Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NJË NËNË QË IA DHA ATDHEUT NJË DËSHMOR TË KOMBIT – Sadie (Pllana) Berisha 

by

Nusret Pllana

E shtrenjta vajzë e Banush Pllanës, që tërë jetën e barti në shpirt masakrën e Tivarit!

E nderuara vajzë e nënës Xhevrije, që të rriti me aq mundime!

E mira motër e Asllanit dhe Shukrijes, vdekja e të cilëve të la pa fjalë!

E dashur NËNË e Arianitit, Dëshmorit të Kombit, që ia fale lirisë së Atdheut!

Motër Sadie!

Me 19 tetor 2023 ndahemi nga Ti, duke të përcjellë në  banesën e fundit, të të gjithë të gjallëve, sepse dihet, jeta një ditë e ka një fund! Kjo ditë e fundit, që po ndahemi nga Ti, bijë, motër, nënë Sadije, na ka rënë hise të ta kujtojmë rrugën e gjatë jetësore, që ke bërë, duke lënë shenja që nuk harrohen kurrë! Nuk harrohen, as vuajtjet për babanë që kurrë në jetë nuk e  harroi rrugën e tmerrit të Tivarit, ku humbi shokët, miqtë, luftëtarët, që tërë jetën i barti në shpirt si kujtim dhe si dhembje! Nuk harrohen as vuajtjet e nënë Xhevrijes, e cila mbi çdo gjë ju dha dashurinë për njerëzit dhe për vendin. Një pjesë të dhembjes ta shtuan vëllai Asllani dhe kunata Shukrija, që të lanë pas duke kujtuar mallin dhe mungesën e  tyre! 

Por, rënia e Arianitit në altarin e lirisë së kësaj pjese të atdheut, të Kosovës sonë të shumë vuajtur në shekuj, ta mori gjithë dhembjen e të gjitha nënave të Kosovës, që lirisë sonë ia falën bijtë dhe bijat më të mira të atdheut! Arianiti sot është shenjë e lirisë sonë, e Kosovës që një ditë do të bëhet Shqipëri, ashtu siç e kishte falur Zoti dhe ashtu siç e kanë dashur shqiptarët në shekuj.

Motra Sadie Pllana-Berisha, lindi më 23 tetor të vitit 1948, në Prishtinë, nga Nëna Xhevrija dhe Babai Banushi. Ishte motër e dashur e Asllanit, Ylfetes, Selatinit, Vahides, Ademit, Besës e Besimit.  Skollën fillore dhe atë të mesme për infermiere e mbaroi në Prishtinë. Sa duket, për njerëz të caktuar, rrugët jetësore sikur janë përcaktuar që më parë. Motra Sadie Pllana, ishte martuar me atdhetarin e Llashticës së Gjilanit, Ilaz Berishën, i cili asnjëherë nuk është lodhur që të vejë një gur të çmueshëm në kalanë e madhe të lirisë së atdheut!

Nga kjo martesë, lindën fëmijët e mrekullueshëm, Arbërorja, Arbëri, Ardhmëria dhe Arianiti. Më i vogli i Nënë Sadijes dhe Babait Ilazit, Arianiti, kur ishte vetëm 17-vjeçar bie për të mos vdekur kurrë, sepse bëhet shenjë e lirie sonë, shenjë e rrugës së madhe të bashkimit kombëtar, bëhet i përjetshëm me moshën e tij 17 -vjeçare, sepse Dëshmorët e Kombit kanë vetëm ditëlindje!

Ti, Motër Sadie,  ishe në shërbim të lirisë së atdheut, sepse asnjëherë nuk u kurseve duke ndihmuar me çdo gjë që kishte mundësi, duke filluar nga sigurimi i barërave e deri të injeksionet dhe gjëra të tjera të nevojshme për ushtarët, për të plagosurit, për ata që kishin nevojë nga radhët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, të cilët, bashkë me Arianitin tënd, sollën lirinë që e kishim pritur më shumë se një shekull.

E shtrenjta Motër Sadie! 

