s p – Page 104 – Dielli

Kur drejtësia ndërkombëtare humbet kontekstin

October 22, 2025 by s p

Nga Evarist Beqiri/

Gjykimi special në Hagës i Hashim Thaçit dhe drejtuesve të tjerë politikë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës është jo vetëm një sfidë juridike, por edhe një betejë për narrativën morale të Luftës së Kosovës. Ai ngre pikëpyetje thelbësore mbi mënyrën se si drejtësia ndërkombëtare po e zbaton parimin e “përgjegjësisë së komandës”. Ky parim lindi në Nurenberg kundër nazistëve, në një kontekst krejt të ndryshëm historik dhe etik.

Pas Luftës së Dytë Botërore, gjyqet e Nurenbergut vendosën një standard të ri gjykimi. Komandantët nuk mund të justifikohen me faktin që thjesht “zbatuan ligjin” apo me padijen për krimet e vartësve të tyre. Ata mbajnë përgjegjësi, nëse e dinin ose duhej që ta dinin se krimet po kryheshin, dhe nuk morën masa për t’i parandaluar. Ky parim u vendos në themelet e së drejtës penale ndërkombëtare. Ai u përfshi në statutet e Tribunalit për ish-Jugosllavinë, për Ruandën dhe në Statutin e Romës të Gjykatës Penale Ndërkombëtare.

Por aplikimi i këtij standardi kërkon një element thelbësor. Ai kërkon një strukturë komandimi të qartë dhe efektive. Disiplinë dhe përgjegjësi shtetërore. Pikërisht këtu qëndron dilema në rastin Thaçi, Veseli, Krasniqi dhe Selimi.

Ekziston një dallim thelbësor mes këtij kazusi dhe atyre të Nurenbergut apo Millosheviçit. Komandantët nazist e serb, kishin një aparat shtetëror represiv të mirë organizuar. UÇK ishte një ushtri pa shtet. UÇK nuk ishte një forcë e armatosur klasike. UÇK ishte pa një strukturë të qartë hierarkike, pa një zinxhir formal komande të dokumentuar.

UÇK-ja u farkëtua në kudhrën e flakëve të luftës për liri. Ajo u ngjiz në kulmin e gjenocidit serb, me qëllimin fisnik për të mbrojtur popullatën civile shqiptare, nga masakrimi i pamëshirshëm i aparatit shtetëror serb. Ajo ishte një lëvizje guerile që veproi në kushtet e një pushtimi ushtarak. Struktura e saj ishte e fragmentuar dhe komunikimi ishte i vështirë. Prandaj, përgjegjësia e Thaçit si “komandant politik” është më shumë e natyrës simbolike sesa juridikisht e dokumentuar.

Ndërkohë, prokuroria speciale në Hagë po e trajton sikur ai të kishte pasur kontroll të plotë shtetëror. Ndërsa në realitet, UÇK ishte një organizëm luftarak i decentralizuar. Autoriteti ishte i shpërndarë dhe kishte shumë zona autonome.

Në këto rrethana, është e vështirë që të provohet se Thaçi ka pasur kontroll efektiv mbi çdo akt apo veprim individual luftarak. Dhe pikërisht ky është standardi që e dallon drejtësinë penale nga përgjegjësia morale. Drejtësi nuk do të thotë barazi artificiale përpara ligjit.

Drejtësia përpiqet që të mos bëjë dallime mes fitimtarëve dhe humbësve. Por në rastin e Kosovës, ky neutralitet është bërë asimetrik. Serbia është një agresore, tashmë e mirë provuar. Por, krimet e saj mizore kundër civilëve, janë ndëshkuar me dënime selektive. Serbia akoma nuk ka kërkuar zyrtarisht falje për masakrat e saj në Kroaci, Bosnje dhe Kosovë. Pavarësisht, se ishin ata që rikthyen në mes të Europës, krimet dhe masakrat naziste.

Ndërsa, pala që u ngrit për lirinë gjendet sot në bankën e të akuzuarve. Ky është një barazim moral i rrezikshëm. Kjo është një përpjekje për të rishkruar historinë, duke vendosur shenjën e barazisë midis agresorit dhe viktimës.

