dgreca – Page 2990 – Dielli

Meditim me veten time

March 17, 2016 by dgreca

Nga Reshat Kripa/

Para disa ditëve takova një mikun tim të vjetër me të cilin isha njohur qysh kur ishim mbyllur në qelitë e Sigurimit të Shtetit në rininë tonë të herëshme. U ulëm të pinim një kafe. Biseduam për të shkuarën dhe të tashmen e vendit. Shkëmbyem mendime për to. Çuditërisht ato përputheshin me njera-tjetrën. Së fundi kur u ndamë më dha një copë letër. E hapa. Ishte një poezi. Lexova:

Strukull thellë në qoshen time,

Zog i mbyllur në kafaz,

Para meje shumë kujtime,

Zemra gati sa s’më plas

Çuditërisht në ato çaste nuk jetoja më në këtë botë. Duke lexuar këto vargje meditoja me veten time. Kisha fluturuar në të kaluarën time, në fëmininë time, kur nëpër muret e qytetit shkruanim: “Për Liri, për Shqipëri, për Flamurin Kuq e Zi”! Për këtë na hodhën në ferrin komunist ku duhej të kalonim nëpër nëntë rrathët e tij. Por pata fat. Atje njojta shumë personalitete të larta që zor se mund t’i vijnë këtij kombi. Ata më mësuan atë që nuk e kishte bërë shkolla në të cilën kisha mësuar. Më mësuan se si duhej të luftoja për një Shqipëri të lirë dhe demokratike të vërtetë dhe kjo u bë ëndrra e jetës time. Por duhej shumë kohë që të prisja deri sa kjo të realizohej.

Më së fundi ajo erdhi. Përbindëshi që kishte sunduar për gati një gjysmë shekulli ishte përmbysur. Por konstatoja një gjë. Mentaliteti i sitemit të shembur, që ishte rrënjosur në mendjet dhe zemrat e qytetarëve, vazhdonte ende. Kërkohej që po me atë mentalitet me të cilin kishin ndërtuar sistemin socialist, të ndërtonin tani sistemin kapitalist që sundonte në të gjithë botën perëndimore. U futën në një thes si persekutorët ashtu edhe të persekutuarit. Madje persekutorët dolën ne krye të rradhës. Shumë shpejt e kaluara u harrua, sikur të mos kishte ndodhur asgjë dhe ndodhi ajo që nuk duhej të kishte ndodhur dhe që e ktheu vendin, kur shpresonte të afrohej më shumë me vendet e tjera si motra të perëndimit, në vendin e shpresave të humbura. Edhe ajo pak demokraci që kishte filluar të lulëzonte mori goditjen përfundimtare. Ishte viti 1997.

Tashmë vendin e demokracisë së vërtetë e kishin zënë pazaret politike ndërmjet partive dhe individëve të ndryshëm. Njësoj si në të kaluarën hymnizimi i drejtuesve idhuj mori përmasa të jashtëzakonshme. Atyre iu atribuohej gjithçka. Ndryshimi ndërmjet dy sistemeve ishte se ndërsa në të kaluarën hymnizohej vetën një idhull, tani ata ishin të shumtë. Ndaheshin sipas bindjeve politike. Me përjashtim të një pakice të papërfillshme, gati të gjithë, të djathtë dhe të majtë, çirreshin dhe përgjëroheshin për një Shqipëri të re. Secili krah kishte përfaqësuesit e vetë. Këta “shakaxhinj të përparimit”, siç do ti quante Noli, kishin zaptuar të gjitha ekranet e televizioneve dhe faqeve te shtypit të shkruar duke dhënë leksione për demokracinë. Shumë prej tyre u përkisnin atyre që e kishin shkelur me të dy këmbët atë në kohën e diktaturës.

Këto gjëra më dolën para sysh kur lexova vargjet e mikut tim. Përsërisja me veten time fjalët që më tha kur u ndamë:

Tashmë i kemi kaluar të tetëdhjetat. Jemi në fund të rrugës. Padyshim që ndryshimet

janë të mëdha, në krahasim me të kaluarën, por më vjen keq se ne do të ikim me zemër të plasur nga kjo botë, pasi nuk e pamë Shqipërinë ashtu siç e kishim ëndërruar. Kam frikë se edhe fëmijtë tanë nuk do ta shohim. Besoj se atë do ta gëzojnë nipërit dhe mbesat tona që kanë lindur pas ndryshimit të sistemit. Që të ndodhë kjo duhet të kalojnë mbi pesëdhjetë vjet të tjera.

Përsëris fjalët e mikut tim dhe më duket sikur mbi shpatullat e shtresës sonë rëndojnë ende prangat e persekutimit. Të gjitha partitë politike thërrasin se ne qenkemi shtylla kurrizore e tyre dhe mua kjo më duket demagogji. Me duket e tillë, pasi shoh se, megjithëse miratohen disa ligje per këtë shtresë, ato mbeten në letër duke kaluar në kalendat greke. Shembull për këtë mund të sjellë Rezolutën e Kuvendit të Shqipërisë “Mbi ndëshkimin e krimeve të kryera nga regjimi komunist”, ligjin mbi dëmshpërblimin e të përndjekurve politikë, ligjin mbi hapjen e dosjeve e te tjera. Por kjo bie në sy më tepër në përballjen që ndodh disa herë ndërmjet të përndjekurve politikë dhe titullarve të qeverisë dhe partive politike. Do të sjell si shembull grevën e urisë së zhvilluar nga të përndjekurit në vitin 1994. Unë e deklaroj se kam qenë kundër asaj greve, pasi ishte përgatitur nga elementë ekstremistë të së djathtës, kur sapo kishte filluar të zbatohej sistemi demokratik por isha edhe kundër përdorimit të forcës brutale të përdorur nga qeveria e atëhershme e shtyrë po nga elementë ekstremistë të së majtës. Kjo bie në sy edhe në ditët e sotme. Bie në sy në skandalin e përplasjes së një anëtari të kryesisë së shoqatës tonë, një gazetari të njohur me një titullar të një partie të djathtë ku ky i fundit e fyeu gazetarin me shprehje të nxjerra nga fjalori i urryer komunist. Një drejtues i vërtetë demokratik, në këtë rast, nëse mendonte se kjo ishte vetëm një gjë e çastit, do t’i kërkonte ndjesë të hapur gazetarit ose në të kundërt partia e tij duhej të merrte masat e nevojshme. Deri më sot kjo nuk ka ndodhur. Le të presim.

Të gjitha këto të bëjnë të mendosh se idealet dhe problemet e të përndjekurve politikë drejtuesit e shtetit shqiptar kërkojnë t’i kalojnë në heshtje, sikur nuk ekzistojnë dhe sikur nuk kanë ndodhur fare. Kjo bie në sy, sidomos, në nderimin që duhet t’u bëhet figurave të shquara të kësaj shtrese dhe që, në të vërtetë, mungon. Më lejoni, përsëri, t’ju sjell disa shembuj: Ka disa vite që shoqata jonë madje edhe Ministria e Kulturës, kur kjo drejtohej nga një i përndjekur, i nderuari Visar Zhiti, u ka kërkuar presidentëve të republikës dekorimin me urdhërin “Nderi i Kombit” të figurave të poshte shënuara:

Ago Agaj – Në janar të vitit 1920 merr pjesë në delegacionin e rrethit të Vlorës në Kongresin e Lushnjes, ndërsa në qershor të atij viti bëhet pjesëmarrës aktiv i Luftës së Vlorës kundër pushtuesve italianë për të cilën ka shkruar librin epope “Lufta e Vlorës”. Pas vendosjes së mbretërisë shqiptare punoi si Drejtor i Shkollës Bujqësore Lushnje dhe si agronom kudo ku ishte nevoja e atdheut. Në vitin 1929 ishte anëtar i Komitetit për Reformën Agrare. Në vitin 1932 arrestohet si pjesëmarrës në lëvizjen kundër Zogut, por lirohet përsëri. Nga viti 1932-1941 punon si ekspert i agrikulturës në Ministrinë e Ekonomisë Kombëtare.

