Archives for May 2025

Shoqata” Bijtë e Shqipes” Filadelfia mirëpriti Presidentin e Republikës së Shqipërisë , Z. Bajram Begaj

May 26, 2025 by s p

Edhe pse nuk e kishim besuar, përfaqësuesi më i lartë i shtetit shqiptar , Presidenti i Republikës së Shqipërisë z. Bajram Begaj ne datë 22 Maj 2023 u takua me Komunitetin shqiptar të Filadelfias, ne mjediset e shoqatës “ Bijtë e shqipes”. Premtimin e dhënë dy vite më parë ne takimin me përfaqësuesit e shoqatës ne New York dhe do të ishte i pari dhe më larti përfaqësues i shtetit shqiptar që takohej me komunitetin shqiptar të Filadelfias në Shtëpinë e Shqiptarit. Ky komunitetit u ndje në datën 22 Maj krenar, i gezuar dhe aspak i harruar. Edhe pse ne kushte të paforshme atmosferike, takimi ishte i përzemërt dhe tëper miqësor. Kryesia e shoqatës u angazhua plotësisht për organizimin e një pritje madhore. Pas Himnit Kombëtar dhe amerikan të interpretuar nga mikja e shoqates, këngëtarja Kristina Marku, një mirëseardhje speciale me lule, valle, vjersha dhe këngë nga nxënësit e shkollës shqipe “ Gjuha Jonë” për Presidentin. Një dite speciale per ta se për herë të parë në jetën e tyre ata takohen me Presidentin e prinderve te tyre, me Presidentin e Shqiperise. Në përshëndetjen e mirëseadhjes, Kryetari i shoqatës shqiptare-amerikane “Bijtë e shqipes” z. Dritan Matraku, pas falenderimit të përzemërt për këtë viziitë, do të theksonte punën dhe këmbënguljen e gjithë komunitetit shqiptar për të pasur një qender të vet komunitare, duke theksuar mundin dhe rolin e gjithë shqiptareve në Filadelfia për të ruajtur dhe përcjelle gjuhën , traditat, kulturën tonë në brezat e rinj shqiptaro-amerikan në diasporë.

Ambasadori i Shqiperise ne USA z. Ervin Bushati në përshëndetjen e tij theksoi rëndësinë historike të kesaj vizite dhe përgëzoi shoqatën “ Bijtë e Shqipes për punën e mrekullueshme të bërë në shumë se dy dekada. Duartrokitje të vazhdueshme, të forta do të shoqëronin deri në fund fjalën përshëndetëse të Presidentit të Shqipërisë, shkëlqesisë së tij z. Bajram Begaj. Fillimisht, Ai do të shprehte gëzimin dhe besimin e tij të plotë që shqiptaria do vazhdojë në breza në Filadelfia duke parë nxënësit e shkollës sonë që këndonin, recitonin shqip, kërcenin vallet popullore dhe luanin me instrumente tradicionale. Presidenti Begaj do të theksonte nderin dhe kënaqësinë që gjendej në mes të një komuniteti kaq të organizuar dhe bashkuar rreth Shoqatës “ Bijtë e Shqipes” pa dallim fetare, krahinore e politike . Presidenti Begaj do të vlerësonte kontributin dhe punën e mrekullueshme të shqiptarëve ne Diasporë në shoqërinë amerikane, duke theksuar krenarinë e tij për suksesin e cdo shqiptari në USA. Një përshëndetje speciale do të vinte nga Këshilltari dhe miku i gjithe shqiptarëve të Filadelfias z. Michael Driscoll, i cili do të theksonte respektin e tij për komunitetin e mrekullueshëm shqiptar të Filadelfias dhe do të siguronte mbështetjen e përheshme institucionale që do i jepnin Shoqatës “ Bijtë e Shqipes” . Leo Osmanollaj i dorezoi Presidentit certifikaten nga Keshilli Bashkiak. Kryetari i Shoqatës Shqiptare Amerikane “ Bijtë e Shqipes’’ Z. Dritan Matraku i dorëzoi Presidentit certifikatën Nderi i Shoqatës dhe i Komunitetit për mbështetjen , kontributin dhe ndihmesën e cmuar dhënë shoqatës sonë në përpjekjen për ruajtjen e gjuhës dhe trashëgimisë kulturore kombëtare në Diasporë. Dhurata simbolike dhënë nga Presidenca për shkollën “ Gjuha Jonë” dhe zonja e parë Armanda Begaj; fotografi pa fund me nxënësit, prindërit, anëtarët e shoqatës dhe të pranishmit do të ishte epilogu i kësaj pritje te mrekullueshme. Në fund vizita ne Shtëpinë e shqiptarit . Më shumë se nder, por privilegj vizita e Presidentit, që perfaqeson unitetin e gjithë shqiptarëve dhe e paharruar do të mbetet data 22 Maj për shqiptarët e Filadelfias. Një falenderim të vecantë për gjithë të pranishmit dhe për prindërit e shkollës shqipe që u bashkuan bashkë me nxënësit në këtë ditë.

Rudina Bani Nenkryetare e Shoqates “BIJTE E SHQIPES”.