Procesi ndaj udhëheqësve të UÇK-së, duket më tepër si një përpjekje për të ruajtur simetrinë formale të drejtësisë, sesa për të zbatuar parimet e saj të vërteta. Ligji është mjeti dhe drejtësia ideali. Ky ideal duhet që ti bashkojë njerëzit, jo ti përçajë. Kosova dhe i gjithë rajoni ka sot nevojë për unitet, jo ndasi. Drejtësia pa kontekst humbet kuptimin. Drejtësia është një ideal në mbrojtje të njerëzimit, jo një instrument qetësimi tensionesh të diplomacisë rajonale.

Në realitet, ky gjykim është një gurë prove për vetë parimet mbi të cilat është ngritur dhe funksionon drejtësia penale ndërkombëtare. Gjykata po zbaton një standard të përgjegjësisë penale ndërkombëtare të aplikuar mbi aktorët shtetëror, mbi një lëvizje çlirimtare jo-shtetërore.

Ky fakt krijon një dilemë etiko-morale. A mund që të trajtohet një luftë çlirimtare me të njëjtat kritere si një regjim shtypës? A rrezikon ky proces moralin e luftës çlirimtare, duke vendosur në të njëjtin plan agresorin dhe viktimën? Ekziston një dallim thelbësor midis atyre që luftojnë për të nënshtruar dhe atyre që luftojnë për të çliruar. Atyre që luftojnë për liri dhe atyre që luftojnë për pushtim. Nuk mund të barazohet rebelizmi për lirinë me tiraninë e pushtuesit. Drejtësia ndërkombëtare nuk mundet dhe nuk duhet që të jetë moralisht e verbër.

Pyetja që shtrohet këtu natyrshëm është: A ka pasur drejtësi për krimet serbe Kosovë? A është vendosur drejtësi për ato qindra masakra mbi popullatën civile shqiptare, mbi fëmijët, gratë dhe pleqtë, për qindra varre masive, për mijëra civil të pafajshëm të vrarë, për qindra mijëra të shpërngulur, për mijëra civil të zhdukur dhe akoma pa një gur varri?

Ku është forca e drejtësisë ndërkombëtare këtu!? Për aq kohë sa kambanat e drejtësisë ndërkombëtare vazhdojnë që të kumbojnë, shpirti i atyre mijëra viktimave të pafajshme të gjenocidit serb nuk ka për të gjetur paqen e merituar. Ky është një gur i rëndë mbi ndërgjegjen e botës mbarë.

NATO ndërhyri në Kosovë për arsye humanitare. Ajo përkrahu UÇK-në, në luftën e saj të drejtë, duke shpëtuar një popull të tërë nga shfarosja. NATO me ndërhyrjen e saj mbrojti parimin e humanizmit në marrëdhëniet ndërkombëtare.

Pavarësisht arsyeve se pse, ky gjykim po vijon pas njëzetë e gjashtë viteve nga përfundimi i luftës, ne nuk duhet që të harrojmë se në Hagë nuk po gjykohen individualisht vetëm ish-krerët e UÇK-së. Aty po gjykohet një epokë, një ideal, një përpjekje kombëtare për liri. Aty po gjykohet një luftë çlirimtare që korrigjoi një padrejtësi historike. Nëse gjykata nuk arrin që ta dallojë këtë dimension të drejtësisë, ajo rrezikon që të përsërisë një gabim historik, duke barazuar rebelizmin me tiraninë.

20 vjetori i themelimit të Fondacionit “Dom Simon Filipaj” bashkoi 40 mijë usd për vendlindjen

October 22, 2025 by s p

Tom Shkreli*/

Në emrin e udhëheqësisë, në emrin e nevojtarëve tanë në vendlindje, në emrin e studentëve, në emrin tim po edhe jam i sigurtë që flas edhe në emrin tuaj, Ju dëshiroi secilit prej jush mireseardhëje, mire se u bashkuam edhe një herë me qëllim që të kujtojmë më nevojtarët tanë në vendlindje, poashtu të avancojmë kauzen e shejtë të Fondacionit. Vellazër e motra, sonte festojme 20 vjetorin e formimit të Fondacionit Dom Simon Filipaj e para organizatë në Diasporë me karakter humanitar, me të vërtetë një sukses i dukshem i juaji që asnjëherë nuk hezituat të merrni pjesë që të ndihmoni vëllezrit e motrat tona me nevojë në vendlindjen tonë. Shumë prej jush keni marrë pjesë në cdo darkë dhe aktivitet të Fondacionit pa mungesë dhe kam deshirë që të falenderoi disa pjesemarrës që nuk kursyen as kohen as mjetet e tyre për keto 20 vitet e fundit vetëm e vetëm që kjo organizatë të arrijë suksesin e duhur, duke ju falenderuar ju vellazër e motra suksesi i Fondacionit Dom Simon Filipaj eshte i dukeshem.