Në kohën e Luftës së dytë botërore, kur më 17 prill 1941 mbretëria jugosllave u dorëzua dhe viset shqiptare të Kosovës dhe Metohisë iu bashkuan Shqipërisë, shumë patriotë shqiptarë u drejtuan për atje, për të ngritur administratat shqiptare në vend të atyre serbe. Ndër të parët që shkoi atje ishte edhe Ago Agaj, i cili u emërua prefekt në Prefekturën e Mitrovicës Në qershor 1943 merr pjesë në mbledhjen themeluese të Lidhjes se Dytë të Prizrenit së bashku me shumë bashkatdhetarë të tjerë patriotë. Për këtë kosovarët e quajtën “Kosovari nga Vlora”. Kosovës i kushtoi librin “Milloshi, heroi i Kosovës”. Në fundin e vitit 1944, kur forcat komuniste po hynin në qytetet shqiptare detyrohet të lerë atdheun dhe të emigrojë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ku ndërroi jetë më 24 dhjetor 1994.

Kudret Kokoshi – Më 1934 ushtroi detyrën e avokatit në Vlorë, Më 1936 emërohet ndihmës gjyqëtar në Bilisht dhe Pogradec. Më 1939 u emërua gjykatës në Korçë, më pas në Shkodër dhe Tiranë. Më 1941, u emërua Kryeprokuror në Prizren, në atë kohë kur bashkimi i Shqipërisë me Kosovën ishte bërë një realitet. Më 28 nëntor 1942, e gjejmë në udhëheqie të demostratës antifashiste në Prizren ku u përlesh me forcat fashiste dhe u plagos në kokë. Sapo filloi Lëvizja Antifashiste, ai u angazhua që në fillimet e saj dhe në vitin 1943, është një nga eksponentët e Ballit Kombëtar në Vlorë. Në Gusht 1943, është pjesëmarrës në Konferencën e Mukjes, ku u vendos bashkimi i shqiptarëve në luftë kundër nazi-fashizmit. Më 7 mars të vitit 1944, u zgjodh kryetar i Komitetit të Rinisë Intelektuale të Kosovës, ku anëtar ishte edhe patrioti Selman Riza. Komiteti ishte forum i Komitetit Qëndror të Lidhjes së Dytë të Prizrenit me kryetar Bedri Pejanin, formuar në shtator 1943. Për këtë aktivitet antifashist, në maj të vitit 1944, ndërsa ishte duke ushtruar veprimtarinë për forcimin e bashkimit të Kosovës me Shqipërinë dhe luftën kundër bishës nazifashiste, u arrestua nga Gestapua gjermane dhe u internua fillimit në Prishtinë dhe më pas në kampim shfarosës Mathauzen. Nga kampet e përqëndrimit nazist u lirua në dhjetor 1944. U kurua në Grac të Austrisë dhe megjithëse iu propozua të bënte karrierë në perëndim, ai ashtu si në vitin 1934, preferoi të kthehej në atdhe dhe t`i shërbente atdheut të tij. Sapo erdhi në Shqipëri, më 5 qershor 1945, komunistët e arrestuan dhe e dënuan me vdekje si udhëheqës i Ballit Kombëtar, më pas me vendimin e datës 1 tetor 1945 dënimi ju kthye në 25 vjet. Vuajti dënimin në burgun e Burrelit dhe u lirua më 25 dhjetor 1964, pas plot 19 vjetëve. Ndërroi jetë më 26 prill 1991
Dr. Isuf Hysenbegasi – 7 prilli i vitit 1939 e gjen në Tiranë. Është njëri nga tetë anëtarët e komisionit të të rinjve që shkuan për të kërkuar armë në pallatin mbretëror, por mbreti tashmë kishte ikur. Në janar 1940, ndërsa kryente stazhin në spitalin eTiranës, drejtori i këtij spitali, doktor Lozzi, e prezanton me një mjek italian të veshur civil:

– Il nostro giovane! (I riu ynë!)

Civili i zgjati dorën të cilën doktori bëri sikur nuk e vuri re,

– Io sono Albaneze! (Unë jam shqiptar!) – ishte përgjigja e tij krenare.

Në vitin 1941 shkon për specializim në Itali. Dikush i propozon që të vishesh mjek ushtarak në frontin italo-grek, kundrejt një page të konsiderueshme. Doktori përsëri refuzoi. Rezultati ishin tetë muaj internim në ishullin Capraia, në derdhjen e lumit Arno në Firence.

Viti 1945 e gjen në klinikën e tij në Tiranë. Por komunizmi, që kishte vendosur të bëhej varrmihësi i inteligjencës nacionaliste shqiptare, e degdisi në Gjirokastër, ku në fund të dhjetorit 1946 arrestohet. Pas dy vjet torturash të tmerrshme në hetuesi, përballë të cilave qëndroi i paepur, dënohet nga Gjykata e Lartë Ushtarake me pushkatim. Pak më parë kishte kishte vdekur nga torturat në hetuesi i vëllaj Feriti. Kjo bëri që me vendim të Kuvendit Popullor, vendimi t’i kthehej në burgim të përjetshëm. Gjatë periudhës së burgimit ka ndihmuar me qindra të burgosur duke i shpëtuar nga vdekja e sigurtë që i kërcënonte si pasojë e torturave të tmershme. Lirohet pas nëntë vjet burg, në vitin 1955

Dërgohet në qytetin e Vlorës me detyrën mjek otorino-laringolog. Shquhet për profesionalizmin e tij të lartë dhe fisnikërinë që e karakterizonte. Shumë shpejt u bë një nga figurat më të njohura dhe më të dashura të qytetit. I mbylli sytë në tetor të vitit 1988.

Zalo Xhomaqi – Më 23 dhjetor 1946 arrestohet dhe dërgohet në qelitë e errëta të sigurimit. Pas shtatë muaj torturash nga më të tmerrshmet nxirret para trupit gjykues. Akuzat ishin:

Ka qenë i inkuadruar në rradhët e Ballit Kombëtar dhe ka vepruar në dëm të Lëvizjes Nacionalçlirimtare.

Ka dhunuar veprime ligjore të Gjykatës Ushtarake.

Ka afishuar një trakt ku flet kundra drejtësisë së gjyqeve të popullit.

Martiri qëndroi si hero përballë gjykatësve mizorë. Së fundi vendimi: Vdekje me pushkatim. 18 korrik 1947. 0ra 3.30. Para togës së pushkatimit qëndron një titan i pamposhtur. Përballë tij prokurori i zi, Petrit Hakani.

– Fjalën e fundit, i pandehur! – flet ai.

– Kjo qeveri që e quan veten të fortë, me ekzekutimin tim, jep të kuptojë se, edhe vetëm për një sharje, derdh gjak njeriu. Unë e them këtë se nuk kam bërë faj. – përgjigjet Zalua me krenari dhe vazhdon: – Unë veprën time kështu e quaj. Rroftë Shqipëria dhe Demokracia!

5. Hysni Alimerko – Kryen shkollen Teknike Amerikane të Harry Fultz deri me 1935, pastaj shkollen normale të Elbasanit deri më 1939. Ndjek dhe përfundon shkëlqyeshëm studimet e larta Universitare në Firenze të Italise deri më 1943, ku titullohet Profesor në Letërsi-Histori. Merr pjesë si dëgjues në Konferencën e Mukjes, 1-2 Gusht 1943. Nga Shtatori 1943 zgjidhet si Sekretar i Komitetit Qarkor të Ballit Kombetar deri në fund të vitit 1944. Në dhjetor të 1944 arrestohet por pas një muaji lirohet përsëri për mungesë provash. Në Nëntor 1946 transferohet në gjimnazin e Peshkopisë ku më 16 maj 1947 arrestohet në shkollë, si pjesëmarrës dhe anëtar i grupit të ashtuquajtur të “intelektualëve dhe deputetëve”. Në 21.11.1947 me Vendim të Gjykatës Ushtarake Elbasan dënohet me vdekje që i kthehet me burgim të përjetshëm nga Gjykata e Lartë më 05.01.1948. Më vone dënimi i kthehet me 20 vjet burgim. E vuan të gjithë dënimin e tij në burgun e Burrelit deri më 1964. Pas përfundimit të dënimit lirohet dhe punon si punëtor i thjeshte për 16 vjet në Fabrikën e Tullave Vlore deri sa del në pension.

