Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Krizat ballkanike të viteve 1908-1914 dhe konfliktet Jugosllave të viteve 1991-1999 në ndërthurrjen e marrëdhënieve ndërmjet fuqive të mëdha

by

Dr. Sylë Ukshini/

Libri i Nikolaus Faulstroh: “Die Balkankrisen von 1908-1914 und die Jugoslawienkonflikte von 1991-1999 im Beziehungsgeflecht der Großmächte”, të cilin po e kërkoja prej kohës, është një studim jashtëzakonisht interesant për mënyrën e trajtimit të ngjarjeve ma kulmore në hapësirën e Ballkanit dhe për qëndrimin e aktorëve ndërkombëtar në dy opeka të ndryshme në të njejtin terrutor. E falenderoj historianin Selver Islamaj që më solli këtë libër nga Vjena.

Në Evropën e sotme, afro 80 vjet pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, konfliktet e armatosura janë ende një realitet i trishtuar. Por pse shpie te kjo dhe si duhet të reagojmë në mënyrë që ky zhvillim të mund të parandalohet? Konfliktet e shumta në vendet e Ballkanit të shekujve 19 dhe 20 e bëjnë këtë rajon një fushë interesante kërkimii. Përmes këtij libri lexuesi kupton më të qartë dhe më të kuptueshëm sjelljen e Fuqive të Mëdha dhe aktorëve evropianë. Faulstroh I përshkruan konfliktet në dy epoka të ndryshme në të njëjtin territor. Përkundër dallimeve të mëdha kohore, këtu çuditërisht ka shumë paralele. Rezultati i ndryshëm i konflikteve është tema kryesore e punës. Pjesa e fundit përshkruan agresionin rus në Krimenë e Ukrainës, e cila sot përsëri shkakton tensione ndërkombëtare dhe kështu tregon sfidat aktuale në politikën evropiane të sigurisë.

“HISTORI SUKSESI TË KOMUNITETIT SHQIPTAR NË CHICAGO” – ILIR NUMANI

by

Intervistoi: Mirela Kanini/

KUSH ËSHTË ILIR NUMANI?

Unë jam një shqiptar që banoj në Chicago. Jam një bashkëshort dhe baba i dy fëmijëve të mrekullueshëm. Jam gjithashtu një biznesmen.

QË TË ARRINI ATY KU JENI SOT SIGURISHT QË KENI PATUR VËSHTIRËSI. NA TREGONI PAK MBI JETËN TUAJ…

Në fillim të viteve 90-të, me një valixhe me ëndrra dhe xhepat bosh erdha në Amerikë, vendi që më shumë se ç’do vend tjetër të jep mundësinë të realizosh imazhin që ke për jetën tënde. Rreth 30 vite më vonë, një pjesë e ëndrrave kanë dhënë fruta, një pjesë tjetër ende nuk kanë lëshuar filiza ndërsa unë vazhdoj të kujdesem për to duke ëndërruar. Të përshtatesh në një ambient të ri është gjithmonë e vështirë. Përshtatja është e domosdoshme dhe duhet të jetë gjithë dimensionale nëse dëshiron të ndërtosh jetën që dëshiron. Të punosh fort dhe me orë të gjata çuditërisht është pjesa më e lehtë. Familja fisnike e Dalan dhe Burbuqe Luzaj më pritën, më mbajtën në familjen e tyre ditët e para dhe më ndihmuan të sistemohem në punë dhe të gjej një apartament. Puna ime e parë ishte në restorantin “Cafe Saranda” me pronar Sundim ( Sonny) Dervishi. Ai më mësoi të gatuaj dhe nuk kaloi shumë kohë u bëra shef i guzhinës. Por kjo nuk më mjaftonte dhe në vitin 2000 u regjistrova në Triton College për dy semestra për tu transferuar më pas në Benedictine University ku studiova për financë. Fakti që gjuhën angleze e flisja dhe shkruaja që në Shqipëri bëri që suksesi në shkollë të varej kryesisht vetëm nga vullneti im. Universitetet në USA janë shumë të shtrenjta dhe e vetmja mundësi për të marrë bursë nga shteti ishte që të mirëmbaja mesataren 3.75. Ndërkohë punoja në një restorant që quhej “ The Viking Steak House”, ku gatuaja pranë tavolinave, në sallë disi me elemente shfaqjeje. Të mbarosh shkollën për biznes në Amerikë nuk të garanton gjithmonë një punë të sigurtë siç mendojnë shumë prindër dhe studentë. Gjithshka varet nga çfarë di të bësh me të. Unë këtë gjë e mësova nga eksperienca ime. Kudo që unë trokisja për punë kërkonin eksperiencë, por ku ta gjeja unë eksperiencën pa punuar. Mbasi punova 2 vjet për një kompani që jepte kredi për blerje shtëpish ne vitin 2005 vendosa të märren me siguracione dhe të punoj për Country financial një ndër më të mirat në USA në këtë fushë e për nga cilësia. Kjo kompani dikur kishte një sistem të tillë që nëse do ishe i suksesshëm të jepte mundësinë të kishe agjensinë tënde të siguracioneve. Mbas 4 viteve që u dukën si 14 vite të stërmundimshme, më dhanë të drejtën të kem agjensinë time. Biznesi i siguracioneve është më shumë i orientuar rreth krijimit dhe mbajtjes së marrëdhënieve me klientët se sa i një tranzicioni shit-blerje. Prandaj nëse nuk ke ndershmëri, integritet dhe t’ju gjendesh klientëve kur kanë nevojë për ty është e pamundur ta ndërtosh.