Njëherit dua të falenderoi udhëheqësit e Fondacionit: Shefki Sefen, Palë Çotaj, Isa Adaj, Zef Gjokaj dhe Nikollë Gazivoda, puna e ketyre burrave duhet të apluaudohet, une e kam pa për së afermi “koprracinë”-horrjatëdhekun e tyre, për cdo cent tuajin kurë ishte pyetja për shpërndarjen e fondeve, vetëm e vetëm që cdo lek të shkoi atje ku paraqitej nevoja më së shumti dhe mos të keqpërdoret asnjë cent i Juaji, por e kam pa prej së afërmi edhe zemërbardhësine e tyre për çfardo që paraqitej nevoja, une përulem përpara këtyre burrave dhe jam krenar që më sollën për të tretën herë e të punojmë së bashku për të miren e vendlindjes tonë e sidomos Ulqinit. Poashtu dua të falenderoi edhe dy kryetarët e më parëshem të Fondacionit për punën e tyre, zotri Nail llolla dhe Simon Nrekaj. Falenderime të vecanta meritojnë dy anetarë të udhëheqësisë të Fondacionit Dom Simon Filipaj që nuk jetojnë më, të ndjerët Gjon Zadrima dhe Fran Curaj, mungesën e tyre e niejmë edhe sot sepse ata të dy ishin një forcë jo vetëm financiare por edhe morale për të gjith neve e sidomos neve që u mundonim që cdo gjë ta bejem sa më mirë e sa më drejtë, ata pushofshin në paqë e Fondacioni ynë do i kujtoië me nderimet dhe rrespektet më të larta derisa të ekzistoi.

Gjatë ketyre 20 vitesh të gjith ju meritoni nderimet, falenderimet e mirënjohet tona që me kontributet dhe pjesemarrjen tuaj në aktivitetet e Fondacionit, secili prej jush është kontribuas i suksesit kaq të madh të Fondacionit Dom Simon Filipaj.

S’pari dua te falenderoi famullitarin e kishës tonë Zoja e Shkodrës, Don Pjeter Popaj për ndihmen dhe kontributin e tij, pa ndihmen e Don Pjetrit nuk e besoi që do kishim arritur suksesin qe kemi arritur gjatë këtyre viteve, falemnderit Don Pjeter, Krishti të rritët pushtetin.

Falenderimet tona meritojnë:

Ana Zagreda, asnjëhere nuk mungoi as ajo e as kontributi i saj por shumicën e kohës solli me vedin edhe kontribus të tjerë, falemdnerit Ana,

Cafo Boga, ka munguar nganjëherë por kontributi ti ka ardhë pa mungesë, bile nganjëherë dyfishonte kntributet vetëm e vetëm që të shofi Fondacionin të arrisë qëllimet e caktuara,

Luigj Shkreli, poashtu meriton mirnjohjen tonë edhe ky me contribute të majme e kemi pase pran vehtes çdohrë,

Valdet Çobaj, falenderohet dhe rrespektohet çdoherë për kontributet e tia ndaj Fondacionit,

Mark Gjonaj u gjetë pranë nesh gjatë kësajë periudhe të sukseshme poashtu meriton falenderimet e krejt komunitetit tone shqipëtar për punën që bënë për kombin tonë

Një ndër kontribuesit më të dadhuar dhe konstant që meriton falenderimet e veçanta është zotri Nikollë Junçaj,burrë e mësues i Malësisë, anëtarë i UÇK’s, njeri me vlera të lakmishme kombëtare, asnjëherë nuk ka munguar e sonte merr pjesë me të zgjedhuren e tij, mirë se na erdhe zonja Juncaj, prania e juaj na nderon, mburremi që kemi një njeri si bashkeshortin tuaj në praninë tonë, falemnderit,