See insights and ads

Boost post

Comment

U promovua krijimi i Shoqatës së Letërsisë Shqiptare “Fan Noli – Stockerau, Austri”

May 26, 2025 by s p

Miftar Tërshnjaku
Kryetar i Shoqatës “Fan Noli” – Stockerau, Austri/

Në zemër të kryeqytetit imperial të Evropës- në Vjenën e lashtë, aty ku historia frymon në çdo gur, u shkrua para ca dite një tjetër faqe krenarie për shqiptarët e mërgatës: promovimi i Shoqatës së Letërsisë Shqiptare “Fan Noli – Stockerau, Austri”, një natë e rrallë që gdhendi gjurmë të thella në shpirtin e çdo të pranishmit të gjakut shqiptar. Në këtë organizim me peshë kombëtare, si dy flakadanë drite mbi mallin shqiptar, u ndriçuan Dy Krenat e Shqiponjës: Poetja Lola Shehi dhe Artistja Flutura Maçi – dy motra të shpirtit kombëtar, dy zëra të letërsisë e artit, që si dy krahë Shqiponjë të një kombi u hapën për të përqafuar mërgatën shqiptare me krenari mall e dashuri.

Nën drejtimin vizionar të kryesisë së shoqatës së mërgimtarëve Shoqatës së Literaturës Fan Noli -Stockerau: Kryetar: Akad. M.Sc. Miftar Tërshnjaku, Nënkryetar: Akad. Prof. Gjergj Rrustaj, Sekretar i Përgjithshëm: Akad. Eu-Politikani Setki Ibraimi, kjo mbrëmje u shndërrua në një tribunë të lavdisë së shkrimeve në gjuhën shqipe dhe të fjalës dhe emrit të shenjtë shqiptar. Poetja Lola Shehi hapi udhën me një intervistë përplot ndjenjë me prof. Gjergj Rrustajn, rreth librit “Një koment i ikur” – një rrëfim që ndriçon errësirën e një kohe të dhimbshme, të përgjakur, ku Kosova lindi nga dhimbja drejt lirisë. Më pas, ajo u ndal me thellësi në poezitë e librit “Për një komb e një flamur” të poetit të njohur Miftar Tërshnjaku, ku fjala poetike rënkon për bashkimin kombëtar, për gjakun që s’u tha, për kufijtë që s’u shkrin e nuk u bashkuan, por të ruajtura në poezit e tuaj dhe të çdo autori.

Në vijim, Artistja Flutura Maçi – një emër që shndrit si yll në artin shqiptar – solli në skenë intervistën dyditore me Eu-politikanin Setki Ibraimi, një figurë e përkushtuar në shërbim të mërgatës. Fjalët e tij, me urtësinë e një atdhetari dhe vizionin e një europiani të vërtetë, prekën çdo shpirt të pranishëm.

Dhe si kurorë e kësaj mbrëmjeje: Ora 20:00 – Imperial Sallë, Royal Orchestra Wien. Një koncert me tinguj të artë që dridhën murët e sallës perandorake dhe zemrat tona shqiptare. Këtu në Vjenë. Falënderim i përjetshëm për Adrian Fejzullahun,Agon Fejzullahun dhe Fitim Velija, që ofruan bileta speciale imperial dhuratë për shkrimtarët, artistët dhe përfaqësuesit e tanë, si dhe për mikpritësin e pijeve Alfons Fejzullahu – i cili shpërndau bujari shqiptare në mes të një Europe që admiroi n’krenari.

Por mbrëmja nuk përfundoi aty…,pasë tingujve klasikë muzikorë u shfaq mikpritja shqiptare: Në orët e vona, në Cafe Schwarzenberg – një kafe historike artistike ku shpirti i artit dhe letrës gjuthmon gjallëron – ne shqiptarët u mblodhëm nën shijen e një kafeje e pije tradicionale me një përqafimi kombëtar. Aty, nën mikpritjen dhe gatishmërin e Setki Ibraimit, u tha fjala e fundit: Shqipëria është këtu, ku ka zemra që rrahin shqip!Ku ka shpirrt në ngjyrën kuq e zi.

Të nesërmen, me lot mallëngjimi, me përqafime e urime, kryesia e shoqatës përcolli për në aeroport dy krenat e shqiponjes Arbrore – Flutura Maçin dhe Lola Shehin – me urimin e madh: Mirupafshim motra të shenjta, dhe mirë se vini në tetor 2025, për ta ndriçuar sërish skenën tonë! Qofshit faqebardhë gjithmonë.