KUR MENDUAT QË KJO ËSHTË RRUGA JUAJ…

Gjatë këtyre 18 viteve edhe pse kam pasur vështirësi, asnjëherë nuk kam menduar se isha në biznesin e gabuar. Mua më pëlqen të punoj me njerzit dhe ky biznes më ka dhënë shansin të punoj jo vetëm me komunitetin shqiptar pa të cilin nuk do ishte e mundur por edhe me shumë klientë të tjerë që janë pjesë e “ melting pot “ dhe e bën Amerikën interesante. Mendoj të merrem me këtë biznes pjesën tjetër të jetës, për 50 vitet që më kanë mbetur.

ÇFARË KËSHILLE DO T’JU JEPNIT SOT BASHKATDHETARËVE TUAJ?

Unë uroj dhe i këshilloj të gjithë bashkëatdhetarët e mi që nëse kanë idera dhe mundësi të hapin biznesin e tyre ta bëjnë pa frikë. “ Just do it”. Gjeni diçka që ju pëlqen, jo domosdoshmërisht diçka që ju jep para. Paraja është e rëndësishme por nuk garanton një jetë kuptimplotë. Që të kesh sukses në biznes unë mendoj që duhet të bësh për klientët e tu diçka më tepër seç bën konkurenca juaj. Bëj mirë, ndihlmoi njerzit dhe herët apo vonë ata do të kërkojnë e do të gjejnë.

KUSH JANË PLANET TUAJA PËR TË ARDHMEN?

Është e çuditshme sepse edhe pas kaq viteve unë vazhdoj të dua ti bëj prindrit e mi të mrekullueshëm krenarë. Dua të jetoj dhe përjetoj gjithshka të bukur në këtë botë. Më pëlqen të udhëtoj dhe mendoj që në një jetë nuk do më mjaftojë të gjithë vendet e bukura të planetit.

KUSH JANË HOBITË TUAJA?

Edhe pse jam 50 vjeç më pëlqen të jem aktiv. Luaj futboll dhe shkoj për ski në dimër. Më pëlqen të eci me milje të tëra me gruan time. Kam një familje që për mua është burim frymëzimi dhe më mban në rrugën e drejtë. Gruaja ime Arlinda, djali im Joni dhe vajza ime mia janë dashuria që nuk shteron.

NJË CITAT QË JU PËLQEN SHUMË?