Zef Gjokaj, përpara se me u formua Fondacioni Dom Simon Filipaj, punuam s’bashku të formojmë një organizatë me karakter humanitar dhe asnjëherë nuk u lodh por mbeti shembull se si punohet dhe si respektohet kombi, vendlindja dhe nevojtarët tanë, falemnderit Zef

Veçanarisht dua tefalenderoi grupin muzikorë Ceka që falas vite me rradhë na argetuan dhe ndihmuan që fondacioni të arrijë suksesin më të lartë, ata jo vetëm qe kontribuan falas me muzikë por Hajro Ceka dhe Vebi Spahiu çdo herë kanë dhanë edhe kontribut financiar, shum falemnderit dhe u këndoftë zemra

Mos të harroi zonjat e nderuara që na pregatiten ushqime të ndryshme dhe na e shtruan këtë sofër të madhe jubilare, falemnderit zonja.

Caktuam Fran Cotaj që t’na flasin për arritjet e Fondacionit Dom Simon Filipaj pra e kemi zgjedhë shpijak të Fondacionit, të na udhëheqi këtë darkë jubilare, Frani nuk u zgjodh vetëm ashtu rastsisht sa të plotësoi një vend dhe të bëjë një punë por u caktua si një ndër intelektualët e aktivistët tonë më të dadhuar jo vetëm i Fondacionit Dom Simon Filipaj por edhe për punën e mirë qe bëri ketu në organizimin e shum aktiviteteve pranë kishës tonë Zoja e Shkodrës me karakter jo vetëm kishtar por edhe kombëtar, Frani u caktua se ai ishte iniciator që në Shën Gjergj të ndërtohet shtëpia mortore (funerali) e në fund shpenzimet e mëdhaja i nxorri nga xhepi i vet dhe i vëllezërve të vrt, Frani u zgjodh se mori iniciativen që të zbukuroi edhe qendrën e Shën Gjergjit fshatit ku lindi dhe u rrit, u zgjodh edhe si perfaqesus i të gjith vëllezërve vet – djemëve të Shtjefen Gjergjit Çotaj nga fshati Shën Gjergj (Palës, Vjekos e Martinit) kontributet e këtyre vellazërve për Fondacionin tonë shkojnë në dhjetra mija dollarsh, pra Frani dhe vëllezrit e tij meritojnë nderimet e rrespektin më të lartë për punën e tyre. Shumica prej nesh jemi dëshmitareë të punës së mirë kombëtare dhe fetare të të nderuarit Fran Shtjefen Cotaj jo vetem per Fondacionin tonë por në shum e shum raste të tjera ashtu si e kerkonte nevoja. Falemnderit Fran. Paçi e dhashi çdoherë e hisja e juaj u shtoftë ashtu si është deshira e juaj.

Prej formimit të Fondacionit Dom Simon Filipaj e kemi praktikuar që të zgjedhim një folës nga komuniteti shqipëtar në Diasporë me merita kombetare, këti vit jubilar jemi munduar që të zgjedhim një person me të vërtetë që i plotëson të gjitha rubrikat e vlerave të një njeriu për kah intelekti dhe puna në cfardo lamije që kërkonte kombi dhe atedheu ynë. Zgjedhëm të nderuarin zotri Gjekë Gjonlekaj, që më shum se një gjysëm shekulli ia dedikoi çështjes tonë kombëtare. Gjeka është dadhuar për punën kombëtare qysh në rininë e tij, Gjeka ishte gazetar bile shum i aftë i Zërit të Amerikes, businessmen shum ë njohur ne Diasporën tonë, zëdhënës i UÇK’s gjatë luftës clirimtare të Kosovës kundër Serbisë armikut tonë shekullor, Gjeka u gjind ne cdo vend kur u vendos per fatin e kombit tonë, prej në Dejton Ohio deri në Rambuje të Francës, prej Washingtonit e deri në Hagë, prej në Prishtinë, Tiranë, Ulqin, Malësi e Çameri Shkup e Preshevë…, Gjeke Gjolekaj është një figurë e shquar kombëtare i nderuar nga presidenti ynë legjendarë Ibrahim Rugova, i rrespektuar dhe i vleresuar për shkrimet e tija nga shkrimtari ynë më i njohur Ismail Kadare, Gjekën e nderonin dhe e ndrojnë edhe sot luftarët e UÇK’s,fjalës së Gjekës ia vejnë veshin edhe krye ministrat tonë – për fat të keq kemi dy, do ishe më mirë të ishte vetëm një, nuk mund të gjindet asnjë të ashtuquajtur “liderë” shqipëtar që nuk ia ka ndëgjuar zërin dhe namin Gjekë Gjolekaj. Gjeka më së shumti flet më pendën e vet kuptohet e dirigjuar nga mendja e tij e mpreftë, prandaj dua të falenderoi Gjekën që gjeti kohe të marri pjesë në celebrimin e këti Fondacioni që mbanë emrin Dom Simon Filipaj shqipëruesit të parë të Biblës, edhe ai njeri i pendës.