Sot kur po të përcjellim në banesën tënde të fundit, atje ku do të jesh bashkë me të gjithë ata që i ke dashur, e themi me bindje të plotë, e themi me dashuri, se ishe nënë e dashur dhe e përkushtuar shumë për fëmijët e tu të mrekullueshëm, ishe motër e veçantë me qetësinë tënde hyjnore, ishe bashkëshorte e një veprimtari të çështjes kombëtare, që asnjëherë nuk u lodhët t’i shërbeni ardhjes së lirisë sonë, ishe gjyshe e mbesave dhe nipave, që të deshtën aq shumë, ishe bamirëse dhe humaniste e madhe, sa edhe furnizimi i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ishte brenga jote, që të mos mbetej keq asnjë i plagosur, asnjë i ri, që ia kishte prekur plumbi trupin, asnjë vajzë, që mbante uniformën e lirisë sonë. 

Por, erdhi një ditë, kjo sëmurje e rëndë, që të ndau nga ne, që të ndau nga fëmijtë tu, nga bashkëshorti yt, atdhetari Ilaz Berisha, nga të gjithë ata që i deshe dhe të deshën shumë! Por, atje ku po të përcjellim, të pret përherë 17-vjeçar, Dëshmori i Kombit, Arianiti yt!

Pushofsh e qetë dhe e paç të lehtë dheun e Kosovës, lirisë së të cilës ia fale një pjesë të jetës tënde, djalin Arianitin, Dëshmorin e Kombit!

Lamtumirë për herë të fundit, motër e dashur Sadije Pllana-Berisha!

Qofsh përjetësisht pjesë e mallit tonë për çdo gjë që ke bërë në shërbim të jetës së njerëzve dhe lirisë së Kosovës!

Pishtinë, më 19. 10. 2023

Në përkujtim të antikomunistes Shpresa Selfo Koka

by

Nga Mjafturie Daci

New York, tetor 2023

Aktivistja e komunitetit shqiptar në New York dhe ish e persekutuara politike Znj. Flora Selfo, së bashku me familjen e saj mbajtën një pritje përkujtimore për jetën e motrës së saj Shpresa Selfo Koka. Të pranishëm ishin Flora Selfo ish e internuar politike në Shqipëri, i biri Akil Bushati ish i internuar politik në Shqipëri me të shoqen Dolora Bushati PhD, e cila ka lindur e është rritur në internim dhe e ëma e Dolores, Suzana Matja ish e internuar politike nga rregjimi komunist në Shqipëri. Këtë përkujtim familjar ata e ndanë sëbashku me Konsullen e Shqipërisë Valentina Loku dhe përfaqësueset e organizatës së Gruas “Shpresë & Paqe” si një organizatë gruaje që përkrah e ngre lart edhe për rolin e femrës shqiptare që u persekutua nga diktatura komuniste në Shqipëri. I pranishëm ishte edhe bashkëshorti i Znj. Kimete Haxhaj, Z. Zenel Haxhaj. Ishin ftuar edhe njerëz të tjerë, por shkak i motit të keq, nuk mundën të vinin.

Shpresa Selfo Koka u lind në Gjirokastër, nga një familje e njohur patriotësh dhe intelektualësh shqiptarë që me dashamirësinë e tyre për kombin investuan në Shqipëri në shumë vepra si shkolla ura, godina banimi dhe si “mirënjohje” nga diktatroi Hoxha morën pushkatime, burgosje, internime, konfiskime pasurie e vuajtje pa fund. E ndjera Shpresa Selfo Koka ishte një femër patriote dhe antikomunste e njohur, e cila u rrit dhe krijoi familjen e saj në Fier, aty ku dhe i dëbuan nga Tirana për çështje biografie si familje sigurimi i shtetit, Dhe vetëm pas ardhjes së demokraisë në pushtet u bë e mundur që ajo me familjen e motrat Flora dhe Xhilda të mernin pronat e tyre, ku një prej tyre ishte edhe Vila në Tiranë, ku përgjatë viteve në komunizëm jetoi dhe e gëzoi udhëheqësja e lartë e Partisë Komuniste Eleni Pashko me djemtë Ing. Fatos Pashko, bashkëshorti i aktores Rajmonda Bulku dhe pedagogu i ekonomisë Gramoz Pashko. Për ironi të fatit në ambjentet e kësaj Vile në rrugën e “Elbasanit” Gramoz Pashko organizonte mbledhjet e partisë demokratike. 