Këndvështrime të studiuesve të huaj për Naim Frashërin

May 26, 2025 by s p

Albert Habazaj/

Seyed Ahmad Hoseini Alast për hijeshinë poetike të Naimit. Si një dijetar i kthjellët i kohës së re, profesori iranian Hoseini Alast e shikon profilin e Naimit miqësisht dhe me vërtetësi shkencore. Kulturologu i njohur na kujton se Irani ishte vendlindja e poezisë dhe e poetëve të mëdhenj, si Rudaki, Firdeusi, Hafizi, Sadiu, Moulana, Khajami, Atari, Naser Khosro, Bideli, Nazimi Ganxhaviu etj. Sipas tij, poezitë e poetëve të mëdhenj iranianë ishin kaq tërheqëse dhe të pasura dhe me përmbajtje kuptimplote e muzikalitet të këndshëm, saqë magjepsin poetët, letrarët dhe intelektualët e shkencave në Lindje dhe në perëndim të rruzullit tokësor. Studiuesi S. A. Hoseini Alast shkruan: “Pasioni dhe dashuria e poetëve dhe e njerëzve të mëdhenj të kulturës dhe letërsisë si Dante, Gëte, Monteskie, Naim Frashëri, Frazi Mostar, Ikbal Lahori etj., është dëshmi e këtij pretendimi” Më tej, duke trajtuar bashkëveprimin qytetërues dhe shkëmbimin kulturor me Iranin e madh në kohën e Perandorisë Osmane, përmend Muhamed Naim Frashërin si tablo dhe simbol të fushëpamjes së këtij bashkëveprimi. Sipas studiuesit, Naimi përvetësoi me kaq mjeshtëri gjuhën dhe letërsinë perse, saqë sot, pas afro një shekulli e gjysmë magjeps lexuesit e tij, si ata iranianë, ashtu edhe ata shqiptarë. Studiuesi iranian e quan Naimin tonë poet të fuqishëm dhe, si duket, për kontributet e Naimit në iranologji, e cilëson mendimtar iranian dhe persishtfolës. Jo vetëm me hartimin e gramatikës së gjuhës së re perse u imponoi të gjithëve dominimin e mjeshtërisë së tij. Vepra Ëndërrime është dëshmia më e madhe e fuqisë dhe aftësisësë tij në letërsinë perse”. Quajmë shumë të rëndësishme qartësinë me të cilën S.A. Hoseini Alast shkruan: “Naim Frashëri në krijimin e poezive perse nuk ishte imitues, por as edhe amator, por një poet i thellë dhe i zoti dhe një letrar i gjithanshëm i fushës së gjuhës dhe letërsisë perse. Kjo specifikë dhe aftësi e tij bëhet shkas që një lexues i gjuhës perse të mendojë që autori i këtyre poezive është një poet dhe një letrar i madh iranian”.

Çfarë shkruan Robert Elsie për Naimin?

Vepra e kryerilindësit shqiptar ka tërhequr dhe vëmendjen e studiuesve perëndimorë. Studiuesi kanadez, Robert Elsie, pasi pohon se Naimi konsiderohet sot si poeti kombëtar i Shqipërisë, bën një udhëtim të shkurtër retrospektiv në fëmijërinë e autorit, bazat e shkollimit, formimin e tij arsimor dhe kulturor, ku nuhat dhe traditat shpirtërore të Orientit, me të cilat u gatua në vogëli, në teqenë e bektashinjve të vendlindjes, ndërtuar qysh në vitin 1781 nga Tahir Skënderasi (Nasibi Tahir Babai) në Frashër të Përmetit. Në gjimnazin “Zosimea” të Janinës “mori bazat e shkollimit klasik sipas sistemeve perëndimore”. Në këtë gjimnaz prestigjioz e me emër, i krahasueshëm me një universitet për kohën, Naimi studioi greqishten e vjetër e të re, frëngjishten, italishten, si dhe gjuhët orientale privatisht. Sipas studimit të Elsie-t, kuptojmë se me kalimine viteve, frashërlliu e ndjeu veten më të afruar e të lidhur me fenë e tij panteiste bektashiane, me poetët klasikë persianë e me epokën e iluminizmit frëng. Arsimimi në Janinë e bëri atë shembull të shkëlqyer të një intelektuali osman të fundshekullit XIX të familjarizuar njësoj me të dy kulturat, me atë perëndimore e me atë orientale. Na duket se në kërkimet e tij studimore, Elsie i mëshon më tepër vëmendje kulturës fetare të poetit tonë të shquar, se sa botës poetike të tij, në lirikat romantike, ku qëndis me ngjyra shpirti vargje për natyrën e bukur shqiptare, për dhimbjet, hidhërimet, shqetësimet e gëzimet personale, familjare a sociale. Elsie na paraqet një jetëshkrim të mjaftueshëm, thekson tiparet e Naimit, si panteizmin e universalitetin, ku veçon sektin e fshehtë panteist bektashi, i cili mishërohej dukshëm në qenien dhe shpirtin e frashërlliut tonë si një besim liberal, si një fe e re, me rrënjë edhe në Kuranin e myslimanëve, edhe në Biblën e të krishterëve, dëshirë, që e gjejmë edhe në mesazhet që na vijnë nga vargjet e poezisë popullore “Dy këmbat mbajnë një urë/ të shkojnë turq e kaurë”. Naimi njihet botërisht për bindjet e tij bektashiane, të cilat i përsiati mirë në Fletoren e bektashinjtë (Bukuresht, 1896), ku përsëri ravijëzohen dallueshëm ngjyrat e forta kombëtare. Një tjetër vepër e kësaj natyre është Qerbelaja (Bukuresht, 1898) njëpoemë epike fetare shiite, me karakter narrativ, pa ndonjë hero ose personazh kryesor, me temë krejtësisht fetare, ngritur me njëzet e pesë këngë, që flet për betejën e përgjakshme të Qerbelasë, në vitin 680 të erës sonë, ku u vra Huseini, nip i profetit Muhamed.