Në vitet 90-të përfshihet dhe jep një kontribut të madh në lëvizjen antikomuniste. Zgjidhet Kryetar i Degës së Shoqatës së të Përndjekurve Politikë të Vlorës dhe njëkohësisht Nënkryetar i Përgjithshëm i Shoqatës Kombëtare. Më 28 nëntor 1991 ka qenë një nga nismëtarët e lëvizjes për ngritjen e flamurit pa yllin e kuq të komunizmit në qytetin e Vlorës Kjo ndodhte në një kohë kur Kuvendi i Shqipërisë ende nuk e kishte vendosur heqjen yllit nga flamuri.

Në zgjedhjet e para demokratike për administrimin lokal të vitit 1992 zgjidhet anëtar i Këshillit të Bashkisë Vlorë. Ndërroi jetë në moshën 83 vjeçare në Mars 2002.

Megjithatë nga Presidenca nuk ka ardhur asnjë përgjigje kurse kur bëhet fjalë për figura të tjera me prejardhje komuniste, ato janë të panumërta, madje edhe kur mbi ata rëndojnë akuza për masakra nga më të tmerrshmet si ato të Tivarit, Malsisë së Madhe dhe të tjera si këto. Duke kujtuar këto, unë ndjej një dhimbje të madhe. E ndjej këtë dhimbje pasi kur shoh veten time të dekoruar nga Presidenti i Republikës me urdhërin “Naim Frashëri” mendoj se nuk e meritoja këtë dekoratë para atyre burrave të shquar që përmenda më sipër.

Le të bëhet ky një mësim për politikën shqiptare.

Kryengritja e Malësisë së Madhe në shtypin Amerikan

March 17, 2016 by dgreca

Nga Rafael Floqi-Michigan/

Lufta e popullit Shqiptar të Malësisë së Madhe, por dhe vuajtjet e tij kanë qenë objekt i pasqyrimit të shtypit amerikan, kur përveç gazetave të mëdha si “New York Times”, Boston Globe, paraqitja e gjendjes në Evropë dhe në Shqipëri në Vitet 1911-12 në shtypin Amerikan, kryesisht bëhej në rubrikat e ngjarjeve në botë dhe më shumë janë korrespondenca dhe kabllograme të marra nga shtypi britanik dhe evropian.

Kjo gjë rezulton dhe nga një humlumtim i im, në Librarinë e Kongresit ku gjeta mjaft artikuj edhe në gazeta lokale, pikërisht për ngjarje dhe aspekte të veçanta të kryengritjes të Malësisë së madhe për qendrimit e malësorëve tanë trima, ku veç pasqyrimit të qendrimit heroik të tyre pasqyrohen dhe intrigat e fuqive perëndimore si dhe të Knjaz Nikollës të Malit të Zi. Është interesantë se në artikujt për këtë ngjarje gjejmë jo vetëm në gazetat në anglisht, por edhe në gazeta ne gjuhët e komuniteteve si në italisht dhe gjermanisht.

Po sjellim më poshtë disa tituj dhe organin përkatës “General, on Turco -Mootenegrin Border. HOSPITALS ARE OVERFLOWING “The San Francisco Call. (San Francisco), August 06, 1911, “New Ulm review”. (New Ulm, Brown County, Minn.), October 16, 1912, TURKEY THREATENED BY TROOPS OF MONTENEGRO, Nicholas Prepares to Avenge Atrocities in Albania, “Bismarck daily tribune”. (Bismarck, [N.D.]) October 29, 1912, Turkish Supplies Cut Off, L’insurrezione in Albania, Malafede Turca

La Sentinella del West Virginia., June 03, 1911, etj.

I tillë është dhe artikulli në fjalë i përkthyer nga “ Evening star”. (Washington, D.C.)

i datës, 06 Gusht, 1911 marrë me kabllogram special nga “The Star”.

Pas shëprthimit të Kryengritjes së Malsësisë së madhe në mars, më 17 prill zbarkoi në Shëngjin gjenerali turk Shefqet Turgut pasha me tetë batalione, 5 000 ushtarë, dy bateri malore, një divizion mitralier, 800 kuaj, 10 000 pushkë dhe materiale të shumta luftarake. Në të njëjtën kohë 20 000 ushtarë të tjerë po mobilizoheshin në Anadoll, përveç batalioneve të rezervistëve që do të rekrutoheshin në Rumeli, në Turqinë Evropiane. Ushtritë osmane me rrugë detare erdhën e zbarkuan në Shkodër më 18 prill. Mbërritja e forcave të reja osmane nuk i ndali sulmet e kryengritësve, të Dedë Gjo Lulit në radhët e të cilëve luftonin edhe atdhetarë të tillë, si Luigj Gurakuqi, Hil Mosi e të tjerë. Më 22 prill dështoi kundërsulmi që forcat xhonturke ndërmorën nga ana e Shipshanikut dhe e Deçiqit.

Në proklamatën e publikuar më 1 maj 1911, të shkruar në shqip, frëngjisht, gjermanisht e italisht, kryengritësit parashtruan edhe njëherë programin e tyre autonomist. Pasi flitej për vendosjen pas Revolucionit të regjimit xhonturk, të cilin e përkrahën edhe shqiptarët, në proklamatë shpalleshin këto kërkesa të kryengritësve: 1) Shqipëria të bëhej vetëqeverimtare me sigurim të qeverive të mëdha nën hije të Turqisë; 2) Shkollat shqipe të mbaheshin prej qeverisë; 3) Ushtarët shqiptarë të mos dilnin jashtë kufijve të Shqipërisë, përveç se në rast lufte.

Pa pritur të mbaronte ende afati i armëpushimit të caktuar në shpalljen e tij, Shefqet Turgut pasha më 14 maj goditi befasisht malësorët. Ushtria osmane prej 6 000 vetash, e pajisur me artileri e mitraloza, u hodh sërish mbi Deçiq. “Forcat morën këto pozita, – shkruante konsulli austriak në Shkodër, – duke i dëbuar rrebelët pllambë për pllambë”.

Pas këtij operacioni turqit mundën të forcoheshin në vijën Tuz-Deçiq-Kastrat, ku vendosën 6 000 ushtarë në drejtim të Shipshanikut dhe 5 000 të tjerë nga ana e Koplikut. Nga ana e Gucisë vijonte të ushtronte presion mbi kryengritësit në drejtim të Selcës një forcë e komanduar nga Ethem Pasha, e cila kishte arritur në 8 batalione. Ajo i mbajti të ngujuara forcat kryengritëse të Kelmendit pa arritur të bëjë asnjë hap përpara u detyrua të kthehej në Guci.

Përballë këtyre forcave osmane, pa llogaritur trupat e shumta të dislokuara në Fushë të Shtojit pranë Shkodrës, qëndronin vetëm 2 000 kryengritës shqiptarë, të përqendruar në mes të Dinoshës dhe Tuzit.

Shefqet Turgut pasha, duke përdorur artilerinë, shkatërroi të gjitha katundet që bënë qëndresë. Ushtria osmane nuk kurseu as malësorët myslimanë. Për t’u shpëtuar mizorive xhonturke, shumë familje malësore, gra, fëmijë e pleq, vazhdonin të kalonin në Mal të Zi.

Më 17 qershor Shefqet Turgut pasha në emër të sulltanit shpalli edhe një herë amnistinë për kryengritësit që duhej të dorëzoheshin brenda 10 ditëve, duke premtuar gjithashtu 10 000 lira për shtëpitë e djegura. Në shpalljen që nxori me këtë rast thuhej se qeveria turke do të kujdesej për nevojat e vendit, për të shlyer dëmet që u ishin bërë kohët e fundit shqiptarëve, si edhe për të siguruar të mirën e qetësinë e popullit. Por në shpallje nuk bëhej fjalë për asnjë nga të drejtat kombëtare të shqiptarëve.

Pas shpalljes së 17 qershorit xhonturqit disa herë u përpoqën të hynin në bisedime me kryengritësit, por dështuan, sepse ndeshën në vendosmërinë e tyre për të luftuar deri në fund për të drejtat e tyre kombëtare. Pikërisht kjo situatë dhe mizoritë e pashës turk paraqiten në këtë artikull të “ Morning Star “.

“Vuajtjet e shqiptarëve përtej asaj që mund të besohet

Fajësohet gjenerali turk Turgut Shefqet Pasha përgjegjës për grabitje, vrasje dhe plaçkitje.