Ka shumë thënie që na ndihmojnë në momente të caktuara të jetës, por për mua një varg i poetit Octavio Paz vazhdon të jetë i përhershëm. “ Beyond myself, somewhere, I wait for my arrival”. “ Përtej vetes, diku, unë pres për ardhjen time”…

Pro dhe kundër

by

Astrit Lulushi/

Para panteonit të madh të perëndive të lashta greke dhe perëndive egjiptiane, ishin perënditë e lashta të Mesopotamisë. Emri vjen nga greq. e vjetër “meso-potam”, ose ‘mes-përronjve’, në se lumenjve u pakësohet rrjedha.

Në disa tekste të këtyre qytetërimeve, Anunnakit përmenden. Ata shërbyen si perënditë kryesore të sumerëve të lashtë, të akadianëve, asirianëve dhe babilonasve.

Si një Zot mesopotamian, p.sh., ‘Idimi’(i dituri) ishte krijuesi i njeriut të parë, Adam, dhe ‘Ati i brezave të afërt’, siç quhej ndonjëherë në literaturën antike. Thothi, perëndia i Dijes në Egjiptin e lashtë, ishte me prejardhje Annunaki, Noes po ashtu, Zoti i kishte treguar për përmbytjen para se ajo të vinte.

Përshkrimet se sa ishin dhe çfarë roli luajtën Annunakit, shpesh janë kontradiktore. Ata ishin perënditë e lashta sumeriane, më të fuqishmit e panteonit dhe pasardhës të hyjnive supreme: An dhe Ki, përkatësisht perëndia e Qiellit dhe perëndesha e Tokës. Misioni i tyre ishte: të dekretonin fatet e gjithë njerëzimit.

Mitet e krijimit babilonas tregojnë se ishin 300 Anunnaki të caktuar për të mbrojtur Qiellin e perëndisë An dhe 300 të tjerë për të mbrojtur Tokën e zotëruar nga perëndia Ki.

Në shekullin e 19-të, arkeologët zbuluan dhjetëra pllaka balte të lashta babilonase. Koleksionet ishin aq të gjera saqë kërkimet dhe përkthimet mbi to vazhdojnë edhe sot e kësaj dite. Autori azero-amerikan Zecharia Sitchin shkroi një libër, ku publikoi përkthime të 14 tabletave specifike “Planet 12”, në të cilin thotë se Anunnakit vinin nga një planet mitik i quajtur Nibiru. Planeti Nibiru, sipas Sitchin, ka një orbitë prej 3600 vjetësh rreth Diellit. Kur Nibiru ishte afër Tokës në një kohë të largët rreth 450,000 vjet më parë, Anunnakit vendosën t’i afroheshin planetit, dhe zbritën në Sumer. Ata kishin nevojë për ar për të riparuar atmosferën e planetit të tyre, por në pamundësi për ta nxjerrë vetë, krijuan një racë qeniesh të quajtura njerëz për të bërë punën për ta. Libri i Sitchin është shitur me miliona kopje. Së bashku me paraardhësit e tij, autorin zviceran Erich von Danniken dhe autorin rus Immanuel Velikovsky, ata formuan triumviratin e historianëve që besojnë se tekstet e lashta nuk ishin thjesht histori mitologjike, por ndër të tjera edhe revista shkencore. Në vend që t’i shihnin Anunnakit si perëndi mitike, ata besojnë se Anunnakit ishin të ardhurit nga lart në Tokë; dhe njerëzit u detyruan t’u shërbenin zotërinjve jashtëtokësorë që kishin nevojë për pasurinë minerale të Tokës; si shkëmbim ata u dhanë njerëzve teknoloshi e qytetërim. Ziguratët, Sfinksi, Piramidat dhe të tjera mrekulli të asaj epoke u ndërtuan nga Annunakit, ndërsa njerëzit ndihmonin e mësonin prej tyre.

Akademikët dhe historianët e zakonshëm i hedhin poshtë nocionet e Sitchin dhe kolegëve të tij duke i quajtur ‘pseudo-shkencëtarë’. Ata thonë se Historitë e lashta babilonase janë tregime të shkruara nga njerëzit e lashtë që përpiqeshin të shpjegonin botën e tyre në një mënyrë që u kishte kuptim. Shkenca moderne dhe njohuritë kolektive njerëzore kanë avancuar që atëherë për të shpjeguar përmbytjet, astronominë, kafshët dhe një mori konceptesh të tjera që dikur mendoheshin se ishin vepra të perëndive të mbinatyrshme.

