s p – Page 1268 – Dielli

Arbëreshët e Frasnitës në Kozencë festojnë ditën e Shën Merisë së pa përlyer

December 12, 2023 by s p

Arbëreshët mbajtën gjallë ritin e tyre bizantin jo vetëm si shenjë dallimi, por edhe simbol identiteti e mos asimilimi.

Arbëreshët kur u vendosën në territorin e Italisë rreth shekullit të katëmbëdhjetë krahës gjuhës sollën me vete edhe ritin bizantin.

Janë pikërisht gjuha dhe riti që i bëri arbëreshët të dalloheshin nga popullsia latine.

Në 1919 reth katër shekuj më vonë pas shumë përpjekje dhe mundime arbëreshët kurorëzuan “istitucionin” e tyre të besimit. U formua Eparkia \ Diogjeza me selinë në Ungra dhe më vonë në 1937 në Diogjeza e Sicilisë.

Ditën e shtunë në mëngjes besimtarët arbëresh në Frasnitë, provincë e Kozencës u mblodhën për të festuar Shën Mëria e papërlyer.

Në komunitetin arbëresh të Frasnitës në Kalabri, besimtarët e ritit bizantin e festojnë ditën e Shën Mërisë në datën 9 dhjetor dhe jo në 8 dhjetor kur e festojnë komunitetet e tjera bizantine së bashku me ato latine. Kjo ndodh sespe ky komunitet e ruan këtë datë sipas kalendarit Bizantin të Kostandinopolit, në ritin origjinal dhe nuk e ndryshuan kurrë në shekuj.

Besimtarët e ritit të bizantin në Frasnitë i kënduan ditën e shtunë me devotshmëri Shën Mërisë së Papërlyer dhe e glorifikuan me himnin “AKATHISTOS”, rit të cilët e ndjekin prej rreth gjashtë shekuj në tokën latine.

Besimtarët rrëfejnë që kjo këngë është një nga perlat e të gjitha himneve të ngritura për Virgjëreshën”. Himni Akathist manifeston zemrën e përkushtimit të Shën Mërisë së papërlyer: amësia hyjnore e Marisë, lidhja e pazgjidhshme që lidh Virgjëreshën me Birin e saj Hyjnor, pikën e lidhjes midis njeriut dhe hyjnores.”Njohja, nderimi, ruajtja dhe mbështetja e trashëgimisë shumë të pasur liturgjike dhe shpirtërore të besimit oriental por edhe atë të integrimit ku të krishterëve lindorë dhe perëndimorë” jetojnë në paqe dhe harmoni. (Dekreti mbi Ekumenizmin, 21/11/1964, n.15)

Kisha arbëreshë mbanë gjallë gjuhën arbërore, ku mesha thuhet edhe në arbërisht. Liturgjia që nga viti 1967 në gjuhën shqipe u formua nëpërmjet një koinè të përbashkët midis ngulimeve të ritit bizantin.

Gjatë shekujve shumë arbëreshe u asimiluan por sot egzistojnë 33 parrokje që ruajnë Riti bizantin që është elememt edhe i përkatësisë.

Kisha, që në pamje të parë shpreh madhështinë e saj sa sublime por edhe e bukur, ashtu siç është edhe zemra e arbëreshit, që u vendosën në këto troje.

Në brendësi të kishës të gjenden dy ikonat e mëdha; Kryqëzimi dhe Pagëzimit të Zotit Jezu Krisht, si dhe 21 ikonat që kujtojnë himni Akathistos të vendosur në aplikacione, i vetmi shembull i ikonave që lidhen me këtë himn, e që gjenden në Evropën Perëndimore. Të gjitha këto ikona janë pikturuar nga ikonografi shqiptar Josif Droboniku.

Gjatë prcesionit besimtarët e adhurojnë Shën Mëria, duke e mbajtur mbi shpatullat e tyre statujën dedikuar asaj, si edhe ikonën e Shën Mërisë duke e përcjellë në rrugët e gjitonisë. Arbëreshët nderin në ballkonet e tyre mbulesat e bukura si shënjë zburkurimi dhe adhurimi për Shën Mërinë .

Në këtë festë nuk mungonin figurat si Peshkopi i Ungrës z. Donato Olivieri, Kryetari i Bashkisë së Frasnitës\ Frascineto Z. Angelo Catapano, Il prof At Antonio Bellusci, Zoti Gabriel Sebastian e shumë figura të tjera.