Evening star. (Washington, D.C.) 06 Gusht, 1911,

Kabllogram special nga “The Star”

LONDER, 5 Gusht. Vëzhguesit specialë të dërguar në rajonin e trazuar të Shqipërisë raportojnë për një situatë më të rëndë përtej asaj që besohej. Ata thonë, se nëse nuk do të ndërmerren veprime të menjëhershme nga disa kombe të krishtera, këta fise të fuqishme paqësore, shqiptarët e zgjuar punëtorë të zellshëm së shpejti do të do të asgjësohen.

Ata pohojnë se gratë dhe fëmijët po mbajnë barrën e mizorive turke, dhe ata paraqesin një vend të infektuar nga ethet, e mbushur me mizëri me ushtarësh turq të njohur për aftësitë e tyre për grabitje, vrasje dhe përdhosje e mizori të krahasueshme që s’janë dëgjuar qysh nga historitë e luftërave në Tokën e Shenjtë.

Veçanërisht ato paraqesin famëkeqin gjeneralin Turgut Shefqet Pasha, komandantin të trupave ndëshkuese turke, ku sipas raporteve thuhet “dhe pse Turqia ka prodhuar herë pas here gjeneralë të paskrupullt dhe të përgjakshëm, ajo kurrë nuk ka prodhuar edhe një njeri të tillë kaq djallëzor e mizor në aplikimin metodave të vjetra të luftës turke sesa Turgut Shefqet Pashën .” Ata thonë së ai është i mbështeteur nga qeveria turke, që është gjithnjë pas mizorive hakmarrëse të dëshmuar nga turqit në trajtimin e kundërshtarëve të tyre.

Një racë e zgjuar

Në mënyrë që të vlerësojmë rëndësinë e plotë të kësaj tragjedie historike, që është duke u luajtur në këndin juglindor të Europës, është e nevojshme që të kuptojnë se populli që Turgut Shefqet Pasah po shkatërron pa mëshirë, nuk zotëron asnjë nga cilësitë që u vishen turqve, ose të banditëve të operave komike me të cilat ata janë paraqitur zakonisht. Ata janë një pashëm, një racë inteligjente. Katolike nga feja dhe evropianë në thelb nga origjina. Edhe pse për shekuj me radhë kanë qenë nën sundimin brutal të turqve, ata kurrë nuk kanë adoptuar gjuhën turke apo kanë ndërruar fenë apo metodat e jetës së tyre të vjetër.

Lufta të cilën Turgut Shevket po ndërëmerr tani është është një mizori, një grumbullim metodash dhune (urie, tatimesh, plaçkitjesh, shkatërrimit me zjarr dhe një kasapane mizore).

Malësorët janë duke kërkuar që “premtimet e bëra, kurTurqit e Rinj morën pushtetin në Stanboll, duhet të përmbushen, ndërsa Turgut Shefqet Pasha po iu përgjigjet, duke djegur fshatrat e tyre, duke i larguar ata nga malet, duke iu marrë pronat e tyre në zonat malore, duke i detyruar ata të mbijetojnë gjatë verës së nxehtë, të sëmurë në zonat e ulëta malarike, ku delet dhe kafshët e tyre do të ngordhnin; dule u mbyllur të gjitha burimet e furnizimit me ushqime dhe duke i quajtur të gjithë ata që u japin ndihmë atyre atyre “rebelë”.

Të masakruar në male

Gati gjysma e fiseve malore e kanë traditë qysh nga kohërat e lashta të vijnë çdo vjeshtë me kopetë dhe familjet e tyre, në Bregun e Matës dhe të dimërojnë atje. Por në qershor mizëria e madhe e mushkonjave e kthen këtë vend fushor të pabanueshëm, dhe për këtë arsye ata në fillim të verës kthehen në kodrat e tyre. Turgut Shefqet Pasha, duke përfituar nga ky migrimit vjetor nuk ka mënuar t’i shfarosë të gjithë ata malësorë që kishin mbetur në kodra gjatë dimrit, dhe ata që nuk mund t’i kapte i dëboi përtej kufirit në Malin e Zi.

Herët në pranverë ai i zuri gjithë shtigjet e malit nga pritej kalonin barinjtë për t’u kthyer në shtëpitë e tyre, dhe nuk kanë pranuar t’i lënë ata të kthehen. Kështu këto fise janë të përqendruara tani në vendet e ulta malarike “Aty ku ata janë të detyruar të therrin kopetë e tyre, mbi të cilat varet ekzistenca, duke mbetur pa ushqimet e mjaftueshme në ulësirë, ku si njerëzit po ashtu dhe kafshët janë duke vdekur nga ethet e shkaktuara nga janë detyruar të pijnë ujin e ndyrë e të ndenjur të kenetave. Ibrahim Efendi Kjori, një zyrtar i lartë turk në Shkodër, ka deklaruar publikisht se qeveria osmane synon t’i shpopullojë këto kodra në mënyrë që të sjellë aty ardhacakë që kanë më shumë në simpati për qeverinë turke dhe fenë islame. I njëjti zyrtar turk shton me qetësi se qeveria ka ndërmend t’i lerë Malësorët ” të vdesin në Bregun e Matit si derrat në llucë”.

Turgut Shefqet Pasha duket se është pranë arritjes së këtij objektivi. Vetëm një veprim i bashkuar e popujve të krishterë të Evropës dhe Shteteve të Bashkuara mund të ndalojë shfarosjen e mijëra krishterëve në veri të Shqipërisë.

E së njejtës kohë vjen raporti i gazetws tw komunitetit Italian “L’insurrezione in Albania, Malafede Turca “ La Sentinella del West Virginia”, 3 June 1911.

“Cettigne, 3 Qershor, Konsulli aktual i Turqisë në Podgoricë bëri shpërndarjen e shpalljes së Turgut Shefqet Pashës që i ftonte kryengritësit malësorë të dorëzonin armët brenda pesë ditëve. Kopje të shumta të kësaj shpalljeje iu dorëzuan nga konsulli guvernatorit- komandant të Podgoritës me lutjen që ato t’i dërgonin në kampin e kryengritësve dhe, që ai të përdorte ndikimin e vet për t’i nxitur rebelët të vepronin në përputhje me urdhrat e Turgut Pashës, duke iu premtuar atyre se nuk do të kishte asnjë sulm nga ana e ushtrisë perandorake para skadimit të afatit.

Edhe pse afati ishte i shkurtër, Guvernatori i Podgoricës e pranoi, mendueshëm, si një fqinj i mirë,(?!) misionin që ofroi konsulli dhe përdori zyrat dhe influencën e tij për t’i nxitur kryengritësit për të marrë në konsideratë apelin e Turgut Shefqet Pashës.

Përpjekje të tilla do të ishin pjesërisht të suksesshme, dhe ai besonte se me 15 Qershor një pjesë e madhe e kryengritësve do të dorëzonte armët në Tuz; por për habinë e të gjithëve, dhe të Qeverisë, dje, të dielën, mes oërs 4 dhe 5 të mëngjesit, ka ndodhur një sulm i ushtrisë turke të ushtrisë në të gjithë linjën e kufiriti, pavarësisht premtimeve dhe garancive të dhëna nga konsulli turk.

Lufta ishte e ashpër dhe zgjati një ditë të tërë. Ende nuk e dihet rezultati, por pabesia nga ana e konsullit turk dhe Shefqet Turgut Pashës, ka dëmtuar shumë projektet e paqes, dhe ka shkatërruar tashmë gjithçka ç’ka ishte efekti i shpalljes. Nga ana tjetër, sulmi i lidh duart gjeneralit Vouktiç, i cili komandon garnizonin në Podgoricë. Ky akt paprecedent ka prodhuar zemërim të gjerë në të gjithë vendin ».

POLITIKANË MOS E BËNI PIS SHQUP-in

March 17, 2016 by dgreca

Opinion Nga Asllan Bushati/

Shtëpitë e ushtarakëve (ose shtëpitë e oficerave), kanë ekzistuar në kohën e shtetit totalitar dhe në vitet e para të pluralizmit, si nocion dhe si realitet aty ku kishte njësi ushtarake (gati ne te gjitha rrethet). Ata ishin hotele e restorante për ushtarakët dhe familjet e tyre, por edhe institucione kulturoro-artistike dhe ambiente argëtimi.E drejta e hyrjes në to ishte edhe për civilët kur ishin të shoqëruar me ushtarakët ose kishin “Fletë-Hyrje “ të posacme . Kurse ne Tirane ka ekzistuar Shtëpia Qëndrore e Ushtrisë Popullore që shkurtimisht quhej SHQUP-i.