*Fjala e mbajtur në ceremoninë e 20 vjetorit.

Mbretëresha Geraldinë, “Trëndafili i Bardhë” që rrezatoi dritë dhe dashuri

October 22, 2025 by s p

Albert Vataj/

Sot, më 22 tetor, përkujtojmë ndarjen nga jeta të Mbretëreshës Geraldinë, një gruaje fisnike që u bë pjesë e historisë shqiptare jo vetëm si bashkëshorte e Mbretit Zog I, por si simbol i mirësisë, elegancës dhe përkushtimit ndaj njeriut. Një “Trëndafil i Bardhë”, siç e quajti populli, që rrezatoi butësi, dinjitet dhe dashuri në një kohë trazirash të mëdha.

Geraldina Apponyi de Nagyappony lindi më 6 gusht 1915 në Budapest, në një familje aristokratike hungareze, të njohur për traditat e saj kulturore dhe humane. E edukuar në frymën e humanizmit dhe të dashurisë për artin e jetën, ajo do të gjente në Shqipëri, vendin e vogël e krenar të Ballkanit, një mision jetësor dhe një dashuri të madhe – Mbretin Zog I.

Martesa e tyre më 27 prill 1938, në Tiranë, u përjetua si një ngjarje e jashtëzakonshme kombëtare. Veshur me elegancën që i buronte natyrshëm, ajo solli në oborrin mbretëror shqiptar frymën evropiane, kulturën dhe hijeshinë e një zonje të vërtetë. Vetëm një vit më pas, më 5 prill 1939, ajo lindi djalin e tyre të vetëm, Princin Leka I, simbol i vazhdimësisë së fronit mbretëror, në një kohë kur hije të zeza pushtimi po binin mbi Shqipërinë.

Pas pushtimit italian, Mbretëresha Geraldinë dhe familja mbretërore u detyruan të largoheshin nga atdheu. Mërgimi i gjatë i çoi në Egjipt, Francë e deri në Afrikën e Jugut, por në asnjë moment ajo nuk e humbi lidhjen shpirtërore me Shqipërinë, që e quante “vendin tim të dytë dhe të zemrës”. Ajo do të kthehej në atdhe vetëm në fund të jetës, në vitin 2002, për të prekur sërish tokën shqiptare, ku edhe mbylli sytë përgjithmonë, më 22 tetor të atij viti.

Gjatë qëndrimit të saj të shkurtër në Shqipëri si Mbretëreshë, Geraldina e bëri detyrë të zemrës kujdesin për të varfrit, të sëmurët, gratë dhe fëmijët. Ajo ishte një prani e përulur dhe aktive në spitalet, azilet dhe jetimoret e kryeqytetit, ku ndihma e saj nuk ishte vetëm simbolike, por thellësisht praktike e njerëzore. Vizitat e saj ishin “vizita pune”, ku Mbretëresha donte të kuptonte realitetin e vërtetë të popullit që kishte zgjedhur ta quante të vetin.

Falë iniciativës dhe përkushtimit të saj, u ngrit dhe u vu në funksion Spitali Ushtarak i Tiranës, për të cilin ajo solli mjekë dhe pajisje nga Austria. Po ashtu, nën kujdesin e saj u hap materniteti i parë shqiptar dhe u gjallërua veprimtaria e Kryqit të Kuq Shqiptar, duke e bërë atë një institucion funksional dhe me ndikim në ndihmën humanitare. Me mbështetjen e saj nisi edhe transmetimi i parë radiofonik në Radio Tirana, një hap i rëndësishëm në emancipimin e jetës publike shqiptare.