Merrnin pjesë edhe arbëresh të ritit latinë, italianë, si edhe laici.

Kisha arbëreshe bizantine në diversitetin e saj bashkon botën arbëreshe kudo që ata janë.

Ornela Radovicka

Qëndra albanologjike mbi gjuhën dhe kulturën arbëreshe

(Në vijim disa foto)

Festat e nëntorit dhe veprimtaritë e lobit Euro-Atlantik Shqiptarë në tokën ilire

December 12, 2023 by s p

*Disa shkrimtarë të mirëfilltë shqiptarë që jetojnë, punojnë dhe krijojnë në Greqi iu bashkangjitën SHSHASH “Papa Klementi i XI Albani”, Suedi, duke shprehur gatishmëri bashkëpunimi, shkëmbim veprash dhe promovim të librave

Arben Cana, znj.Saranda Iséni, znj.Ambasadore z.Luela Hajdaraga dhe z.Shukri Ymeri

Nga XHAVIT ÇITAKU

Nën kujdesin dhe mbështetjen e Ambasadës Shqiptare në Greqi, në një ambient të ngrohtë dhe shumë festiv, por edhe vëllazëror, në qendër të Athinës u organizua një tubim në kuadër të shënimit të 28 nëntorit – Ditës së shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, në të cilën mbizotëroi fjala e bukur shqipe e shoqëruar nga tingujt e ëmbël të muzikës shqiptare dhe nga prania e personaliteteve të dijes e penës dhe veprimtarë e bashkatdhetarë të shumtë nga vende të ndryshme. Për nder të kësaj feste ishin të pranishëm edhe Kryetari i Lobit Euro-Atlantik Shqiptarë z.Shukri Ymeri së bashku me znj.Saranda Iséni, Sekretare e Përgjithshme e e këtij Lobi dhe njëherit Kryetare e Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë ”Papa Klementi XI Albani”, Suedi dhe anëtari i Kryesisë së kësaj shoqate dhe mjeshtri i madh i fjalës shqipe në televizionin shqiptarë z.Engjëll Ndocaj dhe anëtari z.Arben Tafili.

Përvec kremtimit të festës kombëtare, delegacioni i Lobit Euro-Atlantik Shqiptarë pati një takim të një rëndësie të vecantë në Ambasadën më të madhe të shtetit shqiptar në Athinë në krye me shkëlqesinë e saj znj.Luela Hajdaraga, ambasadore,e cila iu bëri një pritje madhështore dhe shumë të ngrohtë e vëllazërore në lokalet e kësa përfaqësie diplomatike. Gjatë takimit ky delegacion u njoftua me punën kolosale dhe shumë të frytshme të znj.Ambasadore dhe njëherit u diskutuan shumë tema të rëndësishme të veprimtarisë së Lobit Euro-Atlantik Shqiptarë. Njëherit shkëlqesinë e saj ambasadore, Kryetarja Iseni e njohtoi edhe për veprimtarinë kolosale të Shoqatës së Shkrimtarëve në Suedi.

Znj.Ambasadore shprehu vlersimet e saj për angazhimin e mërgatës shqiptare drejt kauzës se përgjithshme nacionale dhe ofroi bashkëpunimin e saj.

Vizita disa ditore në Athinën legjendare kishte një përqëndrim të vecantë në veprimtarinë e degës së Lobit Euro-Atlantik Shqiptarë në Greqi në krye me veprimtarinë e palodhshme të z. Arben Cana dhe kryesinë e Degës. Gjatë kësaj vizite u mbajtën takime të shumta dhe morën informacione se dega në Greqi ishte duke bërë një punë madhore dhe me shumë ndikim për arritjet dhe sukseset e mërgimtarëve që jetojnë dhe veprojnë atje. Dega e Lobit në Greqi karakterizohej nga një energji e paparë e veprimit konkret dhe pranisë së një uniteti të vecantë i të gjithë anëtarëve dhe mbeshtetësve të kësaj dege.

Është e një rëndësie të veçantë të theksohet se pas një prezentimi të një historie suksesesh prej 12 vjetësh të Shoqatës së SHkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë ”Papa Klementi i XI Albani” nga Saranda Iseni, Kryetare, këtij asosacioni krijues iu bashkangjitën disa krijues shqiptarë nga Greqia duke shprehur deshirë bashkëpunimi, shkëmbim veprash si dhe promovime të librave.