Në fillim të viteve 60-të SHQUP-i ka qenë në nje godinë të vogël në rrugën e Kavajës, shumë afër Sheshit “Skenderbej” në qendrër të Tiranës .Ajo ishte(ndoshta një shtëpi private) e përshtatur për këtë qëllim, por ishte e vogël për t’ju përgjigjur kërkesave në rritje të një institucioni qëndror per aktivitetet e ushtrisë. Nisur nga sa më lart ,më vonë, prapa ish Hotel “Dajtit”, u ndërtu godina e re e SHQUP-it, që sot është selia qëndrore e Partisë Demokratike.

Në SHQUP, ushtarakët e brezit tim (por jo vetëm),kanë kaluar një pjesë të rëndësishme të jetës dhe aktivitetit të tyre. Atje ruajmë kujtime të pashlyeshme sepse vec drekave e darkave të zakonëshme, kemi festuar ditlindjet tona , të familjarëve, miqëve e shokëve. Kemi bërë darka e dreka fejesash e martesash , mbrëmjet e vitit të ri, mbrëmje të përvjetorëve të ushtrisë e të atdheut. Kemi bërë mbledhje, takime, analiza dhe diskutime që janë të shënuara në jetën e Ushtrisë Shqiptare.Kemi parë koncerte artistike të ansamblit ushtrisë, estradës ushtari, orkestrës frymore të ushtrisë (banda) dhe formacioneve të tjera kulturoro-artistike civile.Nga biblioteka e SHQUP-it kemi marrë libra për edukimin tonë e të fëmijëve tanë. Kemi bërë shkollë për mësimin e gjuhëve të huaja, kemi parë filma artistik e dokumentar, ekspozita pikture e fotogrfike etj.

Kemi pritur e diskutuar me personalitete dhe artistë të mirnjohur shqiptar (përfshi dhe Kadaren), miq të ushtrisë shqiptare dhe personalitete politike e ushtarake të vendeve të tjera. Prej asaj godine të SHQUP-it, nëpërmet ceremonive të lamtumirës, kemi përciellë për në banesën e fundit (me e pa shtrat topi), shumë personalitete ushtarake (por jo vetëm) që me punën dhe luftën e tyre i kanë bërë nder atëdheut. SHQUP-i dhe shtëpitë e ushtarakëve ne rrethe ishin pronë e ushtrise.

Në kohën e sistemit totalitar, në cdo rreth godinat më të mira ishin ato të komiteteve të Partisë së Punës . Pas shembjes së këtij sistemi, këto godina mbetën përsëri pronë e Partisë Punës (në vazhdim socialiste).Partitë e tjera morën godina të dorës dytë e të tretë. Në verën e 2013-ës SHQUP-i me vendim qeverie bëhet seli qëndrore e PD-së. Fillimisht edhe unë si shumë ushtarakë e ish ushtarakë, nuk e pëlqeva aspak një gjë të tillë,madje isha shumë zemërthyer, sepse kisha në zemër e mendje ato ndiesi që përshkrova më lart. Por më pas duke menduar me qetësi se sa godina të nivelit të lartë kishte marrë PS-ja, thashë me vete edhe PD-ja është pjesë e pasurisë politike kombëtare dhe e meriton të ketë një seli qëndrore serioze, kur SHQUP-i tashmë e ka humbur misionin që kryente më parë.

Me ardhjen në pushtet të PS-së në vitin 2013, nga shumë zyrtarë të saj, por vecanërisht nga Kryetari saj Rama dhe Nënkryetari Balla, gati në cdo fjalim kam dëgjuar, konotacionet më negative për SHQUP-in si: ” I ashtuquajturi kryetari i SHQUP-it; zëdhënësi i Berishës në SHQUP; stafi i SHQUP-it; gënjeshtarët e SHQUP-it; mediokrat e SHQUP-it; banditët e SHQUP-it; lehësit e SHQUP-it; llafazanët e SHQUP-it” etj etj.Mua si ish ushtarak i lartë në Ushtrinë Shqiptare, më vjen zor nga vetja kur dëgjoj se si ata të PS-së shajnë ato të PD-së dhe e kundërta. Por më duket tepër vulgare dhe absurde deri në nivel foshnjarak, se mirë që shanjë kundërshtarët ,por pse shajnë, përgojojnë e baltosin një ndërtes symbol të ushtrisë sic ishte SHQUP-i, për të cilën ushtarakët kanë ndiesi madje dhe dhimbje për të. Ajo nuk i ka bërë sakujt asnjë të keqe . Pse merren me themelet e muret e një godine vetëm e vetëm se ajo më parë është quajtur SHQUP. Në fund të fundit pse shajnë në përgjirhësi politikanët tanë? A ka pak fjalë ,fjali, sinonome negative (por jo fyese dhe të pa pranueshme për publikun) që të shfryjnë mëllefin e tyre? Si mundet që fyerja me fjalor të pa pranueshëm për askand të bëhet pjesë e cdo séance plenare dhe të shkojë aq larg sa të mbjellë urrejtje deputetësh, grupesh parlamentare ,partiake e deri në urrejtje komëtare.Cfarë përfaqësojnë këto politikanë që me fjalët më të ulta të komunikimit njerëzor, flasin për kundërshtarët e tyre politik (dhe më turpshëm për gratë deputete) , sikur disa prej tyre i përkasin një rrace të lartë të shoqërisë dhe pala tjetër i përket llumit të shoqërisë. Kjo “ elitë”, që s’ka asgjë të përbashkët me këtë nocion, pse solli kriminelët në parlament? Parlamenti ynë është arenë opsionesh, programesh , strategjish e vendim marrjesh, apo arenë ku mund të provohen jo vetëm grushtat por edhe armët.

Mendimi im është ky: Ata që nuk kanë një strategji të qartë vepruese për të sotmen dhe të ardhmen. Ata që s’kanë programe të balancuara dhe të argumentuara me mundësitë. Ata që s’kanë dijet e duhura për konceptet e lidershipit në një shoqëri demokratike. Ata që s’kanë vullnetin e duhur për të punuar për programet që ofrojnë, janë sharlatanë që merren me llafe pazari, sharje pakufi të kundërshtarëve, duke u këthyer në qesharakë para botës dhe në huliganë, despotistë, arrogant e tiranë të popullit që i ka votuar . Më falni për shprehej, por edhe ky shkërdhatë tranzicion , që po zgjat pa mbarim, paska qenë fatlum për horrat e banditët deri në sferat e larta të politikës dhe tmerrësisht i poshtër për njerëzit e varfër të cilët po lëshojnë vendin nga varfëria, papunësia korrupsioni dhe keq qeverisja.

Së fundi, unë nuk ftoj askënd për tu ngritur në këmbë e në revovucion demokratik. Cdo njeri e ka mendjen, zemren, fuqinë dhe vullnetin për të vepruar në funksion të interesave të veta. Në se jeni të kënaqur me këtë qeverisje, hallall e paci. Përsa i përket fyerjeve që bëhen në adresë të institucioneve të ushtrisë sic është SHQUP-i, ju them : politikan e keni bërë boll pis veten dhe politikën, mos e bëni më shumë pis SHQUP-in. Ju opozitarë që keni “kënaqësinë’ të dëgjoni cdo ditë fjalën “shqupistët”, keni mirësinë të përdorni edhe ju etiketimet: punistët, pësëistët, ose më mirë pisistët.

Miss Nju Jork – Serena Buçaj – anëtare më e re Vatrës, organizatës më e vjetra në diasporë

March 17, 2016 by dgreca

Nga Beqir SINA – New York/

Fëmijët e Vatranëve të vjetër në diasporë – vijnë tek rrënjët e tyre, për të promovuar punën kombëtare të vatranëve prej më shumë se një shekull për Shqipëri e shqiptarizëm, për ruajtjen e traditave Kombëtare dhe forcimin e urave të miqësisë mes Kombit Amerikan dhe atij Shqiptar.

