që të mbaheshin armët, por me lejë të posaçme, që të ndërtoheshin shkolla, rrugë etj. Një pjesë e krerëve të lëvizjes në Jug rrezikun kryesor që vinte nga propozimet turke e shihte jo në faktin që ato nuk e njihnin autonominë e Shqipërisë, por në faktin që ato përfshinin vetëm zonën e kryengritjes në Veri. Për të shmangur një rrezik të tillë, ata organizuan para afatit, më 21 korrik, një miting të armatosur në Manastirin e Cepos (afër Gjirokastrës) me çetat që ishin grumbulluar rreth Gjirokastrës.

Në vendimin e marrë këtu vihej në dukje dëmi që i sillte njësisë kombëtare krijimi i një administrimi të posaçëm për Malësinë dhe kërkohej që Shqipëria të kishte një sistem të vetëm administrimi e që qe-veria otomane, siç thuhej në këtë vendim, të themelonte „një lloj regjimi në veri e në jug të Shqipërisë”, për të siguruar që shqiptarët të mund të jetonin „si element kombëtar”. Propozimet turke nuk u pranuan nga shumica dërmuse e kryengritësve në Veri e në Jug, të cilët kërkonin zbatimin e memorandumit të Greçës dhe garanci ndërkombëtare për ma-rrëveshjen që do të arrihej me turqit. Edhe qeveria engleze kërkoi nga fuqitë e tjera që të ndërhyhej kolektivisht pranë Stambollit në favor të kërkesave të shqiptarëve. Ajo deshi ta shfrytëzonte rastin e memorandumit dërguar asaj nga Greça për t’i shkaktuar Turqisë vështirësi të reja, të cilat do t’i lejonin të ndërhynte më lehtë në punët e saj, në një kohë kur në Turqi po forcoheshin gjithnjë e më shumë pozitat e rivales së saj, Gjermanisë. Por kërkesa e Anglisë nuk u përkrah nga fuqitë e tjera me pretekstin e mosndërhyrjes në punët e brendshme të Turqisë. Malësorët në Veri vazhdonin të qëndronin, ndërsa Shefqet Turgut Pasha detyrohej ta shtynte vazhdimisht afatin për kthi-min e tyre. Mbi malësorët, përveç Turqisë, filloi të ushtronte tani gjithnjë e më shumë presionin e vet edhe Mali i Zi. Tendencat kombëtare të lëvizjes së malësorëve ishin në kundërshtim me planet e mbretit Nikollë. Ai u bashkua me turqit në përpjekjet për ta konsideruar kryengritjen si lëvizje me karakter lokal. Kur më 28 korrik me ndërhyrjen e Rusisë dhe Austro-Hungarisë u arrit marrëveshja midis Turqisë dhe Malit të Zi për t’i dhënë fund konfliktit, qeveria malazeze jo vetëm nuk i ndihmoi më malësorët kryengritës, por me kërcënime, i detyroi ata të pranonin propozimet turke. Qëndresa e malësorëve u thye më në fund nga krerët, të cilët, të detyruar nga gjendja e vështirë që u krijua, në fillim të gushtit pranuan të nënshkruanin marrëveshjen me Turqit, në bazë të propozimeve të Stambollit.