Nga leximi i tekstit, shprehemi se Elsie e trajton me interes Naimin dhe mendojmë se e njeh mirë veprën e tij, të cilën e përmend me saktësi, duke respektuar kriterin kronologjik. Në këndvështrimin e tij, na paraqet panoramën e njohur letrare e diturore të naimiadës. Na duket se studiuesi i ka mëshuar më shumë letërsisë fetare të autorit, sesa asaj së mirëfilltës artistike. Diku Elsie shprehet: “Rëndësia e Naim Frashërit si poet i Rilindjes e madje si “poet kombëtar” qëndron jo aq në talentin e shprehjes letrare e as në nivelin artistik të poezisë së tij, sesa në mesazhet sociopolitike, filozofike e fetare që përcjell, të cilat synonin para së gjithash vetëdijen kombëtare dhe, duke ndjekur traditën bektashiane, të arrihej një kapërcim i ndarjeve fetare brenda vendit.”. E respektojmë trajtimin që i bën Elsie si fetar në besimin e tij, por në rrafshin e letërsisë artistike do të na interesonte më tepër trajtimi deri në detaj i letërsisë naimiane, për të cilën ne e nderojmë. Nga që studiuesi përmend vetëm telegrafisht: “Ndër botimet në gjuhë të huaj,…[tri pikat janë tonat se vazhdon teksti, por nuk ka interes për ç’ka do të shprehim, A. H, M. M] Tahayyulat, Kostandinopojë 1884 (Ëndërrime), një përmbledhje 200 faqesh me poezi persiane; … ”. Kaq. Të thuash që Elsie nuk e ka njohur këtë vepër të Naimit, nuk shkon, sepse pas 1971-shit të Tiranës dhe 1972-shit të Prishtinës, pati herë pas here botime, duke arritur tek botimet e “Toenës”, 2007, të “Naimit” 2012, me 143 faqe, shqipëruar dhe shpjeguar nga Vexhi Buharaja, me një hyrje të botuesit Naim Zoto, plotësuar me studime nga Faik Konica, akademik Jorgo Bulo e prof. dr. Shaban Sinani (nga f. 85-143). Ndoshta Elsie-t nuk i intereson të operojë imtësisht për të shkruar mbi talentin poetik të Naimit, që te Ëndërrime, siç thonë dhe studiuesit bashkëkohorë të letërsisë shqipe, Naimi arrin majat letrare. Si duket, ai është mbështetur në studimin monografik të prof. Shuteriqit, i cili dhe ai e citon vëllimin me lirika të Naimit në persisht me titullin jo të saktë Ëndërrimet, dhe jo siç e ka titulluar autori Ëndërrime=Tehajjulat.

Sipas Elsie-t: “Me rëndësi të madhe për të njohur sektin panteist të fshehtë bektashi është Fletore e Bektashinjet… Frashëri besonte se besimi liberal bektashí, me të cilin ai qe lidhur që në fëmini në Frashër, një ditë do të mbisundonte si fe e re Shqipërisë. Përderisa ky besim i kishte rrënjët edhe në Kuranin mysliman, edhe në Biblën e krishterë, ai mund të përforconte unitetin midis njerëzve me fe të ndryshme. Më tej studiuesi sqaron se fletorja përmban një paraqitje hyrëse të fesë bektashiane dhe dhjetë vjersha fetare që japin një tablo të rrallë për besimin e këtij sekti, i cili në shek. XIX luajti një rol të rëndësishëm për mbijetesën e kulturës shqiptare, sidomos me përhapjen fshehurazi të librave shqip. Një studiues i huaj, si R. Elsie, aq më tepër gjeografikisht shumë i largët me vendin tonë të vockël, të bën ta admirosh vetëm për shprehjen aq të vyer për ne, sikur të ishte shqiptar. Po citojmë dëshirën dhe porosinë e tij për poemën Bagëti e bujqësija, “vargjet e së cilës çdo fëmijë shkolle në Shqipëri i di ose duhet t’i dijë përmendsh”.

Përfundime

Naim Frashëri është autor i gjithsej njëzet e dy veprave; katër në turqishte, një në persishte, dy në greqishte dhe pesëmbëdhjetë në shqipe. Janë bërë disa konferenca shkencore në Shqipëri kushtuar Naimit. Edhe në Universitetin “Ismail Qemali”, Vlorë është zhvilluar një konferencë shkencore më 25 maj 2006 në nderim të 160 vjetorit të lindjes së poetit tonë kombëtar. Ndërsa Simpoziumi Ndërkombëtar “Analizimi i mendimeve të Naim Frashërit” në Teheran këtë 5 mars 2018 i jep një frymëmarrje më të gjerë, një vizion të ri ndërkombëtar, falë veprimtarisë së figurës së atdhetarit dhe bilbilit të shqipes, si fjalë çelës e forcimit të dialogut kulturor mes Iranit dhe Shqipërisë. Sikurse ne që e shijojmë hijshëm estetikën e fjalëve të reja që krijoi Naimi, edhe iranianët ndihen të nderuar dhe kanë të drejtë të krenohen me të jo vetëm për botimin e tekstit Gramatikë e persishtes me një metodë të re, (Kavâid-i fârisiyye dar tarz-i nevîn), Kostandinopojë, 1871, me 64 f., por shpirtërisht me faktin që Naimi ynë fluturimin e parë poetik e nisi persisht me “Tahayyulat” (“Ëndërrime”), Kostandinopojë, 1884, me 66 f. [200 faqe]. Po ai përktheu turqisht librin e parë të Iliadës së Homerit Ilyada, Kostandinopojë, 1886; shkroi e botoi në greqisht poemën “Ho alêthês pothos tôn skypetarôn” (Dëshira e vërtetë e shqiptarëve), Bukuresht, 1886, ku nëpërmjet gjuhës poetike, u parashtronte qëllimet e lëvizjes kombëtare grekëve e sidomos shqiptarëve të jugut, shumë nga të cilët në atë kohë për arsye shkollimi mund të lexonin vetëm në greqishte.