BRONX NEW YORK : Vajza Shqiptaro-Amerikane – Serena Buçaj , me origjinë nga Puka – Shqipëri, – e cila u kurorërzua për herë të parë si Miss Nju Jork USA 2016, në fund të konkursit të bukurisë të mbajtur ne 17 Janar, 2016, në metropolin botëror qytetin e Nju Jorkut, është zyrtarishtë Vatrania më e re në organizatën më të vjetër shqiptare në diasporë.

Në numërin e fundit gazeta Dielli – organi i Vatrës shkrunate, për aktivitetin e pranimit në Vatër të promovueses së bukurisë së vajzave shqiptare në Amerikë, se :”Është emocionuar shumë më bukura e vajzave të Nju Jork-ut për 2016-ën, Bukuroshja me gjak e rrënjë shqiptare, Serena Buçaj, gjatë vizitës në VATËR më 21 Shkurt 2016 . Ndoshta po aq sa ishte emocionuar me 17 Janar 2016, kur ajo u shpall më e bukura e bukurosheve konkurente për shtetin e madh të Nju Jork-ut. Veçse këtë herë emocionet ishin disi të veçanta, lotët nuk i mbajti dot.” ( aqsa fotografi profesionist Dritan Haxhia, shkruan Dielli, e ka fiksuar në aparatin fotografik momentin).

Më tej gazeta Dielli thotë se kur nëna e Serenës, Kristina, kujtoi se babai i saj (Gjyshi i Serenës), i ndjeri atdhetar vatran Ndue Perpeaj, kthehej nga mbledhjet e Vatrës dhe u fliste për punët kombëtare të vatranëve dhe të Federatës, bukuroshja u ndje krenare për rrënjët e saj shqiptare. Kristina, me këtë rast kujtoi edhe çastet kur vinte gazeta Dielli në shtëpi me postë dhe babai i saj(Gjyshi i Serenës) e priste me gëzim, e lexonte dhe komentonte.

Serena, sipas editorit të Diellit, u ndje e emocionuar nga rrëfimi dhe tek do të paraqeste kërkesën për t’u anëtarësuar në Vatër, do t’i kërkonte kryetarit të Vatrës, që ta lejonte që të fliste për Vatrën dhe vatranët gjatë turneve nëpër SHBA, të promovonte punën kombëtare të vatranëve prej më shumë se një shekull për Shqipëri e shqiptarizëm, për ruajtjen e traditave Kombëtare dhe forcimin e urave të miqësisë mes Kombit Amerikan dhe atij Shqiptar.

– Dua ta promovoj Vatrën, me lejen tuaj, gjatë veprimtarisë time si Miss Nju Jork-u, ka thënë mes emocioneve Serena Buçaj, teksa kërkesa e Bukuroshes shqiptare, në Amerikë u prit me entusiazëm nga vatranët. Pra, Serena, nga 21 Shkurti 2016 është vatrane, duke premtuar se do të ecë në gjurmët e gjyshit

“Shpallja e zonjushes Serena Buçaj Miss New Yorku, shkruajnë dy vatranë nga Bostoni – Nolianë, Julia e Thanas L. Gjika, është patjetër një gëzim për gjithë shqiptaro-amerikanët. Nisma që ajo ndërmerr për të folur për Vatrën në veprimtaritë e saj, është një nxitje për sejcilin prej nesh” dhe shtojnë ata” të gjithë duhet të bëjmë dicka më tepër sivjet për Vatrën në atë që është shpallur “Viti i Konicës”.

U shtofshin veprimtare të tilla në shërbim të atdhetarizmit tonë. Me respekt, Julia e Thanas L. Gjika.

Buçaj – prej se kur ka fitur kurorën e më të bukurës së New Yorkut, “Miss New York – USA 2016, një qytet ky me 12 milion banorë, një botë e terë në miniaturë, ka pasur një aktivitet të dendur bamirësie. –

Ajo shkruan shtypi njujorkez ka vizituar qendrat sociale për të moshuarit dhe spitalin e fëmijë me kancer, si dhe qendrat e rehabilitimit, ndërsa i ka shpeshtuar takimet e saj me komunitetin shqiptarë.

Kujtojmë, me këtë rast, prezencën e saj në shfaqjen e filimit Shok në New York, festën e 8 Vjetorit të Pavarësisë së Kosovës , nga Asamblesti Mark Gjonaj në, Bronx, pjesmarrjen e saj në meshën e së dielës në Kishën Katolike Shqiptare Zoja e Shkodrës, 8 – Vjetorin e Shpalljes së Pavarësisë së Kosovës, Ditën e Grave me Motrat Qiriazi, takimin e fundit në shtëpinë e Vatrës, dhe fushatën për rritjen e fondveve për Kataedralen Nëna Tereze në Prishtinë.

Ajo në një intervistë ekslusive me gazetën tonë, e pranojë me kënaqësi se është krenare që ishte shqiptare, dhe e rritur me vlerat shqiptare.

Gjithashtu, ajo thoshte ajo ndjehej e bekuar, që ka lindur dhe është rritur në Shtetet e Bashkuara. “Unë kam me vete të mirën e të dy botëve! Shqiptare dhe Amerikane ! Do të dëshiroja shumë të vizitoja Shqipërinë, që mbart rrënjët e mia dhe është vendlindja e tim ati.” tha promovuesja e bukurisë shqiptare në Amerikë.

Fitueesja e kurorës Miss New York – USA 2016, ka pohuar, gjithmonë, madje e ka përsëritur edhe në televizionet, gazeta dhe revistat me prestigjoze në SHBA, se ajo është, krenare që është shqiptare, dhe me prindër nga Puka e Shqipërisë.

Teksa ajo tregonë se prindërit e saj u arratisën nga Shqipëria nën sundimin e regjimit komunist – rreth gjashtë dekada me parë, duke qendruar fillimisht në Kosovë, për disa vjet, deri sa emigruan këtu në Shtetet e Bashkuara, ajo çdo herë flet për prindërit e familjen e saj shqiptare.

Mbas shpalljes së saj më e bukura e Nju Jorkut, pra Miss New York – USA 2016 – për koicidencë edhe shtypi shqiptar , ka nxjerr një shkrim nga kryegazeta botërore – njujorkezja The New York Times, botuar me 21 maj 1911 me titull” “Shqiptarët janë raca më e bukur në Evropë”.

Shtypi shqiptarë, thotë se ky është konkluzioni i një shkrimi në “New York Times”, e cila sillet tashmë sërish dhe kthehet në vëmendje, ndoshta për të treguar edhe racën e bukur tonë Arbënore, bukurinë e vajzave shqiptare, edhe me këtë bukuroshe shqiptare ecil tani më është edhe më e bukura e New Yokut.

“Fizikisht shqiptarët janë raca më e bukur në Evropë, ka shkruar New York Times, Gratë shqiptare janë shumë të bukura, me flokë të errët dhe nganjëherë sytë e tyre janë gri. Ecja e tyre është një kënaqësi për t’u parë, kështu janë edhe vallet e tyre kur konkurruan në Serbi. Herën e parë që pashë vallen shqiptare, më dhanë një kënaqësi të veçantë”, shkruhej në “New York Times”.(photo creditë nga Dritan Haxhia – marrë nga foto-albumi Dielli oniline)

Adriana Dine(Radi), nga internimi në Savër në botën e lirë amerikane

March 17, 2016 by dgreca

E trishtë është ta them, por unë në Mëmëdhe nuk gjej ndonjë moment lumturie në jetën time, sepse kalova një kalvar të tërë vuajtjesh, dënimesh, pushkatimesh dhe persekutimesh… Adriana Dine Radi/

Bisedë me znj. Adriana Dine – Radi/*

Bisedoi Keze Kozeta Zylo/

Znj. Adriana Dine – Radi ka lindur ne internim. Babai i saj Dr.Lazër Radi ka qenëi burgosur, internuar nëgjithë kohën e zezë të diktaturës, nëna e saj pati të njejtin fat persekutimi, bashkëshorti Dine Dine u burgos politikisht për 10 vjet, vjehrri u burgos dhe u pushkatua pa gjyq, ndërsa gjithë fisi Dine u persekutuan dhe përndoqën tmerrësisht.

Znj.Dine Radi lindi në Lushnje, më 8 korrik 1959, ne internim.