Fisi i madh i Selfove e sidomos familja e Xhevdet Selfos, gjyshit të Florës, veç meritave patriotike është nga të parat që ka kontribuar edhe për ngritjen e zhvillimin e disa qendrave urbanistike të qyteteve të Jugut të Shqipërisë, duke filluar nga viti 1921. Xhevdet Selfo me djemtë e tij fillimisht u morën me investime në ndërtimin urbanistik, duke filluar nga Saranda, Gjirokastra e më pas edhe në Shqipërinë e mesme deri në Tiranë. Qeveria e Lushnjës është e para qeveri shqiptare që mori disa ndihma nga fuqitë europiane për stabilizimin e popullatës çame, e cila pas masakrave nga qeveria greke u detyrua të vinte në trevat e jugut. Firma ndërtuese e Xhevdet Selfos, e organizuar me inxhinjerë e punëtorë dhe me bazë materiale, mori përsipër e ndërtoi në qytetin e Sarandës mbi 40 – 50 ndërtesa njëkatëshe, ku u sistemuan një pjesë e popullsisë çame. 

Më vonë filloi të ndërtojë vila dy tre katëshe dhe disa të tilla ekzistojnë edhe sot. Xhevdet Selfo dhe 7 djemtë e tij investuan dhe në drejtime të tjera, si në tregëtinë e materialeve hidraulike, atë të stofrave etj., duke hapur dyqane të shumtë në Gjirokastër, Durrës, Tiranë dhe u lidhën edhe me firma të huaja. Pra në vitet ’30 ata investuan në disa drejtime duke punësuar qindra njerëz. Një drejtim ishte edhe ai i hapjes dhe zhvillimit të rrugëve, duke u lidhur edhe me firma të huaja italiane, ku në veçanti me këto punime u mor Fejzi Selfo. Gjimnazi i Gjirokastrës i ndërtuar me një stil modern është vepër e Selfatëve dhe ekziston edhe sot. Selfatëve ua morën e sekuestruan dyqanet me mallra të shumtë, shtëpitë e tyre, vila, ku u futën e strehoheshin njerëzit me pozitë, si Pashkot në Tiranë etj. 

Prindërit e Florës, Shpresës dhe Xhildës ishin Fejzi dhe Nevrez Selfo. Nevrezi ishte shtëpiake, kujdesej për rritjen dhe edukimin e tre vajzve. I ati kishte studjuar jashtë, por kthehet e punon në atdhe, u mor me tregëti dhe ndërtimin e veprave industriale në Shqipëri, njihet si një personalitet human dhe bamirës për njerëzit e varfër. Shpresa Selfo Koka la pas djalin Artin dhe vajzën Rebekën, motrat Flora, Xhilda e plot nipër e mbesa, të cilët kudo ku jetojnë e punojnë janë shembull frymëzimi për brezat e rinj.

Duke mos shkëputur vemendjen, vlen për tu theksuar se disa nga anëtaret e kësaj organizate për angazhimin e tyre në mbrojtje të të drejtave të grave dhe fëmijëve janë vlerësuar nga personalitete të lartë të poltikës amerikane në Amerikë, mes tyre edhe zonjat Flora Selfo, Suzana Matja, Rita Saliu, Dolora Bushati, Mjafturie Daci, Kimete Haxhaj, Sonila Daci e të tjera. Rasti i fundit ishte kur Senatorja demokrate Nathalia Fernandez, me kërkesë të kësaj organizate i ndau këtyre zonjave “Çertifikatën e Arritjeve”. Sigurisht këto vlerësime kanë ardhur falë kontributit  dhe përpjekjeve disa vjeçare të kësaj organizate për paqen dhe të drejtat humane në New York e më gjerë. 