Promovim madhështor në Reggio Emilia të Italisë

December 12, 2023 by s p

Nusret PLLANA/

Ishte e vogël salla e bukur në qytetin Reggio Emilia të Italisë, për t‘i zënë të gjithë artëdashësit e librave: “Terrori i i Serbisë Pushtuese mbi Shqiptarët 1844 – 1999”, të autorit N.Pllana, “Fëmijët shqiptarë viktima të gjenocidit shtetëror të Serbisë 1981 – 1999”, të autorëve: H.Ilazi e N.Pllana, “Mos harro kurrë”, të autorëve: N.Pllana e A.Aliçkaj, si dhe të filmit dokumentar “Kush i vret fëmijët?!”, të autorëve: N.Pllana e Esat Shala, në nderim të Festave të Nëntorit të Madh, me një organizim të mrekullueshëm të Shoqatës „ZËRI ATDHEUT“, e nën udhëheqjen e palodhshme të Kryetarit të saj, z. Shaban Muqa dhe nënkyetarit Ramadan Hasanaj.

Me prezencën e tyre aktive kontribuan edhe veprimtarët dhe ish Kryetarët e kësaj Shoqate, Agim Kodra e Sadri Hamitaga, si dhe Anila Berberi e Valbona Toçi, të Lidhjes së Shkollave shqipe në Itali.
Në këtë promovim të suksesshëm të veprave kushtuar gjenocidit serb mbi shqiptarët, të autorëve: Nusret Pllana, Hanëmshahe Ilazi e Agim Aliçkaj, morën pjesë shumë bashkëatdhetarë nga të gjitha trojet tona etnike, siç, edhe z.Klodian Cami – Kryetar i Shoqatës „Shqiponja”, z. Bujar Tabaku nga Parma, mësueset e Shkollës shqipe në Reggio Emilia, Doruntina Sopa, Marigona Palushi, Albiona Rrafshi e Shkëlqesa Palushi.

Me prezencën e tyre na nderuan edhe Kryesia e Shoqatës „ZËRI ATDHEUT”, nga Monte Belluna, Isuf Zenelaj, Besnik Veselaj, Raimonda Deda, Eduard Jakaj, Mentor Zenelaj, dhe Eduart Mazrekaj.

Këtë promovim e madhështoi edhe prezenca aktive e saj, përkthyesja e librit të xhepit në gjuhën italiane“Mos harro kurrë“, znj. Fitije Picari, si dhe miku shumë i çmuar i shqiptarëve, publicisti, z. Michele Sanpietro.

Autorin Nusret Pllana e nderuan me prezencën e tyre edhe bashkëluftëtarët e tij: Latif Krasniqi, Shaban Sopaj, Besim Jahaj, Florim Morina, Gani Shala e Bafti Kicaj, të cilët i falënderojmë nga zemra për kontributin e tyre shumë të çmuar.
Një falënderim të veçantë ia dedikojmë edhe Agjensionit të udhëtarëve „Kodra Tours“, për transportin falas, nga Kosova në Itali, të librave publicistike e dokumentare, të autorit N. Pllana.

Kontributi historik dhe puna e Vatrës sot meritojnë respekt

December 12, 2023 by s p

Artan Nati/

Federata Vatra është krenari identitare dhe vlerë kombëtare. Vatra është aseti më i çmuar i mërgatës shqiptare të Amerikës.

Njeriu mund të ketë cilëndo fe që ka gjetur prej stërgjyshërve dhe që i pëlqen, por s’mund të zgjedhë një tjetër kombësi dhe të luftojë të tinë, pa vënë në ballë një vulë të madhe prej “tradhëtari”,thoshte Fan Noli, krijuesi i Federatës PanShqiptare Vatra. Ne mësojmë për identitetin tonë dhe identitetin e të tjerëve përmes ndërveprimeve me familjen, bashkëmoshatarët, organizatat, institucionet, mediat dhe lidhje të tjera që krijojmë në jetën tonë të përditshme. E vetmja lumturi e vërtetë qëndron në njohjen e asaj se kush jemi dhe njohja e vetvetes është fillimi i gjithë mençurisë. Pikërisht këtë kishin kuptuar krijuesit e Vatrës kur në 28 prill 1912 themeluan dhe mblodhën gjithë shqiptarët e disa shoqatave të ndryshme shqiptare në një të vetme dhe nëpërmjet gazetës “Dielli” i dhanë krenari dhe dinjitet gjithë shqiptarëve, duke e shndërruar Vatrën praktikisht në qeveri në mërgim.