Duhet të pranojmë se në përmbledhjen lirike Luletë e verësë, Naimi u këndon bukurive të fshatit shqiptar në 23 vjersha me kumbim të plotë. Këtu filozofia panteiste e edukatës së tij bektashiane dhe ndikimi i fuqishëm i klasikëve persianë harmonizohen bukur me idealizmin atdhetar – një letërsi artistike kjo në shërbim të qëllimeve të identitetit kombëtar. Ndër vjersha të tilla janë: Jeta, Koh’ e shkuarë, Fyelli, Zëmëra, Të vdekuritë, Bilbili, Gjuha jonë, Perëndia, apo vjersha Shpreh, aq tipike për prirjen e re filozofike të letërsisë shqiptare që solli Naimi.

Akademiku Ali Aliu shtron pyetjen: “Pse vazhdon të shkëlqejë ylli poetik i Naimit, më i madhi në qiellin tonë letrar?” – dhe po kësaj pyetje ai ia jep vetë përgjigjen: “Naim Frashëri mbeti i tillë se gjenialisht e ndjeu qartë aspiratën historike, ndjeu nevojën e shpirtit e të mendjes kombëtare, hetoi zjarrin gjysmë të ndezur të shtresuar gjatë shekujve, ndjeu dhe preku atë që është vizion dhe ëndërr shekullore e përbashkët e shqiptarëve, prandaj vepra e tij vazhdon të ushtrojë ndikim të dorës së parë mbi botën shpirtërore të shqiptarëve.” (Ali Aliu, Refleksione letrare, f. 10). Kohët shkojnë e rrjedhin vitet, por në tërësi, vepra e Naim Frashërit është brerorja kuptimore, morale dhe estetike e letërsisë së madhe të lëvizjes së Rilindjes Kombëtare, e cila është nëna biologjike, artistike dhe estetike e letërsisë bashkëkohore shqipe.

Paradigma e studiuesit iranian S.A. Hoseini Alast se Naim Frashëri në krijimin e poezive perse nuk ishte imitues, as amator, por një poet i thellë dhe i zoti dhe një letrar i gjithanshëm i fushës së gjuhës dhe letërsisë perse, na bën të mendojmë më gjerë, më me dashuri e vërtetësi, pa dyshuar ku dhe kur s’duhet, por së vërtetës t’i gjejmë rrënjët dhe të dimë t’i tregojmë dhe intrepretojmë.

Nderim për mençurinë e mendimit të nderimtarëve iranianë, Organizatën e kulturës dhe komunikimit në Iran, Universitetin “Tarbiat Modares”, Fakultetin e Shkencave Shoqërore dhe Sekretarinë e Simpoziumit Ndërkombëtar “Naim Frashëri”, Teheran (Iran), për vlerësimin e Naim Frashërit tonë, që u tret si qiriri jo vetëm për Atdheun e tij, por edhe për fqinjësi të mirë, edhe për “mbrothësi”, përparim e mirësi midis popujve tanë me miqësi të vjetër!

Ikja e dritshme në mirësi njerëzore dhe vepër të vlertë kinematografike e Pirro Milkanit

May 25, 2025 by s p

Albert Vataj/

Lamtumirë, mjeshtër! Po, iku edhe Pirro Milkani! U shkëput edhe ky emër nga aradhen e të gjallëve që ende frymojnë, në të tashmen që ka pak gjasë për të gjetur lidhjet me filmin shqiptarë, me artin e sakrificës dhe me shpirtjen e që i mëkoi pasionin, traditës sonë të artit kiematografik. Sepse të tjerë qasje përftimesh estetike kanë hyrë në botën tonë, të tjerë kulmime kacavirren të zënë kreshtën e atij altari, ku lutja jonë për t’u ushqyer me pasionin dhe përkushtimin e një arti kaq depërtues si kinemaja, dëgjohet si njqë jehonë e largët, ose humbet si një zë në shkretëtirë.

Iku Pirro Milkani, por të tjerë ende pluskojnë në syprinën e këtij realiteti të zhurmshëm, e kësaj të sotmeje që nxiton të gjej fillin e nevojës shpirtërore, për t’u mbajtur, për të mos rënë në boshllëkun e kotësisë që po përpin çdo ditë e më dhunshëm jetët tona.

Të tjerë, nga ata që skalitën me shkronja përkushtimit dhe sakrificash artin tonë skenik, jetojnë ende, lëvizin në përditshmërinë tonë si fantazmat e një kohe të shkuar, prej së cilës duam të ikin si prej një ëndrre të makthshme. Të tjerë janë këtu ende, jo vetëm për të na treguar se meritojnë më të lartat vlerësime dhe mirënjohje, por edhe për të na lënë besimplotë një testament, aktin sublime të dhurimit të një thesari.