Biseda në këtë takim kaloi e ngrohtë dhe miqësore, u fol për vuajtjet e së shkuarës së hidhur në vitet e rrregjimit komunist në Shqipëri, angazhimet e këtyre zonjave në protestat demokratike për rrëzimn e bustit të diktatorit Hoxha, si dhe për kontributin e tyre vullnetar për të drejtat e grave dhe fëmijëve në SHBA. U fol gjithashtu për gratë e vajzat trimëresha në Kosovë që u përballën me masakrat e përdhunimet e serbe gjatë luftës në Kosovë, që për ato e për ne të gjithë janë plagë të pambyllura akoma. Pa anashkaluar nuk mbeti edhe situata në Mitrovicën e veriut, ku provokimet serbe nuk kanë të ndalur, të cilët të furnizuar me armatime të rënda nga Rusia presin rastin për të sulmuar Kosovën e për të shpallur përsëri trazira lufte për krejt Ballkanin. Me interes nga ato ishte edhe pranimi i Shqipërisë për herë të dytë në Këshillin për të Drejat e Njeirut në OKB, sukses i rëndësishëm ky edhe për ne shqiptarët dhe shoqërinë civile shqiptare. Pritja u mbajt më datë 14 tetor 2023, në restorantin “Mon Cheri” në Queens me pronarë bashkëshortët Valeriana dhe Paulin Pergjoni, ku u servirën pije të freskëta, kafe dhe ëmbëlsira tradicionale shqiptare. 

SHKOLLA SHQIPE “ARBËRIA”, GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR I SHQIPTARËVE NË LUKSEMBURG

by

Benarda Agolli Thanasi mësuese në shkollën shqipe “Arbëria” në Luksemburg, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit kombëtar, historisë, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Luksemburg, nëpërmjet mësimit të gjuhës, kulturës shqipe dhe historisë kombëtare. Me mësuesen Benarda Agolli Thanasi bisedoi Editori i “Diellit” Sokol Paja.

HISTORIKU I SHKOLLËS SHQIPE “ARBËRIA” NË LUKSEMBURG

Diku në vitin 2016 është hapur shkolla EAGLE nga shoqata Iliri asbl. Shkolla funksionoi deri në vitin 2017 dhe pastaj në mungesë të fondeve, nxënësve, dhe pjestarëve shoqata Iliri asbl i dorëzoi organizimin  prindërve të fëmijeve të mbetur në shkollë në atë kohë. Pas këtij momenti vetë prindërit themeluan shoqatën “Arbëria” dhe e emëruan Shkolla “Arbëria”, me betimin që shkolla të mbahet dhe të vazhdojë me mësimin plotësues. Shkolla Arbëria që nga fillimi i saj deri më sot ka ofruar dhe ofron mësimin dhe librat falas. Shkolla është themeluar në fillimet e saj nga z.Faton Agolli, z.Patriot Behrami dhe z.Izet Shkupolli. Sot shoqata përbëhet nga z.Faton Agolli, z.Izet Shkupolli, znj.Rudina Zhara Gruda. Shoqata“Arbëria” dhe Shkolla “Arbëria”, nuk është financuar  nga shteti apo ndonjë organizatë tjetër. Ne si shkollë kemi nga shteti Luksemburgez dhe Ministria e Arsimit vetëm klasat e ofruara pa pagesë. Dhe nga dy ambasadat respektivisht asaj të Shqiperisë dhe Kosovës, pajisjen me libra dhe fletore pune. Po ashtu nga të dyja ambasadat kemi disa rroba, veshje kombëtare. Në këtë vit shkollor janë rregjistruar 30 fëmijë të  moshave  4-14 vjeç. Mësimin e zhvillojmë ditën e shtunë 2 orë të ndara në dy klasa bashkë me kolegen time Besjana Gerco.