Në këtë kohë autoritetet turke në jug të vendit po merrnin masa të rrepta kundër lëvizjes kombëtare shqiptare. Gjatë korrikut ato arrestuan në Korçë një numër të madh patriotësh. Natën e 29-30 korrikut çetat e udhëhequra nga Qamil Panariti dhe Spiro Bellkameni u rrethuan nga forcat turke në Orman Çiflig (aër Korçës), por pas një mbrojtje heroike, ku lanë gjashtë të vrarë, e çanë rrethimin dhe u larguan. Në krahinat e tjera të Jugut çetat e vazhduan edhe për disa kohë veprimtarinë e tyre në favor të memorandumit të Greçës. Në vendimin e marrë në mbledhjen te ura e Drashovicës (Vlorë) më 31 korrik, vendim i cili iu dorëzua përfaqësuesve të huaj në Vlorë, shprehej solidariteti me malësorët e Veriut dhe aprovoheshin kërkesat e Greçës. Një vendim i tillë u muar edhe në mitingun në Qafën e Sinjës (Berat). Por këto veprime nuk ishin në gjendje ta ndalonin rënien e përgjithshme të lëvizjes. Pasi u nënshkrua marrëveshja në Veri, turqit vendosën t’i jepnin fund me të njëjtën mënyrë edhe lëvizjes në jug të Shqipërisë. Në ditët e para të gushtit qeveria e Stambollit me një thirrje drejtuar popullsisë së vilajetit të Janinës shpallte faljen për ata që ktheheshin në shtëpinë e tyre pa armë dhe premtonte se do të merrte parasysh disa nga kërkesat e shqiptarëve në lidhje me shkollat, alfabetin dhe përmirësimin e gjendjes ekonomike. Me inisiativën e qeverisë turke më 18 gusht u organizua në Tepelenë mbledhja e përfaqësuesve të parisë shqiptare dhe të krerëve të çetave të vilajetit të Janinës për të shqyrtuar propzimet e qeverisë turke. Në këtë mbledhje morën pjesë si përfaqësues të qeverisë turke shqiptarët Abdyl Ypi dhe Fejzi Alizoti. Kërkesat e patriotëve shqiptarë për të zbatuar memorandumin e Greçës në gjithë Shqipërinë nuk patën rezultat. Por në Jug propozimet e qeverisë turke parashikonin të drejta më të gjera se ato që u premtuan në Veri, siç ishin amnistia e përgjithshme, dhënia e gjuhës shqipe në shkollat shtetërore, subvencionimi nga shteti i shkollave shqipe, caktimi i nëpunësve që të njihnin gjuhën e doket e vendit, shërbimi ushtarak në vilajetet shqiptare, caktimi i taksave sipas mundësive të popullsisë, mbajtja e armëve, me lejë të posaçme, rihapja e shkollës normale të Elbasanit dhe caktimi i një fondi të posaçëm shtetëror për mbajtjen e saj etj. Me mbledhjen e Tepelenës ra edhe në Jug, ndonëse përkohësisht, lëvizja e armatosur për autonominë e Shqipërisë. Kryengritja e vitit 1911 dështoi pa arritur të kthehej në një kryengritje të përgjithshme. Megjithëse u vendosën lidhje midis Veriut dhe Jugut, në të vërtetë nuk u arrit të krijohej një udhëheqje e vetme e lëvizjes që të kishte autoritetin dhe ndikimin e duhur në të gjithë vendin dhe të ishte në gjendje të drejtonte e të koordinonte veprimet kryengritëse në Shqipëri.

Në krye të forcave kryengritëse pati edhe elementë të lëkundshëm e bejlerë çifligarë të cilët u trembën përpara presionit turk dhe u pajtuan me qeverinë e Stambollit në kundërshtim me dëshirat e patriotëve të thjeshtë, që kishin rrëmbyer armët për çlirimin e Shqipërisë. Përveç kësaj, kryengritja u zhvillua në kushte të vështira ndërkombëtare. Kundër saj mbajtën qëndrim armiqësor si shtetet fqinje ashtu edhe fuqitë e mëdha imperialiste. Në dështimin e kryengritjes ndikoi në mënyrë të veçantë politika e atëhershme armiqësore e Malit të Zi dhe Austro-Hungarisë. Por kryengritja e vitit 1911, nga ana tjetër, pati një rëndësi të madhe. Ajo shënonte një hap përpara në organizimin dhe mobilizimin e masave popullore dhe në ngritjen e ndërgjegjes politike të lëvizjes kombëtare. Ajo e detyroi Turqinë të hynte në bisedime me shqiptarët, t’u bënte atyre lëshime të cilat, ndonëse ishin larg autonomisë, shënonin një bazë për kërkesa të reja në të ardhmen.

REPUBLIKA E KOSOVËS NDERON (POSTMORTEM) ME “MEDALJEN PRESIDENCIALE TË MERITAVE” IMZOT  SIMON FILIPAJ – PËRKTHYESIN E BIBLËS NË SHQIP

by

Nga Frank Shkreli

A person standing at a podium with a flag Description automatically generated

                                                                      Për Imzot Simon Filipaj – Medalja  

                                                                    Presidenciale e Meritave e Republikës 

                                                                                       së Kosovës

Presidentja e Republikës së Kosovës, Dr Vjosa Osmani Sadriu ka nderuar (postmortem) Imzot Simon Filipajn me “Medaljen Presidenciale të Meritave”, për kontributin e tij të jashtëzakonshëm për përkthimin integral të Biblës në gjuhën shqipe dhe për rolin e tij kyç në ruajtjen, përparimin dhe zhvillimin e kulturës, gjuhës dhe identitetit shqiptar, njofton revista fetaro-kulturore e Kishës Katolike në Kosovë, Drita.