Të tjerë, që do të përcjellin në lamtumirën e fundit regjisorin dhe udhëheqësin e tyre shpirtëror, janë këtu. Me duart që u dridhen dhe zërit që kapet pas fjalëve që përshpirtshëm shprehin, e ligështueshëm kumbojnë, ata vijnë, të gjallë, si në mortin e tyre. Dhe përloten te kjo lamtumirë e Pirro Milkanit, kolegut dhe mikut, për të lënë trishtim dhe për të marrë dhimbje, dhimbje e cila pak mund të preki ndjeshmëritë tona të akullta, nga turravrapi për të mbërritur askundin.

Ndoshta të gjithë jemi këtu në këtë ceremonial lamtumire, në këtë përshpirtje, në këtë kapitull që mbyllet, e kujtesës që përpiqet të mbetet diçka më shumë se formale. Por ata, të vërtetët, ata që mund të vijnë dhe ata që nga larg bëhen pjesë e një ikjeje, ata janë ata, të cilët për vite e vite më radhë, punuan me regjisorin që vendosi të largohet, për t’u lënë vendin të rinjve, atyre që do të guxojnë të jenë përfaqësues të denjë të një tradite të shkëlqyer. Atyre që, edhe pse jo rrallë nguruan të gjenin veten si pasardhës të një arti që u aksidentua nga ideologjia, por që thellë-thellë tregojnë me vepër dhe me vlera, me përkushtim dhe me pasion, se meritojnë të jenë të denjë të një tradite arti, që pasuroi kulturën tonë, e përfaqësoi atë me profesionalizëm në skenat gjigande të betejave kinematografike, duke treguar se jemi përçues të një shpirti që ka besuar se me shpirt dhe me zemër të përmbushi ambicien e vendosjes së filmit shqiptar në ekranin e madh të krenarisë kombëtare.

Regjisori i shquar shqiptar Pirro Milkani është ndarë nga jeta në moshën 86-vjeçare, është larguar duke lënë pas një emër, vepër, vlerë dhe kontribut të rëndësishme të kinematografisë shqiptare. Largohet me të në përjetësi ajo figurë emblematike që la gjurmë të pashlyeshme në artin dhe kulturën tonë kombëtare.

Pirro Milkanit u lind më 5 janar 1939 në Drenovë, Korçë, Milkani ishte një nga kineastët e parë të kinematografisë shqiptare, duke realizuar filma që mbetën në kujtesën dhe zemrat tona. Veprat e tij si “Ngadhnjim mbi vdekjen”, “Çifti i lumtur”, “Zonja nga qyteti” u bënë pjesë e identitetit tonë kulturor dhe janë dëshmi e talentit dhe përkushtimit të tij ndaj artit”.

“Përveç kontributit të tij si regjisor, Milkani ishte edhe një edukator i përkushtuar, duke ndihmuar në formimin e brezave të rinj të kineastëve shqiptarë. Ai ishte një njeri i urtë, i dashur dhe i respektuar nga të gjithë ata që patën fatin ta njihnin. Ndër veprat regjisoriale të Milkanit, që shënjojnë njëherash shkallaren prejnga ai u ngjit për të zënë vendin e merituar në panteonin shqiptarë janë:

2012 – Kryekenga e Kombit. Producent. Regjia Petrit Ruka.

2008 – Smutek paní Snajdrové (Trishtimi i zonjës Shnajder)

1990 – Ngjyrat e moshës

1988 – Pranvera s’erdhi vetëm

1987 – Eja!

1985 – Në prag të jetës

1984 – Militanti

1983 – Fraktura

1982 – Besa e kuqe

1981 – Në kufi të dy legjendave

1980 – Një shoqe nga fshati

1979 – Ballë për ballë

1977 – Shëmbja e idhujve

1976 – Zonja nga qyteti

1975 – Çifti i lumtur

1974 – Shtigje lufte

1974 – Një firmë e hekurt (dokumentar)

1973 – Festë e madhe (dokumentar)

1971 Kur zbardhi një ditë

1969 Përse bie kjo daulle

1969 Festivali 7-te i femijeve (dokumentar)

1968 Fitues

1967 Gadhnjim mbi vdekjen

Ky rrugëtim është tregues i aktit krijues dhe integritetit të tij si artist, është shprehje e angazhimit për t’i shërbyer kinematografisë shqiptare, me të njëjtin zell, dhe përkushtim, si një dishepull besimit. Pirro Milkani erdhi në kinemanë shqiptare duke dhënë gjithçka që kishte, për të pasuruar një traditë dhe për të përmbushur një ambicie, e pse jo për të merituar të jetë në radhën e gjatë të atyre që shkruan me germa të arta historinë e kinematografisë shqiptare. Në heshtjen që mbetet pas, ndiejmë zërin e tij që kumbon në errësirë, si një regji e fundit, si një pamje që nuk mbaron me titrat. Pirro Milkani nuk është më fizikisht mes nesh, por vepra e tij do të vazhdojë të flasë me gjuhën e përjetësisë. Filmat e tij do të shfaqen ende, ndoshta në ekranet e vogla të kujtimeve tona, ndoshta në një sallë të errët ku drita e projektorit ndriçon jo vetëm celuloidin, por edhe shpirtin.