Vatra mbajti një kongres për mbledhjen e fondeve më 29 dhjetor 1918, të udhëhequr nga Anastas Pandele, me synimin për të mbështetur delegacionin shqiptar në Konferencën e Paqes. Emigrantët shqiptarë në mbarë SHBA-në mblodhën një shumë prej 150.000 dollarësh, pjesa më e madhe e të cilave iu dërgua delegatëve të Vatrës në Paris.

Vatra do të ndërtonte themelet e Kishës së re Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, e cila do të lulëzonte pavarësinë nga Kisha e Kostandinopojës dhe do të zmbrapste ndikimin e mëtejshëm grek ndaj popullsisë ortodokse shqiptare. Anëtarët kryesorë si Fan Noli dhe Faik Konica, do të përfshiheshin në politikë dhe administrim të shtetit të sapokrijuar shqiptar, me Fan Nolin që drejtonte Revolucionin e pasuksesshëm të Qershorit. Noli do të rifillonte detyrën pas kthimit në SHBA.

Kuptohet ne sot jetojmë në një realitet të ri dhe sfidat dhe prioritetet për Vatrën janë të ndryshme, por në thelb të njëjta. E vërteta është se më shumë shqiptarë jetojnë jashtë kufijve dhe një botë e globalizuar e bën të mundur për të menduar, jetuar dhe vepruar si transnacionale për të cilët brenda dhe jashtë vendit vendndodhjet nuk janë më fikse dhe të pandryshueshme. Besoj se ne jemi tërësisht të margjinalizuar dhe besoj se qeveritë në pushtet i tremben diasporës sepse e kanë më të vështirë të na manipulojnë si pasojë e pavarësisë ekonomike dhe njohja e dy realiteteve na e bën më të lehtë të kuptojmë situatën në vend. Mendoj se e drejta e votës si edhe përfaqësimi ynë atje jo vetëm është nevojshme por edhe domosdoshmëri për përparimin e vendit. Ashtu si dikur Vatra mbështeti çështjen shqiptare dhe u bë faktori kryesor për lobimin e çështjes shqiptare në perëndim si politikisht edhe financiarisht edhe sot më tepër se kurrë Vatra, me lidhjet dhe kontaktet e vazhdueshme me qeverinë amerikane si dhe përfaqësimin më dinjitoz të diasporës, mund t’i japi zë dhe përfaqësoj denjësisht çështjen shqiptare, për t’i shërbyer denjësisht vendit tonë. Vatra tentoi të propozonte për president një figurë të nderuar dhe intelektual e patriot siç është Dr.Dritan Demiraj. Nuk ka asnjë mision të vetëm të Vatrës pasi mund të ndryshojë në varësi të komunitetit ose kontekstit specifik. Megjithatë, komunitetet e diasporës shpesh ndajnë qëllime dhe ideale të përbashkëta. Pikërisht bashkërendimi i veprimtarive tona do të bëjë mbledhjen e të gjitha rrëkeve në një lum për të realizuar idealet tona patriotike e kulturore. Dega jonë në Çikago, m.gj.s relativisht e re ka bërë një një punë të shkëlqyer duke bashkërenduar veprimtarinë e saj me shoqata të tjera shqiptare, duke bërë të mundur ndihmën me mjete mësimore të shkollave shqipe të xhamisë dhe kishës si dhe duke kontribuar edhe me mësues që janë edhe në kryesinë e Vatrës. Gjithashtu dega jonë ka bashkëpunuar me shoqatën e grave si dhe katedrën albanologjike të DePaul University për promovimin e librave të shkrimtarëve shqiptarë me banim në USA, si dhe organizuar veprimtari sportive e krijuar kontakte me politikanë të shtetit të Illinois. Ruajtja e kulturës dhe identitetit është një nga prioritetet tona kryesore dhe rezultatet janë të dukshme, por bashkërendimi i veprimeve do të ndihmonte së tepërmi.

Mbështetja e komunitetit: Komuniteteti shqiptar shpesh angazhohet në rrjetet e mbështetjes reciproke, duke ofruar ndihmë dhe burime për anëtarët e tjerë të komunitetit. Shpresoj të kemi mundësi për mbështetje financiare, por kurrë nuk ka munguar rrjetëzimi dhe mbështetja sociale për të ndihmuar individët të lundrojnë në sfidat në mjediset e tyre të reja.