Mbretëresha Geraldinë besonte se emancipimi i shoqërisë shqiptare duhej të niste nga gruaja dhe nga fshati. Ajo u përpoq të frymëzonte gratë shqiptare për arsimim, pjesëmarrje shoqërore dhe dinjitet, duke parë në to themelin e një kombi të qytetëruar. Brenda pallatit, ajo mbeti një nënë e përkushtuar dhe një bashkëshorte e përmbajtur, e vetëdijshme se roli i saj kishte më shumë të bënte me shërbimin sesa me pushtetin.

Figura e Mbretëreshës Geraldinë mbetet një nga më të ndritshmet në historinë e monarkisë shqiptare – një grua që e jetoi mbretërinë e saj si mision shpirtëror dhe që la pas një kujtim të bardhë, si petalet e trëndafilit që mbante emrin e saj.

Në përvjetorin e ndarjes së saj nga jeta, kujtojmë me mirënjohje dhe respekt Mbretëreshën e Shqiptarëve – fisniken që e deshi këtë vend me shpirtin e një nëne dhe me madhështinë e një mbretëreshe.

Breast Cancer Awareness Webinar – AMFE-USA Branch

October 22, 2025 by s p

Our AMFE-USA branch proudly hosted an inspiring and informative Breast Cancer Awareness Webinar.

Together, we explored crucial topics — including risk factors, screening tests, hormonal therapy, genetic testing, and the often-overlooked psychological and emotional barriers to getting screened.

A heartfelt thank you to Dr. Evia Nano and Renina Varfaj for their comprehensive presentations and their visionary ideas on how to raise awareness and bring real, community-based programs to the Albanian population in Kosovo and Albania.

We also extend our special thanks to Dr. Aurora Dollenberg, President of AMFE, and to the AMFE-USA Board — Dr. Zana Nikolla, chair and moderator of the event, vice chairs- Dr. Shpresa Xhakli, and Dr. Ermal Zatriqi — for their leadership and dedication in advancing health education and awareness within our community.

Together, we educate, empower, and inspire change.

Nga stuhia e përçarjes drejt heshtjes së urtësisë politike

October 22, 2025 by s p

Çdo vonesë ose mosveprim do të thotë dhënie e një avantazhi të papërballueshëm për ata që synojnë të destabilizojnë vendin dhe rajonin. Çdo dështim për të ruajtur unitetin shqiptar nuk është thjesht humbje politike; është rrezik për stabilitetin e të gjithë rajonit. Një Maqedoni e destabilizuar mund të shërbejë si katalizator për tensione të reja në Kosovë dhe Bosnjë, duke i hapur rrugë ndërhyrjes së forcave rajonale dhe globale që synojnë të dobësojnë pozitën shqiptare dhe orientimin evropian.

Nga Prof. dr. Skënder ASANI

Në historinë e çdo kombi ekzistojnë çaste që nuk mund të injorohen, çaste që nuk i përkasin kohës së zakonshme, që nuk presin indiferencë dhe që nuk tolerojnë as frikë, as kalkulim. Shqiptarët e Maqedonisë së Veriut ndodhen sot pikërisht në një prej këtyre çasteve. Nuk është çështje numrash apo pushteti të përkohshëm; është çështje bashkimi, vizioni të përbashkët dhe vendosmërie për të mbrojtur dinjitetin dhe të drejtën për përfaqësim të barabartë në shtetin që ata vetë kanë ndihmuar ta ndërtojnë.

Ky nuk është thjesht një apel për reflektim; është alarm. Përçarja, indiferenca ose heshtja e gabuar do të ishin dorëzim përballë një procesi të qartë dhe të mirëmenduar për dobësimin e pozitës kushtetuese të shqiptarëve. Ky proces ka pasqyra të qarta dhe ka nisur me faza të planifikuara mirë, që synojnë devijimin e kauzës shqiptare drejt përfitimeve personale apo ndikimeve të huaja. Historia ka treguar qartë: kombet që humbin unitetin, humbin edhe të ardhmen dhe shqiptarët nuk mund ta lejojnë këtë.