Lamtumirë, mjeshtër!

E tashmja jonë është më e varfër sot, por falë teje, e shkuara jonë është më e pasur dhe më e ndritur. E ardhmja, nëse di të dëgjojë, ka ende ç’të mësojë prej teje. Dhe diku, në një kornizë të pavdekësisë së artit, ti je aty, me shpirtin plot dritë.

Kushtetuta Amerikane, dokumenti që ndryshoi botën

May 25, 2025 by s p

𝐷𝑟. 𝐵𝑙𝑒𝑑𝑎𝑟 𝐾𝑢𝑟𝑡𝑖

(𝐴𝑙𝑢𝑚𝑛𝑖 𝑖 𝐷𝑒𝑝𝑎𝑟𝑡𝑎𝑚𝑒𝑛𝑡𝑖𝑡 𝐴𝑚𝑒𝑟𝑖𝑘𝑎𝑛 𝑡𝑒̈ 𝑆ℎ𝑡𝑒𝑡𝑖𝑡)/

Në këtë ditë, më 25 maj 1787, u mblodh Konventa Kushtetuese në Filadelfia, SHBA, ku 55 delegatë nisën hartimin e Kushtetutës së Shteteve të Bashkuara e cila u firmos më 17 shtator 1787, duke i ofruar shtetasve amerikanë e mbarë botës dokumentin më jetëgjatë deri më sot, njëkohësisht tekstin më të shkurtër që ekziston nga të gjitha kushtetutat e vendeve të tjera, të cilat, duke marrë shembull nga SHBA hartuan edhe ato kushtetutat e tyre.

SHBA është shembulli i demokracisë në veprim për mbarë globin. Por, eksporti më i rëndësishëm i Amerikës në botë ka qenë Kushtetuta e saj. Ajo u hartua si kushtetuta e parë në një dokument të vetëm. Është dokumenti me jetëgjatësinë më të madhe. Dhe gjatë dy shekujve të fundit çdo komb e ka pranuar nevojën dhe vlerën e të pasurit një kushtetutë. Dhe në rastet kur vendet kanë hartuar një të tyren, referenca ka qenë pikërisht Kushtetuta Amerikane. Madje ka pasur shumë përpjekje për të importuar Kushtetutën dhe sistemin e qeverisjes së SHBA-së dhe për t’i zbatuar ato në pjesë të tjera të botës, por ato kanë qenë të pasuksesshme. Kjo ka ardhur për faktin se Kushtetuta dhe sistemi i qeverisjes amerikane janë pasqyrim i mentalitetit, vlerave dhe identitetit amerikan.

Shumë vende, veçanërisht ato në Amerikën Latine, u përpoqën të imitonin qeverinë dhe Kushtetutën e SHBA, por dështuan. Bolivia e provoi, dhe si rezultat pësoi gjashtëdhjetë revolta, dhjetë kushtetuta të rishkruara dhe gjashtë presidentë të vrarë midis viteve 1826 dhe 1898. Simon Bolivar (1783-1830), i njohur si George Washington i Amerikës së Jugut, vdiq një idealist i zhgënjyer nga dështimi për të zbatuar kushtetutën e vendit të tij, të modeluar sipas asaj amerikane. Arsyeja e dështimit nuk ishte gjë tjetër veçse fakti se Kushtetuta Amerikane u hartua për popullin dhe shoqërinë amerikane, e cila qëndron e bazuar mbi disa parime të caktuara, unike amerikane.

Kushtetuta e SHBA-së ka një sërë amendamentesh specifike për të drejtat e njeriut të njohura si Bill of Rights. Hartuesit dhe ratifikuesit e Kushtetutës së SHBA-së i mësuan botës se nuk mund të ketë kushtetutë pa një seksion të veçantë që rendit të drejtat individuale.

Gjithashtu, në hartimin e Kushtetutës amerikane, u krijua një emër dhe ofiq i ri që nuk kish ekzistuar më parë: Presidenti. Për herë të parë në histori u krijua figura dhe detyra e Presidentit. Një shembull një u mor më pas nga shtete të tjera.

Kushtetuta i dha ofiqit të Presidentit kompetencën të ishte “Komandanti i Përgjithshëm i Forcava të Armatosura dhe Marinës, të bënte falje, amnisti, të nënshkruante marrëveshje me kombe të tjera (nën këshillimin e Senatit), si edhe të caktonte ambasadorë, konsuj, gjyqtarë të Gjykatës Supreme.” Presidenti ishte drejtues lufte por nuk mund të shpallte luftë dhe as të paguante për luftën pasi këto pushtete i kishte legjislativi. Kushtetuta i jepte legjislativit, pushtetit me shumë individë më shumë kompetenca, ndërsa ekzekutivit, pushtetit që drejtohej nga një njeri i vetëm shumë pak prej tyre.