Ndërgjegjësimi dhe diskutimi i problemeve ekonomike e politike në Shqipëri si edhe atyre në Amerikë është një nga temat kryesore që dëgjohen në bisedat tona. Diskutime të tilla të organizuara nga Vatra kanë shumë interes kombëtar. Kjo mund të përfshijë rritjen e ndërgjegjësimit për çështjet politike, abuzimet e të drejtave të njeriut ose shqetësime të tjera që prekin komunitetin e tonë. Dega e Vatrës në Çikago kishte një takim të tillë me temë “Sistemi politik dhe zgjedhor Amerikan” dhe interesimi ishte i madh. Së shpejti kemi një takim tjetër me një të ftuar special mbi çështjet e tensioneve në Kosovë dhe më gjerë.

Komuniteti ynë shpesh përballet me sfida unike dhe iniciativat mbështetëse të komunitetit mund të përfshijnë shkëmbimin e burimeve të informacionit dhe përvojave për të ndihmuar anëtarët të orientohen në çështje të tilla si imigrimi, punësimi dhe arsimi.

Ndërtimi i rrjeteve dhe nxitja e bashkëpunimit ndërmjet anëtarëve të komunitetit të tonë mund të jetë një aspekt thelbësor i mbështetjes së komunitetit. Kjo mundëson ndarjen e ideve, burimeve dhe zgjidhjeve për sfidat e përbashkëta.

Të mos harrojmë se prania jonë këtu nuk është vetëm lëvizje fizike; por është një odise kulturore dhe një rrëfim i përbashkët që i kapërcen kufijtë dhe i lidh njerëzit së bashku. Misioni ynë si anëtarë të Vatrës është të jemi një katalizator për ndryshime pozitive, duke nxitur mirëkuptimin, bashkëpunimin dhe një vizion të përbashkët për një Shqipëri dhe botë më të mirë.

Le të mos harrojmë se ne nuk e zgjodhëm vendin tonë, por është vendi jonë që na zgjodhi ne. Shqipëria është në ritmin e rrahjeve të zemrave tona,në jehonën e historisë sonë dhe shtratin e identitetit tonë. Rroftë Vatra, rroftë kombi shqiptar.

“Shqipëria 2023, e gjunjëzuar nga katrahura e 4P-ve”

December 12, 2023 by s p

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Paraprakisht, për të evituar spekullimet me titullin, më duhet të qartësoj se:“4P-të janë respektivisht, Pluralizmi fasadë, fuqia e (mbi) Pushtetetit, tradita e Pandëshkushmërisë dhe Populizmi bollshevik”!

Me konkretisht po paraqes një përmbledhje të rrëshqitjes së Shqipërisë/2023 (me 4P-të, më të deformuara cinikisht se 1991) por dhe të përballjes/betejës kryesisht të Drejtësisë/SPAK për të rikthyer besimin e Shqiptarëve në modelet, parimet dhe vlerat e demokracive perëndimore, më specifikisht në standartet e Euroatlantike mbi pluralizmin dhe balancat e pushteteve në fushën e sigurisë & mbrojtjes kombëtare.

Ndërsa për ta ilustruar, ri-sjell në vëmëndje që mbas shkrirjes së Traktatit të Varshavës në 1990, NATO “mbijetoi” dhe u konfirmua në tregun e sigurisë globale si Aleanca më e fuqishme e historisë së njerëzimit.

Nëpërmjet politikës së zgjerimit, pra lançimit të Partneritetit për Paqe (PfP), NATO hapi dyert për vendet e bllokut komunist të Europës Lindore, përfshi edhe ndaj RPSSh, e cila në një dalldisje bolshevike deklaronte se: “nuk ishte as lindje as perëndim, por fanar ndricues dhe vetë udhëheqja e internacionalizmit botëror”. !!

Për rrjedhojë të politikës së “dyerve të hapura” në tre dekada, NATO është dyfishuar, pra nga 16 deri në 1990, sot ka 31 vende, ndërsa me Suedinë që pret “veton e Ankarasë”, numri shkon në 32. Në proçesin drejt integrimit vendet aspirante (përfshi RSh) “u vetë-angazhuan” se do të ndërmernin një paketë reformash kombëtare si dhe do të “monitoroheshin” të para-përmbushnin një liste kriteresh kritike.

