Prof.Aristotel Spiro/
Mjaft poezi të Lasgushit janë të vështira për t’u përkthyer. Por nuk janë të papërkthyeshme. Nevojitet njohja e brendshme e teknikave të poetit, por edhe njohja e thellë poetike e gjuhës mbërritëse, në atë masë që lojërat fjalëformuese të origjinalit të jepen në mënyrë përkatëse në përkthim.
Por është edhe një kategori tjetër poezish, ato të mbështetura mbi folklorin, të cilat janë më miqësore ndaj përkthimit. Një poezi të tillë pata përkthyer në gjuhën greke shumë kohë më parë, në vitet e mia të gjimnazit. Duhet të ketë qenë viti 1980. Kur ia tregova mësueses së letërsisë vjershën e përkthyer, pa e lexuar (edhe të donte, nuk kishte se si), tundi kokën në shenjë mosbesimi, meqenëse problemi i papërkthyeshmërisë së Lasgushit ka qenë – dhe vijon ende të jetë – një lloj aksiome në tërësinë e njohurive për veprën e tij.
Mirëpo, shumë kohë ka kaluar që atëherë, dhe, megjithë përpjekjet e mia për ta mohuar këtë përkthim timin, prapë e lexoj me kënaqësi sa herë i rikthehem.
Po e postoj më poshtë duke ndrequr edhe ato gabime drejtshkrimore, që në kushtet e atëhershme të vetëmësimit të një greqishteje më intelektuale, ishin të pashmangshme.
[Shtuar pas disa komenteve kontroverse:]
Ka dy arsye shumë të forta të lexuesve shqiptarë që të vënë në dyshim çdo përpjekje përkthimore të poezisë lasgushiane në gjuhë të huaj. Që të dyja lidhen me gjuhën:
1) Njëra lidhet me gjuhën e origjinalit, me të cilën janë mësuar ta njohin Lasgushin dhe ta dashurojnë. Çdo rilexim në gjuhë të huaj do të vihej menjëherë në dyshim.
2) Tjetra lidhet me gjuhën e huaj. Duke pasur një njohuri jo aq të thellë për gjuhën mbërritëse, nuk janë në gjendje të perceptojnë atë estetikë gjuhësore, e cila buron prej leximeve të hershme dhe të vazhdueshme të letërsisë së huaj në origjinal, të të kuptuarit të shpirtit të gjuhës. Është me të vërtetë e vështirë që një lexues shqiptar të pëlqejë një poezi të Lasgushit në gjuhë të huaj, në qoftë se nuk ka kaluar përmes “mijëra dallgëve” të asaj gjuhe. Këtë ndjesi e rëndon edhe ajo njohje sipërfaqësore e gjuhës së huaj, që ndihmon për të plotësuar nevojat e jetës së përditshme, por jo nevojat e stërholluara estetike. Siç ndodh me letrarët shqiptarë të ndodhur në Greqi, që kanë mësuar gjuhën greke në një nivel komunikativ të kënaqshëm, por që nuk arrin të plotësojë nevojat më kërkuese të kënaqësisë estetike. Nëse je një gjendje të kuptosh një reklamë greke në TV dhe nuk ke lexuar asnjë libër letrar në poezi a në prozë, kjo nuk jep asnjë garanci se do të ndiesh estetikisht një poezi të Lasgushit në greqisht, qoftë e përkthyer nga një debutant, që ende nuk i ka mbushur të njëzetat.
ΛΑΣΓΚΟΥΣ ΠΟΡΑΝΤΕΤΣΙ (1899-1987)
ΠΗΡΑ ΤΗ ΦΙΛΗ ΜΟΥ ΚΟΝΤΑ
Πήρα τη φίλη μου κοντά
και περπατήσαμε σιγά,
πήγαμε πέρα, μακριά.
Η μέρα πάει, σουρούπωσε,
η νύχτα όταν μας σκέπασε
στον κόρφο η νια μου έπεσε.
Γαλήνια λίμνη, τι βροντάς!
Λίμνη, τι λες όταν βογκάς!
Μην είδες στο χαλίκι εμάς;
Και τη στιγμή που νοσταλγώ
ούτε πεθαίνω ούτε ζω.
Αχ, λίμνη, αχ, θα τρελαθώ!
Μετάφραση:. Αριστοτέλη Σπύρου
LASGUSH PORADECI (1899-1987)
E MORA SHOQEZËN PËRKRAH
E mora shoqezën përkrah,
e matmë rrugën ca nga ca,
sikur na ndillte larg diçka.
Pa zuri dita perëndoi,
pa zuri nata na mbuloi,
pa zura shoqen ta pushtoj.
Përse buçet liqen i qet!
Liqen, ti ç’thua ndaj buçet!
Çfar’ pe, liqen mi zall të shkretë?
E çastin kur e sjell ndërmend,
kur sjell ndërmend, ah, atë vend,
as rroj, as vdes, po jam pa mënd.