KURRIKULA E MËSIMIT PLOTËSUES TË GJUHËS SHQIPE DHE TË KULTURËS SHQIPTARE NË DIASPORË

Ne si shkollë përdorim kurrikulën e mësimit plotësues të gjuhës shqipe dhe të kulturës shqiptare në diasporė. Kurrikula shtjellohet përmes pesë tematikave, të cilat konceptohen në mënyrë të integruare komplementare njëra me tjetrën:

ldentiteti im,

Shqiptarët në hapësirë dhe në kohë,

Kultura dhe shoqëria,

Një botë për të gjithë,

Mësimi, puna, loja e koha e lirë

Qëllimet e kësaj kurrikule janë: zhvillimi dhe ruajtja e identitetit kombětar pëmes mësimit të gjuhës, kulturës së prejardhjes, si dhe njohja me trashëgiminë dhe thesarin kulturor, natyror dhe historik kombëtar: Bashkëpunimi me prindërit e kominitetit ka qënë dhe ngelet për tu vlerësuar.Vitin e kaluar kur festuam festën e 28 -29 Nëntorit prindërit kanë qëne një mbështetje shumë e madhe. Grupe prindërish bashkë me fëmijët e tyre  prezantuan para komunitetit traditat, kulturën , kulinarinë e krahinës apo qytetit nga ata vijnë.Gjithashtu dhe këtë vit jemi duke punur përsëri sëbashku për të fëstuar pavarsinë edhe më bukur se një vit më parë. Thirrja ime është që të gjithë sëbashku, ne si staf mësimor dhe prindërit pavaresisht vështirësive të ndryshme, kohës së limituar, ne duhet të vazhdojmë pa u dekurajuar të kultivojmë, identitetin, kulturën, traditat tona.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË LUKSEMBURG

“Pra Mallkue njai  bir Shqyptari,

Qi këtë gjuhë të Perëndis,

Trashigim, që na la i Pari,

Trashigim s’ia lën ai fmis,

 Edhe atij iu thaftë, po,goja,

Që e përbuzë këtë gjuhë hyjnore

Qi n’gjuhë t’huej, kur s’asht nevoja,

 flet e t’vetën e len mbas dore..!!                          (Gjergj Fishta)

I mbaj mend shumë mirë këto vargje kur i kam mësuar ne fëmijrinë time. Janë vargje  që shkrimtari i madh Gjergj Fishta ka mundur ta shprehë shqetësimin për gjuhën tonë. Këto vargje vlejnë dhe sot më shumë se kurrë. Mësimi i një gjuhe është thelbësor dhe i rëndësishëm në ruajtjen e identitetit kombëtar. Gjuha shërben si një pasqyrë e kulturës, historisë dhe traditave, duke përmbledhur në një, thelbin unik të kombit tonë. Kur ne i mësojmë gjuhën e vendlindjes së tyre , ata lidhen me rrënjët dhe nxisin ndjenjën e përkatësisë dhe krenarinë trashëgimisë së tyre. Kjo ruajtje gjuhësore siguron që  pasuria e një kombi dhe identiteti i tij të mbetet i paprekur, duke promovuar kulturën, diversitetin, komunikimin dhe të kuptuarit të vlerave të përbashkëta, te cilat lidhin popullin tonë së bashku ndër breza.

LUKSEMBURGU ËSHTË NJË SHEMBULL I PRANIMIT DHE BASHKËPUNIMIT MIDIS KULTURAVE TË HUAJA

Për ata që nuk e njohin, Luksemburgu është një shembull i pranimit  dhe bashkpunimit midis kulturave të huaja. Ndoshta përshkak të vendodhjes gjeografike e cila e mundëson të jetë në zemër të Europës, Luksemburgu është i rrethuar me kultura të ndryshme në cdo cep të tij. Përdorimi i shumë gjuhëve në Luxemburg, me Luxemburgishten, Frengjishten,Gjermanishten, Anglishten dhe prezenca e 170 kombësive reflekton se sa e hapur është shoqeria kundrejt gjuheve të huaja dhe këtë e kemi ndjerë e jetuar vetë ne, jo vetëm nga komuniteti por edhe nga instucionet qeveritare. Kemi të paguar nga shteti Luksemburges dhe ministria e Arsimit të dyja klasat per të zhvilluar mësimin falas çdo të shtunë.