Së dyti, ndërsa për konceptin e “mbrojtjes pëllëmbë për pëllëmbë”, udhëheqësit/sunduesit e mbi-pushtetshëm (por të rrjedhur) të Shqipërisë së rraskapitur deri në vitin 1991, deklaronin se: “po/kur ta lypte nevoja do të fitonin edhe kundër fuqisë ushtarake të Traktatit të Varshavës ose të NATO-s, por po t’ua mbante edhe kundër të dyja Aleancave së bashku”! Pluralizmi politik dhe balancat e pushteteve, ishin neni 55, pra terma që u kushtonte Shqiptarëve jetën, Spaçin, Qafën e Barit, kampet e interrnimeve, etj.

Pas përmbysjes se komunizmit në 1991, Shqipëria, ishte vendi i 4 nga lindja komuniste që aplikoi dhe u pranua zyrtarisht në PfP në 1994 dhe si aspirant (MAP) në 1999, duke konfirmuar vendosmërinë politike të Tiranës zyrtare për thellimin e reformave jo vetëm në çështjet e sigurisë dhe mbrojtjes, por edhe në ato Politike, Ekonominë e tregut, paketën Ligjore dhe të sigurisë së Informacionit.

Thënë këto, anëtarësimi i RSh në NATO (4 Prill 2009) nuk ishte as ftesë për në dasëm, as fushë me lule. Politika e dyerve të hapura, (jo të shqyera si hani Stavros) vendosi “5 parime të panegociushme” të anëtarësimit: (1) pluralizmi partiak; (2) vullneti zyrtar për t’ju bashkuar Aleancës; (3) Balanca e pushteteve; (4) kontrolli civil demokratik mbi FA si dhe (5) reforma të gjithëanshme të Sistemit të Sigurisë Kombëtare (konceptit, strukturave, infrastrukturave, paisjeve, personelit & rregullave të angazhimit të FA).

Kështu përsërisim se pluralizmi partiak (përfshi rotacionin politik) mbetet jetik për demokracinë funksionale, nuk ishte fjala kurrësesi për modele qesharake të “bashkimeve profesionale” të Ramiz Alis në 1991. Fatëkeqësisht nuk është as për këtë realitetin-fasad mbas 32 vitesh (2023), ku udhëheqësit e gjithëpushteshëm dhe të pavdekshëm të mbi 60 Partive Politike (që bejnë edhe sikur kanë dhe formume, Kongrese, Kuvende, etj); As për “skuthin e proçedurave, pra mavro-Kryetarin e PD-zyrtare”, që për 11 vjet e ka poshtëruar të djathtën nga humbja diskretituese 2017, në atë turpëruese në Prill 2021, por (si Ali Komiku Bagdadit), marrëzisht: “ri–kthehet të kalerojë mbi një grusht egocentrikësh të sëmurë, në betejēn për rotacionit politik që nën udhëheqjen e Tij Supreme do të realizohet ndoshta në dekadën tjetër …” ! As turpi as marrja, s’kanë të sosur, por as mëshira dhe as neveria nuk do të mjaftonte.

Nënvizoj edhe njëherë se përveç Pluralizmit Politik një ndër standartet thelbësore të reformave të sigurisë ishte/mbetet harmonizimi demokratik i balancave mes 3 pushteteve (Kuvendit, Qeverisë & Presidentit) si dhe decentralizimi i përgjegjësive të zbatimit në 3 hallkat e zinxhirit të zbatimit/komandimit në FA (C2).

Së treti, në proçesin drejt antarësimit të plotë (1994 – Tetor 2023) RSh i përmbushi detyrimet dhe standartet e NATO-s, duke i mirë materializuar ato në Kushtetutë (kapitulli-15); në një paketë moderne ligjore, si ligjin: “mbi Pushtetet në FA“; SSK 2004, Strategjinë Ushtarake 2007, PAZH 2008 – 2020 si dhe në 100-ndra Vendimet e KM të [shpallura në fletoren zyrtare]; Strategjinë Sektoriale dhe direktivat vjetore të MM”. Për këto, etj, nga autoritetet e NATO-s në 2012 e konfirmuan zyrtarisht RSh: “ndër 5 vendet model për reformat, përmbushjen e standarteve dhe kontributeve në NATO” !

Gjithësesi, duhet të mbajmë me mirënjohje në konsideratë që reformat si dhe përmbushja e standarteve (përfshi balancën e pushteteve) të NATO-s, janë realizuar me mbështetjen dhe nën monitorimin e Zyrës Amerikane të Bashkëpunimit (ODC) si dhe Ekipin Këshillimor të NATO-s (NAT) në Tiranë.