Në këtë kushtetutë Presidenti i SHBA ka më pak pushtet se pushtetet e tjera. Në fakt, themeluesit e kushtetutës nuk lejuan që një njeri i vetëm, apo edhe një grup njerëzish të mernin në dorë fatet e një kombi. Kjo do ndryshonte më vonë në shekullin e njëzetë me zgjedhjen e drejtëpërdrejtë të senatorëve dhe me pushtetet që do i kalonin presidentit, sidomos shpallja e luftës pa miratimin e Kongresit, të cilat do e bënin një individ të vetëm njeriun me pushtetin më të madh në SHBA dhe si rrjedhojë edhe në botë.

Kushtetuta amerikane ka një ndarje pushtetesh e cila funksionon në mënyrë të përkryer. E jo vetëm kaq, por qeverisja amerikane ka një dinamikë dhe një formulë rotacioni të paprecedentë.

Përpjekjet e etërve amerikanë për të mos lejuar asnjë individ të bëhej mbret apo Zot duken qartë në ekuacionin e rotacioneve të kongresmenëve, senatorëve, kolegjit elektoral, dhe mandatit të gjykatësve të Gjykatës Supreme.

Themeluesit e Kushtetutës caktuan që pushteti legjislativ, Kongresi, të përbëhej nga dy dhoma: Dhoma e Përfaqësuesve dhe Senati. Në Dhomën e Përfaqësuesve çdo shtet do dërgonte një numër përfaqësuesish sipas numrit të popullatës së çdo shteti. Ndërsa në Senat, dy përfaqësues nga çdo shtet pavarësisht numrit të popullatës. Kjo u bë për të ruajtur balancën midis demokracisë popullore dhe drejtimit të elitave.

Për më tepër kushtetuta vendosi se zgjedhjet për Dhomën e Përfaqësuesve të bëhen çdo dy vjet, për President çdo katër vjet, për Senat çdo gjashtë vjet, ndërsa mandati i gjykatësve të Gjykatës Supreme të jetë i përjetshëm në mënyrë që gjykatësit të mos ndikoheshin nga rotacionet politike. Në këtë mënyrë kushtetuta siguron qarkullimin e elitave dhe rotacionin e pushtetit.

Por, sikur të mos mjaftonte kjo ndarje, edhe mënyra e zgjedhjes së senatorëve apo e presidentit kalonte përmes një procesi rotacioni edhe më filtrues. Neni 1, Pika 3, e Kushtetutës së SHBA thotë: “Senati do ndahet në tre Kategori. Karriget e Senatorëve të Kategorisë së Parë do jenë të lira në përfundim të vitit të dytë, dhe Kategoria e dytë do përfundojë në vitin e katërt, ndërsa Kategoria e tretë në vitin e gjashtë.” Ndërsa Presidenti, me mandat katër vjeçar, nuk do zgjidhej drejtëpërdrejtë nga populli por nga një grup përfaqësuesish, që njihet si Kolegji Elektoral, nga çdo shtet.

Etërit amerikanë krijuan një Republikë të bazuar mbi parimet më të shëndosha të vlerave historike, qeverisjeje dhe njerëzore.

Sistemi politik dhe qeverisës në SHBA është i balancuar dhe unik. Ndarja horizontale e pushtetit në Shtetet e Bashkuara është tërësisht e ndryshme nga vendet e tjera, sado demokratike qofshin ato. Asnjë shtet tjetër nuk është kaq i obsesuar me ndarjen e pushteteve si në Amerikë.

Në sisteme presidenciale dhe parlamentare të ngjashme përsa i përket ndarjes horizonatale të pushtetit është presidenti, parlamenti apo kryeministri ai që kanë pushtet mbi të tjerat. Edhe një institucion kolegjal si parlamenti mund të shndërrohet në absolutizëm pasi si kryeministri ashtu edhe ministrat e qeverisë dalin nga parlamenti për aq kohë sa ka një shumicë të thjeshtë. Një qeveri parlamentare nuk has aq shumë vështirësi sa presidentët amerikanë për të shndërruar në ligje propozimet e tyre. Qeveria paraqet direkt legjislaturën e vet në parlament. Zakonisht kontrollon kalendarin dhe axhendën legjislative.

Situata është tërësisht ndryshe në sistemin amerikan. Axhenda legjislative nuk kontrollohet nga presidenti. Shumica e ligjeve që miratohen janë më shumë produkt i negociatave midis dy dhomave të Kongresit sesa Kongresit dhe Presidentit. Ky sistem balancash e ka bërë SHBA vendin më të zhvilluar dhe udhëheqës në botë.

E pluribus unum (Nga shumë, një). Kjo është motoja e Vulës së Madhe të Shteteve të Bashkuara. 50 shtete në një.

Një vend me mbi 56 mijë qeveri. Me mijëra njësi qeverisje të ndara në 36 mijë qytete e qyteza, dhe 35 mijë distrikte të veçanta!

Vendi me diversitetin më të madh njerëzor por të gjithë të bashkuar në një qeveri, një komb dhe një flamur! “Nga shumë, një” është një markë unike amerikane e cila u arrit falë atij dokumenti që nisi të hartohej në Filadelfia më 25 maj 1787, Kushtetutës, për të cilën Presidenti dhe zyrtarët e lartë të SHBA betohen në marrjen e detyrës se do ta respektojnë, ruajnë e mbrojnë me të gjithë forcën dhe aftësinë e tyre.