MËSIMDHËNIE PËRMES TEKNOLOGJISË, VËSHTIRËSITË NË MËSIMDHËNIE ME FËMIJËT ME DISA GJUHËSI

Ne jemi të pajisur me dy salla ku zhvillojmë mësimin e gjuhës Shqipe. Sallat janë pjesë e një prej shkollave ndër më të mirat në Luksemburg. Janë të pajisura me teknologji bashkëkohore të cilat na ndihmojnë  të ndërthurim njohuritë teorike me video, filma, këngë për ta bërë mësimin sa më interaktiv dhe të kuptueshëm për fëmijët. Por nuk mund të heshtim ndaj vështirësive që fëmijët hasin gjatë zhvillimit të mësimit të Gjuhes Shqipe. Luksemburgu ështe një shtet i vogël, shumë i bukur por ka tre gjuhë zyrtare Luksemburgisht, Frëngjisht dhe Gjermanisht, në shkolla fëmijet mësojnë dhe Anglisht. Një fëmijë i ndodhur përballe gjithë këtyre gjuhëvë ne shkollë e ka shumë të vështirë të përvëtësojë gjuhen e nënës pavarësisht këmbnguljes së prrindërvë në shtëpi apo orëve të mësimit që zhvillohen në shkollë çdo të shtunë. Këto përpjekje nga prindërit dhe nga ana e stafit të shkollës tonë nuk mjaftojnë dhe kjo shpeshherë na trishton.

KUSH ËSHTË MËSUESE BENARDA AGOLLI THANASI Kam lindur dhe jam rritur në një fshat shumë të bukur në Cangonj të rrethit Devoll. Familja ime ështe nje familje e thjeshte, me dy prindër të mrekullueshëm, nje moter dhe nje vëlla. Një familje që ka rruajtur traditat, kulturën e atij vendi. Studimet e larta i kam kryer në Tiranë, në vitet 1998-2002 në Universitetin e Shkencave, ku jam diplomuar për mesuesi dega Fizikë. Për tre vjet kam punuar si mesuese e gjuhës shqipe për misionare te huaj që vinin në Shqipëri në ato kohë. Nga  viti 2005 deri në vitin 2018 kam punuar në Gjimnazin “Myslym Keta”. Jam shumë krenare për ato vite që kam punuar aty sepse kam njohur kolegë dhe fëmijë të mrekullueshëm, të cilët sot vazhdojnë kontribojnë për shoqërinë, vendin tonë apo në dhé të huaj. Në nëntor të vitit 2018 u zhvendosëm me familjen time, bashkëshortin Dhimitrin, vajzën Abigelën dhe djalin Aleksin në Luksemburg. Për dy vjet me duhej të integrohesha me gjuhët, kulturën e vendit. Ishtë shumë vështirë në fillim, më mungonte çdo gjë dhe ajri i Shqipërisë por shumë shpejt në Janar të vitit 2021 fillova të punoj si mësuesë në Shkollën Shqipe Arbëria këtu në Luksemburg. E falenderoj shumë Perëndinë sepse e quaj veten shumë të bëkuar më fëmijët, prindërit dhe çdo gjë tjetër që më ofron ky profesion.

“Mbyllja e qeverisë”: karakteristika dhe shpjegime

by

Dr. Ernest Nasto 

Ekspert i politikës amerikane/

Një aspekt karakteristik i politikës amerikane, tepër i pranishëm prej gati një muaji, ështe dukuria e njohur me emrin “mbyllje e qeverisë” (government shutdown) që në thelb do të thotë ndërprerje e funksionimit të shërbimeve qeveritare në disa fusha të caktuara. Një ndërprerje e tillë ka ndodhur dhjetë herë gjatë 40 viteve të fundit në një kohë që në vende të tjera, qeveritë vazhdojnë të funksionojnë edhe në situata luftrash apo krizash kushtetuese. Përse pra vazhdon të ndodhë kjo dukuri specifikisht amerikane? 