Së katërti, në kornizën ligjore të sipërpërmendur, ndarja e pushteteve, autoritetet e drejtimit politik, kontrolli civil demokratik dhe përgjegjësitë e zbatimit ose komandimit përcaktohen si vijon:

Pushteti i kontrollit civil demokratik në FA janë atribut kushtetues i Kuvendit, ndërsa Pushteti i harminizimit të balancave në zinxhirin e komandimin strategjik është i Presidentit të Republikës Ai/Ajo dhe KPFA (pushtet që gjithësesi në kohë paqe ushtrohet nëpërmjet Qeverisë/MM).
Përgjegjësitë e drejtimit politik (përcaktimi objektivave strategjike) si dhe përmbushja e tyre/objektivave në fushën e mbrojtjes kombëtare i janë atashuar Qeverisë, e cila e ushtron, nëpërmjet institicionit të Ministrit të Mbrojtjes [Ai/Ajo përfaqësues i Qeverisë].

Kështu konkretisht, MM ushtron/mban përgjegjësi për drejtimin politik në përmbushjen e objektivave strategjike të përcaktuara në SSK, Strategjinë Ushtarake dhe Direktivave Sektoriale të Qeverisë, per reformën e mbrojtjes; anëtarësimin në NATO, përfshi programet e demontimit të armatimit, municioneve dhe infrastrukturave të tepërta, jo vetëm si kërkesë/detyrë e NATO-s, por në radhe të parë për ta nxjerr vendin nga harta e rreziqeve potenciale që ato ekspozojnë.

Detyrat/përgjegjësitë e Ekzekutimit ushtrohen nga hallkat ushtarake [si dhe strukturave civile mbështetëse] në tre nivelet e Komandimit [Strategjik, Operacional dhe Taktik]. Mbështetur në referencat ligjore dhe standartet e NATO-s, hallkat ushtarake janë përgjegjëse për planifikimin dhe komandimin, ose zbatimin (me terma civil) e përshkallëzuar e masave, që kanë për qëllim realizimin/permbushjen e objektivave strategjike, operacionale dhe taktike, në përputhje me SSK, Strategjinë Ushtarake, Strategjitë Sektoriale, Direktivat Vjetore si dhe urdhrat ekzekutive të MM.

Por përtej ndarjes dhe balancës së pushteteve, përgjegjësitë ekzekutive/komandimit, përfshi detajet edhe në rastet me pasajoja tragjike, kurrësesi nuk duhet të paragjykohen as komentohen politikisht. Ashtu si nacionalizmi ekstrem, edhe politizimi në këto raste, është “mburoja e sekserëve dhe maskarenjeve”!

Po ashtu, korrniza ligjore e p.sh Institucionit të Ministrit të Mbrojtjes apo çdo funksionari tjetër civil/ushtarak/civil të lartë, nuk e konsideron dorëheqjen si përgjegjësinë morale. Por në kontekstin e standarteve të NATO-s, mund të thuhet që përtej perceptimit “populist” si vullnet/akt personal në rastet e ngarjeve me pasoja të rënda dhe impakte kombëtare: “dorëheqja është përgjegjësi e lartë shtetërore” dhe e mbështetur në kodet fisnike të demokracive perëndimore.

Së pesti, për ta bërë sa më të thjesht, po përpiqem ta sjell/vendos këtë opinion në kontekstin e përpjekjeve (në fakt sfidën e vështirë të drejtësisë/SPAK), për të gjetur dhe ndëshkuar përgjegjësit në këtë katrahurë të Pluralizmit fasadë; fuqisë së (mbi) Pushtetit, traditës së Pandëshkueshmërisë dhe Populizmit primitiv, në ushtrimin e përgjegjësive të zbatimit, në procesin e reformës së sigurisë kombëtare si dhe në rastet e mijra VKM-ve në 30 vjet, (përfshi privatizimin e infrastrukturave ushtarake, demontimin e municioneve, etj).

Kështu përshembull, krahas domosdoshmërisë, përpjekjeve, dështimeve dhe arritjeve, përgjatë 30 viteve ka patur pikëkpyetje dhe një hezitim populisto-bolshevik për reformat, veçanërisht për nxjerrjen dhe më tej privatizimin e mijra infrastrukturave ushtarake nga “Plani Përhapjes ose lista e burimeve të mbrojtjes” si dhe për shkatërrimin e municioneve të tepërta: “nëse ato janë pasuri apo rrezik kombëtar i trashëguar” ?!