Kujtojmë se Dom Simon Filipaj, është meshtari i parë që ka përkthyer Biblën e plotë në gjuhën shqipe. Prandaj, ky vlerësim i lartë i dhënë nga Presidentja Vjosa Osmani Sadriu — javën e kaluar me rastin e 17-vjetorit të Pavarësisë së Republikës së Kosovës — është një nderim dhe njohje për punën dhe përkushtimin e Imzot Filipajt, i cili me durim dhe devotshmëri ka punuar për shumë vite – nën rrethana shumë të vështira politiko-ekonomike (para kompjuterit e internetit). për të përkthyer një nga veprat më të rëndësishme të trashëgimisë botërore, në gjuhën e të parëve tanë. Frank SHKRELI/ Dom Simon Filipaj: “Shqiptarë, flisni shqip me Zotin!” | Gazeta Telegraf

Dom Simon Filipaj, konsiderohet si një figurë e madhe, jo vetëm e Kishës Katolike Shqiptare, por e mbarë Kombit shqiptar. Ai ka lindur në fshatin Kllezën, afër Ulqinit, nën Mal të Zi. Studimet filozofike e teologjike i ka kryer në Shkodër dhe më vonë pas Luftës së dytë Botërore në Zagreb të Kroacisë. Tërë jetën meshtarake e intelektuale ia ka kushtuar misionit të vet apostolik nëpër famullitë kishtare të kryedioqezës së lashtë të Tivarit — ndër më të lashtat e trojeve iliro-arbërore — e posaçërisht në bashkësinë e famullisë së Shën Gjergjit (të cilës si shumë shqiptarë katolikë të asaj zone, i përkisja edhe unë e familja ime) dhe famullisë së Klleznës. Në të vërtetë, Kllezna është fshati ku ka lindur Dom Simoni – pore dhe nga ku kanë dalur disa klerikë katolikë shqiptart tjerë me nam e të njohur për kontribute të mëdha për Kishën Katolike Shqiptare dhe për Kombin.  Ndër të tjerë, përveç Mons Simon Filipaj,  prej andej ishte edhe ish-Arkipeshkvi i Tiranë-Durrësit, i ndjeri Arkipeshkëv Rrok Mirdita. 

Dom Filipaj,  të gjitha energjitë e tija, ia ka kushtuar, jo vetëm misionit e veprimtarisë së tij meshtarake e shpirtërore por, njëkohsisht, pa kursim, ka përdorur aftësitë e tija intelektuale dhe fizike, përkthimit të Fjalës së Zotit, Biblës në gjuhën shqipe, duke e përkthyer librin e shenjtë, për herë parë në versionin e plotë. Me përkthimin e kësaj vepre të madhe siç Bibla, Dom Simoni e ka renditur Kombin shqiptar me popujt e tjerë të botës. Bibla si e tillë,  konsiderohet si monumenti më i madh i kulturës botërore – dhe vepra më e përkthyer në gjuhët e ndryshme të mbarë botës. Në një takim (24 tetorit të vitit 1994) me Papa Gjon Palin II, Dom Simon Filipaj ia dorëzoi personalisht Papës kopjen e Biblës së plotë në gjuhën shqipe, ndërsa me atërast,  Gjon Pali i II vlerësoi veprën e Dom Simonit me këto fjalë: “Me përkthimin e Biblës në gjuhën shqipe – e keni radhitur popullin e juaj shqiptar ndër popujt e mëdhenj, duke ripohuar edhe një herë traditën e lashtë të krishterë e fisnikërinë me të cilën është dalluar përherë Kombi shqiptar”.

Me vlersime të tilla si  fjalët e Papës, nuk është e rastit pra që, “Medalja Presidenciale e Meritave” për Dom Filipaj, është edhe një dëshmi tjetër dhe njohje e madhe edhe nga Presidenca e Republikës së Kosovës se puna, mundi dhe përkushtimi i Imzot Simon Filipajt ndaj forcimit të kulturës, gjuhës dhe identitetit shqiptar nuk kanë mbetur në harresë. Kisha Katolike Shqiptare në Kosovë, nepërmjet revistës Drita  vlersoi vendimin e Presidentes Osmani duke thenë me këtë rast se, “Përkthimi i Biblës në gjuhën shqipe nuk ishte vetëm një projekt akademik, por edhe një mision i shenjtë, akt besnikërie ndaj popullit shqiptar në kohë të vështira për gjuhën dhe kulturën shqipe. Ky përkthim monumental jo vetëm që i ka dhënë gjuhës shqipe një vepër të paçmueshme, por gjithashtu forcoi lidhjen shpirtërore dhe kulturore të shqiptarëve me trashëgiminë fetare dhe gjuhësore botërore”, thuhet në revistën Drita, organ kulturor e fetar i Kishës Katolike Shqiptare në Kosovë.