Fakti është që për shumicën e vendeve pezullimi i shërbimeve të ofruara nga qeveria është një ngjarje e rrallë, pothuaj katastrofike, që mund të mendohet vetëm në raste revolucionesh, pushtimesh ose fatkeqësish të mëdha natyrore. Për këtë arsye është disi e pakuptueshme që ky lloj pezullimi të provokohet me dëshirë nga drejtuesit politikë të superfuqisë botërore në kohë paqeje. Në rastin më të fundit, atë të muajit të kaluar, një marrëveshje në çastin e fundit bëri të mundur që Kongresi ta shmangë mbylljen duke miratuar një projekt-ligj afatshkurtër për vazhdimin e funksioneve edhe për 45 ditë të tjera. Kjo do të thotë se politikanët do të duhet të kthehen në tryezën e negociatave në mes të nëntorit dhe vendi mund të përballet sërish me një pezullim tjetër, sapo të mbarojë financimi i përkohshëm. 

Një dukuri e tillë vazhdon të ndodhë sepse sistemi federal i qeverisjes në Shtetet e Bashkuara lejon mundësinë që degët e ndryshme të pushtetit, që i shpjeguam në një artikull të kaluar (1), të jenë nën kontrollin e partive të ndryshme. Kjo ishte një strukturë e krijuar nga etërit themelues me qëllim të  inkurajimit të diskutimit të lirë e të kompromiseve, por e cila për fat të keq ka pasur efektin e kundërt në 40 vitet e fundit. 

Efekti në fjalë u mundësua nga ana ligjore bazuar në një interpretim të ngushtë nga Prokurori i Përgjithshëm më 1980, në kohën e administratës së Jimmy Carter, të një Ligji për shpenzimet të miratuar në shekullin XIX i cili e ndalonte qeverinë të lidhte kontrata pa miratimin e kongresit. Ndërkaq gjatë gati një shekulli qeveria kishte lejuar vazhdimin e shpenzimeve të nevojshme edhe nëse ato nuk mbuloheshin. Kjo ndryshoi me interpretimin e ri: shpenzimet s’do të lejoheshin më nëse s’ishin parashikuar në buxhet apo nëse fondet ishin mbaruar. 

Mbyllja e parë ndodhi pak më vonë, më 1981, kur Presidenti Ronald Reagan vuri veton ndaj një projektligji financimi, dhe zgjati për disa ditë. Që atëherë, ka pasur një numër syresh që janë pasuar me ndalimin e disa shërbimeve dhe kanë zgjatur prej gjysëm dite deri në më shumë se një muaj, ndërsa më e gjata ka qenë ajo e periudhës dhjetor 2018 – janar 2019 nën presidencën Trump. Disa shërbime thelbësore vazhduan të funksiononin, si p.sh. ushtria apo sigurimet shoqërore, në një kohë që u pezullua pagesa e disa qindra mijëra punonjësve të administratës federale. Sipas vlerësimeve të Shtëpise së Bardhë mbyllja cënoi negativisht rritjen e Produktit të Brendshëm Bruto (PBB) me 0.1 përqind për çdo javë të pezullimit të pagave. 

Duhet theksuar se mbyllje të tilla janë praktikisht të pamundura në vende të tjera. Sistemi parlamentar i përdorur nga shumica e demokracive evropiane siguron që ekzekutivi dhe legjislativi të kontrollohen nga e njëjta parti ose koalicion. Në mënyrë të natyrshme mund të ndodhë që parlamenti të refuzojë një buxhet të propozuar nga kryeministri, por ai veprim ka të ngjarë të shkaktojë rënien e qeverisë, shoqëruar me zgjedhje të reja, por jo me ndalesa të shërbimeve si parqet kombëtare, rimbursimet e taksave apo programet e ndihmave ushqimore. 