Mbaroi shkollën fillore dhe 8-vjeçare në Savër të Lushnjes

Në vitin shkollor 1974-1975, e përjashtojnë nga Gjimnazi “20 Tetori” i Lushnjes

Më 1976, martohet me Dine Dinen.

1976-1990 – punon në punë të rënda në Bujqësi në Gjazë të Lushnjes

1991 – vendoset në qytetin e Nju Jorkut

Ka dy fëmijë një djalë dhe një vajzë Ervinin dhe Suelën. Ervini nga një djalë i lindur në internim, në Amerikë mbaroi një nga shkollat më prestigjioze fakultetin e Shkencave Politike në Columbia University.

Znj. Dine Radi jeton dhe punon në qytetin e Nju Jorkut

-Znj.Dine naflisni ju lutem për fëmijërinë tuaj dhe si e keni përjetuar atë?

-Unë kam lindur në Lushnje, ndërkohë që prindërit e mi ishin në Kampin e internimit Çermë të Lushnjes, në korrik të vitit 1959. Në atë kohë, babai im, Dr. Lazër Radi, sapo qe transferuar nga kampi i internimit në Kuç të Kurveleshit në kampin e Çermës. Fillimisht u vendosën në Gradishtë, më pas në Çermë, dhe mbas dy vitesh qëndrimi aty, i transferuan në nji tjetër Kamp interrnimi, në atë të Savrës, në fillim të vitit 1960.Në Savër, kam kryer shkollën fillore dhe tetëvjeçaren, më pas kam vazhduar gjimnazin në Lushnje, por pa mbaruar vitin e parë më përjashtuan. Kam punuar për më shumë se nji vit si punëtore bujqësie, derisa në vitin 1975, u martova me Dine Dinen, i cili ridhte nga një familje e njohur nacionaliste dibrane. Në vitin 1980, kishim nji fëmijë pa mbushur ende vitin, kur përjetova arrestimin dhe burgosjen e bashkëshortit tim për motive politike me 10 vite heqje lirie. (agjitacion e propagandë). Mbas një viti, nga dëshpërimi për të birin, më vdiq edhe vjehrra, duke më lënë me djalin që nuk kishte mbushur ende dy vjeç. Në këtë situatë të vështirë, munda të mbijetoj vetëm në saje të prindërve të mi dhe kushërinjve të burrit që m’u gjendën gjithmonë pranë, në kohët më të vështira të jetës sime…

-Ju keni lindur në internim, në Savër, të dënuar nga diktatura e egër komuniste, cilat janë disa nga momentet më të vështira të jetës suaj atje?

-Deri në moshën 31 vjeçe, krejt jeta ime është vërtitur në tre kampe interrnimi në Myzeqe: në atë të Çermës 1959-1960; në atë të Savrës 1960-1975, dhe atë të Gjazë 1975-1990. Kampe ku krejt ne brezi i fëmijvë të lindur nga prindër të dënuar dhe të burgosur, pësuam padrejtësisht dhe vijuam fatin tragjik të tyre. Kam pasur gjithashtu edhe fatin “të shetis” edhe nëpër mjaft burgje të vështira si ai i Spaçit, i Qafë-Barit, Zejmeni dhe Kampi i Kompleksit Dinamo, ku bashkëshorti im qe i detyruar të vuante dënimin e tij politik. Mjafton të lexoni disa nga rrëfimet e mia të kësaj periudhe të cilat i kam paraqitur të shkruara në sitin www.radiandradi.com, e ku pasqyroj sigurisht me thjeshtësi dhe sinqeritet prej gruaje dhe nëne, vetëm një pjesë shumë të vogël të vuajtjeve të mia të pafundme.Po për të krijuar një ide më të plotë po ju përmend edhe pak gjëra të tjera: Isha fëmijë dhe shumë gjëra nuk arrija t’i kuptoja, prindërit tanë ishin munduar me mish e me shpirt që ne të mos e ndjenim atë botë të egër ku jetonim… kështu, mbasi mbarova tetëvjeçaren, mendoja se duhej të isha e lumtur mes moshatarëve të mi, në shkollën e re që munda të regjistrohem me njëmijë sakrifica. Pa përfunduar vitin e parë të gjimnazit u gjet një pretekst qesharak për të më përjashtuar mua dhe një shoqen time që ishte ashtu si unë. M’u desh të filloja punë me kazëm e lopatë që në moshën 14 vjeçare. Mbas dy vitesh u martova dhe u vendosa në Gjazë. Më vdiq fëmija i parë pa mbushur ende 2 vjetët. Dhe djali që më lindi më pas, Ervini, nuk kishte mbushur ende vitin, kur më burgosën bashkëshortin… një vit më pas më vdiq edhe i vetmi person që kisha pranë, vjehrra. Pra, e vetme, në një kamp përqëndrimi me një foshnje në krahë, kur nuk isha me shumë se 21 vjeçe… E kështu mund të vazhdoj pafund, mbasi e trishtë është ta them, po nuk gjej ndonjë moment që mund të quhet çast lumturie në jetën time.

-Ju jeni e bija e Dr. Lazër Radit, një intelektual i shquar i Kombit, çfarë keni mësuar nga babai juaj dhe si do ta ruani pasurinë kulturore që ju ka lënë babai?

-Babanë e kam pasur mbështetje morale e pikë referimi përgjat gjithë jetës sime. Prej tij kam mësuar gjithçka që nga më e thjeshta e deri tek privimet e mëdha të familjes sonë. Për mua ai ka qenë jo vetëm prindi dhe familja, po edhe shkolla, edhe libri, edhe besimi, edhe shpresa. Këshillat e tij më kalisnin vullnetin, më ringjallnin shpresën si mund t’ia dilja me sukses përballë çdo lloj vështirësie, të isha dinjitoze përballë peripecive dhe vuajtjeve, sidoqë ato të më paraqiteshin. Nuk e di nëse do t’ia kisha dalë pa figurën e tij frymëzuese dhe pa atë jetën e tij pranë jetës sime. Edhe pse kemi qenë të varfër materialisht si pjesa dërmuese e popullit shqiptar, duke pasur nji baba të tillë pranë ne u ndjemë të pasur shpirtërisht, dhe mundëm të përfitojmë edhe në ato kushte izolimi mjaft nga kultura botërore që na trasmetohej përditë prej tij.Si unë edhe vëllezërit e mi Jozefi e Luçiano Radi, u lidhën mbas krijimtarisë së babait tonë, dhe të tre së bashku po përpiqemi të bëjnë publike gjithë ato dorëshkrime të shumta, si ese, poezi, publicistikë, përkthime të cilat babai nuk pati kohë t’i nxirrte në dritë e që ne së shpejti do t’i kemi gati për botim…

-Me një fjalë, të ishe vajza e vetme e Lazër Radit, për mua ka qenë një fat dhe privilegj i madh… Ai ka ndarë me mua të gjitha dhimbjet pa u ankuar kurrë, se po bënte shumë apo diçka të veçantë. Pastaj të ishe në konfidencën e tij është diçka që fjalët e mia janë tejet të varfëra për ta dëshmuar si duhet… Ndjehem krenare sa herë përmendet emri i tij… dhe kurrë nuk me ka ndodhur që një njeri që e ka njohur atë të ketë thënë diçka tjetër veç respektit të thellë ndaj tij…

-Vëllai juaj Jozef Radi, është një poet i talentuar dhe një eseist i shkëlqyer, si janë frymëzuar fëmijët tuaj nga vëllai dhe babai juaj si shkrimtarë të mirënjohur ndër lexues të shumtë?

-E vërteta është se fëmijët e mi ishin ende të vegjël, kur ne u detyruam të largoheshim nga Shqipëria. Duke u rritur, nën shtysën e babait të tyre, Dines, herë pas here edhe ata shfletojnë veprat e gjyshit e të dajës së tyre. Sigurisht frymëzohen, po unë besoj se edhe ata ndjehen krenarë për arritjet e tyre dhe përpiqen mos të mbeten mbrapa për sa ju është e mundur. Pa harruar se sot ata jetojnë në realitete të tjera dhe me interesa të tjera…

-Babai juaj Dr. Radi kishte 100 Vjetorin e lindjes, si u ndjetë Ju, si bija e tij që shteti dhe institucione të ndryshme kulturore heshtën për veprën e tij?