Megjithse, ka dyshim për një gjë: babilonasit e lashtë ishin më të përparuar sesa besohej historikisht. Një tabletë balte e përkthyer në vitin 2015 tregon se astronomët e asaj epoke kanë bërë llogaritje jashtëzakonisht të sakta matematikore për orbitën e Jupiterit, gjithsej 1400 vjet përpara se ta bënin evropianët. Babilonasit kishin krijuar gjithashtu trigonometrinë 1000 vjet përpara grekëve të lashtë. A do të thotë kjo se sumerët e lashtë kishin mes tyre vizitorë të huaj që u mësonin shkencën dhe matematikën e avancuar? A kishin qytetërimet e lashta akses në kompjuterë me fuqi të lartë ose mjete teknologjike që i lejonin të kryenin llogaritje komplekse?

Akademikët e konsiderojnë këtë si shkencë të rreme. Por askush nuk e di se çfarë mendonin sumerët e lashtë kur shkruanin për Anunnaki-t. Gjithashtu, treshja Sitchin – Danniken – Velikovski besojnë se nuk ka asnjë mënyrë që qytetërimet e lashta njerëzore të mund të kishin njohur matematikë komplekse pa ndihmën e qenieve më të përparuara.

Pyetjet dhe misteret e vazhdueshme në lidhje me Anunnakit mund të mos kenë të bëjnë fare me alienët, por lidhen me mungesën e informacionit për kulturat e lashta. Ajo pak që dimë për Sumerin vjen nga pllaka balte të shkruara në një gjuhë të lashtë që nuk flitet sot. Për të mësuar më shumë, arkeologët duhet të gjejnë më shumë shkrime nga ajo periudhë kohore.

Monografia “Shqipëria dhe ‘Tokat e Lirueme’, 1939-1946” Revised Second Edition, Tirane 2023, (1622 faqe), ma ne fund, nga dita e neserme, do te jete i plote ne dy vellime ne AMAZON

by

Prof.Dr. Romeo Gurakuqi/

Perndryshe, shtypshkrimi ne Shqiperi qe do të jetë në një vellim të vetëm, ende nuk eshte mundesuar per nje numer arsyesh teknike.

Kam permbyllur defitivisht nje projekt të nisur 12 vite me pare.

Qe ne fillese kryerjen e ketij studimi të thelluar e kam konsideruar si detyrim ndaj brezave shpresëhumbur qe vuajten nën peshën e diktaturës, shtremberuese te se vertetes dhe cenuese te lirise; ndaj prinderve tanë intelektualë dhe patriotë, ndaj atyre emigrantëve politike qe iu mohua atdheu; ndaj te burgosurve politikë që iu privua liria, iu vodh jeta; ndaj heronjve të disidencës, që s’i lanë të jetojnë për t’na rrëfyer dhe dëshmuar tragjedinë që përjetonte Shqipëria…

Mirëpo rishkrimi i drejte dhe i ndershem i historise, posaçërisht asaj pjese që u manipulua më së shumti nga diktatura dhe që po përpiqet të çimentohet edhe sot nga sovjetiket uzurpatorë të historishkrimit zyrtar, eshte nje detyrim profesional dhe obligim qe kemi ndaj brezit te ri të Shqiperise.

Botimi i dytë i Rishikuar dhe i Ripunuar tërësisht u paraqitet lexuesve në vitin e 111 vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë (2023)

Ky studim është vazhdim dhe plotësim i punës pararendëse hulumtuese, kryer gjatë kohës që unë kam shërbyer si deputet i Parlamentit të Shqipërisë, profesor në Akademinë e Studimeve Albanologjike (ASA)- Institutin e Historisë (IH) dhe Profesor Vizitor në Departamentin e Historisë Ndërkombëtare në London School of Economics and Political Science (UK).