Javët e fushatës parazgjedhore ishin një stinë e vërtetë tensioni. Retorika e kryeministrit Mickovski ndërtoi dy shtylla strategjike: nga njëra anë, përpiqej të grabiste çështjen shqiptare dhe të deformonte rolin kushtetues të shqiptarëve; nga ana tjetër, punonte për të fragmentuar partitë politike shqiptare, duke i shndërruar ato në instrumente manipulimi dhe duke neutralizuar çdo zë që mund të kundërshtonte propagandën e pushtetit.

Synimi ishte i qartë: shqiptarët të shfaqeshin si fajtorë për çdo destabilizim të mundshëm në Maqedoni, të shtyheshin drejt radikalizmit dhe të bllokoheshin përballë çdo përpjekjeje për orientim evropian të vendit. Kjo strategji nuk ishte thjesht politikë lokale; ajo kishte pasqyra rajonale dhe ndërkombëtare, duke synuar hapjen e rrugës për ndikimin e Serbisë në Kosovë dhe Bosnjë, e duke kërcënuar stabilitetin e të gjithë rajonit.

Në çdo qytet dhe fshat, shqiptarët përballeshin me fushata agresive, me mesazhe që tentonin të thyenin unitetin dhe të nxirrnin përçarje të brendshme. Por përtej tensionit dhe fjalëve të zjarrta, shumica e qytetarëve shqiptarë qëndruan të qetë, duke kuptuar se beteja nuk është për një ditë apo për një votë të veçantë, por për të ardhmen e brezave.

Projekti i përgatitur me kujdes, që kishte për synim krijimin e një narrative përplasjeje gjatë ditës së zgjedhjeve lokale, dështoi në mënyrën më domethënëse të mundshme. Në vend të tensionit të parashikuar, dita e zgjedhjeve u shndërrua në një manifestim të pjekurisë politike shqiptare, ku qytetari shqiptar, me një vetëdije të rrallë historike, zgjodhi rrugën e qetësisë dhe të arsyes. Aty ku pritej provokimi, mbizotëroi maturia; aty ku pritej reagimi instinktiv, triumfoi reflektimi demokratik. Shqiptarët, si asnjëherë më parë, dëshmuan se dinë të administrojnë procesin politik me standarde që kujtojnë demokracitë skandinave, duke e kthyer heshtjen në armën më të fuqishme kundër manipulimit. Kjo heshtje nuk ishte mungesë zëri, por shenjë autoriteti një mesazh se legjitimiteti nuk buron nga zhurma, por nga dinjiteti. Në këtë mënyrë, shqiptarët dëshmuan se janë jo vetëm faktor shtetformues, por edhe garantë të rendit politik, duke treguar se projektet e përplasjes mund të hartohen, por nuk mund të triumfojnë përballë vetëdijes së pjekur kombëtare.

Rezultatet e rundit të parë të zgjedhjeve kanë shërbyer si pasqyrë e qartë e nevojës urgjente për një unitet të ri strategjik brenda spektrit politik shqiptar. Ato nuk janë vetëm shifra elektorale, por tregues i një gjendjeje që kërkon ndërgjegjësim kombëtar dhe përgjegjësi historike. Shqiptarët duhet ta lexojnë këtë sinjal jo si dështim të përkohshëm, por si thirrje për bashkim rreth një platforme gjithëpërfshirëse, që do të hartojë qartë orientimet e përbashkëta për mbrojtjen e pozitës së shtetformësisë shqiptare dhe për zhbllokimin e proceseve eurointegruese të vendit. Vetëm një strategji e tillë, e bazuar në konsensus, vizion dhe veprim të përbashkët, mund ta rikthejë subjektin politik shqiptar në rolin e tij historik si faktor vendimtar i stabilitetit dhe i orientimit evropian të Maqedonisë së Veriut. Çdo hezitim, çdo ndarje apo përpjekje për përfitime të ngushta do të thotë zbehje e fuqisë kombëtare, ndërsa çdo hap drejt unitetit do të jetë hap drejt konsolidimit të shtetformësisë dhe drejt të ardhmes evropiane të shqiptarëve.