-Shteti dhe institucionet kulturore edhe sot e kësaj dite heshtin për vlerat e kollosëve të vlerave të artit e letërsisë shqipe që ata gjatë regjimit komunist i etiketuan si “reaksionarë”. Do të habitesha sikur të kishin vepruar ndryshe me babanë tim.

-Po ne si fëmijë, po bëjmë gjithë përpjekjet që vepra e tij, puna e tij, vlera e tij nji ditë do të vlerësohet. Im atë thoshte gjithnjë: “E keqja nuk mund të jetë kurrë e përjetshme!”

–Ç’mund të na tregoni për nënën tuaj të ndjerë, e cila rridhte nga një familje fisnike dhe ashtu si ati juaj e persekutuan po aq egër?

-Eh, vërtet ç’mund të them për nënën time?! Një grua 20 vjeçe që mbasi ia dënuan të shoqin me tridhjetë vite burg, dhe mbas nji viti i vdes fëmija i parë, në moshën 24 vjeçe e dënojnë dhe e persekutojnë njësoj si bashkëshortin e saj… Duke jetuar tmerre të parrëfyeshme… Ajo që mund të them është se ajo e ndoqi gjithkund bashkëshortin e vet me besnikëri deri në vdekje, duke i rritur tre fëmijë në kushte kampesh dhe vuajtjesh, dhe duke ndarë jo vetëm ditë të vështira po edhe sakrifica të panumërta. Ajo grua ishte nji mbështetje e jashtëzakonshme për atë njeri të jashtëzakonshëm që ishte im atë… Edhe sikur vetëm kaq sa tregova është e mjaftë për të dëshmuar vlerat e saj… e që në fund të fundit ishte nji grua e thjeshtë, dhe një nënë e devotshme si pakkush…

–Ju keni në krah një bashkëshort shembullor, Dine Dinen, nip i ish ministrit të Brendshëm dhe ish Kryeministër i Shqipërisë… Kam lexuar që i ati i tij është vrarë, dhe ai u interrnua qysh fëmijë e më pas edhe u burgos… çfarë mund të na thoni për jetën e tij të vështirë?

– Bashkëshorti im rjedh nga një familje e njohur nacionaliste dibrane. Bir i një oficeri zogist, Esat Dine dhe nip i ish/kryeministrit Fiqiri Dine, ai përjetoi gjithë pasojat e një jete të vështirë që për fat të keq e njohu qysh fëmijë. I ati u burgos dhe u torturua për vdekje dhe së fundi, për motive politike u vra pa gjyq nga forcat e regjimit. Xhaxhai, Fiqiriu, emigroi në Greqi e më pas në Belgjikë, ku edhe ndërroi jetë, kurse krejt fisi i tij u persekutua, për gati një gjysmë shekulli. Dinia, që në fëmijëri njohu tmerret e kampeve shfarosëse të Turanit, Tepelenës, Porto-Palermos, Savrës dhe së fundi Gjazës. U arrestua e dënua për agjitacion e propagandë me dhjetë vite burgim që e vuajti në burgjet e Spaçit, Zejmenit (Lezhë), Qafë-Barit.Në emigracionin në Amerikë, ka botuar vazhdimisht shkrime me karakter publicistik, ese, kritikë letrare, përkthime dhe tregime të përjetuara në skëterrën komuniste. Ka në dorëshkrim “Kujtimet”, ku përshkruan gjithë vuajtjet e tij, tonat e të mjaft prej bashkëvuajtësve në kampet dhe burgjet komuniste.

–Cili është reagimi i fëmijëve tuaj tashmë të rritur për jetën tuaj aq të vështirë dhe tejet diskriminuese?

-Veçanërisht djali, i cili ka qenë më i rritur kur jetonim në Shqipëri, vonë, tepër vonë, na ka treguar episode tronditëse, ku del qartë diskriminimi që ju bëhej edhe fëmijve të të deklasuarve. Duke qenë se ka mbaruar fakultetin e Shkencave Politike në Columbia University, ai është i interesuar të dijë gjithçka ndodh sot në vendin e tij, dhe ndjehet tejet i revoltuar për atë që ndodhi dikur, por më shumë për atë që vazhdon të ndodhë edhe sot e kësaj dite në këtë të ashtuquajtur “demokraci”.

-Nëse do të shihnit persekutorët tuaj në mjedise të ndryshme, çfarë do t’u thoshnit atyre?

-Ata nuk e meritojnë t’u flasësh, sepse ata nuk kanë asgjë njerëzore… Po nëse do t’ju thosha diçka do të ishte: “Të paktën, të kishit kërkuar ndjesë…!”

-Cili është mendimi juaj për hapjen e dosjeve të krimeve nga diktatura?

-Dosjet duhej të ishin hapur prej kohësh, po as sot nuk është kurrë vonë për t’u hapur. Do të ishim çliruar nga shumë ankthe e komplekse që po na marrin frymën. Sikur të bëhej kjo, gjithçka mund të ndryshonte rrënjësisht.

-Kur erdhët në Amerikë dhe cila ishte rruga për të arritur në botën e Lirisë?

-Kjo është histori e gjatë. Dua vetëm të theksoj që një rol vendimtar luajti kushëriri i parë i bashkëshortit tim, i ndjeri, Hiqmet Dine, i cili nuk kurseu asgjë për të përshpejtuar ardhjen tonë në Botën e Lirë. I mbetemi mirënjohës përjetësisht.

-Cilat janë disa nga përshtypjet kryesore të jetës suaj si grua në Amerikë?

-Nuk mund të themi se shpresonim të gjenim parajsën. Kemi punuar shumë e po vazhdojmë të punojmë, por mund të them vetëm një gjë: për njerëzit e aftë e të përgjegjshëm, Amerika është vendi më i mirë në botë, ku secili mund të gjejë rrugën e vet pa ndjerë asnjë lloj diskriminimi.

–Si e shikoni rolin e gruas në Diasporë dhe të komunitetit për çështjen kombëtare?

-Roli i gruas në Diasporë dhe ai i Komunitetit për çështjen kombëtare janë një vlerë shumë e çmuar për Shqipërinë e shqipëtarët, kudo që janë. Përsa i përket gruas në veçanti, më lejoni t’ju bëj një kompliment: Ju jeni një prej aktivisteve ku seicili mund t’ju merrte si shembull. Unë e vlerësoj kontributin tuaj!

–Në SHBA, ka një komunitet të konsiderueshëm të rinjsh… sa të integruar e shihni ju këtë komunitet në jetën amerikane?

-Ndoshta është një veçanti e të rinjve shqiptarë, por unë i shoh mjaft të integruar me jetën amerikane, po aq sa i shoh të lidhur edhe me jetën brenda komunitetit tyre.

-Gjë e cila ndodh edhe me fëmijët e mi!

-Çfarë ëndrrash ka të parealizuara Adriana?

-Dëshira ime e vetme ishte të vazhdoja shkollën e mohuar në vendin tim, por kjo më qe e pamundur sepse më duhej të punoja për të mbajtur familjen e t’i shkolloja fëmijët. Kjo ëndërr nuk u realizua ndonjëherë.

– Ju jeni përzgjedhur si personazh i librit “Zonjat Shqiptare të Nju Jorkut” ideuar nga “Albanian Excellencë”, libër që do të botohet për herë të parë për grate e suksesshme përtej oqeanit, si ndiheni për këtë?

-Endrra ime më e madhe ka qenë lumturia e fëmijëve. Sot ndjehem e lumtur që lodhja ime nuk më shkoi kot, të paktën e plotësova te fëmijët e mi atë ëndërr që nuk munda ta realizoj për veten time, në vendin tim! Ata mbaruan shkollat e larta dhe ecin sot në mënyrë të pavarur. Më vjen mirë që më konsideroni si grua të realizuar. Ju faleminderoj!

–Cili mendoni se duhet të jetë imazhi i gruas shqiptare në shekullin e XXI?

Krahas misionit të saj të natyrshëm, mbarëvajtjes së familjes, nuk kam dyshim se gruaja shqiptare, me inteligjencën e saj, do të jetë e pranishme në çdo fushë të jetës në art e në kulturë, biznes e gjer në politikë… unë besoj në vlerat dhe aftësitë e gruas shqiptare… sepse kam besuar në veten time!

New York, 2016

* Personazh në librin “Zonjat Shqiptare në New York”