Me përkthimin e Biblës si kryevepër historike e tija dhe me shkrimet e botimet e shumta teologjike, katekistike e kulturore, është thënë, pa ekzagjerim, nga ekspertët e historisë kishtare dhe kombëtare, se kontributi dhe rëndësia historike e veprës së Dom Filipaj është e barabart me figurat e dalluara historike e kombëtare në fushën e kulturës dhe të gjuhës shqipe. Figura historike si bashkvendasi i tij Dom Gjon Buzukun – dy burra të mëdhej të Kombit shqiptar, me të cilët krenohen, jo vetëm trojet shqiptare të rrethit të Ulqinit, por edhe më gjërë. Frank Shkreli: Nga Gjon Buzuku e deri tek Simon Filipaj, dy burra të mbëdhenj të kombit shqiptar nga rrethi i Ulqinit | Gazeta Telegraf – Prandaj, nga ky këndveshtrim,  nderimi i figurës së Dom Simon Filipaj nga Presidentja e Republikës së Kosovës, Dr Vjosa Osmani, duhet të shikohet gjithashtu si një vlerësim për kontributin e Dom Filipaj edhe në nivel kombëtar – por edhe për vetë gjuhën shqipe, për qëndrueshmërinë dhe fuqinë e saj për të mbijetuar dhe lulëzuar gjatë historisë së gjatë e të mundimshme, pavarësisht sfidave të shumta që ka përjetuar ndër shekuj gjuha shqipe dhe Kombi shqiptar.  

Pra, bravo i qoftë Presidentes së Republikës së Kosovës, Dr Vjosa Osmanit për vlersimin, me rastin e Pavarsisë së Republikës së Kosovës, të këtij burri të madh të Kombit, por, njëkohsisht,  edhe një njeriu të thjesht por me virtyte të larta, siç ishte Dom Simon Filipaj, i cili gjithë jetën e tij e kaloi duke punuar në shërbim të Zotit, Kishës Katolike dhe Kombit shqiptar. 

Frank Shkreli

Don Simon Filipaj, sacerdote albanese, ha tradotto la Bibbia in lingua albanese

                        Dom Simon Filipaj 1925-1999 – SHQIPËRUES I BIBLËS

          A person and person on a stage AI-generated content may be incorrect.Nipi i Dom Simon Filipaj, gjithashtu prift me të njëjtin emër, në emër të familjes mori dekoratën nga duart e Presidentes Dr Vjosa Osmani

A certificate with a blue ribbon AI-generated content may be incorrect.
A silver medal with a blue and white ribbon AI-generated content may be incorrect.
A statue of a person in front of a stone building AI-generated content may be incorrect.

Përeme ndorja e Dom Simon Filipaj në oborrin e Kishës së Shën Gjergjit që daton nga Mesjeta, ku ka shërbyer si famullitar dhe ku gjatë viteve Dom Simoni aty ka përkthyer Biblën e plotë në gjuhën shqipe. (Kjo është edhe kisha ku autori i këtij shkrimi ka marrë sakramenet e para fetare, sipas ritit katolik, dhe prej ku kam hedhur hapat e para të jetës që pasoi më vonë, i inkurajuar nga udhëheqsit e kësaj kishe, përfshir Dom Simonin. 

Këto afreske nga piktori shkodran, Pjerin Shëldija gjënden në brendësinë e kishës Shën Gjergji ku ka shërbyer e përkthyer Biblën Dom Simon Filipaj. Vini re elementet kombëtare – veshjet kombëtare të zonës — tek figurat biblike.

.

Kongresisti Torres i reagon Wilsonit: Kosova gjithmonë e pavarur

by

Sh.Ç /RTKlive/

Kongresisti amerikan, Ritchie Torres, ka reaguar ashpër kundër deklaratave të Kingsley Wilson, zv.sekretares së shtypit në Departamentin e Mbrojtjes, lidhur me Kosovën.

Wilson kishte shkruar “Bëje Kosovën sërish Serbi”, deklaratë kjo që, sipas Torres, është një përpjekje e turpshme për ta de-legjitimuar Kosovën.

Torres në një postim në platformën “X” ka theksuar se Kosova ka qenë dhe vazhdon të jetë aleati më i madh amerikan në Ballkanin Perëndimor, duke refuzuar çdo përpjekje për ta ndryshuar historinë.

Me qëndrimin e Torres, është pajtuar edhe eurodeputeti austriak Lukas Mandl. Ai në një postim në “X” u shpreh se e vlerëson qëndrimin e qartë të kongresistit Torres.

“Shpreh vlerësimin dhe mirënjohjen për qëndrimin e qartë të kongresistit Ritchie Torres nga ana tjetër e Atlantikut. Shteti më i ri i Evropës, i bazuar në një popullsi të lashtë dhe një kushtetutë moderne, që është shembull për bashkëjetesën paqësore të grupeve etnike dhe fetare, nuk do të zhduket. Kosova”, ka shkruar Mandl.