Në këtë kohë, shqiptarët kanë treguar se fuqia nuk matet me zhurmë, por me durim, vendosmëri dhe vizion. Kohezioni i tyre është arma dhe mburoja më e fuqishme për të mbrojtur pozitën kushtetuese dhe orientimin evropian të vendit. Pa unitet, shqiptarët do të mbeten objekt manipulimi dhe nuk do të mund të parandalojnë destabilizimet e jashtme që synojnë të minojnë drejtimin evropian të Maqedonisë dhe të hapin rrugë ndikimeve të huaja në rajon.

Diaspora shqiptare luan një rol kyç në këtë proces. Ajo nuk është thjesht kujtesë historike; është forcë diplomatike dhe politike aktive, që mund të mobilizohet për të mbështetur unitetin dhe për të garantuar respektimin e legjitimitetit shqiptar. Kosova dhe Shqipëria duhet të jenë promotorë të këtij uniteti, duke mbështetur subjektin politik shqiptar në detyrën historike për të kthyer Maqedoninë në kursin evropian dhe për të avancuar shtetformësinë shqiptare. Çdo ndarje e brendshme, çdo ambicie personale dhe çdo mungesë vizioni është goditje ndaj flamurit shqiptar dhe identitetit kombëtar. Vetëm përmes bashkimit dhe vendosmërisë morale mund të ndërtohet një front i palëkundur që mbron interesin e përbashkët dhe e kthen sfidën në mundësi historike.

Veprimet konkrete paszgjedhore janë të qarta: formimi i një platforme të unifikuar të forcave shqiptare, që i japin zë dhe forcë kohezionit; dialog i hapur dhe koordinim me diasporën, për të mobilizuar fuqinë diplomatike dhe institucionale në mbështetje të kauzës shqiptare; monitorim i vazhdueshëm i çdo rreziku rajonal dhe kundërshtim i çdo përpjekjeje për destabilizim; promovim i unitetit politik dhe vizionit evropian në bashkëpunim me Kosovën dhe Shqipërinë, duke krijuar një rrjet solidariteti që mbështet orientimin evropian të Maqedonisë dhe ruan shtetformësinë shqiptare.

Heshtja e shqiptarëve nuk është dobësi; ajo është flamur dhe ligj i autoritetit të vërtetë. Legjitimiteti nuk matet me fjalë të larta, por me besimin dhe durimin që ndërtohet në qetësi. Ata që e kuptojnë fuqinë e heshtjes dhe artin e bashkimit do të udhëheqin të ardhmen; ata që jo, do të mbeten peng i zhurmës dhe i iluzioneve të përkohshme.

Historia nuk pret. Kombi nuk pret. Bashkimi, vizioni dhe përgjegjësia janë armët më të fuqishme. Ky është çasti i shqiptarëve të Maqedonisë së Veriut për të treguar se dinjiteti nuk kërkohet, por fitohet; se uniteti nuk imponohet, por ndërtohet; dhe se shtetformësia nuk është dhuratë, por përkushtim. Nga kjo heshtje e fuqishme duhet të lindë një rend i ri politik mbi besim, vizion dhe unitet jo mbi frikë, iluzion ose zhurmë.

Ky është çasti historik për të ruajtur pozicionin kushtetues dhe për të kthyer Maqedoninë në kursin evropian, duke e forcuar shtetformësinë shqiptare për brezat e ardhshëm.

Në këtë moment të ndjeshëm historik, shqiptarët e Maqedonisë së Veriut qëndrojnë në kryqëzimin mes stuhisë së përçarjes dhe heshtjes së urtësisë politike. Çdo veprim, çdo vendim dhe çdo heshtje kanë pasoja të drejtpërdrejta për të ardhmen e tyre dhe për stabilitetin e të gjithë rajonit. Bashkimi i qëndrueshëm, vendosmëria morale dhe vizioni i përbashkët nuk janë thjesht ideale; ato janë armët dhe mburojat që mund të shpëtojnë kauzën shqiptare nga manipulimet, destabilizimet dhe ndikimet e huaja. Historia nuk do të falë asnjë gabim, dhe brezat e ardhshëm do të gjykojnë mbi veprimet e këtij brezi. Prandaj, shqiptarët duhet ta shndërrojnë heshtjen në forcë, unitetin në strategji dhe përkushtimin në veprim të vendosur, duke siguruar që Maqedonia e Veriut të mbetet në rrugën e saj evropiane dhe që shtetformësia shqiptare të konsolidohet për të ardhmen. Ky është amaneti dhe detyra jonë historike.