Në IH unë jam ngarkuar për studimin e temës “Shqipëria si pjesë e “hapësirës jetësore” perandorake të Italisë Fashiste, 1939-1943”, çfarë përbën pjesën e parë të këtij botimi, nga kapitulli II deri në kapitullin XV. Mirëpo duke qenë se periudhat historike, gjatë studimit dhe kërkimit arkivor, ndërlidhen, vijojnë vetvetiu në pikëpamje të fenomeneve dhe ngjarjeve, ato nuk mund të priten artificialisht, ndaj jemi detyruar ta vijojme punen deri ne legalizimin e diktatures.

Kjo ka imponuar që procesi i rishkrimit dhe rishikimit të përfshijë në këtë botim të ripunuar tërësisht, edhe periudhën e dytë, atë të “Pushtimit Gjerman të Shqipërisë” dhe të tretën, që lidhet me “Vendosjen dhe Legalizimin e Diktaturës Komuniste”.

Përveç përpunimit të mëtejshëm, ristrukturimit tematik, zbulimit të ngjarjeve të reja, plotësimit dhe analizave të reja krahasimore, vendosjes në konturet e debatit historiografik bashkëkohor, botimi i dytë është mbështetur mbi një bazë të re burimore, që nuk disponohej më parë, nga Arkivat e Italisë dhe të Mbretërisë së Bashkuar.

Në ndryshim nga botimi i parë, ky i vitit 2023 është i pajisur me një Përmbledhje në gjuhën angleze (Resume in English) mjaft të gjërë dhe të detajuar me tezat, analizat, kronologjinë, debatin teorik dhe tabelën e lëndës (te edituar nga Arianit Koçi – BBC World Service) dhe indeksin e emrave.

Një falenderim i veçantë është për drejtuesit e ASA, të Departamentit të Historisë Ndërkombëtare në LSE, që sipas kohës së angazhimi, më krijuan kushtet ideale të punës dhe kërkimit shkencor.

Dua të falenderoj po ashtu gazetarin dhe studiuesin Arian Koci (BBC World Service) për përkushtimin e tij në redaktimin profesional të përmbledhjes në gjuhen angleze të veprës;

Meritan Spahija që nuk u lodh asnjëherë prej kërkesave të mia në mbështetjen teknike për përfundimin e këtij botimi; Suad Barbullushin per realizimin teknik te indeksit.

Sonila Boçi Pepivani , Ana Lalaj , Jusuf Buxhovi , Gjon Boriçin, Artan R. Hoxhen për leximin e dorëshkrimeve dhe vërejtjet e bëra.

Ky botimi i dytë i përmirësuar dhe i rishikuar tërësisht, mendoj se përmban të gjitha problematikat e Luftës së Dytë Botërore, të vendosjes dhe legalizimit të diktaturës komuniste në Shqipëri, të marrëdhënieve ndërkombëtare të vendit tonë me fqinjët dhe Aleatët Perëndimorë, deri në vitin 1946.

Për shumë arsye që lidhen me vëllimin e punës, cilësinë e shkrimit dhe të analizave, saktësimeve dhe përmirësimeve të këtij botimi, më duhet të deklaroj se lexuesi do të ketë para tij tanimë një libër gati krejt të ri.

Pas daljes në publik të këtij Botimi të Dytë të Rishikuar, do të doja që pikërisht ky edicion të shërbente si referencë finale e studimit tim mbi Luftën dhe Diktaturën mbasi tematikat janë të ezauruara plotësisht, kufijtë e njohjes se ngjarjeve mendoj se kanë aritur në nivele të plota për mundësitë e mia të sotme.

Ky projekt konsiderohet i mbyllur dhe i bashkengjitet puneve te te tjera te perfunduar te Rishkrimit te Historise se Shqiperise se Shekullit XX.

Shënim: 3 fotot e para qe shoqerojne kete njoftim i perkasin kopjeve maket te Botimit te Dyte te Rishikuar, te shtypur ne nje tirazh krejtesisht te reduktuar nga Botimet “Jozef”, Aurel Kaculini . Perndryshe fotot 4 dhe 5 i perkasin kopertinave te dy vellimeve ne Amazon.