Mbështetur në ekperiencën e vendeve të NATO-s dhe si ndër dëshmimtarët teknik, mendoj të kundertën, pra që reforma e mbrojtjes (reduktimi nga 115 mijë forcë aktive që trashëguam në më pak se 10 mijë aktualisht); ulja nga 25 % në 2 % të GDP-së për mbrojtjen, reduktimi radikal i infrastrukturave [përfshi qindra mijë tunelet, bunkerët, në fakt gjakun dhe djersën e popullit-ushtar që po e “ha deti”]; shkatërrimi i mijra ton municione të tepërta, etj, jo që nuk ishin pasuri, por “barrrë shumë e rëndë për Shqiptarët si dhe rrezik potencial për sigurinë dhe interesat kombëtare”.

Thënë këto, mbetem i vetëdishëm që ky është një debat, që rrezikon të baltososesh nga histeria e kamikazëve të politikës që “pa marrë frymë fare mendojnë krejt ndryshe”. Por sigurisht është edhe një mjerim i madh që sot e kësaj dite, reformën e sigurisë dhe mbrojtjes kombëtare ende e paragjykojnë për tradhëti të lartë, ndërsa protagonistët politik, uutoritetet shtetërore si dhe Ne/teknikët armiq të Kombit. Gjithësesi, fali o zot se s’dinë çfar bëjnë, ndoshta do të mjaftonte për këtë ushtri komikësh.

Në përmbledhje, në kapacitetin e ekspertit por dhe të kontribuesit teknik në reformën e Sigurisë dhe mbrojtjes Kombëtare, mund të konfirmoj me përgjegjësi se Shqipëria ka (në letër) një koncept, përqasje dhe standarte të mbështetur në eksperiencat dhe modelet më të mira të vendeve perëndimore të NATO-s. Pra me Pushtete dhe Përgjegjësi të mirë-balancuara në Kushtetutë dhe në paketë ligjore moderne.

Thënë këtë nuk mund të mos e përmend një përpjekje delekuente në 2014 për t’i ç’balancuar pushtetetet, duke i hequr kompetencat e Presidentit të Republikës deri në kufirin e mos-ushtrimit të përgjegjësisë Kushtetuese të Komandantit të Përgjithshëm të FA, e cila fatmirësisht në 2015 u rrëzua me argumente Euroatlantike dhe kurajo shtetërore nga Gjykata Kushtetuese e RSh.

Ndërsa fatëkëqësisht në planin praktik, ka një katrahurë të frikshme, në Pluralizmin fasade si dhe ushtrimin e pushteteve, përgjegjësive dhe detyrave, që buron nga modeli bollshevik i të gjithë-Pushtetshmëve si dhe zevëndësimi i modelit të “pa-ndëshkushmerisë ligjore” me gjyqet popullore ose theshethemnaja ballkanike.

Në kushtet e Pluralizmint – Proçedurë/fasad si dhe (ç) ballancës së pushteteve, ku Autoritetet e larta merren deri me detajet e vogla, ndërsa hallkat e ulta merren me politikat dhe strategjitë e mëdha, e gjej një mision të vështirë, të mos them të pamundur që SPAK (siç thoshte misionari i mirënjohur Z. Vranitzk-i në vitin më të errët (1997) të historisë 111 vjeçare të RSh), të ndajë: “kush është ëngjëlli dhe kush djalli…” ?!

Në shtesë, do të lutesha shumë të jem i gabuar, mbi të gjitha Shqipërisë dhe specifikisht drejtësisë/SPAK-ut i uroj suksese në përpjekjet serioze për të ndëshkuar pa asnjë mëshirë këdo të korruptuar (qoftë politikan, pushtetar, zyrtar apo sekserët rreth tyre) që në 30 vjet, jo vetëm kanë vjedhur si kusar votat dhe pronat e qytetarëve si dhe pasuritë publike por edhe kanë vrarë shpresën në të ardhmen euroatlantike të Shqipërisë (si USA dhe gjithë Europa), vlera për të cilat Shqiptarët u ngritën, luftuan dhe fituan në 1991.

* Senior Ekspert i SK, Rajonin & NATO-n,

Zv/President i Këshillit të Atlantikut; & ish:

Këshilltar i Presidentit, Zv/ShShPFA dhe

Përfaqësues i RSh në SHAPE/NATO.