Një rast i tillë p.sh. ishte pikërisht ajo që ndodhi në Kanada në vitin 2011, kur partitë opozitare hodhën poshtë buxhetin e propozuar nga Partia Konservatore e kryeministrit të atëhershëm Stephen Harper. Ai drejtonte asokohe një qeveri të pakicës, në kuptimin që konservatorët s’kishin shumicën e vendeve në parlament, megjithatë qeverisnin me mbështetjen e partive të vogla. Por në rastin konkret partitë në fjalë refuzuan mbështetjen për buxhetin, gjë që çoi në një mocion mosbesimi nga Dhoma e Komuneve (dhoma e ulët e parlamentit kanadez), në dorëheqjen e kryeministrit dhe në zgjedhje të parakohshme. Gjatë tërë kësaj kohe shërbimet qeveritare vazhduan pa asnjë ndërprerje. 

Një shembull tjetër kuptimplote është ai i Belgjikës, e cila për 589 ditë me rradhë ndërmjet viteve 2010-2011 nuk drejtohej nga një qeveri e zgjedhur me procedurë të plotë, e megjithatë të gjitha shërbimet qeveritare vazhduan te kryhen pa asnjë problem. 

Edhe Irlanda në vitet 2016-2020 drejtohej nga një qeveri e pakicës e cila mbështetej në parlament nga nga një numër partish jashtë koalicionit, dhe përsëri të gjitha shërbimet qeveritare vazhduan normalisht në saje të marrëveshjeve të posaçme ndërmjet partive. 

Ndërkaq, interpretimi i ngushtë që përmendëm më lart ka bërë që SHBA të dallohen jo vetëm nga demokracitë parlamentare, por edhe nga ato me sistem të ngjashëm presidencial, në të cilat presidenti është njëkohësisht edhe kryetar i qeverisë. Kështu p.sh. në Brazil dega egzekutive e pushtetit (presidenti dhe administrata), ka kompetenca të gjera që mundësojnë vazhdimin e funksioneve qeverisëse edhe në mungesë të një buxheti të miratuar nga legjislatura.

Si përfundim mund të themi se një bashkëpunimi i frytshëm ndërmjet partive është bërë gjithnjë e më i rrallë në Shtetet e Bashkuara, dhe për fat të keq partitë kundërshtare duken shumë të gatshme të përdorin funksionimin e përditshëm të qeverisë si një mjet presioni ndaj palës tjetër vetëm për interesa të ngushta. Kërcënimi për mbyllje tash së fundi ishte kësisoj rezultat i presionit të një pakice kongresmenësh republikanë të vijës së ashpër që kërkojnë shkurtime të thella të shpenzimeve të cilat nuk mbështeten as nga kolegët e tyre centristë e as nga demokratët. Viktimë e këtyre grindjeve ra më në fund edhe Kryetari Dhomës (Speaker), Kevin McCarthy, i cili u shkarkua në fillim të tetorit dhe Dhoma e Përfaqësuesve është ende pa kryetar.

Ligji i financimit afatshkurtër u miratua ndërkaq pa fonde shtesë për luftën në Ukrainë, mirëpo me kohën që po kalon dhe me afrimin e 15 nëntorit, mbetet për t’u parë se çfarë lloj marrëveshjeje do të arrihet në kushtet e reja të krijuara nga rindezja e konfliktit në Lindjen e Mesme dhe nga negociatat e stërzgjatura për zgjedhjen e kryetarit të dhomes. E gjithë kjo s’mund të thuhet se ndihmon në forcimin e besimit tek Shtetet e Bashkuara për të cilën bota e sotme ka aq shumë nevojë si faktor stabiliteti. 

====== 

(1) https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid02cqisEqgUzWJ7pA6znF9Ae56mZU343xU4jo1mcYwfo1hmKkasTuvv72GeLSNG3urKl&id=100064755940971&mibextid=Nif5oz

*Autori është n/kryetar i degës së Federatës Vatra për Chicagon